كتابخانه ‌ي ديجيتال بين المللي كودكان


چكيده:
كتابخانه ‌ي ديجيتال بين المللي كودكان (ICDL) كه اكنون پنجمين سالگرد گشايش خود را جشن مي‌ گيرد، نخست به عنوان طرحي براي ايجاد كتابخانه‌ ي رايگان اينترنتي با كتاب ‌هاي كودكان سراسر جهان مطرح شد. تمركز اين كتابخانه بر شناسايي منابعي است كه به كودكان در شناخت جهان پيرامون و جامعه‌ ي جهاني كمك مي‌ كنند. منابع موجود در مجموعه‌ ي آن، شباهت‌ ها و تفاوت ‌هاي فرهنگ ‌ها، جوامع، علايق و سبك‌ هاي زندگي مردم جهان را نشان مي ‌دهند.
مجموعه‌ ي كنوني كه از طريق اينترنت و بدون دريافت هزينه، قابل دسترسي است، شامل ???? عنوان كتاب به ?? زبان دنياست. از نخستين پشتيبانان طرح كتابخانه‌ ي ديجيتال بين المللي كودكان مي‌ توان به بخش "کتابخانه‌ هاي كودك و نوجوان" ايفلا اشاره كرد.
در نشستي با اعضاي كميته‌ ي مجري اين بخش كه در اگوست ???? برپا شد، پيش از عملي‌ شدن طرح، حاضران به تبادل افكار و عقايد خود در زمينه‌ ي سودمندي‌ هاي چنين طرحي براي كودكان و خانواده‌ هاي‌ شان، معلمان و كتابداران سراسر جهان پرداختند. اعضاي اين كميته پيشنهاد كردند از راه تماس با ناشران، كتابخانه‌ هاي ملي، نويسندگان، تصويرگران و كتابداران كشورشان، گام ‌هاي اوليه را براي ايجاد اين كتابخانه برداشته و به گروه پژوهش در ايجاد مجموعه‌ ي كتابخانه كمك كنند. در كنفرانس دوربان (DURBAN) جشني به مناسبت پنجمين سالگرد ايجاد اين كتابخانه برپا شد كه در آن به رشد و توسعه‌ي اين طرح جامع و بين‌المللي اشاره و برنامه‌هاي آن براي آينده مشخص شد.
-بزرگداشت پنجمين سال همكاري
كمي بيش از ? سال پيش، يك گروه پژوهشي در دانشگاه مريلند (UMD) به امكان‌سنجي استفاده از فناوري براي در دسترس قرار دادن كتاب‌هاي كودكان سراسر جهان به رايگان و از راه اينترنت پرداخت. هدف اوليه از اين طرح، ايجاد كتابخانه‌اي پيوسته(آنلاين) از كتاب‌ها به زبان‌هاي اصلي‌شان بود كه كودكان بتوانند به شيوه‌اي آسان از آنها استفاده كنند. كتاب‌هاي كتابخانه به كودكان در درك جهان پيرامون و جامعه‌ي جهاني كه در آن به سر مي‌برند، كمك خواهند كرد. منابع موجود در اين مجموعه، شباهت‌ها و تفاوت‌هاي فرهنگ‌ها، جوامع، علايق و سبك‌هاي زندگي افراد جهان را نشان خواهند داد. هنگامي كه اين ايده به پژوهشگران، نويسندگان، ناشران، کارشناسان فناوري و كتابداران خارج از گروه پژوهش معرفي شد، آنان با ديده‌ي ترديد به اين موضوع مي‌نگريستند.
با اينكه روشن بود کارشناسان رايانه و پژوهشگران دانشگاه مريلند در كار با كودكان به عنوان همکاران پژوهشي و در ايجاد ميانجي‌هاي کاربردي مفيد براي كودكان مهارت دارند، باور کلي بر اين بود که مشكلات مربوط به گرفتن اجازه از دارندگان حق نشر كتاب‌هاي كودكان براي اينكه بتوان كتاب‌ها را در يك كتابخانه‌ي ديجيتال قرار داد، فراوان است. اما اين طرح بي توجه به مخالف‌خواني‌ها، در ابتدا با حمايت مالي بنياد ملي علوم دولت ايالات متحده (NSF)، در نوامبر سال ???? در مراسمي بين‌المللي در كتابخانه‌ي كنگره‌ي امريكا در واشنگتن معرفي شد.
در آغاز، مجموعه‌ي كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان كمتر از ??? عنوان كتاب به ?? زبان دنيا داشت. مجموعه‌ي كنوني اين كتابخانه شامل بيش از ???? عنوان كتاب به ?? زبان دنيا از كرواتي تا مالايي است. اگر چه گرفتن اجازه از دارندگان حق نشر براي قرار دادن كتاب‌هاي داراي حق نشر در مجموعه‌ي كتابخانه يكي از مشكل‌ترين جنبه‌هاي طرح بود، اين كار غيرممكن نبود و با رشد روزافزون كتابخانه، روز به روز بر شمار دارندگان حق نشري که اجازه‌ي قرارگرفتن كتاب‌هاي خود را در چنين كتابخانه‌اي مي‌دهند، افزوده مي‌شود.
گروه پژوهشي‌اي كه كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان را ايجاد كرد، يك گروه ميان‌رشته‌اي شامل کارشناسان كامپيوتر، كتابداران، کارشناسان فناوري آموزشي، معلمان آموزشگاه‌ها، طراحان گرافيك و دانش‌آموختگان دانشكده‌ي پژوهش اطلاعات و آزمايشگاه تعامل انسان و كامپيوتر دانشگاه مريلند (HCIL) بود كه از پيشگامان طراحي ميانجي‌ها‌ي الكترونيك براي كودكان است. گروه ياد شده ميان‌نسلي است و در طول ايجاد و گسترش كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان، همكاران مهم پژوهش را اعضاي تيم كودك، يعني كودكان ? – ??ساله تشكيل مي‌دهند كه به طور منظم با بزرگسالان در آزمايشگاه كار مي‌كنند.
مجموعه‌ي كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان از آغاز كار، دو مخاطب عمده داشته است. مخاطب نخست كودكان ? تا ?? سال و كتابداران، معلمان، والدين و علاقه‌منداني كه با كودكان اين رده‌ي سني سروكار دارند. دوم، کارشناسان بين‌المللي و پژوهشگران حوزه‌ي ادبيات كودكان. هم كتاب‌هاي كودك معاصر و هم آثار تاريخي كودكان در مجموعه گنجانده شده‌اند تا پاسخگوي نيازهاي همه‌ي مخاطبان باشند. مجموعه‌ي كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان، شامل ادبيات كودكان با كيفيت‌هاي بالاي ادبي، تاريخي و هنري است. كتاب‌ها از سوي کارشناسان ادبيات كودكان در كشور يا فرهنگ اصلي انتخاب مي‌شوند. تمام كتاب‌ها به صورت کامل و به زبان يا زبان‌هاي اصلي كه به آن منتشر شده‌اند، نمايش داده مي‌شوند. تنها كتاب‌هايي كه در قالب چاپي انتشار يافته‌اند، در مجموعه‌ي كتابخانه گنجانده مي‌شوند. اين تلاش‌ها با هدف فراهم آوردن امكان دسترسي بيشتر به كتاب‌هاي كودكان در سطح جهاني و نگهداري و ذخيره‌ي بهترين مجموعه‌ي ادبيات كودكان با استفاده از فناوري انجام مي‌شود.
بر پايه‌ي خط مشي گسترش مجموعه‌ي كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان، كه در وب سايت طرح نيز آمده است، مجموعه‌ي كنوني شامل حدود ??? عنوان كتاب داراي حق نشر و ??? عنوان كتاب عمومي و بدون حق نشر است. نزديک به ??? عنوان كتاب از اين مجموعه، جوايزي در كشور زادگاه خود يا در سطح بين المللي دريافت كرده‌اند.
كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان با گذشت ? سال ازپديدآمدن آن، به راستي به كتابخانه‌اي "براي كودكان جهان" تبديل شده است. تنها در سال گذشته، حدود ? ميليون نفر از اين كتابخانه بازديد كرده‌اند. در خلال ماه مي سال ????، بازديدكنندگان از بيش از ??? ملت جهان بوده‌اند. بيشتر بازديدكنندگان از ايالات متحده بوده‌اند. رده‌هاي بعدي را به ترتيب، هند، انگلستان، کانادا، ايران، مصر، چين و اندونزي در اختيار دارند. ميانجي جست‌وجو به ?? زبان قابل دسترسي است و زبان‌هايي همچون چيني سنتي و جديد، مغولي، آلماني و عربي را نيز براي گسترش دامنه‌ي کاربري کتابخانه در برمي‌گيرد.
از ميان نخستين پشتيبانان كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان، مي‌توان بخش کتابخانه‌هاي كودك و نوجوان ايفلا را نام برد. در نشستي با اعضاي كميته‌ي مسئول اين بخش در اگوست ????، پيش از راه‌اندازي طرح كتابخانه، سودهاي چنين طرحي براي كودكان، خانواده‌ها، آموزگاران و كتابداران در سراسر جهان به بحث گذاشته شد. بسياري از اعضاي كميته‌ي مسئول اعلام آمادگي كردند تا براي پشتيباني اين طرح با ناشران، كتابخانه‌هاي ملي، نويسندگان، تصويرگران و كتابداران کشورهاي خود تماس بگيرند و در ايجاد مجموعه‌ي کتابخانه، به گروه پژوهشي كمك کنند. به پيامد اين همكاري، نخستين كتابي كه وارد مجموعه‌ي كتابخانه‌ي ديجيتال بين المللي كودكان شد، "پلاوو نبو" Plavo Nebo (آسمان آبي) از آندره پترليك هسينويچ نويسنده‌ي كروات بود كه برنده‌ي جايزه نيز شده بود. ارتباط با بخش كودكان و نوجوانان ايفلا در سال ???? با توافقنامه‌اي رسمي، شکلي قانونمند به خود گرفت. از رهگذر اين همكاري، كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان همواره در كنفرانس‌ها، وب سايت و خبرنامه‌ي اين بخش از ايفلا معرفي مي‌شود.
كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان بدون همكاري رسمي يا غيررسمي سازمان‌ها و افراد از سراسر جهان، شكل نمي‌گرفت. همان طور كه در بالا اشاره شد، كتاب‌هاي هر كشور از سوي افراد داوطلب در سراسر جهان شناسائي و بيشتر اوقات به کمک همين افراد به مجموعه‌ي كتابخانه افزوده مي‌شوند. افرادي از كتابخانه‌هاي ملي، عمومي و آموزشگاهي، ناشران، مؤسسات ادبيات كودكان، نويسندگان و تصويرگران كتاب كودك در گزينش كتاب‌هاي مجموعه‌ي كتابخانه، گروه پژوهش را ياري مي‌دهند. ديگر افراد به عنوان مترجم داوطلب در آماده‌‌سازي و قرار دادن اطلاعات مربوط به هر كتاب در وب سايت كمك مي‌كنند. مترجمان براي ترجمه‌ي خلاصه‌ي كتاب‌ها نيز همكاري مي‌كنند. با اين روش كودكان مي‌توانند خلاصه‌ي داستان هر كتابي را حتي اگر به زبان مادري‌شان نوشته نشده باشد، به زبان مادري خود بخوانند.
داوطلبان ديگري به عنوان سفيران كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان كار مي‌كنند. سفيران اين كتابخانه در حال حاضر بيش از ??? نفر از ?? ملت جهان هستند كه به معرفي اين كتابخانه به كودكان مدرسه‌ها، كتابخانه‌ها و کانون‌هاي اجتماعي در كشورهاي خود مي‌پردازند، كتاب‌هايي را براي افزوده شدن به مجموعه‌ي كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان معرفي مي‌كنند و برخي اوقات با صاحبان حق نشر تماس مي‌گيرند تا بتوان كتاب‌هاي آنها را هم به مجموعه‌ي اين كتابخانه افزود. اين افراد كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان را در سخنراني‌ها، نشريه‌ها و خبرنامه‌هاي مؤسسه‌هاي خود معرفي مي‌كنند و افرادي هم مجموعه اين كتابخانه را در درس‌هاي دوره‌ي دبستان، دبيرستان و دانشگاه به کار مي‌گيرند. برخي از اين افراد، پژوهش‌هاي کوچکي درباره‌ي واكنش كودكان در برابر كتاب‌هاي ديجيتال انجام داده‌اند. شمار سفيران كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان همواره در حال افزايش است و تلاش‌هايي براي به اشتراك نهادن اطلاعات آن‌ها با يکديگر و با گروه پژوهشي آغاز شده است.
در آغاز سال ????، نخستين شاخه‌ي فرعي كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان در اولان باتور مغولستان تأسيس شد. با همكاري وزارت آموزش و پرورش مغولستان و حمايت بانك جهاني، ميانجي جست‌وجوي اين كتابخانه به زبان مغولي ترجمه و يك وب سايت ويژه‌ي كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان به زبان مغولي راه اندازي شد. هر چند تمام كتاب‌هاي كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان از طريق اين وب سايت دسترس پذيرند، هدف از راه‌اندازي آن به طور خاص، استفاده در مدرسه‌هاي روستايي مغولستان بود تا سوادآموزي به زبان مغولي را تشويق كند. كتاب‌هاي مغولي كه به مجموعه‌ي كتابخانه‌ي ديجيتال افزوده مي‌شوند، به شكل چاپي نيز براي استفاده از در مدرسه‌هاي روستايي فراهم مي‌شوند. يكي از اهداف اين کار روشن ساختن اين نکته استكه است كه آيا دسترسي كودكان به كتاب‌ها به هر دو شكل ديجيتال و چاپي، علاقه‌ي آنان را به مطالعه‌ در اوقات فراغت افزايش مي‌دهد يا خير؟ گفت‌وگوهاي اوليه در مصر و آرژانتين نيز براي اجراي طرح‌هاي مشابه صورت گرفته است.
كتابخانه‌ ي ديجيتال بين‌المللي كودكان در نمايشگاه كتاب ايتاليا، پرو، مصر و آرژانتين معرفي شده است. مقالاتي درباره‌ي اين كتابخانه در مجله‌ها، خبرنامه‌ها، وبلاگ‌ها و وب سايت‌هاي سراسر جهان نگاشته شده است، اما هنوز كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان در بيشتر جوامع جهان ناشناخته مانده است. آينده‌ي اين كتابخانه چگونه خواهد بود؟
بنياد كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان، يك سازمان عمومي و غيرانتفاعي است كه در آوريل سال ???? براي پشتيباني از رشد و توسعه‌ي پايدار اين كتابخانه تأسيس شد. اين مؤسسه سازمان ناظري است که سياست‌هاي گسترش مجموعه، ايجاد پيوندهاي جهاني، بالابردن ارزش كتاب
خانه و افزايش دسترسي به كتابخانه‌ي اينترنتي را زير نظر دارد. اين مؤسسه براي مديريت رشد كتابخانه و كسب اطمينان از توانايي كتابخانه از نظر عملكردي و مالي براي رسيدن به اهداف خود، شکل گرفت. اين مؤسسه با راهبري عده‌اي از کارشناسان بازرگاني و كارشناسان كتابخانه، فعاليت‌هاي كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان را با پشتيباني شماري از مؤسسات دولتي بين‌المللي، شرکت‌ها و افراد هدايت مي‌كند.
انتظار مي‌رود در پايان تابستان سال ????، سه مجموعه‌ي جديد به كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان افزوده شوند. اين منابع منحصر به فرد از مجموعه‌ي آليس ام. جوردن در كتابخانه ي عمومي بوستون، مجموعه‌ي "داد" ادبيات كودك شمال شرق در دانشگاه كانكتيكات و مجموعه‌ي ادبيات كودكان كرلان در دانشگاه مينه‌سوتا به اين كتابخانه خواهند پيوست تا غناي مجموعه را براي پژوهشگران و کارشناسان ادبيات كودك سراسر جهان افزايش دهند.
در اواخر سال ????، بخش جديدي به نام "دريافت كتاب" به صفحه‌ي خلاصه‌ي كتاب تعدادي از كتاب‌هاي داراي حق نشر افزوده شد. اين بخش در پاسخ به درخواست بازديدكنندگان از كتابخانه كه خواستار دانستن چگونگي يافتن نسخه‌ي چاپي كتاب‌هاي ديجيتال بودند، ايجاد شد. اكنون از طريق يك پيوند (لينك) در وب سايت كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان، اگر كتاب براي فروش الكترونيك در دسترس باشد، اطلاعات مربوط به خريد و تهيه‌ي نسخه‌ي چاپي آن در اختيار كاربران قرار مي‌گيرد. اين بخش به ويژه براي كتابداران كتابخانه‌هاي آموزشگاهي و عمومي سودمند است تا بتوانند از طريق كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان، مواد و منابع به زبان‌هاي مورد نياز جامعه‌ي خود را که در بازار محلي موجود نيستند، شناسايي و خريداري کنند. گروه پژوهش همچنين در حال آماده كردن طرح جذب سرمايه براي امکان استفاده از كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان در دستگاه‌هاي تلفن همراه است. از آنجا که کاربري تلفن‌هاي همراه و ديگر دستگاه‌هاي قابل حمل دستي روز به روز در همه جا بيشتر مي‌شود، كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان مي‌تواند با بهره‌گيري از اين فناوري‌ها دامنه‌ي دسترسي به کتاب‌هاي کودکان را هر چه بيشتر گسترش دهد.
چه کمکي از دست شما بر‌مي‌آيد؟
دارندگان حق نشر را تشويق كنيد كتاب‌هاي موجودشان را به شکل ديجيتال در اختيار کتابخانه بگذارند تا هدف اين کتابخانه يعني كمك به كودكان براي پذيرش و احترام به ديگر فرهنگ‌ها، زبان‌ها و باورها از طريق در دسترس گذاشتن بهترين‌هاي ادبيات کودک در اينترنت، به تحقق بپيوندد. مؤسساتي را كه در حال انجام طرح‌هاي ديجيتال سازي بزرگ‌اند، به همكاري با گروه پژوهش كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان تشويق كنيد تا خواندني‌هاي کودکان در اين پروژه‌هاي بزرگ بين‌المللي گنجانده شوند و از طريق ميانجي‌ کاربري چندزبانه و کودک پسند كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان، در دسترس کودکان قرار گيرد. و مهم‌تر از همه، وجود كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان و ارزش آن را پيوسته به كودكان، آموزگاران، كتابداران، و پدر و مادرهاي سراسر جهان، يادآوري کنيد. هر چند كه در سراسر جهان سخنراني‌هايي درباره‌ي اين كتابخانه انجام گرفته و مقاله‌هايي در مورد آن نوشته شده است، اما هنوز در ميان كتابخانه‌ها و مؤسسات آموزشي ناشناس است. كتابخانه‌ي ديجيتال بين‌المللي كودكان مي‌تواند به راستي كتابخانه‌اي براي كودكان سراسر جهان باشد، اما اين كار تنها از رهگذر همكاري افراد در سراسر جهان كه به قدرت پيوند كتاب مناسب با كودك مناسب در زمان مناسب ايمان دارند، امكان‌پذير است.
منبع:
http://en.childrenslibrary.org/