لطفا منتظر باشید ...
حُمران بن أعيَن شَيبانى
حُمران، يكى از اصحاب
و شيعيان مخصوص امام محمد باقر (عليه السلام) و فرزند گراميشان امام جعفر
صادق(عليه السلام) بوده و پيوسته كوشيده تا عمر و همه وجودش را در راه دفاع از
حريم ولايت صرف نمايد.
در مقابل ائمه(عليهم
السلام) نيز پيوسته با ديد عنايت و لطف مخصوص خويش به حُمران و خوانواده او مينگريستند و با توجه به استعداد فراوان او،
ابواب علم و معرفت را به روى او ميگشودند.
در روايات مختلفى از
ناحيه ائمه(عليهم السلام) اين عنايت و توجه خاص به حمران مشاهده ميشود، كه در ادامه به برخى از آنان اشاره
خواهيم نمود.
زمانى حضرت باقر(عليه
السلام) خطاب به حمران فرمودند: تو در دنيا و آخرت جزء شيعيان ما هستي. و حضرت
صادق(عليه السلام) نيز پس از وفات او فرمودند: به خدا سوگند! در حال ايمان از دنيا
رفت.
ذكر شده است كه
زماني، زراره (برادر حمران) در ايام جوانى و در حالى كه هنوز مو بر صورتش نروييده
بود، به سفر حجاز موفق شد. هنگامى كه به موقف منى رسيد، توانست خيمه حضرت
باقر(عليه السلام) را بيابد و خدمت آن حضرت مشرف شود.
زراره ميگويد: هنگامى كه داخل خيمه شدم، ديدم كه
جماعتى دور خيمه نشستهاند و صدر مجلس خالى ميباشد و كسى در آنجا ديده نميشود. همچنين ديدم مردى در كنار خيمه نشسته و
مشغول به حجامت است. با خودم گفتم كه ايشان بايد حضرت باقر(عليه السلام) باشد. از
اين رو نزد آن حضرت رفتم و سلام كردم. و ايشان نيز جواب سلام مرا دادند.
پس از آن مقابل ايشان
نشستم تا اين كه فرمود: آيا تو از فرزندان أعيُن هستي؟ گفتم: بله! من زراره پسر
اعيُن ميباشم.
فرمودند: تو را از روى شباهت [به پدرت] نشناختم. و ادامه دادند: آيا حُمران نيز به
حج آمده؟ گفتم: نه! اما به شما سلام رسانده.
حضرت فرمودند: او از
مؤمنين است و حقيقتاً كه [از ايمانش] برنخواهد گشت. هر وقت كه او را ملاقات كردي،
سلام مرا به او برسان و بگو: براى چه از ناحيه من، اين حديث را: انّ الاوصِياءَ
مُحَدَّثونَ براى حكم بن عُتَيبَه نقل نمودي. ديگر براى حَكَم و افرادى شبيه
او، مانند اين حديث را روايت نكن.
در روايت ديگرى آمده
كه حضرت صادق(عليه السلام) طى ملاقاتى احوال حُمران را از بُكَير بن اعين برادر
ديگر او پرسيد. بكير گفت: حُمران امسال به حج مشرف نشده، با اين كه شوق بسياري
داشت تا خدمت شما برسد. لكن به شما سلام رسانده است. حضرت فرمود: بر تو و بر او
سلام باد. حُمران مؤمن است، و جزء بهشتيانى است كه هرگز مرتاب (كسى كه دچار شك و
ترديد و نگرانى است) نخواهد شد.
حمران، مرد علم و عمل
حُمران برادر زراره است،
و هر دوى آنان از اصحاب مخصوص و راويان مشهور امام محمد باقر و امام جعفر
صادق(عليهما السلام) به حساب ميآيند. ضمن اين كه پسران ديگر اعين نيز همگى از
شيعيان و نزديكان به خاندان اهل بيت(عليهم السلام) بودند و در همين زمينه على بن
يقين در روايتى ميگويد:
حمران، زراره،
عبدالملك، بكير و عبدالرحمن، از اولاد أعيُن بودند و همگى در راه مستقيم قرار
داشتند. چهار نفر ايشان در زمان حضرت صادق(عليه السلام) وفات كردند، و از اصحاب
ايشان به شمار ميآمدند. تنها زراره تا زمان حضرت كاظم(عليه السلام) حضور
داشت و موفق به ملاقات ايشان شد.
بنابر شهادت كتب
تاريخي، حُمران يكى از متكلمين و عالمان برجسته در زمان خود بوده است. روايت شده
كه زماني، مردى از علماى شام براى مناظره نزد امام صادق(عليه السلام) آمد. ولي
حضرت او را براى مناظره به حُمران معرفى كردند. آن مرد شامى گفت: من براى مناظره
با تو آمدهام. و با توجه به اعتمادى كه امام(عليه السلام) به حُمران داشتند،
فرمودند: اگر بر حُمران غلبه كردي، بدان كه بر من غلبه نمودهاي.
پس از آن سؤال و جوابهاى فراوانى بين آن دو رد وبدل شد و در نهايت
مرد شامى خسته و درمانده شد. آن‌گاه حضرت رو به او كرد و گفت: اى مرد شامي! حُمران
را چگونه ديدى و ارزيابى كردي؟ مرد شامى پاسخ داد: او در اين علم بسيار توانا و
حاذق است، زيرا از هرچه سؤال كردم، پاسخ مرا داد.
گفته شده كه حُمران
از تابعين بوده. و او را آخرين نفر از اصحاب حضرت رسول(صلى الله عليه وآله) به
حساب آوردهاند. حُمران از ابوالطّفيل عامر بن واصله ، و عبيدالله
بن عمر كه اهل سنت او را از اصحاب پيامبر(صلى الله عليه وآله) شمردهاند، حديث روايت كرده است.
شيخ طبرسي، در مجمع
البيان، در تفسير سوره مزمّل، بعد از اين آيهى شريفه: إِنَّ لَدَيْنَا أَنكَالًا
وَجَحِيمًا ** وَطَعَامًا ذَا غُصَّةٍ وَعَذَابًا أَلِيمًا [5] ميفرمايد: روايت
شده از حمران بن اعين، از عبدالله بن عمر، كه گفت: هنگامى كه حضرت رسول(صلى الله
عليه وآله) اين آيه را از شخصى كه در حال قرائت قرآن بود، شنيد از هوش رفت و غش
كرد.
همان گونه كه بيان
شد، حمران يكى از شيعيان برجسته و مواليان حقيقى ائمه(عليهم السلام) بوده است.
گواه بر اين مدعا، روايتى است كه ميزان محبت و علاقه خالص او را به آن بزگواران به
خوبى بيان كرده، ضمن اين كه اين روايت خود به تنهايى دربردارنده مسألهاى اخلاقى و
بسيار مهم در رابطه با چگونگى گذراندن زمان جلسات و همنشينيهاى دوستانه است. اين
روايت در وصف حمران چنين بيان كرده است:
حمران هرگاه با اصحاب
در جايى مينشست و در جلسهاى شركت مييافت، پيوسته براى آنان از احاديث
آل محمد(عليهم السلام) روايت ميكرد. و هرگاه افراد آن جلسه به غير از [روايات] آل
محمد(عليهم السلام) سخنى به ميان ميآوردند، دوباره آنان را به سوى همان روايت از اهل
بيت(عليهم السلام) هدايت ميكرد و باز ميگرداند. و اين كار را تا سه مرتبه انجام
ميداد و اگر آنان به همان حال باقى ميماندند، برميخواست
و آن جلسه را ترك ميكرد.
آري! حُمران به واسطه
ارتباط ارزشمندى كه با خاندان نبوت(عليهم السلام) داشته، از سجايا و ويژگيهاى والاى اخلاقى برخوردار بوده. يكى ديگر از
اين ويژگيها،
رعايت احترام و ادب نسبت به جايگاه ائمه(عليهم السلام) است.
در اين زمينه روايت
شده كه در مجلسي، اصحاب و نزديكان امام جعفر صادق(عليه السلام) در حالى كه حُمران
ساكت نشسته بود، مشغول مناظره بودند.
حضرت به او فرمود: اي
حُمران! تو چرا ساكتى و صحبتى نميكني؟. پاسخ داد: اى آقاى من! من قسم خوردهام در مجلسى كه شما در آنجا حاضر ميباشيد، صحبت و اظهار نظرى نكنم. و پس از آن
حضرت به او اجازه سخن دادند.
لازم به ذكر است كه
حُمران علاوه بر نامى نيكو و احاديثى ارزشمند، ميراث ديگرى نيز از خود بر جاي
نهاده است. آري، پسران حمران يعنى حمزه، محمد و عقبه نيز همگى شيعيان و راويان
احاديث اهل بيت(عليهم السلام) به حساب ميآيند.
