کودک کم بينا و يادگيري خواندن و نوشتن

تصور کنيد که فهرست خريد خود را در دست داريد و کودکتان را در چرخ خريد نشانده ايد و به فروشگاه رفته ايد. در آنجا نگاهي به يادداشت خود مي اندازيد تا ببينيد به چه چيزهايي نياز داريد و سپس به راهنماهاي فروشگاه نگاه مي کنيد تا مکان عرضه ي کالاهاي مورد نظرتان را بيابيد. در اين حال شما داريد از مهارت هاي سواد خود( خواندن و نوشتن) استفاده مي کنيد ، توانايي تان در نوشتن فهرست خريد و خواندن راهنماها. براي هر دو اين ها نشانه هايي وجود دارند. اما کودک شما از اين وضعيت چه مي آموزد؟ اگر کم بينا باشد، ممکن است ببيند که شما به کاغذ در دست خود نگاه مي کنيد، اما نتواند حروف روي آن راببيند. به احتمال زياد او شما را در حال خواندن راهنماها يا حروف روي آن ها نمي بيند. اگر نابينا باشد هم که هيچ کدام از اين ها را نمي بيند. اما اگر با او گفت و گو کنيد و به توصيف آنچه که انجام مي دهيد، بپردازيد، کم کم در مي يابد که واژگان تنها گفتني نيستند، بلکه در شکل ديگري هم وجود دارند که آن را "نوشتن" مي نامند.
مهارت هاي دوران پيش از سواد آموزي -که دوران آمادگي براي شروع واقعي يادگيري خواندن و نوشتن است – همان مهارت هايي نيستند که کودک بينا تا روز آغاز مهد کودک آن ها راکسب کرده است. والدين او کمابيش از زمان خردسالي، به کودک شکل حروف و خواندن و نوشتن را نشان مي دهند. او آن ها را در حال خواندن و نوشتن مشاهده مي کند، واژگان اطراف خود را مي بيند و اين کارها را بيشتر از طريق تجربه ي روزانه ياد مي گيرد.
بيشتر کودکان در دو سالگي مي توانند اين رابطه را درک کنند که تصويرها و واژگان، داراي معنا هستند. کودک مي تواند لوگوي جعبه ي خوراکي محبوب يا نشانه ي بزرگ رستوران مورد علاقه ي خود را تشخيص دهد. ممکن است به تصاوير کتابي که پدرش وقت خواب برايش مي خواند، نگاه کند و به آرامي درک کند که"خطوط کج و معوج" روي صفحه هستند که داستان را تعريف مي کنند.
اگرکودک تان ضعف بينايي داشته باشد، ممکن است نتواند ازاين فرصت هاي طبيعي براي سواد آموزي بهره بگيرد، زيرا حروف يا چگونگي استفاده از آن ها را در جاهاي مختلف براي رسيدن به انواع هدف ها، نمي بيند. اما شما مي توانيد امکان همان تجربه ها را به شيوه اي متفاوت به او بدهيد، به طوري که با فرا رسيدن زمان ورود به پيش دبستان، آماده ي يادگيري خواندن و نوشتن باشد.
شروع زود هنگام:
ممکن است فکر کنيد خيلي زود است که نگران سواد آموزي کودک خود باشيد، اما در واقع شما او را از نخستين روزهاي کودکي آماده ي خواندن مي کنيد. زماني که با او حرف مي زنيد و دنياي پيرامونش و آنچه را که انجام مي دهيد توصيف مي کنيد، به او کمک مي کنيد محيط خود را درک کند و واژگان و مفاهيمي را به او انتقال مي دهيد که آنچه را مي بيند، بفهمد -واژگاني مانند "بزرگ" و "کوچک"، "گرم" و "سرد"، "درون" و "بيرون"، "بالا" و "پايين"، "گرسنه" و "خوشحال" و....- انواع يادگيري ها به آغاز سواد آموزي کمک مي کنند. هر چه کودک شما تجربه هاي بيشتري در دوره هاي اوليه ي زندگي خود از اشيا، جانوران، افراد، مکان ها و فعاليت هاي گوناگون به دست آورد، براي دوره هاي بعدي، درک معناي واژگاني که براي خواندن آن ها تلاش مي کند، آسان تر خواهد شد.
زماني که آگاهي کودک شما از محيط پيرامون بيشتر مي شود، مي توانيد تا جايي که امکان دارد با نشان دادن واژگان در محيط، به پرورش سوادش کمک کنيد، خواه آن واژگان به شکل حروف باشند يا خط بريل، يا هر دو. به کودک امکان بدهيد زمان خواندن و نوشتن روزانه ي شمارا بداند. براي نمونه، وقتي داريد فهرست خريد تان را تنظيم مي کنيد، به اوتوضيح دهيد و موقعيتي فراهم کنيد که نشانه هاي روي کاغذ را از نزديک ببيند يا قلم را هنگامي که در امتداد کاغذ حرکت مي دهيد، لمس کند. در مورد برچسب هاي روي قوطي هاي خوراکي ها و نشانه هاي خيابان با او گفت و گو کنيد، به طوري که به شما در حالي که رانندگي مي کنيد، اطلاع دهد که کجاييد و البته براي او در هر فرصتي بخوانيد.
سواد براي خردسالان:
اگر کودک تان کم بيناست وضعف بينايي دارد، مي تواند خواندن و نوشتن حروف را به شيوه اي مانند دوستان بيناي خود بياموزد و از ترکيبي از حروف و خط بريل استفاده کند، زيرا براي برخي کارها مانند خواندن يک فصل از کتاب، ممکن است خط بريل سودمندتر باشد. اگر کودک تان کم بينا يا نابيناست، احتمالاً خواندن و نوشتن خط بريل را خواهد آموخت. از آنجايي که او بسيار کوچک است، شايد خيلي زود باشد که بتوان به طور قطع گفت از چه رسانه اي براي خواندن و نوشتن استفاده خواهد کرد. آنچه اکنون اهميت دارد، کمک به او در افزايش شناخت اش از واژگان و خط بريل و موارد استفاده ازخواندن و نوشتن است.
پيشنهادهاي زير براي افزايش آمادگي کودکان نابينا يا داراي نقص بينايي، سودمند هستند:
داستان هايي را براي کودک خود بخوانيد که براي گروه سني او و در مورد چيزهايي که برايش معنا دارند، نوشته شده اند. براي مثال، اگر او سگ داشته باشد، کتابي در مورد يک سگ برايش هيجان انگيز خواهد بود، اما اگر هرگز شانسي براي ديدن يک گاو نداشته است و نمي تواند عکس هاي گاو را ببيند، کتاب مربوط به گاو معناي چنداني براي او نخواهد داشت.
مي توانيد با کودک تان کتاب هايي در مورد کارهايي که او انجام مي دهد و از آن ها لذت مي برد، درست کنيد. اين کارهمچنين به او در نوشتن کمک مي کند. مي توانيد کتاب هاو عکس هايي که از او گرفته ايد و مواردي از فعاليت هايي را که از آن ها لذت مي برد، نشان دهيد. مي توانيد کتابي در زمينه رفتن او با مادربزرگش به نانوايي تهيه کنيد: تکه اي دستمال کاغذي روي يکي از صفحه هاي کتاب بچسبانيد، از آن ها که فروشنده ها براي بسته بندي شيريني ها و کيک هاي کوچک از آن استفاده مي کنند. اگر او و مادر بزرگش روي نيمکتي بنشينند و شيريني هاي شان را بخورند، مي توانيد در صفحه ديگري، تکه اي چوب کوچک بچسبانيد که شکاف هاي چوبي روي نيمکت را نشان دهد. مي توانيد به کودک خود امکان دهيد که چند واژه ي متناسب با هر تصوير لمسي را ديکته کند، به طوري که اين کتاب واقعا تبديل به کتاب خود او شود.
بسياري از خردسالان از گوش دادن به کتاب هايي با متني موزون و آهنگين لذت مي برند. اگر شما درست پيش از پايان يک خط مکث کنيد، کودک ممکن است به سرعت واژه ي جا افتاده را بگويد، گويي خودش مي تواند بخواند.
به کودک خود چيزهايي را نشان دهيد که براي شان از نوشتار استفاده مي کنيد، براي نمونه پرداخت صورت حساب برق، نوشتن کارت تولد، خواندن روزنامه، سفارش غذا، و آن ها را بلند بخوانيد. زماني که کودک تان بسيارکوچک است، آنچه را که شما مي گوييد درک نخواهد کرد، اما از شنيدن صداي شما لذت مي برد. زماني که به سن کودک نوپا مي رسد، مي توانيد بر نشان دادن و خواندن و نوشتن چيزهايي که مورد علاقه ي اوست تأکيد بيشتري داشته باشيد، مانند نامه اي که هر دوي شما براي يک دوست يا شخصيت خيالي مي نويسيد يا راهنماي درست کردن بستني مورد علاقه ي او را مي خوانيد.
به کودک تان امکان دهيد با استفاده از مداد شمعي، خودکار، گچ و ماژيک، رنگ آميزي و "تظاهر به نوشتن" کند. آنچه او مي نويسد يا مي کشد ممکن است قابل تشخيص نباشد، اما دارد اين رابطه را در ذهن خود برقرار مي کند که نوشتن راهي براي تعريف داستان است، همان زمان، مهارت هاي حرکتي ظريف که براي نوشتن واژگان حقيقي نياز خواهد داشت، پرورش مي يابد. اگر نابينا يا کم بيناست، تکه اي کاغذ را روي صفحه اي توري بگذاريد و آن را روي تخته ي طراحي بچسبانيد. زماني که او با استفاده از مداد شمعي روي کاغذ مي نويسد، علامتي برجسته ايجاد مي شود که مي تواند آن را لمس کند.
از آموزگار ويژه ي دانش آموزان کم بينا که آموزگار کودک شماست، بخواهيد که به شما کار ماشين بريل را نشان دهد. ماشين بريل ابزاري مکانيکي و تا حدي شبيه به ماشين تحرير است که خط بريل را در هنگام زدن روي دکمه ها روي کاغذ ايجاد مي کند. در صورت امکان، يک ماشين بريل در خانه ي خود براي کودک تان داشته باشيد تا روي آن آزمايش کنيد و چيزي بنويسيد، يعني به صورت تصادفي روي دکمه ها بزنيد تا اداي نوشتن خط بريل را درآوريد، به همان شکلي که يک کودک نوپا با مداد شمعي روي کاغذ خط خطي مي کند.
برگردان:
پريسا نيکوکار
منبع:
http://www.familyconnect.org/parentsite.asp?SectionID=75&TopicID=351&DocumentID=...