روش تدریس صداهای كوتاه برای خرد سالان
هدف:‌ هدف از تدريس صداهاي كوتاه همان هدفي است كه از تدريس حركات براي بزرگسالان داشتيم و انتظاراتي كه در پايان تدريس از دانش آموزان داريم همان انتظارات سابق مي باشد، منتهي براي افراد خرد سال لازم نيست حركات را تعريف و يا علت نام گذاري آن‌ها را بيان كنيم، جرا كه هدف آشنايي با شكل، اسم و صداي حركات مي باشد. همان گونه كه در كلاس اوّل ابتدايي نيز با همين شيوه رفتار مي‌شود. در اينجا ديگر كاري به لحن عربي حركت كسره و ضمّه نيز نداريم زيراكه براي خردسالاني كه تازه با صداي «اِ» و «اُ» فارسي آشنا شده اند، ياد دادن لحن عربي آن مشكل خواهد بود. ابتدا با لحن فارسي ياد مي‌دهيم سپس وقتي توانستند قرآن را درست و بدون غلط بخوانند آن‌ها را با لحن عربي حركات و حروف مدي و مخارج حروف آشنا مي‌كنيم .
براي رسيدن به هدف فوق مي‌توانيم از معلومات آن‌ها كمك بگيريم و اين صداها را با روشي بسيار ساده و جذّاب تدريس كنيم، اكنون مراحل تدريس هر يك از صداها را به طور جداگانه و به ترتيب (ـَـِـ ُ) بيان خواهيم كرد.
مراحل تدريس صداي «اَ»
1ـ نقش علامت‌هاي قرآني در سهولت يادگيري قرآن و يكسان بودن اكثر آن‌ها علامت‌هاي موجود در زبان فارسي را بيان مي‌كنيم.
2ـ از صداي «اَ» اوّل و دوّم زبان فارسي كمك مي‌گيريم.
3 ـ ياد آوري مي‌كنيم كه چنين صدايي در قرآن وجود دارد واسم آن را معرّفي مي‌كنيم.
3 ـ روي حروف تمرين مي‌كنيم.
4 ـ روي كلمات تمرين مي‌كنيم .
روش تدريس صداي «اَ»
قبل از تدريس صداها، مقدّمه‌اي براي بيان نقش آن‌ها در سهولت يادگيري قرآن لازم است، و همان گونه كه در روش تدريس بزرگسالان توضيح داديم، از كلماتي كمك مي‌‌گيريم كه تغيير صداي آن، معناي كلمه را تغيير مي‌دهد و با توجّه به مبتدي بودن دانش آموزان، بايد از كلمات ساده استفاده كنيم.
به آن‌ها مي‌گوييم: اگر يادتان باشد در كلاس اوّل ابتدايي وقتي مي‌خواستيم با خواندن كلمات فارسي آشنا شويم، براي اين كه بتوانيم كلمات فارسي را درست تلفّظ كنيم، علامت‌هايي بالا و يا زير بعضي از حروف قرار مي داديم و مي‌گفتيم كه اين حرف با صداي «اَ» يا «اِ» يا «اُ» خوانده مي‌شود، مانند: گُل، گِل، مَرد، مُرد...ولي بعدها كه با روش خواندن كلمات و معني آن‌ها آشنا شديم ديگر نيازي به آن علامت‌ها نبود و به راحتي مي‌توانستيم هر كلمه‌اي را با توجّه به معني آن درست بخوانيم.
در زبان عربي هم به همين شكل است، كساني كه بالغت و دستور زبان عربي آشنا باشند به راحتي مي‌توانند كلمات عربي را با توجّه به معني آن، درست تلفّظ كنند. امّا ما كه با لغت و دستور زبان عربي آشنا نيستيم، نمي‌توانيم كلمات عربي را درست تلفّظ كنيم. قرآن كتاب آسماني ما چون به زبان عربي است و بر همة مسلمانان لازم است كه آن را ياد بگيرند و بدان عمل كنند. براي سهولت در يادگيري آن، شاگردان حضرت علي عليه السّلام قرآن را علامت گذاري كردند تا همة مسلمانان به راحتي بتوانند آن را درست بخوانند. علامت‌هاي موجود در قرآن بسيار ساده است و با بيشتر آن‌ها در كلاس اوّل ابتدايي آشنا شده‌ايم. يكي از آن علامت‌ها صداها است كه براي يادگيري بهتر، آن‌ها را توضيح و روي كلمه‌هاي قرآن تمرين مي‌كنيم.
يك از صداها «اَ ـَ» بود كه به اوّلي «اَ» اوّل و به دوّمي «اَ» دوّم مي‌گفتند، مانند: اَسب، سَبَد.
در كلمات عربي نيز علامتي به اين شكل «ـَ»وجود دارد كه به آن «فتحه»
مي گويند، براي آشنايي بيشتر روي حروف و كلمات قرآن تمرين مي‌كنيم.
نكته:براي اين كه كلاس كسل كننده نباشد، از روش مرحوم نيّرزاده رحمة اللّه عليه ـ كه از كانال دوّم سيماي جمهوري اسلامي براي آموزش فارسي به خردسالان پخش مي‌شد استفاده مي‌كنيم. بدين گونه كه علامت فتحه را روي تك تك حروف قرار مي‌دهيم و در ضمن قرار دادن از دانش آموزان و آن‌ها مي‌پرسيم سه بار پاسخ مي‌دهند.
براي نمونه:
معلّم: با «اَ» «ـَ» الف چه مي‌شه؟
دانش آموزان اَ، اَ، اَ مي‌شه.
معلّم: با «بَ» « ـ َ » باء چه مي‌شه؟
دانش آموزان: بَ، بَ، بَ مي شه؟
معلّم: با «تَ» «ـَ» تاء چه مي‌شه؟
دانش آموزان: تَ، تَ، تَ مي‌شه.
درحالي كه هر حرفي رابا صداي فتحه مي‌پرسيم، آن حرف را نوشته و علامت فتحه را روي آن قرار مي‌دهيم و ادامه مي‌دهيم تا به حرف ياء برسيم، روي حروف، بيشتر تمرين مي‌كنيم تا مطئمن شويم همه دانش آموزان حروف را با اين صدا، ياد گرفته‌اند. سپس روي كلمات تمرين مي‌كنيم.
براي تمرين روي كلمات نخست تابلو را از تمرين‌هاي قبلي پاك مي‌كنيم و سپس تابلو را به دو قسمت تقسيم بندي مي‌كنيم. عنوان يك قسمت، جدا جدا (تفكيك ) و عنوان قسمت ديگر را، با هم (تركيب) مي‌ناميم و از همان روش سابق استفاده مي‌كنيم. هر حرفي را با صداي خودش مي‌پرسيم و آن‌ها سه بار پاسخ مي‌دهند، امّا در هنگام تركيب، هر حرفي را با صداي خودش يك بار پشت سر هم و به صورت بخش بخش مي‌خوانند.
براي نمونه تفكيك و تركيب «نَصَرَ»[1] را اين طور پياده مي‌كنيم.
معلّم: با «نَ» «ـَ»نون چه مي‌شه؟
دانش آموزان: نَ، نَ، نَ مي‌شه.
معلّم: با «صَ» «ـَ» صاد چه مي‌شه؟
دانش آموزان: صَ، صَ، صَ مي‌شه.
معلّم: با «رَ» «ـ َ» راء چه‌شه؟
دانش آموزان: رَ، رَ، رَ مي‌شه.
معلّم: حالا باهم «نَصَرَ» چه‌ مي‌شه؟
دانش آموزان: نَ، صَ، رَ مي‌شه.
جدا جدا با هم
نَ صَ رَ نَصَرَ
بقيه تمرين‌ها را به همين روش ادامه مي‌دهيم تا تابلو پر شود، و پس از اين كه مطمئن شديم دانش آموزان ياد گرفته‌اند، تابلو را پاك مي‌كنيم و اين بار تمرين‌هاي ديگري به صورت تركيب انجام مي دهيم و در پايان، تكليف منزل تعيين مي‌كنيم، روش تمرين بستگي به تشخيص شما دارد، نمونه‌اي از آن در جزوة آموزش ساده و روانخواني قرآن «سطح يك» آورده است.
نكته:اگر دانش آموزان، آشنايي قبلي بيشتري با صداي فتحه داشتند، صداي كسره را نيز در همين جلسه به آن‌ها آموزش مي‌دهيم، امّا اگر هر صدايي را در يك جلسه درس بدهيم و وقت اضافي را با تمرين بيشتري روي كلمات در كلاس، به پايان برسانيم بهتر است.
مراحل تدريس صداي كسره
1ـ از صداي «اِ» اوّل و دوّم زبان فارسي كمك مي‌گيريم.
2 ـ ياد آوري مي‌كنيم كه چنين صدايي در قرآن وجود دارد و اسم آن را معرفي مي‌كنيم.
3 ـ روي حروف تمرين مي‌كنيم.
4 ـ روي كلمات تمرين مي‌كنيم.
روش تدريس صداي كسره
قبل از شروع درس جديد، درس جلسه قبل را مي‌پرسيم و با نوشتن چند كلمه كه داراي صداي فتحه باشد از چند نفر مي‌خواهيم تا آن‌ها را بخوانند، پس از آن كه مطمئن شديم دانش آموزان درس گذشته را ياد گرفته‌اند، درس جديد را با همان روش صداي فتحه شروع مي‌كنيم، به اين ترتيب:
يكي ديگر از صداهايي كه در كلاس اوّل ابتدايي با آن آشنا شديم، صداي «اِ ــ ِ» بود كه به اوّلي « اِ » اوّل و به دوّمي «ا»ِ دوم
مي‌گويند، مانند: اِستِكان، دِرَخت.
در كلمات عربي هم علامتي به اين شكل « ــِ » است كه به آن كسره مي‌گويند.
براي آشنايي بهتر با آن، روي حروف تمرين مي‌كنيم.
تمرين روي حروف را مانند روش صداي فتحه انجام مي‌دهيم و سپس روي كلمات تمرين مي‌كنيم وپس از آن كه مطمئن شديم همة دانش آموزان ياد گرفته‌اند تكليفي براي منزل تعيين مي‌كنيم تا براي جلسه بعد آن را انجام دهند.
نكته: اگر دانش آموزان آشنايي بيشتري با صداي كسره داشتند، صداي ضمّه را نيز در همين جلسه به آن‌ها آموزش مي‌دهيم.
مراحل تدريس صداي ضمّه
1ـ از صداي « اُ » اوّل و دوّم زبان فارسي كمك مي‌گيريم.
2 ـ ياد آوري مي‌كنيم كه چنين صدايي در قرآن وجود دارد و اسم آن را معرّفي مي‌كنيم.
3 ـ روي حروف تمرين مي‌كنيم.
4 ـ روي كلمات تمرين مي‌كنيم.
روش تدريس صداي ضمّه
پيش از شروع درس جديد، درس جلسة قبل را مي‌پرسيم و با نوشتن چند كمله كه داراي كسره و فتحه باشد، از چند نفر مي‌خواهيم تا بخوانند. پس از آن كه مطمئن شديم دانش آموزان درس گذشته را ياد گرفته‌اند، درس جديد را با همان روش گذشته شروع مي‌كنيم، به اين ترتيب:
يكي ديگر از صداهايي كه در كلاس اوّل ابتدايي با آن اشنا شديم، صداي « اُ ــُ » بود كه به اوّلي« اُ » اوّل و به دوّمي « اُ » دوّم مي‌گويند.
مانند: اُردَك، بُلبُل.
در كلمات عربي هم علامتي به اين شكل «‌ــُ‌ » است كه به آن ضمّه مي‌گويند:
براي آشنايي بهتر با‌ آن، روي حروف تمرين مي‌كنيم.
روي حروف مانند روش گذشته تمرين مي‌كنيم و سپس روي كلمات تمرين مي‌كنيم و پس از آن كه مطمئن شديم دانش آموزان درس را ياد گرفته‌اند تكليفي براي منزل تعيين مي‌كنيم تا براي جلسه بعد آن را انجام دهند.[1] . براي تمرين با اين روش. حتما كلمات انتخابي بايد سه بخشي باشد در غير اين صورت. آهنگ تمرين به هم مي‌خورد.