کتابخانه عمومی کودکان در مسقط عمان
A Children's Public Library in Muscat, Oman
جیمز آر. کلر
در تابستان ۲۰۰۷ حدود۴۰ نفر از شهروندان علاقمند در عمان، طرح نخستین کتابخانه عمومی برای کودکان و خانواده ها را مطرح کردند. برای رسیدن به این چشم انداز، دکتر مونا السید و دکتر سمیرا موسی به عنوان هیئت مدیره انتخاب شدند.
هیأت مدیره در پاییز ۲۰۰۷ سند چشم انداز را تهیه کرد و یک شرکت معتبر از فیلادلفیا را برای مطالعه امکان سنجی و طراحی ساختمان کتابخانه از دیدگاه معماری برگزید.
کشور سلطنتی عمان که در خلیج عمان واقع شده است، همانطور که از کشوری با ۳۱۶۵ کیلومتر خط ساحلی انتظار می رود، دارای پیشینه ای از ویژگی ها و رسوم دریانوردی است.
جمعیت عمان شامل ۲.۵ میلیون نفر است که ۷۰۰ هزار نفر آن را مهاجران تشکیل می دهند.
عربی زبان رسمی و انگلیسی زبان دوم آن هاست.
عمان در حد خود از افتخارات مهم یونسکو است که سایت های مطرح میراث فرهنگ جهانی،‌ مقبره هایی با دیرینگی ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح تا دژ بهلاBahla را در بر می گیرد.
در ژانویه ۲۰۰۸، سید هیتهام، وزیر میراث فرهنگی کشور عمان زمینی را برای ساختمان این کتابخانه در اختیار هیئت مدیره قرار داد. هیئت مدیره همچنین از حمایت بخش خصوصی به ویژه شرکت نفت عمان به ریاست احمد الوهابی برای سرمایه گذاری در بخش طراحی ساختمان برخوردار شده است .
زمین اهدا شده در غرب بازار اصلی شهر مسقط(موتراه) واقع شده است. این زمین نسبتا مسطح و کم عرض است و از شرق به غرب امتداد دارد. در سمت شمال، خلیج کوچکی از اقیانوس و باتلاق اطراف آن قرار گرفته است که تنوع زیستی خوبی را ایجاد می کند.
برای شروع این طرح ، پژوهشی با شرکت ۲۲ نوجوان دختر و پسر ساکن شهر مسقط انجام شد. این نوجوانان دارای پیشینه اجتماعی- اقتصادی گوناگون از جمله شامل چند نفر از پرورشگاه محلی هستند.
یک تحقیق دیگر نشان داد که تنها در مسقط جمعیت گروه سنی ۶ ماه تا ۱۹سال بیش از ۱۹۰ هزار نفر است. بنابراین در بخشی از سند چشم انداز این کتابخانه آمده است :

کتابخانه وظیفه دارد برای شهروندان سنین بین ۶ ماه تا ۱۸سال،‌ امکانات دسترسی آزاد به منابع و خدمات کتابخانه ای فراهم سازد.
این کتابخانه می تواند برای کودکان و خانواده های عمانی یک کتابخانه ایده آل باشد.
همچنین این کتابخانه می تواند برای مفاهیم خدمات پیشرفته کتابداری و طراحی های پایدار کتابخانه ها الگویی در منطقه به شمار اید.

بنابراین معماری این کتابخانه باید روح، تاریخ و زیبایی معماری عمانی را تجسم بخشد،‌ در حالی که از عناصر پیشرفته ای که بیان کننده ویژگی این کتابخانه است نیز برخوردار شود.
کتابخانه از مواد،‌ ابعاد، ‌فضاها و رنگ هایی سود می جوید که رسالت سوادآموزی، آموزشی و اجتماعی آن را برآورده سازد.
خدمات کتابخانه ای به کودکان با استفاده از فضاهای داخلی تخیل برانگیز و نور انجام خواهد شد. شیشه های رنگی، مواد قابل لمس،‌ بافت ها و عناصرماندگار معماری، برای ایجاد فضاهای رمز آلودی که ترکیبی از حس کنجکاوی،‌ راحتی و شادی و خوشحالی کودکان و نوجوانان را بر می انگیزاند، در معماری و دکور داخلی این کتابخانه به کار خواهند رفت.
این کتابخانه با قرار گرفتن در کنار موزه کودکان، موزه تاریخ طبیعی و مرکز نمایش کودکان،‌ این مجموعه را کامل خواهد کرد. کتابخانه از طریق باغچه های آموزشی و راه های پیاده رو به این ساختمان ها متصل می شوند.
کتابخانه با محیط زیبای اطراف خود در پیوند است و ساختمان آن به گونه ای طراحی شده است که هر چه بیشتر به این طبیعت زیبا چشم انداز داشته باشد.
ورودی کتابخانه که ورود و خروج مراجعه کنندگان از آن جا صورت می گیرد ،‌ بخش مهمی از کتابخانه است و باید قابل رویت و گیرا باشد.
ورودی کتابخانه به یک سالن باز می شود. سالنی با شیشه های رنگی که در طول روز منشورها رنگ ها را از فضا می گیرند و در شب از خارج ساختمان می درخشند.
این شیوه طراحی، جذب کننده و حتا هیجان برانگیز است. طبقه دوم کتابخانه برای تأمین چشم اندازهای هیجان انگیز از طبقه اول، از سمت شمال عقب نشینی دارد. یک بازو به شکل زیگزاگ، مراجعان طبقه اول را که کودکان پایه پیش دبستان و دبستان هستند وسوسه می کند که از طبقه دوم که به شکلی جالبی تجهیز و آراسته شده است و به نوجوانان اختصاص دارد،‌ دیدن کنند.
قسمت غربی طبقه اول به کودکان خردسال پیش دبستانی و قسمت شرقی به کودکان دبستانی تعلق دارد. این طبقه به سبک مشابه اتاق های نشیمن عمانی آراسته خواهد شد. به این ترتیب که روی زمین کوسن هایی قرار خواهد گرفت و فضای گفت وگوی سنتی ایجاد خواهد کرد. قسمتی تحت عنوان "چشم اندازهای جهان" در همین طبقه قرار خواهد گرفت. بخش "چشم اندازهای جهان" ویژگی تعاملی دارد. این بخش دارای صفحه نمایش ها و کامپیوترها یی است که با درخواست مراجعه کننده اطلاعاتی درباره جغرافیا، فرهنگ و هنر نقاط گوناگون جهان را در دسترس قرار می دهد. این طبقه، چشم انداز گسترده ای به دریا را نیز خواهد داشت.
بخش غربی طبقه دوم به نوجوانان و بخش شرقی به جوانان تعلق دارد. دفاتر مدیریتی و اداری نیز در همین طبقه قرار خواهند گرفت. افزون بر این در همین طبقه بخشی برای کودکان ونوجوانان کم بینا و نابینا ساخته خواهد شد. این طبقه، از طریق یک دیوار شیشه ای زیگزاگ به طبقه اول مشرف می شود و چشم اندازهایی هم به پارک و هم به دریا دارد.
طبقه سوم شامل یک اتاق جلسه بزرگ و یک اتاق جلسه کوچک، یک آزمایشگاه آموزش کامپیوتر، اتاق کارکنان و سالن نمایشگاه خواهد بود. طبقه چهارم دارای یک فضای باز است که برای کسب درآمد برای کتابخانه،‌ اجاره داده می شود. طراحی یک تراس با سقف سبز بخش دیگری از عناصر پایدار در طراحی این کتابخانه خواهد بود.
بهترین جهت تابش آفتاب در مسقط، شمال است. در این کتابخانه، پنجره های بزرگ بدون سایبان، نور فراوان و چشم اندازهای نفس گیر از خط ساحلی را در معرض دید مراجعه کنندگان قرار خواهد داد. رنگ آمیزی پنجره ها، بده بستانی سرگرم کننده از شکل، فضا و رنگ در روز و شب است.
این کتابخانه ساختمانی خواهد شد که کودکان و خانواده های آنان علاقه بسیار به بازدید از آن نشان خواهند داد. هم به خاطر برنامه ها، مجموعه ها و خدمات آن و هم به خاطر حسی که فضای کتابخانه به کودکان و حتی بزرگسالان می دهد. این کتابخانه کودکان و نوجوانان در همه گروه های سنی را به یادگیری و ‌رشد وامی دارد و دعوت می کند که عضوی از جامعه باشند. این کتابخانه محلی آرام و مناسب برای فعالیت های گوناگون خواهد بود که الهام بخش خلاقیت و برانگیزاننده تخیل کودکان و نوجوانان باشند.
برگردان:
علی حمیدی
ویراستار:
زهره قایینی
منبع:
“Environments in Public Libraries for Young Children around the World”. Gonzalo Oyarzun, James R. Keller, Katheleen R.T. Imhoff. . World Library and Information Congress: 75TH IFLA General Conference and Council (23-27 August 2009, Milan, Italy