منابع درآمد بيت المال
اموال عمومي (بيت المال )
در اول بحث يادآور شديم اموالي كه در اختيار پيامبر اكرم (ص) قرار داشت، دو نوع بود:
1- اموال خصوصي كه درباره آن بحث شده؛
2- اموال عمومي( خالصه) كه اينك درباره آن به بحث مي‏پردازيم. اصولاً اموال و املاكي كه متعلق به حكومت اسلامي بوده است و پيامبر (ص) به عنوان ولي مسلمانان در آنها تصرف مي‏كرد و طبق تشخيص خود در راه مصالح اسلام و مسلمانان به مصرف مي‏رساند، اصطلاحاً خالصه ناميده مي‏شود.

در مباحث فقهي بابي است به نام «فيي‏ء» كه در كتاب «جهاد» و احياناً در باب (صدقات» از آن بحث مي‏كنند. «فيي‏ء» در لغت عرب به معني بازگشت است و مقصود ز آن زمينهايي ست كه دون جنگ و خونريزي به تصرف حكومت اسلامي درآيد و ساكنان آنها تحت شرايطي تابع حكومت اسلامي شوند اين نوع اراضي كه بدون زحمت و هجوم ارتش اسلام به دست مسلمانان مي‏افتاد مربوط به حكومت اسلام بود و سربازان مسلمان در آن حقي نداشتند. پيامبر درآمد آنهار ا در مصالح اسلامي به مصرف مي‏رساند و گاهي در ميان افراد مستحق تقسيم مي‏كرد تا با استفاده از آن و به اتكاي كار و كوشش خود هزينه زندگي خويش را تأمين كنند. بخششهاي پيامبر غالباً از محل درآمد اين اراضي و احياناً از خمس غنايم بود.

قرآن مجيد اين اصل اسلامي را چنين بيان فرمايد: آنچه را خدا به رسولش از آنها (يهود) بازگرداند، چيزي است كه شما براي به دست آوردن آن (زحمتي نكشيديد). نه اسبي تاختيد و نه شتري، ولي خداوند رسولان خود را بر هر كس بخواهد مسلط مي‏سازد، و خدا بر هر چيز قادر است. آنچه را خداوند از اهل اين آباديها به رسولش بازگرداند از آن خدا و رسول، و خويشاوندان او و يتيمان و مستمندان و در راه ماندگان است تا (اين اموال عظيم) دست به دست ميان ثروتمندان شما نگردد، آنچه را رسول خدا براي شما آورده بگيريد و اجرا كنيد و آنچه را از آن نهي كرده خودداري نماييد و از مخالفت خدا بپرهيزيد كه خداوند شديدالعقاب است.(347) بنا بر اين بيت المال يكي ديگر از منابع مالي اهل بيت عليهم السلام است .


مواردي از منابع بيت المال‏
پيش از بررسي اين موضوع، به مناسبت بحث، در اين جا سؤالي بدين مضمون مطرح مي‏شود:
منابع درآمد بيت المال در اسلام چيست؟
آيا تنها منابع مالي حكومت اسلامي خمس و زكات است ؟ يا علاوه بر اينها، منابع مالي ديگري هم وجود دارد كه حكومت اسلامي بخشي از هزينه خود را از آن راه تأمين مي‏كند؟
پاسخ اين است كه بيت المال در زكات و خمس خلاصه نمي‏شود، بلكه از منابع متعددي گردآوري مي‏شود كه از آن جمله موارد ذيل را مي‏توان نام برد.
1- انفال؛
2- زكات؛
3- خمس؛
4- خراج و مقاسمه؛
5- جزيه؛
6- ماليات‏هاي ضروري؛
7- درآمدهاي استثنايي.

پي نوشت :
347- و ما أفاء الله علي رسوله منهم فما او جفتم عليه من خيل و لاركاب ولكن الله يسلط رسله علي من يشاء و الله علي كل شيي‏ء قدير. ما أفاء الله علي رسوله من اهل القري فلله و للرسول ولذي القربي و اليتامي و المساكين و ابن السبيل كي لا يكون دولة بين الاغنياء منكم و ما آتيكم الرسول فخذوه و ما نهيكم عنه فانتهوا و اتقوا الله ان الله شديد العقاب. (سوره حشر، آيه 7-6).
منبع: سايت منادي