بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
انگيزه ها و عوامل بد حجابي مبلغان و پديده كم حجابي (1) يوسف غلامي به اعتقاد جامعه شناسان هيچ پديده اجتماعي بدون علت رخ نمي دهد، جز آنكه ريشه يابي و شناخت علت برخي از آن ها چنان دشوار و پيچيده است كه گمان مي شود علت خاصي ندارد. اين پديده ها به سادگي رخ مي دهد و رشد مي يابد اما سامان دهي آن ها همچون كوه ها ناممكن است، يا همچون آب است كه به راحتي بر خاك جريان مي يابد اما چون در زمين فرو رود بيرون آوردن آن بسي دشوار است. موضوع پوشش زنان امروز از زمره همان پديده ها است كه در نگاه سطحي علت عمده آن ناآگاهي يا سست اعتقادي و ضعف ايمان است، اما به ديده عميق تر اين پديده برگرفته از عوامل رواني و اجتماعي ديگري است كه چاره جويي براي آن بدون شناخت دقيق علت بروز آن ممكن نيست. چنانكه پزشك پيش از چاره انديشي براي درمان بيمار، درصدد شناخت عوامل بيماري و علائم آن بر مي آيد، درد را از علائم آن تشخيص مي دهد و آنگاه به درمان مي پردازد، در پديده هاي اجتماعي نيز بدون شناخت علت دقيق هر پديده ارائه يك راهكار براي اصلاح همه آن ها همانند صدور يك نسخه براي همه دردها است كه نه تنها درد و ضايعه را برطرف نمي كند، گاه مشكل را پيچيده تر و درمان ناپذير مي گرداند. بي تفاوتي زنان و دختران به پوشش اندام، برگرفته از عوامل و انگيزه هاي متفاوتي است كه مبلغ بدون شناخت دقيق علت آن نمي تواند در طريق اصلاح رفتار فرد گامي مؤثر بر دارد. شايد يكي از عوامل بي تاثير شدن اندرزها در اين باره همين نكته باشد كه معمولا افراد بدون شناسايي انگيزه و علت بد حجابي، با روش و برخوردي ثابت در صدد اندرز و اصلاح بر مي آيند و چون نتيجه اي مشاهده نمي كنند، اينان دلسرد و آنان جسورتر مي گردند و رفته رفته از موضوعي عادي، مشكلي بزرگ پديد مي آيد. در اين نوشتار سعي شده است پيرامون برخي از انگيزه ها و عوامل مهم تر بد حجابي نكاتي ارائه و آنگاه شيوه كار تبليغي بيان شود. اين عوامل چند گونه اند: فرهنگي، اعتقادي، رواني و اجتماعي. در اين نوشتار به موضوع ناآگاهي زنان و جنبه هاي درست و نادرست تبليغي در اين باره اشاره مي گردد.
دورنماي عوامل و انگيزه ها بر پايه نظرسنجي و تحقيق هشت ساله اينجانب پيرامون علت كم توجهي دختران و زنان به حجاب، نتايجي به دست آمده كه برخي به قرار زير است: الف - از ميان پانصد نفر بانوي كم حجاب، اظهارات هشتاد درصد آنان نشان داد كه بي اطلاعي از فوائد و آثار پوشيدگي و پيامدهاي ناپوشيدگي، اصلي ترين عامل كم حجابي ايشان است؛ هر چند انگيزه هاي ديگري نيز در رفتار آنان تاثير داشته است. ب - در ميان بانوان بي تفاوت به حجاب، برخي دختراني از خانواده هاي مذهبي بودند كه مادران ايشان در توجيه و تربيت آنان موفق نبوده اند. در نظر خواهي از مادران، آن ها اظهار كرده اند كه با همه اعتقاد خود به خوبي حجاب، نتوانسته اند دلايل قانع كننده اي به فرزندانشان ارائه كنند. ج - به تصور عده اي پوشش مورد اعتقاد و عمل آنان همان است كه خداوند از ايشان خواسته است و بيش از اين لازم نيست. د - به اظهار عده اي ديگر، مراعات پوشش اسلامي دشوار و مانع از فعاليت هاي اجتماعي است. بعضي با اعتقاد به لزوم پوشش بهتر، اعتراف مي كردند كه براي چنين كاري بايد ايمان زيادي داشت كه آن ها از آن بي بهره اند. ه - گروهي بدين سبب به پوشيدگي خود اهميت نمي دادند كه حجاب را در زندگي شان عامل خوشبختي و موفقيت يا پيشرفت نمي دانستند و نقش آن را خنثي مي پنداشتند. نزد اين عده نه فقط حجاب، بلكه بيشتر امور مورد تاييد دين عامل خوشبختي يا پيشرفت نيست. پس از تحقيق و نظر سنجي از بانوان با حجاب و معتقد نيز معلوم شد كه تعداد فراواني، هر چند مراعات حريم ميان زن و مرد را نوعي وظيفه ضروري مي دانستند، ولي از آثار شگرف آن در سلامت محيط جامعه و ايجاد امنيت عمومي و استحكام پيوند خانوادگي بي اطلاع بودند. از ديگر دلايل بي اطلاعي افراد از فلسفه حجاب و پيامدهاي نا پوشيدگي، وجود بهانه هاي واهي است كه نسبت به حجاب مطرح مي كنند. از آن نمونه برخي مي گويند: ما همه آزاد آفريده شده ايم. نبايد دختران و زنان را در حجاب زندان كرد. زن و مرد همه بايد مثل خواهر و برادر باشند. پوشش ظاهر مهم نيست، قلب بايد پاك باشد. وظيفه مردان است كه از نگاه دوري كنند. دختري دانشجو در نظر سنجي اظهار كرده بود: «حجاب به دوره ما مربوط نمي شود، چون بايد با زمانه پيش رفت » اما وي معلوم نكرده بود كه درستي يا نادرستي حركت زمانه را چه كسي معين مي كند. او معني «با زمانه پيش رفتن » را «زمانه تو را به پيش بردن » دانسته بود.
الف - نشناختن ويژگي هاي جسمي و روحي خود. ب - نشناختن مرد. ج - ندانستن هدف آفرينش خود و تفاوت هايش با مرد. د - بي آلايشي زنان كه سبب مي شود به همگان اعتماد داشته باشند. ه - بي اطلاعي از معارف دين و احكام. و - وجود همسران كم اطلاعي كه در رشد فرهنگي خانواده خود كوشش نمي كنند. ز - كمبود مجالس پربار براي بانوان. ح - كمبود كتاب هاي ويژه زنان. زنان به علت اشتغال به كار خانه كمتر فرصت مطالعه يا حضور در نشست هاي علمي دارند و وظيفه مدير خانه است كه تا مي تواند در رشد فكري و فرهنگي آن ها بكوشد. «گويند: اولين كساني كه در روز قيامت به انسان مي آويزند همسر و فرزندانند كه فرد را در پيشگاه خداوند باز مي دارند و مي گويند: پروردگارا، حق ما را از او بستان، زيرا آنچه نمي دانستيم به ما تعليم نداد و بي آنكه ما بدانيم از مال حرام ما را تغذيه مي نمود. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرموده است: هيچ كس خداي را به گناهي بزرگتر از جهالت همسر و فرزندان ديدار نمي كند. » (1) گفت و گوي ما با گروهي از بانوان، آشكار ساخت كه بيشتر بانوان بي آلايش، به علت نشناختن طبيعت غرايز مرد، به آن ها بسيار خوشبين اند و اظهار نظرها و نگاه هاي آنان را ناپسند و غرض آلود نمي دانند، عده اي نيز مي پندارند هر گاه مردي همسر داشته باشد نگاه و رفتارش بي غرض و نسبت به زنان بي تفاوت است. غافل از اينكه تا ايمان اشخاص آزموده نشده و نگاه هايشان مهار نگرديده باشد نمي توان به آن ها مطمئن بود.
آموزگاران ناآزموده پيوسته بايد اين اصل روان شناختي را در نظر داشت كه براي تخريب يك عقيده يا پديده اجتماعي دفاع نادرست همانند مبارزه سنجيده تاثيرگذار است. مشكل پوشش ناكامل بانوان، فقط نبود كتاب راهنما نيست. وجود برخي گفتارها يا كتاب هاي بي محتوا نيز در اين بحران نقش داشته است. نويسنده اي در ده ها صفحه از كتاب خود پيرامون حجاب، بدون ارائه دلايل منطقي و قانع كننده، ضمن نقل رواياتي چنين نوشته است: هر مردي كه زنش آرايش كرده از خانه بيرون رود، بي غيرت است. هر زني كه معطر از خانه خارج شود تا مردان بوي او را دريابند، بدكار و آلوده است. هر زني كه خود را براي غيرشوهرش خوشبو كند مايه ننگ است. در درستي سند و دلالت روايات نامبرده ترديد نيست، جز آنكه آنچه بيش از نقل روايت داراي اهميت است شيوه ارائه روايت و بيان دلايل است. راستي، آيا مي توان از مردان انتظار داشت كه كتابي براي همسرشان به خانه ببرند كه در آن بدون ارائه دليل، كوشش شده تا ابت شود مردي كه زنش كم حجاب است، بي غيرت و همسرش آلوده و مايه ننگ است؟! آيا امروزه راهي براي انضباط اخلاقي دختران و زنان باقي نمانده است مگر آنكه مانند برخي نويسندگان به زنان هشدار دهيم كه با برهنگي، ران آن ها چاق مي شود و دچار سرماخوردگي و سنگ كيسه صفرا مي گردند. آيا اين همان «بهترين شيوه » راهنمايي افراد است كه خداوند پيامبرش را به آن سفارش كرده است! آنجا كه مي فرمايد: «و جادلهم بالتي هي احسن » (2) ؛ «با آنان به شيوه اي كه نيكوتر است به گفت و گو بپرداز. »
در گفتار رهبران معصوم: از رفتار هر زني كه خود را براي غيرهمسر خوشبو كند نكوهش شده است، خواه بي حجاب باشد يا با حجاب؛ هرچند مي پذيريم كه اين رفتار از بانوان متدين و با حجاب كمتر مشاهده مي شود. متن صحيح گفتار چنين است: «ايما امراة تعطرت ثم خرجت فمرت علي قوم ليجدوا ريحها فهي زانية؛ (3) هر زني [با حجاب باشد يا بي حجاب] عطر استفاده كند و از خانه بيرون رود و از كنار مردان بگذرد تا آن ها بوي خوش او را دريابند، وي زشت كار است. » كسي كه نمي داند با چه شيوه اي نابساماني فرهنگي را سامان دهد هرچند داراي بهترين ابزارها باشد نمي تواند كمترين قدمي در راه زدودن آن نابساماني بردارد و كار را براي ديگران دشوارتر مي سازد. به گفته سعدي: يا سخن دانسته گوي اي مرد بخرد يا خموش. به فرموده رسول اكرم صلي الله عليه و آله «من عمل علي غير علم كان ما يفسد اكثر مما يصلح؛ (4) آن كه ندانسته بخواهد كاري را سامان دهد، آنچه تباهي و خرابي بارآورد بيشتر است از آنچه اصلاح كند. » نيز امام صادق عليه السلام فرموده است: «العامل علي غير بصيرة كالسائر علي غير الطريق لايزيده سرعة السير الا بعدا؛ آن كه بدون آگاهي و شناخت، كاري را انجام مي دهد مانند كسي است كه بيراهه مي رود. هر چند شتاب كند از هدف دورتر مي گردد. » (5) بايد بدين واقعيت تلخ اعتراف كرد كه بخشي از علت پوشش ناكامل بانوان امروز جامعه ما به سبب برخوردهاي ناصحيح يا ناآشنايي به شيوه آموزش و راهنمايي افراد است. آدمي زماني كه بتواند با شيوه هاي صحيح، ديگري را با خود هم عقيده كند، به توجيهات غيرمنطقي يا تحميل و ناسزاگويي رو نمي كند. زماني كه تحميل و ناسزا به ميان آمد معلوم مي شود كه فرد از راه هاي عاقلانه و سنجيده به بن بست رسيده است. اجبار در جايي به كار مي رود كه همه شيوه هاي تربيتي به كار گرفته شده و شخص با همه توجيهات، نخواسته ست سخن درست را بپذيرد و از طرفي مي خواهد محيط اجتماعي را براي ديگران آشفته و آلوده سازد. رنج آور است كه اينك پس از گذشت بيست سال از پيروزي انقلاب شكوهمند ملت مسلمان ايران، كمتر كتابي را مي توان يافت كه به طور گزيده و جامع، موضوع پوشش بانوان را با نگاهي روان شناختي و جامعه شناختي مورد تحقيق و بررسي قرار داده باشد و محتواي آن، بدون مطالب شعار گونه و تكراري، براي زنان و دوشيزگان مفيد باشد و حجاب را تنها از يك جنبه ارزيابي نكرده باشد. ادامه دارد... .
1) مسائل و مشكلات زناشويي، دكتر احمدبهشتي، ج 2، ص 286. «لايلقي الله سبحانه احد بذنب اعظم من جهالة اهله و اولاده » قرآن كريم نيز مي فرمايد: «يا ايها الذين آمنوا قوا انفسكم و اهليكم نارا.. » 2) نحل/125. 3) نهج الفصاحه، ص 1019، مشابه اين حديث در منابع معتبر فراوان است. 4) الكافي، ج 1، حديث 106، كتاب فضل العلم، باب «من يعمل بغير علم. » 5) همان، ح 104.
لطفا منتظر باشید ...
