آغاز ماه مبارک رمضان
فرصت استثنايي
ماه مبارک رمضان، فرصتي ارزشمند و مغتنم براي تهذيب و پالايش روح و روان انساني است. ماه سلوک و زدودن زنگارهاي شيطاني از آيينه دل و برافروختن چراغ معرفت در شبستان وجود است، گاه تلاوت و تدبّر و هنگامه دعا خواندن و تحوّل است. عاشقان کوي دوست در اين ماه، مهر صيام بر لب مي‏زنند و آتش محبّت در قلب مشتعل مي‏سازند و با گام نهادن بر نردبان کمال و فضيلت، پلّه پلّه به معبود و معشوق خويش نزديک‏تر مي‏شوند. انسان روزه‏دار در اين ماه مهمان حضرت دوست است و سفره‏اي از رحمت و مغفرت در پيش روي وي گشوده شده است. در ماه مبارک رمضان، عشّاق از سفره پرفيض الهي، بهره‏مند مي‏شوند و مشام جان را با عطر عبادت و معنويت مي‏نوازند.

آثار و برکات روزه
در وصف روزه و آثار آن گفته‏اند: روزه براي انسان، حکمت به ارمغان مي‏آورد؛ روزه، قلب را از وسواس حفظ مي‏کند؛ روزه، تقرّب به خداست؛ روزه، نياز به مردم را کم مي‏کند؛ روزه، نور، برهان، شفا و رحمت را در پي دارد؛ روزه، سبب شناخت عيوب نفساني است؛ روزه، مانع تأثير شيطان بر آدمي است؛ انسان به وسيله روزه، آنچه را که تاکنون نمي‏فهميد مي‏فهمد و آنچه را که نمي‏ديد مي‏بيند.

ماه رمضان در آئينه هنر
هنرمندان، شاعران، نويسندگان و داستان‏سرايان مسلمان با به خدمت گرفتن هنر متعهد و ناب اسلامي، از ديرباز در راستاي توسعه و ترويج ارزشهاي اصيل ديني قدم برداشته و اصول راستين اخلاقي و انساني را به زيباترين و دلنشين‏ترين شکل ممکن تبليغ کرده‏اند؛ از جمله مولانا در مورد اهميت ماه مبارک رمضان و ضرورت بهره‏گيري از اين فرصت طلايي چنين مي‏سرايد:
گفت پيغمبر که نفحتهاي حقّ اندرين ايام مي‏آرد سبق
گوش و هُش داريد اين اوقات را در رُباييد اين نفحات را
نفحه‏اي آمد شما را ديد و رفت هرکه را مي‏خواست جان بخشيد و رفت
نفحه ديگر رسيد آگاه باش تا از اين هم وانماني خواجه تاش

و در کليات شمس تبريزي آمده است
سوي اطفال بيامد به کرم مادر روزه مَهِل اي طفل، به سستي طرف چادر روزه
بنگر روي ظريفش بخور آن شير لطيفش به همان کوي وطن کن، به نشين بر در روزه
بنگردست رضا را که بهاريست خدا را بنگر جنّت جان را شده پر عنبر روزه
هِله‏اي غنچه نازان چه ضعيفي و چه يازان چون رَسن باز بهاري بچّه از چنبر روزه
تو گلاغرقه خوني زچه‏اي دلخوش و خندان مگر اسحاق خليلي خوشي از خنجر روزه
زچه‏اي عاشق ناني، بنگر تازه جهاني بستان گندم جاني، هله از بيدرروزه

مقام روزه‏دار
امام صادق(ع) در رابطه با صبر روزه‏دار مي‏فرمايد: هيچ روزه‏داري نيست که بر گروهي که مشغول غذاخوردن هستند، حاضر شود مگر اينکه اعضا و جوارح او، تسبيح پروردگار مي‏کنند و ملائکه بر او درود و رحمت مي‏فرستند که درود ملائکه نيز به معناي استغفار است.

ماه مبارک و گلواژه‏هاي نيايش
امام سجاد(ع) در اوّلين روز از ماه مبارک رمضان به درگاه خداوند عرضه مي‏داشت:
سپاس و ستايش از آن خداوندي است که ماه مبارک رمضان را از جمله راههاي خير و رحمت خود قرار داد و اين ايام را به نام مقدس خود، فضيلت و شرافت بخشيد. حمد و ستايش ويژه پروردگاري است که ماه رمضان را ماه روزه، ماه تسليم، ماه صلاح، ماه طهارت و ماه تهذيب و نماز و عبوديت قرار داد.
امام العارفين و زين‏العابدين حضرت امام سجاد(ع) در فرازهاي ديگري از دعاهاي خود به مناسبت آغاز ماه مبارک رمضان چنين زمزمه مي‏کند:
پروردگارا، در اين ماه سعادتي نصيب ما فرما تا با ارحام و آشنايان خويش نيکي کرده و به آنها ياري رسانيم و همسايگان را با عطايا و هدايا خشنود سازيم، و اموال و دارايي‏مان را از آلودگي‏ها تطهير کنيم، و کساني را که آزرده‏ايم، از رنجش و آزردگي به در آوريم، و حق خويش را از ظالم باز ستانيم و با مخالفان خود از در صلح و صفا وارد شويم.
پروردگارا! بر روان مطهر محمّد و آل محمد درود فرست و ماه مبارک رمضان را با زينت طاعت و عبادت ما بياراي و در شبها و روزهاي آن يار و مددکار ما باش تا در نماز و روزه خود سستي و کوتاهي نکنيم.

عيد يک ماهه
مقام معظم رهبري حضرت آيت ا... خامنه‏اي در رابطه با اهميت و فضيلت ماه مبارک رمضان مي‏فرمايند:
شروع ماه مبارک رمضان، در حقيقت عيد بزرگي براي مسلمانان است و جا دارد که مؤمنين، ورود اين ماه را به هم تبريک بگويند و يکديگر را به استفاده هرچه بيشتر از اين ماه توصيه کنند. چون ماه ضيافت الهي است. در اين ماه فقط مؤمنين و کساني که اهل ورود در اين ضيافت‏اند بر سر سفره پروردگار منّان و کريم مي‏نشينند. اين، غير از سفره عام کرم الهي است که همه انسانها، بلکه همه موجودات عالم از آن بهره‏مندند.
اين، سفره خواص و ضيافت خاصان پروردگار است.
ايشان همچنين در فراز ديگري از سخنانشان در زمينه ضرورت بهره‏گيري از وضعيت استثنايي و ارزشمند ماه رمضان مي‏فرمايند: ماه رمضان را مغتنم بشماريد. اين روزها با روزه‏داري و اين شبها را با ذکر و دعا به سر ببريد. فصل دعا، همين ماه مبارک است. رابطه دعا، رابطه قلبي شما با خداست. دعا يعني خواستن و خدا را خواندن، خواستن يعني اميدواري. تا اميد نداشته باشيد، از خدا چيزي را درخواست نمي‏کنيد. به برکت دعا، جامعه با نشاط و اهل حرکت مي‏شود.

عاشق عبادت
در حالات عالِم يگانه و فقيه فرزانه حضرت آيت الله العظمي بروجردي آمده است که آن انديشمند گرامي به ماه مبارک رمضان و فريضه ارجمند روزه، علاقه فراواني داشت. به همين دليل در اين ماه هرگز حاضر به مسافرت و برهم زدن عبادت خود نشده و روزه خود را افطار نمي‏کردند. اين عشق و علاقه سبب شده بود تا آن مجتهد بزرگ حتي در دوران پيري نيز روزه بگيرد.

معناي لغوي روزه
روزه از نظر لغت به معناي اِمساک و ترک مطلق امور اعم از خوردني‏ها، آشاميدني‏ها و حتي سخن گفتن و ساير اعمال مي‏باشد. چنانچه خداوند سبحان به حضرت مريم(س) مي‏فرمايد. در پاسخ به سخنان طعنه‏آميز مردم بگو. من براي خدا، نذر روزه سکوت کرده‏ام.
اما از نظر شرعي، روزه يا «صوم» به معناي خودداري و بازداشتن نفس از ارتکاب هرنوع عملي است که «مفطِر» يا باطل کننده معرفي شده است.

روزه، سپري پولادين
در برخي از احاديث و گزاره‏هاي ديني، از روزه به عنوان سپر يا محافظ ياد شده است که شخص روزه‏دار را از آتش دوزخ و سختي‏هاي روز قيامت در امان نگاه مي‏دارد. پيامبر گرامي اسلام(ص) مي‏فرمايند:
روزه براي شخص روزه‏دار به منزله سپر و محافظت کننده است. پس هرگاه يکي از شما در حال روزه بود، زبان به فحّاشي و بدزباني نگشايد و صدا به خصومت و دشمني بلند نکند و اگر کسي او را شمامتت و سرزنش نمود و يا به دعوا و درگيري و مجادله فرا خواند آن شخص روزه‏دار بگويد اي برادر من روزه هستم.
امام صادق(ع) نيز مي‏فرمايند: روزه سپر و حايلي است از آفات و بلاياي دنيا و حجابي است از عذاب آخرت.

دستاوردهاي يک عبادت
انسان روزه‏دار به دليل اِمساک از خوردن و آشاميدن و خودداري از انجام ساير مُفطرات، خُلق و خوي روحاني و ملکوتي مي‏يابد و بيش از هر زمان به پروردگار خويش نزديک مي‏شود. خدا و پيامبر، شخص روزه‏دار را دوست دارند و اهل آسمانها و زمين، از وي به عظمت و تجليل ياد مي‏کنند. ظاهر روزه، سکوت، آرامش، قناعت و رضايت‏مندي است و باطنِ آن سرور، بهجت و حَلاوت وصل و توان‏مندي است. انسان روزه‏دار، خود را از دام هر قيد و بندي، آزاد و رها مي‏بيند و آنچه که بر ديگران دشوار است نزد خود، سهل و آسان مي‏يابد. روزه، چشمه‏هاي خير و حکمت را از قلب به زبان جاري مي‏سازد و براي روزه‏دار، نور بصيرت و طراوت يقين و معنويت به ارمغان مي‏آورد.

پاداش اختصاصي
از ميان احکام و برنامه‏هاي عبادي که به منظور تحکيم پيوند معنوي انسان با عالم ملکوت، تعيين شده، روزه يا صوم از اهميت و عظمت ديگري برخوردار است و اجر و پاداش آن نيز در پيشگاه الهي از بسياري از عبادات ديگر افزون‏تر است. چنانچه در حديث قدسي آمده است که خداوند سبحان مي‏فرمايد: هرکار نيک و ارزشمندي، از ده تا هفتصد برابر پاداش دارد به جز روزه، همانا که روزه، براي من و مخصوص من است و من خود اجر و پاداش آن را خواهم داد.

ماه رحمت
ماه مبارک رمضان، ماه برکت، رحمت و بشارت است و فصل روي آوردن به درگاه الهي و تلاوت قرآن و خواندن دعا و عبادت؛ امام علي بن موسي الرضا(ع) پيشواي هشتم شيعيان در تشريح فضايل بي‏همتاي اين ماه مي‏فرمايند: کارهاي نيک و شايسته مؤمنين در ماه رمضان، پذيرفته و خطاهاي آنان آمرزيده مي‏شود. کسي که در اين ماه يک آيه از قرآن بخواند همانند آن است که در ماههاي ديگر، يک ختم کامل قرآن کرده است و کسي که در اين ماه با روي گشاده و اخلاقِ خوش با برادران مؤمنش برخورد کند و با مزاح و خنده، دل آنها را شاد نمايد، در روز قيامت، خوشحال و شادمان است و به بهشت، بشارت داده مي‏شود.

داروي دردها
روزه و خودداري از خوردن و آشاميدن در طول يک مدت زمان معين، نه تنها گوهر جان و روان انسان را صفا و طراوت مي‏بخشد بلکه همان گونه که در دانش پزشکي روز به اثبات رسيده است، از بروز بسياري از بيماري‏هاي جسماني نيز پيشگيري مي‏کند. در اين زمينه يکي از پژوهشگران آمريکايي به نام «دکتر کارلوس» مي‏نويسد: «روزه‏اي که اسلام واجب کرده، بزرگترين ضامن سلامتي بدن است».
بدون شک بشر امروزه به فلسفه اين شعار خردمندانه اسلامي که «صوموا تَصحّوا؛ روزه بگيريد تا سالم باشيد». به خوبي واقف شده و تأثير روزه بر سلامتي جسم و روان را تجربه کرده است.

حکمتِ روزه
احکام و دستورات وحياني اسلام، با توجه به حوزه تأثيراتشان، معمولاً به دو گروه فردي و اجتماعي تقسيم مي‏شوند؛ برخي مانند نمازهاي مستحبي در گروه عبادات فردي و برخي ديگر مانند نمازهاي جمعه و جماعت، در گروه برنامه‏هاي اجتماعي قرار مي‏گيرند.
از شگفتيهاي روزه آن است که دامنه تأثيرات آن، هر دو زمينه فردي و اجتماعي را در برگرفته و از هر دو بعد به توسعه حيات معنوي مسلمانان کمک مي‏کند. امام صادق(ع) در حديثي پيرامون فوايد اجتماعي روزه مي‏فرمايند: همانا خداوند روزه را واجب کرد تا به وسيله آن بين فقرا و ثروتمندان، مساوات و برابري به وجود آيد، زيرا ثروتمندي که هرگز درد گرسنگي را احساس نکرده، به محرومين ترحّم نخواهد کرد.

روزه و دشمني با شيطان
پيامبر گرامي اسلام(ص) به منظور انجام رسالت الهي خويش و ابلاغ احکام و معارف دين از شيوه‏هاي تبليغي ويژه‏اي استفاده مي‏کردند؛ از جمله روزي آن حضرت با جمعي از اصحاب خود نشسته بودند، در اين حال رو به آنها کرده و فرمودند: آيا شما را آگاه نکنم از چيزي که اگر آن را انجام دهيد، شيطان از شما دور مي‏شود؟ اصحاب عرض کردند: بله، يا رسول اللّه. حضرت وقتي اين آمادگي را در آنها ديد فرمود: روزه، صورت شيطان را سياه مي‏کند و صدقه، کمر او را مي‏شکند. از براي هرچيزي زکاتي است و زکاتِ بدن، روزه است.

ماه زيبايي و نيکويي‏ها
متأسفانه برخي از مردم علي‏رغم روزه‏داري هيچ تفاوتي بين اين ماه و ماههاي ديگر قائل نيستند. در صورتي که از تعاليم و آموزه‏هاي ديني چنين بر مي‏آيد که در ماه مبارک رمضان، علاوه بر روزه‏داري بايد به مسائل مهم ديگري، مانند رعايت نکات اخلاقي و حفظ حقوق برادران ايماني بيش از ساير ايام بها داده شود. چنانچه رسول خدا(ص) خطاب به مسلمانان مي‏فرمودند: اي مردم هرکس در اين ماه اخلاق خود را نيکو سازد، در روزي که قدمها بر روي صراط بلغزد او به آساني عبور خواهد کرد، و هرکس که در اين ماه يتيمي را گرامي بدارد خداوند در روز قيامت، او را گرامي مي‏دارد و هرکس که در اين ماه به اقوام و خويشان خود سرکشي نمايد خداوند او را به رحمت خويش متصل مي‏نمايد.

ماه ضيافت و مهماني
امام خميني(ره) درباره اهميت ماه مبارک رمضان مي‏فرمايند:
در ماه رمضان، خداي تبارک و تعالي شما را دعوت به مهماني خودش کرده است، توجه کنيد که به آداب ماه مبارک عمل کنيد، يعني آداب روحي‏اش. فقط دعا نباشد ـ بلکه ـ دعا به معناي واقعي‏اش باشد. خواندن خدا و تذکرخدا به معناي واقعي، آن تذکري که نفوس را مطمئن مي‏کند.
اين ضيافت خدا را قدر بدانيد، اين ضيافت خيلي لطافت و ظرافت دارد. اين را ما بايد قدر بدانيم. اين ادعيه‏اي که در ماه مبارک رمضان و در ماه شعبان وارد شده است اينها راهبر ماست به مقصد ـ دعا ـ به تعبير شيخ ما ـ رحمه‏الله ـ قرآن صاعد است.

ماه رمضان و آرام بخشي به دلها
بدان که ماه رمضان را دو حرمت است: يکي حرمت رمضان و ديگري حرمت قرآن، و آن را دو عصمت است: يکي عصمت از شيطان و ديگري عصمت از نيران، و براي آن دو نعمت است: گشايش درهاي بهشت و آرامش دلها، و آن را دو برکت است: برکت نور، و برکت سحور و نيمه شبها، و براي آن دو هديه است: خواب در آن عبادت، و خاموشي در آن تسبيح است، و در آن دو فرح و خوشحالي است: يکي هنگام افطار، و ديگري در ملاقات با ملک جبّار.
اي عزيز از گرسنگي اين ماه غمگين مباش و صبر و شکيب پيشه‏ساز که در روزه گرسنگي است و گرسنگي موجب بازگشت است. همانا حضرت کليم(ع) چون گرسنه شد، از خداوند نان خواست. (ربّ انّي لما انزلت الي من خيرٍ فقر) و مسيح(ع) خوان خواست: (ربّنا انزل علينا مائده من السماء) و احمد(ص) آمرزش و غفران خواست (غفرانک ربّنا و اليک المصير) پس بکوش که تو نيز در اين ماه، چشم از نان وخوان طعام فرو پوشي و دل در گرو رحمت و غفران الهي بندي.

ماه رمضان، ماه احياي قرآن
ماه مبارک رمضان افزون بر همه آثار و برکات روحاني و ملکوتي‏اش، فرصت مغتنمي براي احياي نقش و جايگاه قرآن در زندگي اجتماعي، و اصلاح و تحکيم بنيان‏هاي فکري و فرهنگي جامعه اسلامي است. متأسفانه قبل از پيروزي انقلاب، مردم کشور ما به دليل فاصله گرفتن از مکتب آسماني قرآن، در وضعيت فرهنگي آشفته و متزلزلي به سر مي‏بردند؛ با پيروزي انقلاب و بازگشت دوباره به سوي قرآن، زمينه‏هاي تحوّل در همه ابعاد نظام فرهنگي کشور فراهم آمد و مفاهيم و تعاليم قرآني در تمامي ارکان نظام اسلامي جريان يافت. در شرايط کنوني جامعه اسلامي ما در پرتو آيات نوراني و هدايت بخش اين کتاب آسماني به غناي فرهنگي شگفت‏انگيزي دست يافته و حيات معنوي در آن به نحو قابل توجهي توسعه يافته است.

حلقه‏هاي انس در ماه مبارک
در کشور ما و نيز در تمام ممالک اسلامي، ماه مبارک رمضان يادآور خاطره‏هاي شيرين برپايي جلسات قرائت قرآن و انس با اين کتاب جاوداني است. در طول اين ماه حلقه‏هاي انس با قرآن را در هر مسجد و مدرسه و کوي و برزن مي‏توان مشاهده کرد که در آن پير و جوان و کودک و نوجوان، با آهنگي دلربا به تلاوت کلام اللّه مجيد مي‏پردازند و فضاي کشور را عطرآگين مي‏سازند. تجربه‏هاي شخصي بسياري از افراد و بزرگان جهان اسلام حکايت از آن دارد که اين محافل انس قرآني، نقش بسيار عميق و سازنده‏اي در شکل‏گيري شخصيت مذهبي آنان داشته و پايه‏هاي ايمان و عشق و علاقه آنان به اصول ديني و ارزش‏هاي آسماني در همين مجالس، استوار شده است.

شروط دشوار روزه
روزه داشتن و خودداري از آنچه که در اصطلاح فقه اسلامي «مفطر» و باطل کننده ناميده مي‏شود، اگرچه در ظاهر سهل و آسان است، اما رعايت دقيق آن نياز به دقت، جديت و مواظبت نفس بيشتري دارد. چنانچه روزي پيامبر گرامي اسلام(ص) به جابربن عبدالله فرمود: اي جابر، اين ماه رمضان است هرکس روزهاي اين ماه را روزه بدارد و پاره‏اي از شبهاي آن را به عبادت بايستد و عفّت خويش را حفظ کرده و شکم خود را نيز از حرام باز دارد، از گناهان خود بيرون رود، همان طور که از اين ماه بيرون مي‏رود. جابر عرض کرد: يا رسول‏اللّه چه نيکو و با ارزش است اين حديثي که بيان کرديد. پيامبر دوباره فرمود: و چقدر دشوار است آن شرط‏هايي که ذکر کردم.

اسرار روزه
از منظر تعاليم اخلاقي و عرفاني مکتب اسلام، روزه فقط به معناي پرهيز از خوردني‏ها و آشاميدني‏ها نيست، بلکه عبادتي شگفت‏انگيز و پررمز و راز است که نکات سازنده بسياري در دل آن نهفته است. امام صادق(ع) مي‏فرمايند: همانا روزه فقط خودداري از طعام و شراب نيست، بلکه براي آن شرايطي است که بايد رعايت کني. پس هرگاه روزه گرفتيد، زبان خود را از دروغ باز داريد و چشمانتان را از حرام بپوشانيد و منازعه و دعوا نکنيد و به همديگر حسادت نورزيد و غيبت نکنيد و به زيردستان و خدمتگزاران، ظلم و ستم ننماييد و از ياد خدا غافل نشويد و نماز را فراموش نکنيد.

روزه و اخلاص
يکي از والاترين صفات اخلاقي ايشان، اخلاق و تصفيه قلب و جان از هرآنچه که رنگ و بوي غيرالهي دارد مي‏باشد. انسانهاي مؤمن براي دست يافتن به آن، رنج و زحمات بسياري را بر خود هموار مي‏سازند. از ميان احکام و برنامه‏هاي عبادي اسلام، آنچه که بيش از همه مؤمنان را در کسب گوهر گرانبهاي اخلاص ياري مي‏رساند، روزه است. روزه به دليل برخي ويژگي‏هاي اختصاصي و نيز از آن رو که انسان را در خلوت و جلوت به ياد حضرت حق مي‏اندازد تأثير شگرفي در اصلاح جهت‏گيري‏هاي قلبي و تثبيت تعلقات الهي انسان دارد. در اين زمينه سرور بانوان جهان حضرت زهرا(س) مي‏فرمايند: همانا خداوند روزه را بر مؤمنين واجب ساخت تا نهال اخلاص را در بوستان قلب آنها، محکم و استوار نمايد.

روزه در تعاليم قرآني
قرآن کريم پيام دعوت خويش براي فراخواني مؤمنين به روزه‏داري در ماه مبارک رمضان را با اشاره به اين نکته آغاز مي‏فرمايد: روزه بر پيروان ساير ادياني که قبل از شما مي‏زيسته‏اند نيز واجب و ضروري بوده است. علاوه بر اين قرآن، رمز و حکمت ضروري شدن روزه که همانا دست يافتن به مقام تقوا و پرهيزگاري است را گوشزد کرده و تأکيد مي‏فرمايد که مرز زماني اين عبادت، محدود و منحصر به روزهاي ماه مبارک رمضان است، و سپس در ادامه مسافران و بيماران را از گرفتن روزه استثنا مي‏کند و از اين حقيقت پرده بر مي‏دارد که اراده الهي بر آسان سازي و سهولت امور قرار گرفته است و خداوند هرگز در صدد نيست تا زندگي را بر شما دشوار و غيرقابل تحمل سازد.

معراج يک روزه‏دار
نفيسه، دختر حسن بن زيد و از نوادگان امام مجتبي(ع) يکي از زنان بزرگ جهان اسلام است. وي به همراه همسرش اسحاق فرزند امام صادق(ع) وارد مصر شد و مدتها در آنجا زندگي مي‏کردند. نفيسه در هنگام مرگ، روزه بود. از او خواستند که افطار کند. گفت: عجب، من سي سال است که از خداوند مي‏خواهم او را با زبان روزه ملاقات کنم، حال که دعايم مستجاب شده، چگونه افطار کنم. آن گاه مشغول تلاوت سوره انعام شد و هنگامي که به آيه شريفه «لهم دارالسّلام» رسيد، مرغ روحش از قفس جان پرواز کرد. پس از مرگش هنگامي که همسر او ـ اسحاق ـ مي‏خواست جنازه او را به مدينه منتقل کند، مردم مصر از او خواستند که نفيسه را در همانجا دفن کند تا از قبر او کسب رحمت و برکت کنند. در همان شب اسحاق، پيامبر را خواب ديد که به او فرمود: با اهل مصر معارضه نکن، زيرا به برکت وجود نفيسه، رحمت الهي بر مردم مصر نازل مي‏شود.

جهاد در دو جبهه
در جنگ موته که از جنگ‏هاي بزرگ صدر اسلام است نيروهاي دشمن بيش از ده برابر مسلمانان بود. در اين جنگ جعفر طيار برادر اميرالمؤمنين(ع) وارد ميدان نبرد شد و با دشمنان به جهاد پرداخت تا آنکه هفتاد تير به بدن او اصابت کرد و دست راست و چپش قطع شد. گروهي از ياران جعفر، بدن او را به خيمه‏اي منتقل کرده و خواستند به او آب بدهند. جعفر که نيمه جان بود چشمان خود را به زحمت باز کرد و گفت: من روزه هستم اگر زنده بودم هنگام مغرب افطار مي‏کنم و سپس با لب تشنه و زبان روزه به شهادت رسيد.
اسماعيل پرور- گلبرگ، شماره 8