جوامع الجامع
مؤلف:
امين الاسلام ابو على فضل بن حسن طبرسى (م 548 ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
ترجمه مولف در بخش کتب تاريخي ذکر شده است.
معرفى اجمالى كتاب:
مؤلف تفسير جوامع الجامع، كه پس از مجمع البيان آن را به نگارش درآورده، چنين توضيح مى دهد كه چون تفسير مجمع را تأليف كرد، به كتاب زمخشرى برخورد و بحثهاى ادبى و بلاغى و گرايشهاى عقلى زمخشرى، وى را به اعجاب درآورد; لذا اين تفسير را به درخواست فرزندش و با هدف تأمين اين نياز به نگارش درآورد. اين تفسير بسيار موجز است و ويژگى مهم آن، ادبى بودن آن است كه با عبارات بسيار كوتاه آيات قرآنى را تبيين مى كند و شامل تمام آيات قرآن مى گردد. شيوه اين تفسير بيان مسائل مربوط به لغت، اعراب، قرائت، بيان نظم و نكات ادبى و بلاغى است كه با رعايت گزيده گويى، متنى دقيق و لطيف را ارائه داده است. روش تفسير بدين گونه است كه در آغاز با نام سوره، بيان مكى و مدنى بودن و معانى سوره، تعداد آيات و فضيلت سوره شروع مى كند. آن گاه به قرائت لغت، نحو، صرف و واژه شناسى آيه مى پردازد. سپس به بيان و شرح و توضيح معناى آيه مى پردازد و به مانند زمخشرى، گفته هاى تفسير را ارائه مى كند. اين تفسير در سالهاى اخير، جزء دروس تفسيرى حوزه علميه قم گرديده و طلاب با آن بيشتر آشنا شده اند. شايد علت انتخاب اين تفسير فشردگى و ادبى بودن آن است.
وضعيت نشر:
اين كتاب در 2 جلد به زبان عربي به وسيله دانشگاه تهران و شوراى مديريت حوزه علميه قم با تصحيح و تعليق دكتر ابوالقاسم گرجى چاپ شده است. ترجمه فارسي اين کتاب نيز عرضه شده است.
محمدرضا ضميري- کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، ص 499- 500