مناسبت‌های آیه‌ها
1. هنگامي كه خبر در گذشت كسي را مي‌شنويم، مي‌گوئيم: « إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ » (بقره / 156) همانا ما از آن خدائيم و به سوي او باز مي‌گرديم.
2. هنگامي كه خطرهاي ناگوار و بدعتهايي در دين پديد آيد، مي‌گوئيم: « رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ » (ال عمران / 8) پروردگارا دلهايمان را، بعد از آنكه ما را هدايت كردي، (از راه حق)منحرف مگردان و از سوي خود، رحمتي بر ما ببخش ، زيرا تو بخشنده‌اي .
3. آنگاه كه انسان مورد تهمت قرار مي‌گيرد، مي‌گوئيم: « رَبَّنا إِنَّكَ تَعْلَمُ ما نُخْفِي وَ ما نُعْلِنُ وَ ما يَخْفي عَلَي اللَّهِ مِنْ شَيْ‏ءٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ » (ابراهيم / 38) پروردگارا! تو مي‌داني آنچه را ما پنهان و يا آشكار مي‌كنيم، و چيزي در زمين و آسمان بر خدا پنهان نيست.
4. هنگام روشن كردن آتش و يا داخل شدن به حمام، مي‌گوئيم: « رَبَّنا إِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَ ما لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنْصارٍ » (آل عمران / 192) پروردگارا! هر كه را تو(به خاطر اعمالش)به آتش افكندي، او را خوار و رسوا ساخته‌اي و براي افراد ستمگر، هيچ ياوري نيست.
« رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها كانَ غَراماً » (فرقان / 65) پروردگارا! عذاب جهنم را از ما برطرف گردان كه عذابش سخت و پر دوام است.
5. به هنگام رعد وبرق، مي‌گوئيم: «هُوَ الَّذِي يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ يُنْشِئُ السَّحابَ الثِّقالَ وَ يُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ الْمَلائِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ وَ يُرْسِلُ الصَّواعِقَ فَيُصِيبُ بِها مَنْ يَشاءُ» (رعد / 12و13) او كسي است كه برق را به شما نشان مي‌دهد، كه هم مايه ترس است و هم مايه اميد، و ابرهاي سنگين بار ايجاد مي‌كند- و رعد، تسبيح و حمد او مي‌گويد، و (نيز) فرشتگان از ترس او و صاعقه‌ها را مي‌فرستد، و هر كس را بخواهد، گرفتار آن مي‌سازد.
6. هنگام ديدن پدر و مادر، مي‌خوانيم: « رَبِّ اغْفِرْ لِي وَ لِوالِدَيَّ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَيْتِيَ مُؤْمِناً وَ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ » (نوح / 28» پروردگارا! مرا، و پدر مادرم و تمام كساني را كه با ايمان وارد خانه من شدند، و جميع مردان و زنان باايمان را بيامرز.
7. هنگام نظر در آينه، مي‌خوانيم: « فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ » (مؤمنون / 14)پس بزرگ است خداي كه بهترين آفرينندگان است.
8. به هنگام ديدن شخص مريض، مي‌گوئيم: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي فَضَّلَنا عَلي كَثِيرٍ مِنْ عِبادِهِ الْمُؤْمِنِينَ » (نمل / 15) ستايش از آن خداوندي است كه ما را به بسياري از بندگان مؤمنش برتري بخشيد.
9. آيه‌اي كه به هنگام بر طرف شدن بلا و غم و اندوه خوانده مي‌شود: « الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَكُورٌ » (فاطر / 34) حمد(و ستايش)براي خداوندي است كه اندوه را از ما برطرف ساخت، پروردگار ما آمرزنده و سپاسگزار است.
9. آنگاه كه انسان فرزندش را مي‌بيند، مي‌گويد: « الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي وَهَبَ لِي عَلَي الْكِبَرِ إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ إِنَّ رَبِّي لَسَمِيعُ الدُّعاءِ » (ابراهيم / 39) حمد خداي را كه در پيري، اسماعيل و اسحاق را به من بخشيد، مسلماً پروردگار من، شنونده (و اجابت كننده) دعاست.
10. به هنگام وسوسه و يا دچار وسواس شدن، مي‌خوانيم: « رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزاتِ الشَّياطِينِ وَ أَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَنْ يَحْضُرُونِ » (مؤمنون / 97و98) پروردگارا! از وسوسه‌هاي شياطين به تو پناه مي‌برم- و از اينكه آنان نزد من حاضر شوند(نيز)اي پروردگار من، به تو پناه مي‌برم.
11. به هنگام سختي و رنج، مي‌خوانيم : « رَبَّنَا اكْشِفْ عَنَّا الْعَذابَ إِنَّا مُؤْمِنُونَ » (دخان / 12) پرورگارا! عذاب را از ما برطرف كن كه ايمان آوريم.
12. به هنگام شادي و پوشيدن لباس نو ، مي‌خوانيم: « رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَ عَلي والِدَيَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ » (نمل / 19) پرودگارا! شكر نعمتهايي را كه بر من و پدر و مادرم ارزاني داشته‌اي به من الهام كن، و توفيق ده تا عمل صالحي كه موجب رضاي توست انجام دهم.
13. به هنگام داخل شدن به خانه و يا شهري، مي‌گوئيم: « رَبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لِي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطاناً نَصِيراً » (اسراء / 80) پرودگارا! مرا(در هر كار)با صداقت وارد كن، و با صداقت خارج ساز و از سوي خود، حجتي ياري كننده برايم قرار ده.
14. هنگامي كه از گذشتگان ياد مي‌كنيم، مي‌گوئيم: « رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونا بِالْإِيمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنا غِلاًّ لِلَّذِينَ آمَنُوا » (حشر / 10) پروردگارا! ما و برادرانمان را كه در ايمان بر ما پيشي گرفتند بيامرز و در دلهايمان حسد و كينه‌اي نسبت به مؤمنان قرار مده.
15. آنگاه كه انسان دچار سهو و فراموشي مي‌گردد، مي‌خواند: « رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِينا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا إِصْراً كَما حَمَلْتَهُ عَلَي الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنا » (بقره / 286) پروردگارا! اگر ما فراموش يا خطا كرديم، ما را مؤاخذه مكن، پروردگارا! تكليف بر ما قرار مده، آن چنان كه(به خاطر گناه و طغيان)بر كساني كه پيش از ما بودند، قرار دادي.
16. آنگاه كه انسان، مرتكب گناهي مي‌شود، مي‌خواند: « رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ » (اعراف / 23) پروردگارا! ما به خويشتن ستم كرديم و اگر ما را نبخشي و بر ما رحم نكني از زيانكاران خواهيم بود.
17. هنگام صدقه دادن، مي‌خوانيم: « رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ » (بقره / 127)
پروردگارا! از ما بپذير كه تو شنوا و دانايي. 18. هنگام مواجهه بادشمن، سفارش شده است كه بخوانيم: « وَ جَعَلْنا مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْناهُمْ فَهُمْ لا يُبْصِرُونَ » (يس / 9) ودر پيش روي آنان سدي قرار داديم، ودر پشت سرشان سدي، وچشمانشان را پوشانده‌ايم، لذا نمي‌بينند.
«رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَيْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَي الْقَوْمِ الْكافِرِينَ » (بقره / 250) پروردگارا! پيمانه شكيبايي و استقامت را بر ما بريز و قدمهاي ما را در راه خود ثابت بدار و ما را بر جمعيت كافران ، پيروز بگردان.
19. به هنگام وارد شدن به هر منزلي، مي خوانيم: « رَبِّ أَنْزِلْنِي مُنْزَلاً مُبارَكاً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْمُنْزِلِينَ » (مؤمنون / 29) پروردگارا:ما رادر منزلگاهي پر بركت فرود آر، وتو بهترين فرود آوردگاني.
20. هنگام شروع قرائت قران، مي‌‌خوانيم: « رَبَّنا آمَنَّا بِما أَنْزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاكْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِينَ »(ال‌عمران / 59) پروردگار! به آنچه نازل كرده‌اي، ايمان آورديم، و از فرستاده (تو) پيروي نموديم، ما را در زمره گواهان بنويس.
21. هنگام سوار شدن بر كشتي، مي‌خوانيم: « وَ قالَ ارْكَبُوا فِيها بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَحِيمٌ » (هود / 41) و او گفت:به نام خدا بر آن سوار شويد و هنگام حركت و توقف كشتي، ياد او كنيد. كه پروردگارم آمرزنده و مهربان است.
22. هنگام سوار شدن بر مركب(ماشين)مي‌خوانيم: « سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ» (زخرف / 13) پاك و منزه است كسي كه اين را مسخّر ما ساخت. و گرنه ما توانايي تسخير آن را نداشتيم.
23. ذكر يونسيه در عرفان عارفان: « وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادي فِي الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ » (انبياء87) و ذالنون (يونس) را (به ياد آور) در آن هنگام كه خشمگين (از ميان قوم خود) رفت، و چنين مي‌پنداشت كه ما بر تو تنگ نخواهيم گرفت، (اما موقعي كه در كام نهنگ فرو رفت) در ان ظلمتها (ي متراكم) صدا زد: (خداوندا) جز تو معبودي نيست منزهي تو، من از ستمكاران بودم.
عارف بالله، مرحوم ميرزا جواد ملكي تبريزي مي‌فرمايد:
در ايام تحصيل، در نجف اشرف شيخ و استادي داشتم (مراد ملا حسينقلي همداني است) كه براي طلاب با تقوا، مرجع بود.از او سئوال كردم چه عملي را شما تجربه كرده‌ايد كه مي‌تواند در حال سالك مؤثر باشد؟فرمود:در هر شبانه روز يك سجده طولاني بجاي آور و در حال سجده بگويد: « لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ » در حال ذكر اين چنين توجه كند كه پروردگار منزه از اين است كه بر من ظلمي روا داشته باشد، بلكه خود من هستم كه بر نفسم ستم كردم و او را در اين مهالك قرار دادم.استاد من علاقمندانش را به اين سجده سفارش مي‌كرد و هر كس كه انجام مي‌داد تأثيرش را مشاهده مي‌كرد، مخصوصاٌ كسانيكه سجده را بيشتر طول مي‌دادند.بعضي آنها هزار مرتبه ذكر مذكور را در سجده تكرار مي‌كردندو بعضي كمتر و بعضي بيشتر، و شنيدم كه بعضي از آنها اين ذكر را سه هزار مرتبه در سجده تكرار مي‌كردند.سفارشهاي عرفاي بزرگ آيه‌الله اميني، شيخ محمد حسين غروي اصفهاني ، آخوند ملا حسينقلي همداني ، حكيم محمد بيدآبادي و ديگر عارفان‌بالله در كتابهاي عرفاني به مداومت بر ذكر يونسيه بوده است.
در نماز غفيله بعد از حمد در ركعت اول بجاي سوره آيه زير را مي‌خوانيم: «وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادي فِي الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ » (انبياء87) و پنداشت كه ما هرگز بر او قدرتي نداريم، تا در(دل)تاريكيها ندا در داد كه معبودي جز تو نيست، منزهي تو، راستي كه من از ستمكاران بودم.
در نماز غفيله بعد از حمد در ركعت دوم، بجاي سوره، آيه زير را مي‌خوانيم: « وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَيْبِ لا يَعْلَمُها إِلاَّ هُوَ وَ يَعْلَمُ ما فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ فِي ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ إِلاَّ فِي كِتابٍ مُبِينٍ » (انعام / 59) كليدهاي غيب، تنها نزد اوست، و جز او، كسي آنها را نمي‌داند.او آنچه را در خشكي و درياست مي‌داند، هيچ برگي (از درختي) نمي‌افتد، مگر اينكه از آن آگاه است، و نه هيچ دانه‌اي در تاريكيهاي زمين، و نه هيچ تر و خشكي وجود دارد، جز اينكه در كتابي آشكار (در كتاب علم خدا) ثبت است.
به هنگام قرباني كردن گوسفند، مي‌خوانيم: « إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ» (انعام / 79) من روي خود را به سوي كسي كردم كه آسمانها و زمين را آفريده، من در ايمان خود خالصم، و از مشركان نيستم.
قبل از دعا از درگاه الهي، مي‌خوانيم: « أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ » (نمل / 62) اي كسي كه دعاي مضطر را اجابت مي‌كند و گرفتاري را برطرف مي‌سازد.
بعد از نمازهاي واجب ، مي‌خوانيم: « إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَي النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً » (احزاب / 56) خدا و فرشتگان بر پيامبر درود مي فرستند، اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، بر او درود فرستيد و سلام گوييد و كاملاٌ تسليم (فرمان او) باشيد.