بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
براي شناخت پيامبر(ص) چه بايد كرد؟ وظايف امت در برابر پيامبر اکرم(ص) امت اسلامي در برابر پيامبر اعظم(ص) وظايفي سنگين و در عين حال شيرين بر عهده دارد. شناخت اين وظايف و عمل به آن، شرط بهره گيري از انوار بيكران نبوي و تنها راه برون رفت از ظلمات زندگيِ حيواني و شيطاني به سوي «مكارم اخلاق» و نور الهي است...
محمود مهدي پور
در زمينه شناخت بهتر رسول اعظم(ص) پرسشهاي فراواني مطرح است كه بدون پاسخ گويي به آن چهره مقدس نبوي در هاله‌اي از ابهام باقي مي‌ماند و امت از فيض ديدار محروم مي‌شود. براي نمونه به پرسشهاي زير توجه كنيم: 1) پيامبر از چه اموري رنج مي‌برد؟ 2) چه انتظاراتي از آن بزرگوار داشتند؟ 3) او را به چه مسائلي متهم مي‌كردند؟ 4) چگونه با او مبارزه مي‌كردند؟ 5) چه كساني با پيامبر به مبارزه برخاستند و راز مخالفتها چه بود؟ 6) نزديك‌ترين دوستان او چه كساني بودند؟ 7) پيامبر در چه اموري الگوي امت اسلامي بوده و خواهد بود؟ 8) پيامبر اكرم(ص) چه برنامه‌اي براي استفاده از وقت خويش داشت؟ 9) پيامبر اكرم چه گامهايي در حمايت از محرومان برداشتند؟ 10) دشمنان خارجي پيامبر چه گروههايي بودند؟ 11) منافقان با رسول خدا(ص) چگونه رفتار مي كردند؟ 12) رفتار تربيتي رسول اكرم(ص) با اصحاب و خاندانش چگونه بود؟ 13) پيامبر اكرم براي حمايت از بانوان چه گامهايي برداشت؟ 14) پيامبر گرامي بشريت را به چه اموري دعوت مي‌كرد؟ 15) مهم‌ترين معجزات رسول اكرم چه اموري بود؟ 16) آيا مسلمانان در قرون مختلف و مناطق گوناگون به دستورات نبوي عمل كردند؟ 17) پيامبر چگونه تصميم‌گيري مي كرد؟ بر اساس وحي؟ بر اساس مشاوره؟ بر اساس تشخيص خويش؟ 18) آيا پيامبر براي تداوم دين خويش برنامه‌اي ارائه داد؟ 19) نگراني رسول خدا نسبت به حوادث آينده چه بود؟ 20) اسلام چگونه در جهان گسترش يافت؟ 21) برنامه اقتصادي، نظامي، امنيتي، تربيتي آن حضرت براي امت چه بود؟ در اين فرصت تنها به جستجوي پاسخ يك سؤال مي‌پردازم كه: وظايف مسلمين نسبت به رسول گرامي(ص) چيست؟
وظايف امت در برابر پيامبر اكرم(ص) امت اسلامي در برابر پيامبر اعظم(ص) وظايفي سنگين و در عين حال شيرين بر عهده دارد. شناخت اين وظايف و عمل به آن، شرط بهره گيري از انوار بيكران نبوي و تنها راه برون رفت از ظلمات زندگيِ حيواني و شيطاني به سوي «مكارم اخلاق» و نور الهي است. وظايف ما نسبت به پيامبر(ص) شامل چندين بخش اساسي است:
الف. وظايف معرفتي 1) شناخت اهداف نبوي؛ 2) شناخت اخلاق نبوي؛ 3) شناخت تاريخ نبوي؛ 4) شناخت سيره نبوي؛ 5) شناخت مواضع و رفتار نبوي در برابر ديگران.
ب. وظايف عاطفي 1) محبت به پيامبر(ص)؛ 2) محبت به فرزندان پيامبر(ص)؛ 3) محبت به شهر و ديار نبوي؛ 4) محبت به دوستان رسول الله(ص)؛ 5) نفرت از دشمنان رسول خدا(ص).
ج. وظايف تبليغي 1) معرفي پيامبر به خانواده و فرزندان؛ 2) معرفي پيامبر به دوستان و برادران ديني؛ 3) معرفي پيامبر به جهان معاصر؛ 4) معرفي پيامبر به نسلهاي آينده؛ 5) شبهه زدايي نسبت به ساحت مقدس نبوي.
برنامه رسول خدا(ص) برنامه‌اي الهي و جامع و چند منظوره و بي بديل است. تمام نيازهاي بشريت را در دنيا و آخرت مورد توجه قرار داده است. پيگيري اين اهداف و اجراي اين برنامه شرط سعادت دو جهاني انسان است. رسول خدا(ص) بر عموم بشريت حق حيات معنوي دارد و انسان بودن ما مديون رهنمودها و تلاشهاي اوست. ولي، وظايف ما نسبت به آستان مقدس نبوي در پنج بخش قابل تنظيم و تدوين است. 1) وظايف معرفتي؛ 2) وظايف عاطفي؛ 3) وظايف رفتاري و الگوگيري؛ 4) وظايف تبليغي؛ 5) وظايف اجرايي و اجتماعي.
پيامبر(ص) بزرگ‌ترين محبوب و حبيب خداست و انسان به هر ميزان شيفته و شيداي او باشد و به وظايف الهي خويش عمل كند، رنگ و بوي آسماني مي‌گيرد و نمونه‌هاي زندگي دلپذير رسول رحمت را در جهان پياده مي‌كند. قرآن، باران رحمت الهي و پيامبر، سحاب فيض آفرين آسماني است. «وَ أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً طَهُوراً»؛1«از آسمان آب پاک نازل کرديم.» انسان بدون انس با قرآن و عشق پيامبر و آل او از «پليدي شرك و نفاق» پاك شدني نيست. قرآن، اقيانوس معرفت، و عترت، كشتي نجات بشريت است. وظيفه امت، معرفت خدا و احكام و قوانين او و عمل به دستور اوست و اين گوهر جز در سايه عشق پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) دست يافتني نيست. پيامبر اعظم(ص) الگوي فرد فرد ملت مسلمان و امت اسلامي است. الگوي كامل دولتمردان مسلمان و رهبري امت است.
در بخش نورآفرين زندگي پيامبر(ص) براي دولتمردان مسلمان مي توان به فهرست زير اشاره كرد: ـ سيره نبوي در امر به معروف؛ ـ سيره نبوي در منكر ستيزي؛ ـ سيره نبوي در دفاع از جان و مال و عقل و عِرض و دين مردم مسلمان؛ ـ سيره نبوي در قضاوت و داوري؛ ـ سيره نبوي در زمينه‌هاي گردآوري، نگهداري و حفظ بيت المال و شيوه مصرف آن؛ ـ سيره نبوي در تعميم فرهنگ قرآني؛ ـ سيره نبوي در اقامه جمعه و جماعت و ساخت مساجد و مديريت آن؛ ـ سيره نبوي در برگزاري حج و عمره؛ ـ سيره نبوي در خدمت رساني و قضا و حوائج عمومي و گسترش علوم و فنون و مهارتهاي زندگي؛ ـ سيره نبوي در حمايت از محرومان و گروههاي نيازمند؛ ـ سيره نبوي در ظلم ستيزي و حمايت از مظلومان در سراسر گيتي؛ ـ سيره نبوي در تعليم و تربيت عمومي؛ ـ سيره نبوي در مشاوره و همفكري با مردم و استفاده از عقل جمعي؛ ـ سيره نبوي در اجراي حدود و احكام الهي؛ ـ سيره نبوي در عزل و نصب كارگزاران؛ ـ سيره نبوي در زهد و ساده زيستي، در لباس و غذا و مسكن و مركب و ...؛ ـ سيره نبوي در حمايت از ازدواج و نحوه هدايت و مهار غريزه جنسي؛ ـ سيره نبوي در حمايت از اشتغال و كارهاي توليدي، توزيعي و خدمات؛ ـ سيره نبوي در زمينه اطلاعات و رازداري و مسائل امنيتي؛ ـ سيره نبوي در پاسداري از آزاديها و حقوق جامعه.
سيره شخصي رسول گرامي(ص) براي فرد فرد امت الگو و اسوه اي حسنه است. سيره حكومتي آن بزرگوار براي رهبري و دولتمردان مسلمان بهترين شيوه مديريت و حكومت است. رفتار عبادي رسول گرامي براي همه امت چه دولتمردان و چه مردم عادي الگويي كامل است. سيره شخصي رسول گرامي(ص) براي فرد فرد امت الگو و اسوه اي حسنه است. سيره حكومتي آن بزرگوار براي رهبري و دولتمردان مسلمان بهترين شيوه مديريت و حكومت است. رفتار عبادي رسول گرامي براي همه امت چه دولتمردان و چه مردم عادي الگويي كامل است. انواع عبادات (نماز، روزه، انفاق و ...)، ميزان عبادات و جدي بودن آن حضرت در ارتباط خالصانه با خداي متعال، سرمشق كامل زندگي معنوي او از جامعه اسلامي است، «لَكُمْ في رَسُولِ اللهِ أُسْوَه حَسَنَه».2 اوج بندگي، اوج قرآن شناسي و قرآن مداري، اوج مهرورزي به مؤمنان و صلابت در برابر دشمنان خارجي، اوج عدالت و تلاش براي حفظ اتحاد و برادري امت اسلامي، اوج دورانديشي و توجه به نقشه هاي كفار و منافقان، در اخلاق و رفتار و عملكرد پيامبر گرامي(ص) مشهود است. كتب سيره و سنن پيامبر(ص)، انباشته از شواهد گوناگون اخلاق و رفتار آن بزرگوار است. برداشتهاي ناقص از زندگي پيامبر(ص) ريشه بسياري از بي‌مهريها نسبت به پيامبر خداست. برخي رسول اكرم(ص) را در حد يك مسئله گو مي‌شناسيم. برخي رسول اكرم(ص) را در حد يك معلم اخلاق مي‌دانيم. برخي پيامبر(ص) را در حد يك خطيب و مبلغ ديني تلقي مي كنيم. برخي پيامبر(ص) را به عنوان يك مرجع تقليد و مقام افتاء ترسيم مي‌كنيم. برخي پيامبر(ص) را در حدّ يك قديس و زاهد و عابد گوشه نشين مي‌شناسيم. برخي به پيامبر(ص) به عنوان يك سياستمدار و نظريه پرداز سياسي نگاه مي‌كنيم. برخي پيامبر(ص) را در حدّ يكي از دانشمندان برجسته روزگاران گذشته مي دانيم. برخي پيامبر(ص) را در حدّ يك مصلح و خيرخواه اجتماعي زمان خويش مي‌شناسيم. برخي پيامبر(ص) را در حدّ يك پزشك عمومي و طبيب دلسوز و حكيم باتجربه باور داريم. برخي پيامبر(ص) را در حدّ يك جوانمرد اجتماعي و يك پهلوان حامي محرومان مي‌دانيم. برخي پيامبر(ص) را به عنوان يك فرمانده شجاع نظامي مي‌شناسيم. پيامبر گرامي(ص) تمام اين ويژگيها را دارد؛ ولي در هيچ كدام محصور و محدود نمي‌شود.
بشر هميشه در برابر دو «فرهنگ حق و باطل»، دو نوع «رهبري حق و باطل»، دو گونه «قانون حق و باطل»، دو نوع «اخلاق حق و باطل»، دو گونه «ساختار و سياست حق و باطل» و آداب «حق و باطل» قرار دارد. پيامبر اعظم(ص) در همه اين موارد مبلغ و حامي و مرزبان «فرهنگ حق»، «عقيده حق»، «رهبري حق»، «قانون حق»، «اخلاق حق» و «سياست حق» و آداب و رسوم شايسته و الهي و انساني است، و از سوي ديگر در برابر عقيده باطل، فرهنگ باطل، رهبري باطل، قانون باطل، اخلاق باطل و سياستهاي باطل و آداب و عادات ناروا و باطل به افشاگري و ستير و جهاد و روشنگري مي‌پردازد. (عقيده و اخلاق و رفتار نبوي، ترازوي ارزيابي انسانهاست. هر فرد، هر دولت، هر دانشمند، هر مصلح اجتماعي، هر فكر و انديشه و هر گونه رفتار و اخلاق به ميزاني حق است كه با انديشه و فرهنگ و اخلاق و رفتار و اهداف نبوي هماهنگ باشد.) ترسيم ناقص چهره نبوي و ارئه چهره مهرباني فقط يا قاطعيت و صلابت محض از رسول گرامي(ص) كاري ناتمام و گاه بدآموز است. ترسيم چهره‌اي ناقص و نادرست، گاهي مولود جهل و بي‌خبري و گاهي تأثيرپذيري از فرهنگ بيگانگان و به دليل اغراض و امراض سياسي و رواني است. گرچه، شناخت جامع و كامل رسول اعظم(ص) براي ما انسانهاي ناقص و ناتوان مقدور نيست؛ اما به ميزاني كه معرفت ما نسبت به خورشيد و توان بهره‌گيري ما از انوار او بيش‌تر باشد، بهتر مي‌توانيم از سرچشمه فيض نبوي بهره‌مند شويم و ديگران را از آن برخوردار سازيم. البته بين تحريف‌گري و معرفي ناقص و ناتمام، تفاوتهاي فراوان و اساسي وجود دارد. برخي همان گونه كه در تحريف معنوي و لفظي قرآن مي‌كوشند، آگاهانه تلاش مي كنند، سيماي آسماني پيامبر(ص) را زميني نشان دهند و ريسمان پيامبر خدا را آن گونه كه خود دوست دارند، ترسيم كنند. شناخت دقيق و جامع سيماي پيامبر اكرم(ص) و معرفي درست آن بزرگوار وظيفه‌اي است كه بر عهده تمام شيفتگان و پيروان آن امام رحمت و اسوه عدالت و عبادت قرار دارد. حوزه‌هاي علوم اسلامي و مبلغان اسلامي، در خط مقدم و صدر اين مسئوليت فرهنگي و تبليغي جاي دارند. همه بايد با گفتار و رفتار در معرفي رسول اكرم(ص) به جهان بكوشيم.
براي شناخت پيامبر(ص) چه بايد كرد؟ شناخت قرآن، شناخت شاگردان برجسته مكتب تربيتي پيامبر(ص)، شناخت تاريخ و سيره معتبر و گزارشهاي دوستان و دشمنان آن بزرگوار هر كدام مي تواند بخشي از زندگي و راه و رسم پيامبر گرامي(ص) را نشان دهد. نمي از اخلاق او هنوز هم به انسان و جهان طراوت مي بخشد و بشريت هر روز به ارمغان آسماني، بيش‌تر احساس نياز مي‌كند.
راستي او چگونه بود؟ او برادر بود و امين؛ امين آسمان و زمين. بنده خدا بود و به زبان مردم سخن مي‌گفت. فروتن بود و بلندانديش. مهربان بود و محمد مصطفي(ص). بشير بود و نذير، دلسوز خلق بود و فرستاده حق. بشير بود و نذير، منادي معروف بود و پيكارجوي منكر. شبها را به قيام و قعود و ركوع و سجود طي مي‌كرد. او اسوه طهارت و پاكي بود. سنت مدارا با مردم و صلابت در برابر كفار در زندگي او برجسته بود. در برابر جنگها و سختيها بشدت صبور و مقاوم بود. غير از خدا از احدي نمي ترسيد. اهل صله ارحام بود و خطاكاران پشيمان را مي‌بخشيد. وعده‌هاي خويش را ديني بر عهده مي‌شناخت. به ضعيفان كمك مي‌كرد و ياري آنان را از صدقه دادن برتر مي دانست. هنوز هم هر چه خوبي در ميان امت اسلامي است، از يادگارهاي آن رسول رب العالمين است. به قول اقبال لاهوري: مؤمنان زير سپهر لاجورد زنده از عشق اند ني از خواب و خورد مي نمي داني عشق و مستي از كجاست اين شعاع آفتاب مصطفي است3
بي ترديد دوستي پيامبر اعظم(ص) و اهل بيت(ع) او بزرگ‌ترين مشعل هدايت امت و «سراج منير» زندگي جامعه بشري است. محبت و دوستي پيامبر و اهل بيت آن بزرگوار و ارتباط عاطفي با آنان راهنماي عمل و رفتار بر اساس قرآن و سنّت نبوي است؛ ولي هرگز جانشين و جايگزين «عقيده» و «عمل» اسلامي نيست. از حضرت علي بن موسي الرضا(ع) نقل شده است: «لَا تَدَعُوا الْعَمَلَ الصَّالِحَ وَ الِاجْتِهَادَ فِي الْعِبَادَه اتِّكَالًا عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ(ع) لَا تَدَعُوا حُبَّ آلِ مُحَمَّدٍ هم وَ التَّسْلِيمَ لِأَمْرِهِمْ اتِّكَالًا عَلَى الْعِبَادَه فَإِنَّهُ لَا يُقْبَلُ أَحَدُهُمَا دُونَ الْآخَرِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ رَأْسَ طَاعَه اللهِ سُبْحَانَهُ التَّسْلِيمُ لِمَا عَقَلْنَاهُ وَ مَا لَمْ نَعْقِلْهُ فَإِنَّ رَأْسَ الْمَعَاصِي الرَّدُّ عَلَيْهِم؛4 با تكيه بر محبت آل محمد(ص) هرگز عمل صالح و تلاش در عبادت را رها نكنيد و همچنين هرگز به اتكاي عبادت دست از محبت آل پيامبر(ص) و تسليم در برابر فرمان ايشان برنداريد. هيچكدام بدون ديگري مقبول الهي نيست. و بدانيد كه سرچشمه اطاعت خداوند سبحان تسليم بودن در برابر فرمان الهي است. چه آنچه عقل ما درك مي‌كند و چه بخوبي راز و رمز آن را نداند. سرآغاز معاصي و گناهان نپذيرفتن رهنمودهاي آل پيامبر(ص) است. بزرگ ترين نشان اطاعت و ولايت پذيري، آن است كه وقتي فلسفه برخي دستورات و موضع گيريها را ندانيم به دليل اعتماد به مقام صادر کننده دستور (مقام ولايت) فرمان او را پذيرا باشيم. «إِنَّ اللهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْليماً»5
لطفا منتظر باشید ...
