اين آيه مؤمنين را يادآورى مى كند كه در ايّام جنگ خندق چه نعمتها به ايشان ارزانى داشت. ايشان را يارى و شرّ لشكر مشركين را از ايشان برگردانيد. با اين كه لشكريانى مجهّز، و از شعوب و قبايل گوناگون بودند، از قطفان، و از قريش، و اخابيش و كنانه، و يهوديان بنى قريظه، و بنى نظير جمع كثيرى آن لشكر را تشكيل داده بودند، و مسلمانان را از بالا و پايين احاطه كرده بودند، با اين حال خداى تعالى باد را بر آنان مسلّــط كرد، و فرشتگانــى فرستاد تا بيچاره شان كردند.
«فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ ـ فرستاديم بر آن ها بادى،» كه مراد باد صبا است. چون نسيمى سرد در شبهاى زمستانى بوده، «وَ جُنُودًا لَمْ تَرَوْها ـ و ملائكه اى كه شما ايشان را نمى ديديد،» و آن ملائكه بودند كه براى بيچاره كردن لشكر كفر آمدند. (1)
1- الميزان ج، 32 ص 138.

تعداد و نحوه شركت ملائكه در جنگ ها

«... اَنّى مُمِدُّكُمْ بِأَلْفٍ  مِنَ الْمَلاآئِكَةِ مُرْدِفينَ ... اِذْ يُوحى رَبُّكَ اِلَى الْمَلآئِكَةِ اَنّى مَعَكُمْ...!» (9 و 12 / انفال)
مراد از نزول هزار ملائكه رديف دار نزول هزار نفر از ملائكه است، كه عده ديگرى را در پى دارند، بنابراين هزار ملائكه رديف دار به سه هزار ملائكه نازل شده ( مذكور در آيه « يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ بِثَلاثَةِ الافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُنْزَلينَ،») منطبق مى شود. «وَ ما جَعَلَهُ اللّهُ اِلاّ بُشْرى وَ لِتَطْمَئِنَّ بِه قُلُوبُكُمْ وَ مَا النَّصْرُ اِلاّ مِنْ عِنْدِ اللّهِ اِنَّ اللّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ!» معناى آيه اين است كه امداد به فرستادن ملائكه به منظور بشارت شما و آرامش دل هاى شما بود، نه براى اين كه كفار به دست آنان هلاك گردند. هم چنان كه آيه: « اِذْ يُوحى رَبُّكَ اِلَى الْمَلآئِكَةِ اَنّى مَعَكُمْ فَثَبِّتُواالَّذينَ ءَامَنُوا سَأُلْقى فى قُلُوبِ  الَّذينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ! » نيز اشاره به آن دارد.
اين معنا كلام بعضى از تذكره نويسان را تأييد مى كند كه گفته اند: ملائكه براى كشتن كفّار نازل شده بودند، و احدى از ايشان را نكشتند، براى اين كه نصف و يا ثلث كشته شدگان را على بن ابيطالب صلوات اللّه عليه كشته بود و ما بقى يعنى نصف و يا دو ثلث ديگر ما بقى مسلمين به قتل رسانيده بودند، و منظور از نزول ملائكه تنها و تنها سياهى لشكر و در آميختن با ايشان بوده، تا بدين وسيله مسلمانان افراد خود را زياد يافته و دل هايشان محكم شود و در مقابل دل هاى مشركين مرعوب گردد.
و اين كه فرمود: «وَ مَا النَّصْرُ اِلاّ مِنْ عِنْدِ اللّهِ اِنَّ اللّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ!» بيان انحصار حقيقــت يارى در خداى تعالى است، و اين كه اگر پيشرفت و غلبه به كثرت نفرات و داشتن نيــرو و شوكت بود، مى بايستــى مشركين بر مسلمانان غلبه پيدا كنند كه هم عده شان بيشتر بود و هم مجهّزتراز مسلمين بودند.
جمله «اِنَّ اللّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ» مى فرمايد: به عزّت خود آن ها را يارى داده، و به حكمتش ياريش را به اين شكــل و به اين صورت اعمال كرد.
«اِذْ يُوحى رَبُّكَ اِلَى الْمَلآئِكَةِ اَنّى مَعَكُمْ فَثَبِّتُوا الَّذينَ ءَامَنُوا سَأُلْقى فى قُلُوبِ الَّذينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ ـ آن هنگام را كه خداوند وحى كرد به ملائكه كه من با شمايم پس استوار بداريد كسانى را كه ايمان آوردند، به زودى در دل هاى آنان كه كافر شدند ترس و وحشت مى افكنم !»
«فَاضْرِبُوا فَوْقَ الاَعْناقِ وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ كُلَّ بَنانٍ!» مراد از اين كه فرمود: بالاى گردن هــا را بزنيد اين اســت كه سرها را بزنيد و مراد به «كُلَّ بَنانٍ» جمع اطراف بدن است يعنى دو دست و دو پا و يا انگشتــان دست هايشــان را بزنيـد تا قادر به حمل سلاح و در دست گرفتـن آن نباشد. ممكن است خطاب در «فَاضْرِبُوا» به ملائكه باشد.(1)
1- الـميـــــزان ج،17 ص 33