ناسخ التواريخ
مؤلف:
محمدتقي سپهر، معروف به لسان الملك (م 1297 ق) و فرزندش عباسقليخان سپهر ( م 1340 ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
وي پس از تحصيل مقدمات علوم قديم، به فنون شعر و عروض و قافيه پرداخت. در جواني از كاشان به تهران آمد و به خدمت همشهري خود، مرحوم صبا ملك الشعراي فتحعلي شاه، رسيد و به تشويق صبا به تأليف كتابي در علم قافيه مشغول شد; ولي به علت فوت صبا در سال 1238، اين كار ناتمام ماند و ميرزا محمدتقي به كاشان برگشت و در آنجا محمود ميرزا، پسر فتحعلي شاه حكمران كاشان، او را به منادمت خود برگزيد و به او تخلّص سپهر داد. سپس از طرف فتحعلي شاه به تهران دعوت شد و در سلك اعضاي ديوان درآمد. سپهر در عهد محمدشاه مداح خاص شاه و منشي و مستوفي ديوان شد و به نوشتن كتاب ناسخ التواريخ مأموريت يافت. اين كتاب، كه تاريخ عمومي است، به وقايع تاريخي از ابتداي خلقت تا سال 1273 ق پرداخته است. تلاشهاي او موجب شد تا پس از چندي، ناصرالدين شاه به او لقب «لسان الملك» دهد. وفات سپهر در هفدهم ربيع الثاني 1297 ق در تهران اتفاق افتاد و جسد او را به نجف اشرف منتقل ساختند.
تأليفات:
براهين العجم، اسرارالانوار، ديوان اشعار، ناسخ التواريخ.
معرفي اجمالي كتاب:
اين كتاب تاريخ را از دوران قبل از هبوط آدم آغاز كرده و مجلدي چند از آن را به ذكر احوال پيامبران و امامان ـ عليهم السلام ـ اختصاص داده و از آن پس، تاريخ ايرانِ قبل و بعد از اسلام را با استفاده از آثار مورخان سلف آورده است.[1]
وضعيت نشر:
اين كتاب، به همت انتشارات اسلاميه تهران در سال 1398 هـ ق چاپ و منتشر شده است.

[1]. ر.ک: اقا بزرگ تهراني، الذريعه، ج25، ص 6 - 7.
محمدرضا ضميري- کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، ص 314- 315