الغارات
مؤلف:
ابو اسحاق ابراهيم بن محمد بن سعد ثقفي كوفي اصفهاني (م 283 ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
وي از مورخان نيمه دوم قرن سوم هجري و از نسل سعد بن مسعود است. نجاشي از وي ياد كرده و نوشته است: «وي به اصفهان آمد و در آنجا سكني گزيد. او زيدي مذهب بود و پس از آن به مذهب ما (اماميه) گرويد. جماعتي از قمي ها، مانند احمد برقي، از او خواستند به قم بيايد كه او نپذيرفت. او اصفهان را بدان دليل برگزيد كه ناصبيان در آن فراوان بودند و او تصميم گرفت كه كتابهايش را در آنجا روايت كند».
استادان:
ابو نعيم فضل بن دكين، اسماعيل بن امان، يونس بن عبيد، ابوالحسن مدائني، ابن ابو سيف، ابراهيم بن عيون.
شاگردان:
عباس بن سرمي، محمد بن زيد رطاب، احمد بن علويه اصفهاني، عبدالرحمن بن ابراهيم مستملي، ابراهيم بن هاشم قمي، محمد بن حسن صفار قمي، سعد بن عبدالله قمي ، احمد بن عبدالله برقي قمي، حسن زعفراني اصفهاني.
تأليفات:
المبتداء، السيره، المغازي، السقيفه، فدك، الشوري، اخبار عثمان، مقتل عثمان، بيعه علي، الجمل، الغارات الصفين، الحكمين، النهروان، مقتل علي، قيام الحسن، مقتل الحسين، كتاب التوابين.[1]
معرفي اجمالي كتاب:
اين كتاب به مقطع تاريخي ميان نهروان و شهادت امام علي(عليه السلام)اختصاص دارد. زماني كه معاويه براي تضعيف هر چه بيشتر عراق، سپاهيان خود را براي چپاول و ايجاد ناامني به نواحي مختلف عراق و حجاز و يمن گسيل مي كرد، حاصل آن حملات همين غارتهايي است كه ثقفي تاريخ آنها را نگاشته است. وي افزون بر بيان چپاولهاي دشمنان اميرمؤمنان(عليه السلام)، به مقدار زيادي هم درباره شخص امام علي ـ عليه السلام ـ و ويژگيهاي آن حضرت سخن گفته است.
اين كتاب مورد قبول و اعتماد فرقه اماميه بوده و در عداد كتب معتبر به شمار رفته است.[2] از مهم ترين مطالب كتاب مي توان به سخنراني حضرت علي(عليه السلام) بعد از جنگ نهروان، روش آن حضرت درباره اموال، كارگزاران آن حضرت، ولايت قيس بن سعد و محمد بن ابوبكر بر مصر، شهادت مالك اشتر و محمد بن ابوبكر اشاره كرد.
وضعيت نشر:
اين كتاب در دو جلد به زبان عربي، به تحقيق سيدجلال الدين محدث، در چاپخانه بهمن چاپ و منتشر شده است.

[1]. رجال النجاشي، ص 17.
[2]. مقدمه الغارات، ج 1، ص 16.
محمدرضا ضميري- کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، ص 302- 303