فوائد و آثار حفظ قرآن
حفظ قرآن مانند تلاوت آن آثاري فراوان و ارزنده دارد. برخي از آثار حفظ آيات قرآن مجيد، عبارت است از:
1.پاداش اخروي
حافظان قرآن در بهشت جايگاهي والا دارند و پاداش آنان دو چندان خواهد بود. پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: درجات بهشت به تعدد آيه‎هاي قرآن است. وقتي كه صاحب قرآن وارد بهشت شود، به وي مي‎گويند بخوان و بالا برو، كه هر آيه‎اي را درجه‎اي است. پس برتر از درجة حافظ قرآن درجه‎اي نيست.
همچنين در روايات بيان شده كه حافظان قرآن توان شفاعت كردن ديگران را نيز دارند.
2. هدايت انسان
تلاوت و انس با قرآن از سفارش‎هاي مكرر معصومان ـ عليهم السّلام ـ است و حفظ قرآن به طور طبيعي به انس با آيات الاهي مي‎انجامد؛ زيرا حافظ قرآن بايد براي تثبيت محفوظات قرآني‎اش دست كم روزي چند بار به قرائت قرآن بپردازد. معصومان ـ عليهم السّلام ـ حافظان قرآن را به تكرار آيات الاهي فراخوانده، يادآور شده‎اند همان گونه كه شتر بسته شده در يك نقطه ـ چنانچه مورد ديدار پياپي صاحبش واقع نشود. ـ جايگاهش را ترك مي‎كند، محفوظات حافظ قرآن نيز ـ اگر پيوسته مورد مراجعه و تكرار قرار نگيرد از خاطر زدوده مي‎شود.[1] بنابراين، حافظ ناگزير با قرآن انس مي‎گيرد وزمينه‎ هدايت و سعادتش فراهم مي‎آيد. حضرت علي ـ عليه السّلام ـ مي‎فرمايد: هيچ كس با قرآن هم نشين نمي‎شود مگر اين كه از كنار آن با افزايش يا كاهش برمي‎خيزد: افزايش هدايت يا كاهش گمراهي.[2]
نفوذ قرآن در جان‎ها و پديد آوردن تحول در شخصيت افراد نيز از آثار سازنده‎ي تلاوت و حفظ قرآن است. بسياري از مردم با تلاوت يا شنيدن آهنگ دلنشين قرآن مسير زندگي خود را تغييرداده، سمت سعادت و كمال رهنمون شدند.[3]
3. آرامش روحي
ياد خدا تأثير بسزايي در روان آدمي دارد و دل‎ها در پرتو آن آرام مي‎گيرد. خداوند متعال مي‎فرمايد:
«أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[4]
آگاه باش، دل‎ها با ياد خدا آرام مي‎گيرد.
يكي از نام‎هاي قرآن ذكر است. تلاوت و حفظ قرآن نوعي ذكر خداوند است كه انسان در پرتو آن از هجوم بسياري از فشارهاي رواني و اضطرابات دروني مصون مي‎ماند. پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‎فرمايد: مثل قرآن مثل كيسه‎ي سربسته‎ي پر از مشك است. اگر آن را باز كني، بوي مشك فضا را معطر مي‎سازد و اگر به حال خود رها سازي، سود نمي‎بخشد. قرآن نيز، چنانچه به تلاوتش روي آوري، فضا را از عطر خود آكنده مي‎سازد و روان را نشاط مي‎بخشد؛ و اگر تلاوت نكني، در سينه‎ات پنهان مي‎ماند.[5]
4. نجات از تنهايي
كتاب بهترين هم نشين تنهايي است و قرآن زيباترين، عميق‎ترين و با نفوذترين كتاب شمرده مي‎شود. امام سجاد ـ عليه السّلام ـ مي‎فرمايد: اگر همه‎ي مردم روي زمين از دنيا بروند، تا وقتي قران با من است، از هيچ چيز وحشت ندارم.[6]
5. فهم بهتر قرآن
مهم‎ترين و عمده‎ترين اثر حفظ قرآن درك بهتر آن است. حافظ به سبب تسلط بر همه‎ي آيات، ارتباط آن‎ها را نيك در مي‎يابد و در پرتو آن دركي بهتر و درست‎تر از قرآن به دست مي‎آورد.
هر چه حافظ قرآن بر آيات و ارتباط وبازيابي آن‎ها مسلط‎تر باشد، بهتر مي‎تواند نظر قرآن درباره‎ي يك موضوع را به دست آورد. پس مفسران حافظ قرآن، بهتر ودقيق‎تر مي‎توانند قرآن را تفسير كنند و تفسيرشان از تفسير مفسران غير حافظ جامع‎تر و دقيق‎تر است.
6. همنشيني با فرشتگان:
عن ابي عبدالله ـ عليه السّلام ـ قال:
اَلْحافِظُ للْقرْآنِ الْعامِلُ بِه مَعَ السَّفَرةِ الْكِرامِ الْبَرَرَةِ.[7]
«حافظ قرآن كه بدان عمل كند، در آخرت رفيق و همراه فرشتگان و سفيران الهي خواهد بود.»
7. غنا و بي نيازي:
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
اَغْنَي النّاسِ حَمَلةُ الْقُرآنِ مَنْ جَعَلهُ اللهُ تَعالي في جَوْفِهِ[8].
بي‌نيازترين مردم حاملان قرآن مي‌باشند، آن كسان كه خداي تعالي قرآن را در سينة آنها جاي داده است.
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
مَنْ اَعطاهُ اللهُ الْقُرآنَ فَرَاي اَنَّ رَجُلاً اُعْطِيَ اَفْضَل مِمّا اُعْطي فَقَدْ صَغَّرَ عَظِيماً وَ عَظَّمَ صَغيراً.[9]
هر كسي خداوند قرآن را به او داد و چنان پندارد كه به مردي بهتر از او چيزي داده‌اند، خير بزرگي را كوچك شمرده و كوچكي را بزرگ دانسته است.
8. موجب آمرزش گناهان:
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ عن حِفْظِهِ ثُمَّ ظَنَّ اَنَّ الله تَعالي لا يَغْفِرُ لَهُ فَهُوَ مِمَّنْ اسْتَهْزِءَ بِآياتِ الله.[10]
«كسي كه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند كه خداوند متعال او را نمي‌آمرزد، در واقع از جمله كساني است كه آيات خداوند را مورد استهزاء و تمسخر قرار داده است.»
9. نجات از عذاب الهي:
لا يُعَذِّبُ اللهُ قَلباً وَعَي الْقُرآن.[11]
«خداوند متعال قلبي كه قرآن در آن باشد را عذاب نمي‌كند.»
10. قبولي شفاعت:
همانطور كه خود قرآن در حق مؤمنان شفاعت مي‌كند، حافظ و حامل قرآن نيز توان شفاعت را دارد:
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
مَن قَرَاَ الْقُرآنَ حَتّي يَسْتَظْهرَهُ وَ يَحْفَظَهُ اَدْخَلَهُ اللهُ الْجَنَّةَ و شَفَّعَهُ في عَشْرَةٍ مِنْ اَهْلِ بَيْتِهِ كُلِّهِمْ قَدْ وَجَبَتْ لَهُمُ النّارُ[12]
«هر كه (آنقدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد كرد و شفاعتش را درباره ده نفر از خانواده‌اش كه آتش جهنم بر آن واجب شده، مي‌پذيرد.»
11. آبادي و احياء قلب:
همانطوري كه خانه ويران نزد مردم بي‌ارزش است، دلي خالي از قرآن نيز پيش خداوند بي‌ارزش است.
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
اِنَّ الَّذي لَيْسَ في جَوفِهِ شَيْءٌ مِنَ الْقُرآنِ كَالْبَيْتِ الْخَراب.[13]
«كسي كه در درونش چيزي (سوره يا آيه‌اي) از قرآن نباشد، همانند خانه ويران است.»
12. انس با قرآن و تلاوت آن موجب احياء و شادابي دل مي‌شود.
عن كثير بن سليم قال قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
يا بُنَيَّ لا تَغْفَل عَنْ قَرائَةِ الْقُرآن، فَأِنَّ القُرآنَ يُحيي الْقَلْبَ و يَنْهي عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغِي.[14]
كثير بن سليم مي‌گويد: رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود:
اي پسر! از قرائت قرآن غفلت مكن كه قرآن دل را زنده مي‌كند و از فحشاء و نادرست و ستم باز مي‌دارد.
13. بالاترين درجات در بهشت:
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
فَاِذا دَخَلَ صاحِبُ القُرآنِ الْجَنَّةَ قَيلَ لَهُ: اِقْرَأ وَارْقَ، لِكُلِّ آيَةٍ دَرَجةٌ فَلا تَكُونُ فَوقَ حافِظِ القُرآنِ دَرَجةٌ.[15]
هنگامي كه صاحب قرآن داخل بهشت شود، به او مي‌گويند بخوان و بالا رو، پس برتر از درجة حافظ قرآن درجه‌اي نيست.
14. نجات از تنهايي:
زندان تنهايي، ناخود آگاه در انسان ترس و وحشت ايجاد مي‌كند و در اين موقعيت انسان نياز به دوست و همراهي دارد، بهترين مونس و همدم آدمي در تنهايي كتاب است و چه كتابي زيباتر و عميق‌تر و با نفوذتر از قرآن؟
قال علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ :
لَوْ ماتَ مَنْ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ اَنْ يَكُونَ الْقُرآنُ مَعي[16].
امام علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ فرمود:
«اگر همه مردم كه در ميان مشرق و مغرب عالم زندگي مي‌كنند، بميرند و قرآن كريم با من باشد، احساس ترس و وحشت نمي‌كنم.»
15. در زمره بزرگان و بهترين افراد جامعه:
پيامبر بزرگوار اسلام در اين باره مي‌فرمايد:
اَشْرافُ اُمَّتي حَمَلَةُ الْقُرْآنِ وَ اَصْحابُ اللَّيلِ.[17]
«بزرگان امت من حاملان قرآن و نماز شب خوانان مي‌باشند.»
در روايت ديگر مي‌فرمايد:
فَضْلُ حَمَلَةِ الْقُرآن عَلَي الّذي لَمْ يَحْمِلْهُ كفضل الخالق عَلَي المخلوق.[18]
«فضيلت و برتري حاملان[19] قرآن بر كسي كه سعادت حمل قرآن را نيافته، مانند برتري آفريدگار بر آفريدگان است.»
16. دريافت پاداش پيامبران:
حاملان قرآن، چون با كلام خداوند انس و الفت دارند و سعي مي‌كنند، خود نيز متخلق به اخلاق قرآن و متادّب به آداب الهي باشند، مرگ و حشر و نشر آنها همانند پيامبر است:
قالَ رَسُولُ الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
اِنَّ اَكْرَمَ العِبادِ اِلَي اللهِ بَعْدَ الأنبياءِ، العُلَماءُ ثُمَّ حَمَلَةُ القُرآن، يَخْرُجُونَ مِنَ الدُّنيا كَما يَخْرُجُ الانبياءُ وَ يُحْشَرُونَ مِنْ قُبُورِهِم مَعَ الأنبِياءِ وَ يَمُرُّون عَلَي الصِّراطِ مَعَ الأنبِياءِ و يُأخُذُونَ ثَوابَ الأنبِياءِ.[20]
پيامبر اسلام فرمود:
«همانا بهترين بندگان نزد خدا بعد از پيامبران علما هستند و سپس حاملان (قاريان و حافظان) قرآن، آنان همانند انبيا از دنيا مي‌روند، همراه آنان از قبرها برانگيخته مي‌شوند، در كنار آنان از صراط مي‌گذرند و پاداش انبياء را (از خداوند)دريافت مي‌كنند.»
17. سرشناسان اهل بهشت:
اهل قرآن همانطور كه در دنيا مورد تكريم و احترام مردم هستند در بهشت نيز گرامي و محبوبند.
قال رسول الله(ص):
حَمَلَةُ القرآنِ عُرَفاءُ اَهْلِ الْجَنَّة[21]
«حاملان قرآن، سرشناسان اهل بهشت‌اند.[1] . پيامبر اسلام(ص) مي‎فرمايد: انما مثل صاحب القرآن كمثل الابل المعلقة اذا عاهد عليها أمسكها و ان أطلقها ذهبت و اذا قام صاحب القرآن فقرأه بالليل و النهار ذكره و اذا لم يقم به نسيه. (صحيح مسلم، ج 1، ص 544).
[2] . ما جالس هذا القرآن احد الا قام عنه بزيادة أو نقصان: زيادة من هدي أو نقصان من عمي. (نهج البلاغه، خ 175).
[3] . برخي از دانشمندان در اين زمينه كتاب‎هاي مستقلي نوشته‎اند و حكايات آموزنده بي‎شماري گرد آورده‎اند، مانند كتاب نمونه‎هايي از تأثير و نفوذ قرآن، نوشته‎ي علي كريمي جهرمي.
[4] . رعد، 13: 28.
[5] . عن رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ : ان القرآن مثله كمثل جراب فيه مسك قد ربطت فاه فان فتحته فاح ريح المسك و ان تركته كان مسكا موضوعا مثل القرآن ان قرأته و الا فهو في صدرك. (كنز العمال، ح 2323).
[6] . لومات من بين المشرق و المغرب لما استوحشت بعد أن يكون القرآن معي. (بحار، ج 46، ص 107).
[7] . اصول كافي، ج 4، ص 404.
[8] .كنز العمال، ج 1، ص 510.
[9] . همان.
[10] . مستدرك الوسائل، ج 2، ص 294.
[11] . آثار الصادقين، ج 17، ص 247.
[12] . مجمع البيان، ج 1، ص 45.
[13] . كنز العمال، ج 1، ص 553.
[14] . كنز العمال، ج 2، ص 291.
[15] . بحار الانوار، ج 92، ص 22.
[16] . بحار الانوار، ج 46، ص 107.
[17] . سفينة، ج 2، ص 415.
[18] . كنز العمال، ج 1، ص 515.
[19] . حامل قرآن معناي گسترده‌اي دارد كه قاريان مفسران قرآن را نيز در بر مي‌گيرد.
[20] . بحار، ج 92، ص 17.
[21] . وسائل الشيعه، ج 6، ص 175.
»
در روايت ديگري نيز وجود مقدس پيامبر گرامي اسلام حضرت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ اكرام و احترام حامل قرآن را با اكرام خود يكي دانسته و فرموده:
اَكرِمُوا حَمَلَةَ القُرآن فَمَنْ اَكْرَمَهُم فَقَدْ أكْرَمَني.[1]
«حاملان قرآن را گرامي بداريد، هر كس آنان را گرامي بدارد، مرا گرامي داشته است.»
18. باعث احاطه رحمت الهي و پوشش نور خداوند:
عن النبي ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
حَمَلَةُ القرآن هُمُ الْمَحْفُوفُون بِرَحْمَةِ الله الْمَلْبُوسُونَ نُورَ اللهِ عُزَّوَجَلَّ.[2]
پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «حاملان قرآن به رحمت خدا احاطه شده‌اند، به نور خداوند عزوجل پوشيده شده‌اند.»
19. فراگيري عملي همه مهارتهاي تلاوت قرآن:
حفظ قرآن باعث مي‌شود، تا انسان به ميزان قابل توجهي مهارتهاي قرآني را فرا بگيرد، كساني كه تلاش مي‌كنند آيات قرآن را به خاطر بسپارند و تمرين مي‌كنند تا آيات الهي را حفظ نمايند، حتي خردسالان به سرعت در روخواني و روانخواني قرآن تسلط پيدا مي‌كنند و نيز با ممارست و تكرار آيات و مراجعه به نوار، تلفظ عربي آيات و ترتيل قرآن و احكام تجويد و وقف و ابتدا را نيز به مرور زمان فرا مي‌گيرند.
20.تقويت حافظه
قال علي ـ عليه السّلام ـ : ثلثة يزدن في الحفظ و يذهبن بالبلغم، قراءة القرآن و العسل و اللبان؛ سه چيز است كه حافظه را افزايش مي‎دهد و بلغم را از بين مي‎برد: قرائت قرآن، عسل، نوشيدن شير. (بحار، ج 66، ص 290).
21. ايجاد فضاي قرآني در ميان جامعه و جوانان:
حفظ قران و جذابيتهاي آن مي‌تواند باعث بوجود آوردن فضاي معطر قرآني گردد، همانگونه كه مي‌بينيم وقتي يك حافظ قران (بويژه حافظان خردسال) در جمعي حضور پيدا مي‌كند و يا در مراسم و محافل قرآني از حضور آنها استفاده مي‌گردد، جامعه چه تأثير شگرفي مي‌پذيرد و تا مدتها حلاوت و شيريني آن باقي است.
22. الفت هميشگي با قرآن همانند نماز:
كسي كه قرآن را در حافظه خويش جاي داده است، هميشه همراه قرآن است و همانطوري كه مومنين با نماز انس پيدا مي‌كنند، حافظان قرآن با قرآن نيز كه مجموعه كلمات الهي است، الفت و نزديكي دارند.
23. پربار كردن اوقات فراغت:
كلمات قرآن بهترين چيزي است كه مي‌تواند اوقات فراغت جوانان و همه اقشار را پر كند، امروزه كه دست اندركاران فرهنگي جامعه با هر چيز ممكن سعي دارند جوانان بيكار نباشند و بيكاري را مضر به حال جامعه مي‌دانند و بعضاً در تلاش هستند كه بوسيله برنامه‌هاي ورزشي و فوتبالي و فيلمهاي غير مفيد و مسابقات غير سازنده آنها را مشغول نمايند، حفظ قرآن بهترين نسخه‌اي است كه مي‌تواند درمان اين درد زيان آور جامعه باشد.
24. جايگزين كردن نغمه‌هاي زيباي قران بجاي آهنگهاي نامطلوب:
حفظ قرآن باعث مي‌شود تا انسان با نغمه‌هاي قرآني آشنا شود و جايگزين آهنگهاي بعضاً مبتذل در جامعه گردد. متأسفانه امروزه فرهنگ غرب جهت تخريب باورهاي مردم به تهاجم سنگين پرداخته و از تمام امكانات مادي و معنوي جهت انحطاط جامعه ديندار، بهره مي‌گيرد تا فرهنگ ناب و خالص قرآني را از جامعه بگيرد، نغمه‌هاي ملكوتي قرآن كريم بهترين داروي فلاح و نجات از عربده‌ها و موسيقي‌هاي تند غربي است.
25. انس با صورت و رسم الخط قرآن جهت رفع مشكل فراگيري قرآن در مدارس:
حفظ سوره‌هايي از قرآن وتلاش در جهت بخاطر سپاري آيات قرآن باعث مي‌شود تا دانش ‌آموزان، خط قرآن و صورت آن را بشناسند و در مدارس به مشكل عدم فراگيري دچار نشوند.
26. ايجاد زمينه مناسب جهت آموزش مفاهيم قرآن:
حفظ قرآن باعث مي‌شود تا انسان مفاهيم قرآن را به خوبي فرابگيرد و معني كلمات و آيات و واژه‌هاي قرآني و قصه‌هاي قرآن را بياموزد، در قرآن داستان‌هاي بسيار زيادي آمده است كه حافظ به بركت حفظ مي‌تواند به آنها دست‌رسي پيدا كند.
به علاه اينكه حافظ قرآن بواسطة حفظ، از شأن نزول آيات و تفسير آگاهي پيدا مي‌كند.
اين مختصري بود از فوائد و آثار حفظ قرآن كريم كه شما مي‌توانيد بيش از اين، خود جستجو نمائيد و از ثمرات آن آگاهي حاصل نمائيد، به اميد آن كه همگان از كوثر وحي و سفره پربركت نعمت الهي بهره‌مند گردند.[1] . كنز العمال، ج 1، ص 512.
[2] . بحار الانوار، ج 89، ص 19.