به چه چيزهايي نياز داريم؟ يک کتابخانه ي خانگي لازم نيست استادانه يا پرهزينه ساخته شود تا بتواند تجربه‌هاي خواندن پربار فراهم کند. کتاب‌هاي پرزرق و برق، لزوماً بهترين روش براي تسخير تخيل کودک نيستند. کتابخانه‌ي خانوادگي خوب نيازمند کمي زمان و مکان است. زمان براي پيدا کردن موضوع هايي که تمام سليقه‌هاي متفاوت در خانواده را جلب کند و فضا براي نگهداري و لذت بردن از کتاب ها. در اينجا پرسش‌هايي که ممکن است براي طراحي يک کتابخانه‌ي خانوادگي به ذهن شما خطور کند، مطرح شده‌اند: بهترين مکان براي برپايي کتابخانه کجاست؟ خانواده هاي بسياري دريافته اند که در نظر گرفتن جايي در خانه براي کتابخانه ي خانوادگي به آن ها کمک مي‌کند تا خواندن، بخشي از زندگي خانواده شود. به جاي زيادي نياز نيست. گوشه‌اي از اتاق با يک قفسه کتاب، مبلمان راحت و نور مناسب کافي است. بزرگي آن چقدر بايد باشد؟ گوناگوني کتاب‌هاست که اهميت دارد، نه بزرگي کتابخانه. به جاي تمرکز بر تعداد کتاب‌ها، علايق و ميل و سليقه ي هر يک از اعضاي خانواده را در نظر بگيريد. از فرزندان خود بپرسيد چه موضوعي را براي خواندن دوست دارند و سعي کنيد نويسندگان و موضوع‌هاي مورد علاقه‌ي آن ها را گردآوري و نگهداري کنيد. مجموعه‌ي کوچکي از کتاب‌ها که آگاهانه در طول زمان گردآوري شده باشد، بهتر از مجموعه‌ي بزرگي است که ناخوانده باقي بماند. چگونه بايد مجموعه‌مان را به نمايش بگذاريم؟ به روشي که خواننده را به کاوش کردن فرا بخواند. قفسه‌هاي کتاب مناسب و محکم و رف‌هاي درون آن و جا مجله‌اي‌هاي روباز جاهاي عالي براي نمايش و نگهداري مواد خواندني هستند. صندوق يا جعبه‌هاي ميوه نيز کاربرد خوبي دارند. روش کتابخانه‌هاي ديواري از کف تا سقف با درهاي شيشه‌اي ممکن است به ديده زيبا باشد، اما خواننده‌ي جوان را که نمي‌تواند به کتاب‌هاي درون آن دسترسي پيدا کند، دلسرد خواهد کرد. اطمينان حاصل کنيد که موضوع‌هاي خواندني براي خوانندگان کوچک تر در پايين‌ترين قفسه‌ها قرار گيرند. ممکن است بخواهيد همزمان کتاب‌ها را با موضوع‌هاي مورد علاقه‌ي فرزندانتان، مانند دايناسورها، مسافرت فضايي و غيره يا بر پايه ي نويسنده‌هاي مورد علاقه‌شان طبقه‌بندي کنيد. چه نوع منابع خواندني را بايد در کتابخانه‌ي خانواده بگنجانيم؟ تقريبا هر نوع موضوعي در کتابخانه‌ي خانوادگي قرار مي‌گيرد: کتاب‌هايي با جلد کاغذي و يا جلدهاي سخت، واژه‌نامه، اطلس (گيتا شناسي)، مجموعه ي ترانه‌ها، مجله‌هاي ويژه‌ي والدين و بچه‌ها، روزنامه و حتي بروشورهاي مربوط به سفارش پستي کالا، همه جايگاه خود را دارند. هنگام گزينش موضوع‌ها، سن و علايق اعضاي خانواده را مد نظر داشته باشيد و پيشنهادها و نظرات آن ها را هم جويا شويد. مطمئن شويد که براي هر کس در هر سطح از توانايي خواندن، موضوعي وجود دارد. يک قفسه‌ي ويژه کودکان ممکن است بخواهند فضايي جدا از کتابخانه‌ي خانوادگي براي نگهداري کتاب‌هايي که مفهوم خاص يا ارزش ويژه ي برايشان دارد، داشته باشند. با تشويق کودکان به گردآوري کتاب‌هاي محبوب شخصي‌شان، به آنها در ابراز علاقه به کتاب کمک مي‌کنيد و نشان مي‌دهيد که براي خواندن آنها احترام قائليد. در اينجا نکاتي براي کمک به کودکان در مرتب کردن مجموعه‌ي شخصي‌شان ذکر مي‌کنيم: محل خاصي براي کتاب هاي فرزندانتان پيدا کنيد. اگر اتاق فرزندانتان قفسه ي کتاب يا طاقچه ندارد، مي توانيد از يک جعبه يا سبد يا ديگر وسايل محکم استفاده کنيد. هر چند بار که ممکن است، به فرزندانتان اجازه دهيد کتاب‌هايي را که مي‌خواهند بخوانند انتخاب کنند و به مجموعه‌ا‌شان بيفزايند: گردش در محوطه‌ي بازار يا کتابفروشي براي خريد کتاب مي‌تواند يک فعاليت خانوادگي لذت‌بخش باشد. فرزندانتان را به طور مرتب به کتابخانه ببريد: حتي يک کودک که قفسه‌اي مملو از کتاب‌هاي خوب دارد، نيازمند تهيه ي کتاب هاي جديد و گوناگون است. کودکانتان را به نگهداري کتاب‌هاي امانت گرفته شده از کتابخانه شان، در کنار کتاب‌هاي شخصي‌شان و مراقبت از آنها با همان دقت و علاقه، تشويق کنيد. کتابداران کودک مي‌توانند کمک بزرگي در تهيه ي کتاب هاي پيشنهادي براي کتابخانه ي شما باشند. به فرزندانتان اشتراک مجله يا کتاب هديه دهيد، و آنها را به هديه دادن کتاب به ديگر اعضاي خانواده، تشويق کنيد . براي نوزادان و کودکان نوپا کتاب‌هاي محکم را انتخاب کنيد که در دستان آنها تاب بياورند. براي نمونه کتاب هاي مقوايي، كه صفحه هايي فشرده و سخت دارند، به راحتي ورق مي خورند و تميز مي شوند. تعدادي از کتاب ها را به شکلي به نمايش بگذاريد که جلد آنها ديده شود: جلد جذاب مي تواند توجه نوباوگان را جلب کند و سبب شود آنها کتاب را بردارند و نگاهي دزدکي به درون آن بيندازند. پروژه هاي خانوادگي: برپا کردن کتابخانه ي خانگي، وقتي لذت بخش تر است که همه ي افراد خانواده در آن سهيم باشند. در اينجا چند نمونه فعاليت و کارهايي که شما مي توانيد با فرزندانتان انجام دهيد تا علاقه ي آن ها را به گردآوري، به نمايش گذاشتن و نگهداري از کتاب هاي خانواده برانگيزيد، آمده است، پروژه هاي ارزاني که نياز به وسايل خاص يا مهارت هاي نجّاري نخواهد داشت. قفسه هاي قطعه اي کوچک ( Cinder block bookshelves) :قفسه هاي هيزمي شما مي توانيد تكه هاي هيزم يا آجرهاي دکوري بخريد و رف هاي چوبي را در نجاري محله تان قطعه، قطعه و کوچک کنيد. دو يا سه قطعه آجر را روي زمين بگذاريد و يک رف (طاقچه) روي آن قرار دهيد و مطمئن شويد که ساختار آن محکم و سفت است و کودک را در هنگام استفاده به خطر نمي اندازد. قفسه ها را بلندتر از قد کودکان نسازيد.
قفسه هاي صندوقي (صندوقچه ي كتاب): اين نوع قفسه ها براي نگهداري کتاب هاي کودکان مناسب است، چرا که از نظر اندازه متفاوت است. جعبه هاي پلاستيکي نيز در بيشتر فروشگاه هاي بزرگ موجود است يا مي توانيد از نجار محل بخواهيد يک جعبه ي چوبي محکم برايتان بسازد. اگر دوست داريد، به کودکان تان لوازمي براي نقاشي يا تزيين جعبه بدهيد .
جاکتابي هاي روميزي: يک جعبه ي كوچك مستطيلي شکل و مقوايي محکم پيدا کنيد. دو طول آن را ببريد و جدا کنيد، دو سطح متصل شده ي قسمت انتهايي و کوتاه را دست نخورده بگذاريد. جعبه را روي ميز تحرير يا ميز قرار دهيد و در يک رديف کتاب ها را درونش قرار دهيد. کودکان مي توانند سطح انتهايي را تزيين کنند که مي تواند کتاب هايي را که در سمت ديگر قرار مي گيرند حفظ کند.
جعبه ي نگهداري مجله: برخي از خانواده ها مجله ها را نگهداري مي کنند. بعداً مي توانند به دستور آشپزي يا راهنما هاي آن براي انجام پروژه هاي خود مراجعه کنند. کودکان ممکن است بخواهند مجله ها را نگهداري کنند تا آن ها را ببرند و در پروژه هاي هنري يا کارهاي مدرسه استفاده کنند. شما مي توانيد با استفاده از جعبه هاي خالي مواد پاک کننده، مخزن ساده اي براي نگهداري مجله هاي خود بسازيد. روي هر دو سمت جعبه از زاويه گوشه بالايي به سمت پايين ? سانتي متر ببريد يا جدا کنيد. بالا، پايين و كف جعبه از بيرون براي تزيين با کاغذ هاي کادويي، برچسب ها و اشکال درست شده از کاغذ يا مقوا و يا هر چيز ديگر مناسب است. جعبه را با مجله پر کنيد و آن را به قفسه ي کتاب خود اضافه کنيد.
کيسه هاي نگهدارنده ي کتاب مملو از دانه هاي حبوبات: دو تکه پارچه يک جور از جنس محکم، مانند کتان را به يک اندازه ببريد. از جهت مخالف (از رو) پارچه ها را روي هم قرار داده و از طرف راست، سه طرف و نيم از دو تكه پارچه را بدوزيد ( يعني سه طرف را کامل و طرف چهارم را نيمه) و بعد آن را به بيرون برگردانيد و درونش را با لوبيا چشم بلبلي پر کنيد. قسمت باز را نيز کوک بزنيد و ببنديد. يکي ديگر هم درست کنيد و جفت آن ها را به عنوان نگهدارنده ي کتاب هاي کوچک سبک مانند کتاب هاي با جلد کاغذي، يا کتاب هايي با جلد مقوايي استفاده کنيد. اگر دوست نداريد دوخت و دوز کنيد، به جاي آن يک جفت جوراب را با حبوبات پر کنيد. سپس قسمت هاي باز را به هم گره بزنيد و يا سر آن ها را با يک روبان ببنديد. مطمئن شويد که جوراب ها محکم بسته شده اند.
راهنماي کارت خانواده: اين طرح براي خانواده هايي که به نگهداري سوابق عشق مي‌ورزند جالب است. يک جعبه ي بايگاني به همراه کارت راهنما و جداکننده ها آماده کنيد. جداکننده را بر حسب نوع کتاب هايي که کودکان تان دوست دارند بخوانند، طبقه‌بندي کنيد، مانند: کتاب هاي اسرارآميز(معمايي)، لطيفه، شعر و قصه هاي تاريخي. کودکان تان را تشويق كنيد براي هر کتابي که مي‌خوانند و لذت مي‌برند، کارتي پر کنند و اطلاعاتي همچون عنوان، نويسنده و جايي که کتاب از آنجا گرفته شده و شرح کوتاهي از آن را نيز در اختيارشان قرار دهيد. ممکن است بخواهند آن ها را ارزشگذاري کنند، همچون: دو، سه يا چهار ستاره. کتاب هاي خانگي (كتاب هاي دست ساز): بيشتر کودکان از نمايش داستان هاي اوليه شان، شعر ها و نقاشي هايي که در کتاب هاي خانگي کشيده اند، لذت مي برند. آن ها مي توانند در دفترچه هاي سفيد يا دفتر يادداشت ها بنويسند، يا صفحه هاي آزاد كاغذ را با بند (صحافي)، گيره ي کاغذ، يا روبان هاي بافته شده كه از سوراخ هاي حاشيه‌ي كاغذ‌ها رد شده اند را كنار يکديگر قرار دهند. کتاب هاي خانگي همچون ديگر کتاب هاي با ارزش در قفسه ي کتاب نگهداري مي شوند. اين كتاب ها، هديه هاي زيبايي براي کتابخانه ي ديگران نيز هستند. آلبوم هاي خانوادگي: برخي خانواده ها ممکن است از گردآوري يادداشت هاي جالب، عناوين مجله ها درباره ي سفر، سرگرمي و ورزش لذت ببرند. آلبوم عکس هاي خانوادگي مجموعه ي بزرگي را به کتابخانه شما مي افزايد، به خصوص براي کودکان سنين پايين تر. کودکان بزرگ تر ممکن است از نوشتن عنوان براي عکس ها لذت ببرند. ديوار کوب هاي خواندني: اگر جاي کافي داريد، ممکن است بخواهيد موضوع هاي هنري را در کتابخانه ي خود نگهداري کنيد. کودکان گروه هاي سني پايين بيشتر تمايل دارند تصاويري را که از خواندن كتاب الهام گرفته شده اند ترسيم کنند. از کارهاي هنري آن ها براي تزيين قفسه ها و ديوار هاي نزديک به كتابخانه استفاده کنيد. برچسب هاي کتاب: کودکان به کتاب هايشان افتخار مي كنند و از مشخص کردن کتاب به عنوان دارايي شان لذت مي برند. به آن ها اجازه دهيد روي يک تکه کاغذ کوچک مربع شکل، چند کلمه چاپ کنند، مانند: "اين کتاب متعلق به اليزابت است"، يا "از کتابخانه ي خانواده رابينسون". پس از تزيين برچسب هاي آن ها، کودکان شما مي توانند آن ها را داخل جلد کتاب هاي مورد علاقه شان بچسبانند. اگر بخواهيد به تمامي کتاب ها در مجموعه خانوادگي شان برچسب بزنند يک برچسب را طراحي کنيد و از روي آن کپي بگيريد. نشان لاي کتاب: مجموعه ي خوبي از نشان هاي رنگي کتاب، كه در يک شيشه ي دهان گشاد قرار گرفته اند، پاداش جذابي است براي خوانندگان جواني که مجبور به کنار گذاردن کتاب يا توقف کتاب‌خواني هستند، اما تصميم دارند دوباره كتاب را بردارند و تمام کنند. مطمئن شويد که جاي نگهداري نشان هاي خانگي که بچه ها با شخصيت ها و برچسب ها و نشان هاي مورد علاقه شان تزيين کرده اند، مطمئن و امن است.
ثبت کتاب: ضبط نوار کاست روشي است براي اين که کودکان گروه هاي سني پايين تر بتوانند از کتاب مورد علاقه شان بارها و بارها لذت ببرند. پدربزرگ ها و مادربزرگ ها، والدين، برادران و خواهران بزرگ تر مي توانند داستان ها را براي کودکان خانواده ضبط کنند، يا کل خانواده مي توانند به عنوان شخصيت هاي يک داستان خاص در آن شرکت کنند. اين نيز يک هديه ي بزرگ است. نوارها را به همراه کتاب ها در قفسه ي کتاب هاي خانوادگي (كتاب هاي دست ساز) نگهداري کنيد. از کجا کتاب هاي خوب پيدا کنيم: شما مي توانيد مجموعه ي بزرگي از کتاب ها را بدون پرداخت و صرف پول زياد نگهداري کنيد: کتاب هاي جديد: فروشگاه هاي کتاب: بسياري از کتاب فروشي ها مكان خوبي براي عرضه ي کتاب هاي جديد ارزان قيمت هستند. بسياري از ناشران، ويرايش هايي با جلد كاغذي از كتاب هايي كه اصل آن ها با جلد سخت منتشر شده است، تهيه مي كنند. اول، اين گونه ويرايش ها را جست و جو کنيد. برخي از کتاب فروشي ها نيز کتاب هاي کودکان را با قيمت هاي مناسب عرضه مي كنند . باشگاه کتاب: برخي مدرسه ها برگه ي سفارش كتاب هاي جلد كاغذي با قيمت پايين از مجموعه ادبيات عامه پسند را كه باشگاه هاي كتاب ارائه مي دهند، به خانه ها مي فرستند. اين گونه آگهي هاي باشگاه هاي کتاب در شماري از مجله ها منتشر مي شوند. فروشگاه هاي اسباب بازي و راهنماهاي اسباب‌بازي: بيشتر اين فروشگاه ها بخش کتاب هاي کودکان دارند. برخي از فروشگاه هاي زنجيره اي بزرگ، کتاب هاي متنوع با تخفيف هاي قابل توجه عرضه مي کنند. کتاب هاي باقيمانده: خريد در حراجي، بلافاصله پس از پايين آمدن قيمت ها. اين کتاب ها در کتاب فروشي ها و يا در فهرست سفارش هاي پستي در دسترس اند. نمايشگاه هاي کتاب در مدرسه: براي بيشتر خانواده ها اين روش خوبي است که کتاب هاي ارزان، پوستر و نشان هاي کتاب تهيه کنند. اين نمايشگاه ها براي مدرسه ها نيز سودمند است. هدايا: دوستان و بستگان خود را تشويق كنيد در جشن ها به جاي اسباب بازي، کتاب و اشتراک مجله هديه بدهند. شما بايد بتوانيد پيشنهادهاي متعدد براي هر کودک در خانواده داشته باشيد. براي نمونه ممكن است مجله هاي جالب مناسب، كتابي محبوب از كتاب هاي کتابخانه، كتاب هاي جديد يك مجموعه، يا كتاب هايي از يك نويسنده ي محبوب را پيشنهاد دهيد. کتاب هاي استفاده شده (دست دوم): اتاق زير شيرواني و زيرزمين: آيا هيچ يک از کتاب هاي دوران کودکي خود را داريد؟ آن ها را بيابيد! از اين كه اين كتاب ها را در اختيار كودك خود قرار مي دهيد، لذت ببريد و آن ها و خودتان را خوشحال كنيد. حراج کتابخانه اي: بسياري از کتابخانه ها حراج ساليانه دارند تا جاي بيشتري براي عنوان هاي جديد ايجاد کنند. از کتابداران زمان اين حراج را جويا شويد. تجارت غيررسمي: کودکان خود و دوستان تان را تشويق كنيد تا کتاب هايي را که خوانده اند با کتاب هايي که نخوانده اند مبادله كنند، يا آخر هفته ترتيب مبادله ي کتاب ميان خانواده هاي بچه هاي مدرسه يا همسايه ها را بدهيد. حراج هاي در محوطه باز، سمساري ها و يا بازارچه ها: شما مي توانيد برخي کتاب هاي بسيار خوب را با کم ترين مبلغ در اين جاها بيابيد. براي اطلاع از تاريخ و مکان برگزاري اين حراج ها به روزنامه هاي محلي و خبرنامه ها نگاه كنيد. برخي از سازمان ها حتي ساليانه، حراج کتاب هاي دست دوم را با هزاران عنوان برگزار مي کنند. فروشگاه هاي کتاب هاي دست دوم: اين فروشگاه ها در بيشتر شهرها وجود دارند. نشاني آن ها جست و جو کنيد. اين فروشگاه ها گنجينه ي خوبي از کتاب هاي ارزان کودک و مجموعه اي در حال تغييرند.
لطفا منتظر باشید ...
