دکتر ايوانکا استريسويک، کتي ايست معرفي بروشور راهنما براي خدمات کتابخانه اي ويژه‌ي خردسالان و نوپايان چکيده کتابخانه هاي ايفلا (IFLA) در سال ????، براي انجام خدمات کتابخانه اي در بخش کودکان و نوجوانان، راهنمايي منتشر كرد. استقبال فراوان از اين راهنما، واحدهاي مختلف «بخش ?» را بر آن داشت تا در سال ???? در انتشار راهنماي خدمات کتابخانه اي براي خردسالان همکاري داشته باشند. پژوهش هايي براي نشان دادن اهميت تجربه هاي آموزشي براي کودکان از آغاز تولد تا سه سالگي به عنوان طرح اصلي کار (به ويژه براي کتابخانه هاي عمومي)، سنجش توانايي هاي اين کتابخانه ها براي تأمين منابع مناسب، برنامه ها و خدمات براي اين مخاطبان کوچک همراه با سرويس دهي به والدين و مربيان آن ها انجام شد. افزون بر تأثير مثبت قصه خواني در سنين پايين (براي گسترش اطلاعات در مغز)، نقش تعيين كننده ي کتابداران در تقويت مهارت هاي آموزشي (سواد آموزي) و بالا بردن توانايي روخواني، درخور توجه است. در پايان، همراه با معرفي اين بروشورها، فهرستي از بهترين فعاليت هاي انجام شده تا به حال آورده مي‌شود. مقاله مأموريت کتابخانه هاي ايفلا (IFLA ) در بخش کودکان و نوجوانان، بيان نياز کودکان در همه ي گروه‌هاي سني در زمينه‌ي دريافت خدمات کتابخانه اي و پشتيباني از اين اقدام در تمامي كتابخانه‌ها در سراسر دنياست. هر چند هدف اصلي اين برنامه کتابخانه هاي عمومي اند، در عين حال اين اطلاعات براي تمامي کتابخانه هاي پذيراي مخاطبان خردسال، سودمندند. گروه اجرايي به ارائه بروشورهايي براي اطلاع رساني درباره ي خدمات کتابخانه اي کودکان نيز پرداخته است. طرحي كوتاه، اما برانگيزاننده که دربارهي موارد مورد نياز براي ارائه ي خدمات مناسب در انواع کتابخانه هاي سراسر دنيا اطلاعاتي به دست مي‌دهد. راهنماي کتابخانه ي کودکان در کنفرانس سال ???? ايفلا که در بوئنوس آيرس برگزار شد، به زبان هاي انگليسي و اسپانيايي بود و مورد استقبال قرار گرفت. به همين سبب به ?? زبان ديگر نيز ترجمه شد و هنوز ترجمه هاي بيشتري ارائه خواهد شد. تمامي اين موارد روي سايت ايفلا دسترس پذير است. در يکي از نشست‌هاي بخش ? در سال ???? ضرورت وجود پروژه هايي با عنوان خدمات کتابخانه اي براي خردسالان و گسترش آن احساس شد، براي اطمينان از توجه به تمام خواست ها و نيازهاي گروه هدف، مشارکت قسمت‌هاي مختلف اين مجموعه ضروري است. در اين همياري از تمامي اهداف قراردادهاي جهاني حقوق کودکان براي کمک به آن ها در شكوفا كردن استعدادهاي بالقوه ي خود پشتيباني مي شود. جامعه ي جهاني امروز، نيازمند همکاري همه‌ي کشورها براي پرورش خوانندگاني است که بتوانند شهروندان جهاني موفقي باشند. کتابخانه ي کودکان مي تواند عاملي مهم در گسترش دموکراسي در جامعه باشد. کتابخانه ها نه تنها از توانايي قدرتمند ساختن کودکان براي مشارکت فعال در جامعه برخوردارند، وظيفه اي مهم در اين رابطه بر عهده ي آنهاست. «با دسترسي فوري به اطلاعات و کتاب ها، برقراري ارتباطي خلاق با همسالان و دنبال کردن علايق در کتابخانه، کودک مي آموزد که چگونه با ديگران زندگي کند و چگونه در عين احترام به حقوق ديگران، پاسدار حقوق خود نيز باشد».( ????، ص ?) توانايي مشارکت اجتماعي، نيازمند سوادآموزي و يادگيري مادام العمر مهارت هاست. نکته هاي کليدي براي يادگيري در طول زندگي، مانند برقراري ارتباط به کمک زبان مادري، يادگيري مهارت هاي ديجيتالي، آموختن چگونه يادگرفتن، يادگيري مهارت هاي اجتماعي و شهروندي، آگاهي و بازتاب مسائل فرهنگي، همه و همه را مي توان از نخستين سال هاي زندگي کودک آموزش داد. فعاليت هايي همچون روخواني، مهارت هاي سوادآموزي و پيش سوادآموزي رسمي، در تجربه هاي اوليه ي کودک در محيط خانه و بيرون از خانه ريشه دارند. به همين سبب دسترسي آسان به خدمات کتابخانه اي، براي خردسالان و والدين آن ها از اهميت قابل توجهي برخوردار است. قدرت برقراري ارتباط از مهمترين مهارت ها در دنياي امروز به شمار مي رود، توانايي خواندن، نوشتن و انجام محاسبات رياضي نيز از امتيازهاي آموزش کيفي شمرده مي‌شود. با سامان دهي برنامه‌ي آموزشي مناسب براي سال هاي اوليه ي زندگي کودک، گسترش مهارت هاي ذهني و جسمي او از راه بازي ها و فعاليت هاي سرگرم کننده، پرورش مهارت هاي زباني با گفت‌وگو، گوش دادن و شعرخواني موفقيت هاي قابل توجهي را در پي داشته است. گسترش اين برنامه نشان داد که انجام بازي هاي سرگرم کننده و لذت بخش و گاه بدون برنامه ي از پيش تعيين شده و قصه خواني براي کودک، در چگونگي رشد و يادگيري او مؤثر است. پژوهش هاي اخير اهميت تجربه ي سوادآموزي در طول ?? ماه اوليه ي زندگي کودک را ثابت مي كند. كارشناسان پرورش ذهن بر اين باورند كه سروکار داشتن با واژگان، ريتم، موسيقي و تحرک، مي تواند تأثير شايان توجهي در آينده ي کودک و نيز در زمان حال براي کودک و والدين او داشته باشد! کتابخانه ها در استقبال از نوپايان، والدين و مربيان آن ها نقش مهمي دارند. اين نقش از راه اختصاص اسباب‌بازي ها، کتاب ها، جورچين ها و ايجاد فضايي مناسب براي دسترسي آسان به منابع، اجرا شدني است. طراحي برنامه هايي براي والدين و مربيان براي آشنايي هر چه بيشتر آن ها با منابع قابل دسترسي دربارهي کودکان و ارائه‌ي اطلاعاتي در زمينه‌ي رشد کودک، ادبيات کودک، چگونگي برقراري ارتباط با نهادهاي اجتماعي و خدمات قابل دسترس براي کودکان، نيز سودمند خواهد بود. همچنين تدارك برنامه هايي براي آموزش برقراري ارتباط با کودک در زمان در آغوش نشاندن او براي نشان دادن چگونگي استفاده از کتاب ها، شعرها، انجام بازي هاي ساده و انگشتي در شتاب دادن به يادگيري در سنين پايين بسيار مؤثر است. پايه ي قصه خواني سنتي، اشتراک در استفاده از کتاب هاي خوب براي کودکان، از راه خواندن آن ها با صداي بلند بود. اما امروزه کتابخواني براي کودکان، تنها فعاليت مهم براي موفقيت در روخواني، شمرده مي شود. اين تنها تجربه ي موثر سوادآموزي در ساختن گنجينه ي واژگان، تحريک حس بينايي از راه مشاهده ي انواع هنرهاي ارائه شده در کتاب هاي کودکان و همچنين درك مفهوم آغاز، ميانه و پايان به عنوان بخش هاي مختلف قصه و ايجاد نظم ذهني کودک از راه جلب توجه او به کتاب و خواننده ي آن است. در طول سه سال اول زندگي کودک، مغز او همواره در حال دگرگوني است و با هر تجربه ي جديد، شکلي تازه به خود مي‌گيرد و پايه اي نو براي ساخت مهارت ها مي آفريند. مي توان مغز را به شکل اسفنجي درنظر گرفت که به جذب تجربه هاي مختلف مي‌پردازد و اشتياق آن براي گردآوري اطلاعات بيشتر از راه حواس پنجگانه و احساسات تحريک مي شود. بررسي هاي دقيق تر دراين باره نشان مي‌دهد که قصه خواني کتابخانه اي در پرورش هرچه بيشتر بخش هاي مختلف ذهن تاثير دارد. حتي اگر کتابداران، پيش از اين به قصه خواني در کتابخانه توجه کافي نداشته اند، پس از مطالعه‌ي تحقيقات انجام شده، با ميزان اهميت تغييرات در اين برنامه آشنا مي شوند. براي نمونه، به هنگام قصه خواني براي کودک، در حالي که والدين يا پرستار او را روي پاهاي خود نشانده، يا گهواره ي او را نزديک به بدن خود قرار داده اند، رابطه ي صميمانه تري با کودک برقرار مي شود. به اين ترتيب، حس ارزشمند بودن در کودک افزايش مي يابد. چرا که تمام حواس والدين متوجه اوست و همين كار يکي از بهترين راه هاي ايجاد اعتماد به نفس و عزت نفس در کودک است. گردهم آوردن، خوشامد گويي و هماهنگ کردن گروه کودکان حاضر در کتابخانه، با خواندن سرودي زيبا و مناسب، اعضاي گروه را به يکديگر نزديکتر و فرصتي ايجاد مي کند تا آهنگي آشنا همراه با واژگاني دلنشين، ارزش درخور توجهي براي انجام يک فعاليت ساده (قصه خواني) در سال هاي اوليه ي زندگي کودکان داشته باشد. قصه خواني از روي کتاب هاي مناسب، فرصت آشنايي والدين با ادبيات ارزشمند براي برقراري ارتباط با کودکان در گروه هاي سني مختلف را افزايش مي دهد. گنجينه‌ي واژگان کودک را غنا مي‌بخشد و به درک مفهوم قصه کمک مي‌کند. قصه خواني به سلول‌هاي خاکستري مغز امکان مي دهد تا گستره ي توجه کودک را بزرگتر كند و قوه ي تخيل تحريک شده، هر چه فعال تر شود. بازي هاي انگشتي، به جز بر جنبه ي سرگرمي، به سبب تکرار، بر گسترش مهارت‌هاي زباني تأثير مي‌گذارد. همچنين انجام حرکات، سبب تحريک بخش محرک در مغز مي‌شود. حتي با وجود برنامه ي حذف قصه خواني در کتابخانه، گذراندن اوقات فراغت در محلي صميمي با وسايلي در اندازه هاي بچگانه و سازه هاي رنگي براي بازي هاي دستي، اين امکان را فراهم مي سازد تا تمامي حواس کودک براي يادگيري تحريک شود. اگر در کنار خدمات ارائه شده براي کودکان، مجموعه هايي از کتاب ها و فهرستي از خدمات اجتماعي دسترس پذير براي بزرگسالان همراه کودکان، تأمين شود، كتابخانه محيطي سرشار از مواد لازم براي تحريکات مغزي خواهد شد. حتي فضايي کوچک مي‌تواند بهشتي از يادگيري براي والدين و مربيان باشد. اما در بسياري جاها، فضا و فرصت کمي براي نوپايان وجود دارد! به کتابخانه ي عمومي برويد! براي يک کتابخانه فرصتي بهتر از اين نيست که محلي براي گردآمدن، و خوشامدگويي به کودکان در تمامي گروه هاي سني باشد! براي کتابداران سعادتي بالاتر از اين كه کودکان کتابخانه را به عنوان محلي خاص مورد توجه قرار دهند، قابل تصور نيست. راهنما به عنوان يک ابزار راهنماي خدمات کتابخانه اي کودکان و نوپايان، توضيحات روشنگرانه‌اي درباره ي نيازها و اهداف خدمت رساني به مخاطبان خود و سرپرستان آن ها به عنوان يکي از وظايف مربوط به کتابخانه‌ي کودکان ارائه مي دهد. در اين راهنما، در زمينه ي نيازهاي امروزي خردسالان و هدف از ارائه ي خدمات کتابخانه اي به آن ها سخن گفته شده است. اين اطلاعات براي کتابداران، به ويژه افرادي که در جايگاه تصميم گيري قرار دارند، در چگونگي بودجه بندي سرمايه براي اختصاص به کارکنان، مواد مورد نياز براي کار و ايجاد فضاي لازم در کتابخانه ي ويژه ي مخاطبان خردسال سودمند است. گسترش حوزه ي مطالعاتي مربوط به کودکان، با کمک به تمامي کتابخانه ها در کشورهاي مختلف دنيا براي فراهم آوردن خدماتي با کيفيت بالا براي آن ها، امکان پذير است. اين كار همچنين سبب مي‌شود ابزاري مناسب براي کتابداران حرفه اي و غيرحرفه اي که مسئوليت سرويس‌دهي به خانواده ها و همراهان نوپايان را بر عهده دارند، فراهم آيد. از فعاليت هاي كم نظير اين مجموعه، فهرستي است که براي برنامه ريزي هاي تازه ارائه شده است، به اين ترتيب که بازده فعاليت آن ها از «ارزشگذاري مساوي براي خدمت رساني به خردسالان و بزرگسالان» به «ارائه ي خدمات مورد نياز براي همگان» بدون نگراني از کاستي ها گسترش يافته است. بخش پاياني اين راهنما به معرفي نمونه هايي از بهترين فعاليت هاي انجام شده در هر يک از قسمت هاي "بخش ?" اختصاص دارد. مي توان ازاين نمونه ها هنگام گسترش خدمات کتابخانه اي براي خردسالان در هر يک از کتابخانه هاي کودکان استفاده كرد.
لطفا منتظر باشید ...
