لوله از جنس آزبست و سيمان – روش آزمون دامنه فشار براي
خطوط لوله

فهرست مطالب

استاندارد لوله از جنس آزبست و سيمان ـ روش آزمون ـ دامنه فشار براي خطوط
هدف و دامنه كاربرد
آزمون فشار نصب شده در كانال ( روش 1)
آزمون فشار خطوط نصب شده در كانال ( روش 2)
آزمون فشار براي خطوط لوله‏هايي كه روي سطح زمين و يا بالاتر از سطح زمين كار گذاشته مي‏شوند
آزمون براي لوله‏هايي كه در فاضلاب و زه‏كش‏ها كاربرد دارد



بسمه تعالي
پيشگفتار
استاندارد " لوله از جنس آزبست و سيمان ـ روش آزمون دامنه فشار براي خطوط لوله " كه توسط كميسيون مربوط تهيه و تدوين شده در جلسه كميته ملي استاندارد مورخ مورد تاييد قرار گرفته , اينك به استناد بند 1 ماده 3 قانون اصلاح قوانين و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب بهمن ماه 1371 به عنوان استاندارد ملي ايران منتشر مي‏شود .
تدوين شده و در دويست و هفتاد و هشتمين جلسه كميته ملي استاندارد خوراك و براي حفظ و همگامي با تحولات و پيشرفت‏هاي ملي و جهاني در زمينه صنايع , علوم و خدمات استانداردهاي ملي ايران در مواقع لزوم تجديدنظر خواهد شد و هرگونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استانداردها ارائه شود , در هنگام تجديدنظر در كميسيون فني مربوط مورد توجه قرار خواهد گرفت . بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين تجديدنظر آنها استفاده كرد .
در تهيه و تدوين اين استاندارد سعي شده است كه ضمن توجه به شرايط موجود و نيازهاي جامعه , در حد امكان بين استاندارد و استاندارد ملي كشورهاي صنعتي و پيشرفته هماهنگي ايجاد شود .
منابع و مأخذي كه براي تهيه اين استاندارد به كار رفته به شرح زير است :
ISO 4483

استاندارد لوله از جنس آزبست و سيمان ـ روش آزمون ـ دامنه فشار براي خطوط
1 ـ هدف و دامنه كاربرد
هدف از اين استاندارد تعيين روش آزمون فشار خطوط لوله آزبست و سيمان كه براي آبرساني در سطح زمين يا زيرزمين به كار رفته مي‏باشد و اين خطوط ممكن است داراي فشار هيدروليكي داخلي يا فاقد آن باشد براي اندازه‏گيري فشار و سيستم لوله‏كشي دو نوع آزمون تعيين گرديده است .
الف : آزمون فشار به طور جداگانه روي قسمتي از لوله‏هاي نصب شده .
ب : آزمون فشار روي هر اتصال دو خطوط لوله در حين كاراندازي و سپس آزمون روي كل خط نصب شده يادآوري مي‏شود كه اين روش فقط براي لوله‏هاي از قطر 900 ميليمتر به بالا به كار برده مي‏شود .
2 ـ آزمون فشار نصب شده در كانال ( روش 1)
2 ـ 1 ـ طول خط مورد آزمون
طول خط مورد آزمون توسط طرح سيستم لوله كشي با در نظر گرفتن شرايط مسير لوله‏گذاري نظير بستر لوله‏گذاري , شرايط آب و هوا , شلوغي محل كارگذاري لوله . دسترسي به آب جهت آزمون و داشتن تكيه‏گاه مناسب براي بستن موقتي انتهاي لوله مشخص مي‏گردد . طول خط مورد آزمون به طور معمول از 500 تا 1000 متر است اجازه داريم خطوط طولاني‏تر را نيز مورد آزمون قرار داده به شرط اين كه در حين آزمون فشار بالاترين نقطه خط كمتر از 0/8 برابر فشار در پايين‏تر نقطه خط مورد آزمون باشد .
2 ـ 2 ـ عمليات قبل از آزمون
2 ـ 2 ـ 1 ـ خاكريزي قبل از آزمون
2 ـ 2 ـ 1 ـ 1 ـ خاكريزي جزئي
لوله‏هاي خط لوله مورد آزمون بايد روي بستر از خاك فشرده تكيه داده شود لوله‏هاي تا قطر 200 حداقل با 300 ميليمتر خاك پوشانده شود . خاكريزي انجام شده بايد تقويت و فشرده گردد به طوري كه فشار داخلي موجب جابه‏جايي لوله‏ها به طور جانبي يا عمودي نگردد . براي بازرسي نبايد پوشانده شود .
2 ـ 2 ـ 1 ـ 2 ـ خاكريزي كامل
پيمانكاران اجراي خطوط لوله ممكن است عمليات خاكريزي را قبل از آزمون فشار با توافق طراحان به طور كامل انجام دهند و اين به شرطي است كه متعهد شوند تا محل ترك هايي را كه در حين آزمون مشخص مي‏گردد را تعيين و خاكريزي آن قسمت برداشته شود .
2 ـ 2 ـ 2 ـ تكيه‏گاه
پس از اين‏كه بلوك‏هاي تكيه‏گاه دايمي در جاي خود قرار گرفت و به مقاومت كافي رسيد آزمون انجام مي‏گيرد .
2 ـ 2 ـ 3 ـ قطعه مورد آزمون از آب پر مي‏شود
خط لوله مورد آزمون بايد با يك سرعت نسبتأ آهسته با آب پر شود تا خروج هوا از آن مطمئنأ صورت گيرد ميزان اين سرعت براي پر كردن لوله به ميزان 0/05 متر بر ثانيه است و از فرمول زير محاسبه مي‏شود .
كه در آن :
a = سرعت پر كردن خط لوله از آب بر حسب متر بر ثانيه .
d = قطر داخلي لوله بر حسب ميليمتر
آب ترجيحأ بايد از قسمت پايين لوله وارد گردد و شير هوا بازگذاشته شود تا گريز هوا از جاهاي ديگر انجام نگيرد . براي اطمينان از خروج كامل هوا بايد با وسيله مناسبي هواي داخل لوله را از آن خارج و در پايان قسمت خروجي هوا با يك درپوش بسته شود .
2 ـ 3 ـ وسايل آزمون
فشار هيدروليكي در خطوط لوله مورد آزمون به وسيله يك پمپ مناسب افزايش مي‏يابد . مقدار آب تانك پمپ نيز متناسب با درجه‏اي است كه مقدار آب اضافه شده را اندازه مي‏گيرد و دقت آن برابر 1+ ليتر مي‏باشد يك فشار سنج كاليبره شده نيز به پايين‏ترين نقطه خطوط متصل است و قادر است فشار را تا دقت 0/01MPa نشان دهد .
2 ـ 4 ـ روش كار
2 ـ 4 ـ 1 ـ روش مقدماتي براي آزمون
پس از آن‏كه خطوط لوله مورد آزمون از آب پر شد به مدت حداقل 24 ساعت تحت فشار هيدرواستاتيكي قرار داده مي‏شود . چنانچه به علت معايب ايجاد شده ميزان آب و فشار آن كاهش يابد پس از ترميم معايب شرايط آزمون به وضعيت اوليه بازگشت داده مي‏شود . سپس با تأمين مجدد فشار لازم زمان ايست آغاز مي‏گردد . در صورتي كه خطوط لوله به طور جزئي خاكريزي شده باشد قسمت هايي از لوله كه خاكريزي نشده است پس از گذشت 24 ساعت از زمان ايست بازرسي انجام مي‏گيرد . چنانچه قبل از آزمون خطوط لوله كاملا خاكريزي شده باشد به علت عدم امكان بازرسي ميزان كسري آب اندازه‏گيري مي‏گردد .
2 ـ 4 ـ 2 ـ آزمون فشار
چنانچه كليه شرايط آزمون در مسير خطوط لوله مورد بررسي قرار گرفت و هيچ‏گونه اشكالي وجود نداشت آزمون انجام مي‏گيرد ميزان فشار هيدروليكي آزمون نبايد كمتر از 1/5 برابر فشار مجاز در خصوص لوله ( فشار كار ) كه مقدار آن از يك مگاپاسكال تجاوز نمي‏كند باشد .
WP < 1/0 MPa برايF.T.P = 1/5 WP
WP < /0 MPa برايF.T.P = WP + 0/5 MPa
كه در آن WP فشار مجاز كار مي‏باشد كه برابر نصف فشار هيدروليكي تست كارخانه مي‏باشد .
دامنه فشار صرف‏نظر از مقدار فشار عملي هرگز نبايد كمتر از MPa0/4 باشد در حالي كه وقتي فشار بالا مي‏رود بايد دقت نمود كه هوا كاملا خارج شده باشد .
2 ـ 4 ـ 2 ـ 1 ـ مدت زمان آزمون فشار و جذب آب
پس از پر شدن خطوط لوله از آب مقداري توسط لوله جذب مي‏شود سرعت جذب آب متناسب است با ميزان آب اوليه . قطر و طول خطوط لوله اگر چه ميزان جذب آب در طول ادامه آزمون كاهش يافته و اهميت آن نيز كم مي‏شود . ولي اثر آن در رابطه فشار قابل ملاحظه‏اي خواهد بود . پس از رسيدن به فشار مورد نظر مطابق بند 2 ـ 4 ـ 2 فشار مذكور به مدت يك ساعت در خطوط مورد آزمون نگهداشته مي‏شود براي نگهداشتن طولاني‏تر با نظر طراحان سيستم لوله كشي تا حدود ماكزيمم 6 ساعت هم عملي مي‏باشد .
در نتيجه جذب آب توسط لوله‏ها ابتدا فشار به كار رفته كاهش مي‏يابد و براي جبران كسري آب مقداري آب اضافي به داخل خطوط لوله مورد آزمون پمپ مي‏شود ميزان فشار به حال اوليه برمي‏گردد و براي تكرار محل فوق فواصل زماني نيم ساعت به كار مي‏رود .
هنگام افزايش آب كسري آب اندازه‏گيري و ثبت مي‏شود در پايان كل آب اضافه شده معين مي‏گردد . كل مقدار آب اضافه شده جهت نگهداري در طول مدت آزمون نبايد متجاوز از مقدار تعيين شده در جدول شماره 1 باشد اندازه‏گيري متوالي هميشه يك روند كاهش را نشان مي‏دهد .
يادآوري ـ جدول شماره 1 ماكزيمم ميزان كسري آب را بر حسب زمان ( بين 0/25 تا 6 ساعت ) فشارهاي مختلف نشان مي‏دهد .
2 ـ 4 ـ 2 ـ 2 ـ تكرار آزمون فشار
در صورتي كه مقدار آب براي نگهداري فشار پيوسته اضافه شود خطوط مورد آزمون براي شناسايي نشتي مجددا بايد مورد بازرسي قرار گيرد و اگر نشتي مشاهده شد ضرورت دارد ترميم انجام گيرد و آزمون فشار به همان روش قبلي تكرار شود در صورتي كه هيچ نشتي مشاهده نگرديد و مقدار آب اضافه شده جهت حفظ فشار در هر صورتي كه هيچ نشتي مشاهده نگرديد و مقدار آب اضافه شده جهت حفظ فشار به آرامي تا حد مجاز پيش رفت مراحل بايد طوري باشد تا هر نوع هواي حبس شده در خطوط لوله تا قبل از انجام آزمون مجدد خارج شود .
2 ـ 4 ـ 3 ـ آزمون نهايي
پس از اجراي موفقيت‏آميز آزمون , خطوط لوله‏ها به يكديگر متصل به جز قسمت اتصالات بقيه قسمت‏ها را خاكريزي كامل مي‏كنيم خطوط لوله‏ها با فشار معادل فشار مجاز در خصوص لوله آزمون مي‏شود .
طول زمان اين آزمون از طريق مدت مورد نياز براي انجام بازرسي ويژه از قسمت اتصالات بين خطوط لوله كه هر كدام به تنهايي قبلا آزمون مي‏شوند , تعيين مي‏گردد .
3 ـ آزمون فشار خطوط نصب شده در كانال ( روش 2)
اين آزمون فقط براي لوله‏هايي با قطر 900 ميليمتر و بالاتر كاربرد دارد و به ويژه در جايي كه شرايط زمين ناپايدار و امكان دستيابي به آبرساني وجود نداشته باشد ابتدا تك‏تك اتصالات را تست مي‏نماييم و پس از اطمينان از آب بندي اتصالات خطا به صورت كامل تست مي‏گردد .
4 ـ آزمون فشار براي خطوط لوله‏هايي كه روي سطح زمين و يا بالاتر از سطح زمين كار گذاشته مي‏شوند
اين نوع از خطوط لوله‏هاي آزبست و سيمان با استفاده از روش 1 آزمون مي‏شود .
قبل از اجراي آزمون لوله‏ها بر روي پايه‏هايي ثابت قرار مي‏گيرند و بايد اطمينان حاصل كنيم كه لوله‏ها و متعلقات آن به منظور جلوگيري و جابه‏جايي خطوط لوله روي تكيه‏گاه‏هاي مطمئن قرار گرفته‏اند .
5 ـ آزمون براي لوله‏هايي كه در فاضلاب و زه‏كش‏ها كاربرد دارد
اين آزمون‏ها در صورت لزوم براي خطوط لوله‏هايي كه در محدوده فشار جو قرار دارند انجام مي‏گردد .
5 ـ 1 ـ طول خط مورد آزمون
چنانچه دريچه‏هاي آدم رو در خطوط لوله به هم پيوسته شدند طول قطعه مورد آزمون از دريچه‏اي به دريچه ديگر است به عبارتي طول قطعه بايد توسط طراح خطوط لوله با در نظر داشتن شيب مشخص گردد .
5 ـ 2 ـ آزمايش خطوط لوله به وسيله آب
5 ـ 2 ـ 1 ـ پر كردن لوله از آب
5 ـ 2 ـ 2 ـ روش كار
بعد از آن كه قطعه مورد آزمون را از آب پر نموديم هواي داخل لوله خارج مي‏شود فشار هيدرواستاتيكي داخل لوله را تا به ميزان 0/04MPa ( ارتفاع 4 متر آب ) بالا مي‏بريم اين فشار بايد به مدت 30 دقيقه نگهداشته شود و اگر بازرسي اتصالات مقدور نبود آن وقت كسري آب اندازه گرفته مي‏شود و مقدار آن از 0/1 ليتر بر متر مربع سطح داخلي لوله پس از 30 دقيقه نبايد تجاوز كند .
آزمايش خطوط به وسيله هوا
در جايي كه شرايط اقليمي ( براي مثال درجه حرارت زير صفر ) موجب مشكلاتي در به كار بردن آزمون توسط آب شود بايد توجه خود را در بكارگيري آزمون به وسيله فشار هواي داخلي معطوف كنيم ابتداي طول خط مورد آزمون به طور كامل پوشانده مي‏شود و سپس هوا را از طريق يك وسيله مناسب ( براي مثال پمپ دستي ) به داخل لوله پمپ مي‏شود تا اين كه فشار هوا از 0/01 مگاپاسكال بيشتر نشود و اين مقدار به وسيله يك دستگاه اندازه‏گيري كاليبره مناسب كه به سيستم اتصال دارد نشان داده مي‏شود فشار هوا در طول زمان مناسب با قطر لوله تحت آزمون و فشار به كار گرفته شده از آنچه كه تعيين گرديده نبايد تنزل كند .
اين فشار مي‏تواند از طريق تغيير در درجه حرارت و يا نقصي در دستگاه آزمون تغيير كند ولي اين خرابي آزمون قطعي نيست و اگر خرابي به وجود آيد و ما نتوانيم با كاربرد خارجي آب صابون روي سطح درزگيري لوله هيچ‏گونه تركي را رديابي كنيم قبل از اين‏كه نتيجه آزمون را مردود كنيم بهتر است كه آزمون بكارگيري آب صورت پذيرد .
يادآوري
1 ـ ارقام بالا در اصل بر پايه ملاحظات تئوري و حدود مشاهدات عملي هستند به هر حال يك هماهنگي بين شرايط آب و هوايي گوناگون و نحوه بكارگيري مختلف لوله‏ها وجود دارد .
2 ـ ارقام بالا براي لوله‏هاي با قطر داخلي 100 ميليمتر به كار برده مي‏شود براي به دست آوردن ماكزيمم كسري آب در ساير لوله‏هاي با اقطار مختلف , ارقام داده شده , در جدول را براي زمان و فشار مورد نياز در يك فاكتور V/ ضريب مي‏كنيم . در اين جا است .
3 ـ ارقام جدول فوق براي آزمون فشار از 0/4 تا 2/3 است و مي‏توان كسري مجاز آب را براي فشارهايي كه در جدول داده نشده است به طريقه زير به دست آورد .
به طور مثال : براي فشار 1/35=P.T.F مگاپاسكال در مدت زمان 2 ساعت ماكزيمم كسري مجاز براي لوله قطر 100 در 100 متر خط كشي برابر است با :
در اين جا 1/87 ليتر برابر است با كسري آب در فشار 1 مگاپاسكال در مدت زمان 2 ساعت
4 ـ در صورتي كه قبل از انجام آزمون فشار خطوط لوله خاكريزي كامل انجام شده باشد به طوري كه بازرسي اتصالات امكان‏پذير نباشد كسري مجاز آب حداقل %10 كمتر از مقادير فوق بايد باشند .