خواندن را آسان و لذت بخش کنيم!

خواندن و نوشتن مي تواند هم آسان و لذت بخش باشد و هم دشوار و آزار دهنده. همه چيز به مهارت ما به عنوان آموزگار و پدر و مادر برمي گردد که چگونه از تکنيک هاي درست براي بهبود مهارت خواندن کودکان بهره ببريم. در اين نوشتار چند روش ساده و کاربردي پيشنهاد مي شود:
بلندخواني: بلندخواني روش خوبي براي آشنا کردن دانش آموزان با نوشته است و آن ها را براي ديگر شيوه هاي خواندن آماده مي کند. با اين روش مي توان نوشته هاي دشوار - که دانش آموزان خود نمي توانند به صورت مستقل بخوانند- را براي کودکان قابل دسترس کرد و الگويي براي تلفظ واژه ها و جمله بندي در اختيار آن ها قرار داد. فراموش نکنيد افزون بر داستان، نوشته هاي اطلاعاتي و غير داستان را هم براي کودکان بلندخواني کنيد.
پس از دادن پيش زمينه درباره ي موضوع نوشتهي که مي خواهيد بخوانيد، واژه هاي کليدي را به شکل تعاملي و ديداري معرفي کنيد. از کودکان بخواهيد که کلمه ها را تکرار کنند. سپس نوشته را با صداي بلند براي کودکان بخوانيد. مي توانيد بار نخست نوشته را از اول تا آخر به طور پيوسته بخوانيد و پرسش ها را بار دوم مطرح کنيد.
هنگامي که يک داستان را مي خوانيد از دانش آموزان بخواهيد که رخدادهاي بعدي را پيش بيني کنند. کودکاني که زبان مادري شان فارسي نيست بهتر است به شيوه هاي ديگري پيش بيني هاي خود را بيان کنند. به ويژه اگر هنوز در به کار بردن زبان گفتاري ماهر نيستند. در هنگام خواندن، مي توانيد واژه هاي دشوار را با کمک تصوير يا ترجمه کردن يا معني کردن به دانش آموزان توضيح دهيد.

خواندن گروهي: همه ي دانش آموزان يک نسخه از کتابي را که مي خواهيد بخوانيد در اختيار دارند و همه با هم با صداي بلند نوشته را مي خوانند. در اين روش بهتر است از پاراگراف هاي کوتاه و جذاب آغاز کنيد. آموزگار مي تواند در جلو کلاس بايستد و دانش آموزان را هدايت کند. براي خواندن نمايشنامه يا داستان هايي که داراي ديالوگ يا گفت و گو هستند دانش آموزان را گروه بندي کنيد و هر بخش را بر عهده ي يک گروه بگذاريد. پس از اين که دانش آموزان توانستند نوشته را به راحتي بخوانند مي توانيد رهبري همخواني را بر عهده ي يک دانش آموز بگذاريد و خودتان در کلاس قدم بزنيد و از ميزان پيشرفت آن ها يادداشت برداري کنيد. اين روش به کودکان کمک مي کند که روان تر و با اعتماد به نفس بيشتري بخوانند.
خواندن دو نفره: خواندن دو نفره شيوه اي است جذاب که در آن هر دو دانش آموز يک گروه مي شوند و يک داستان را با همراهي يکديگر مي خوانند. در اين روش دانش آموزان بايد به يک سالن يا محلي که مشخص شده است بروند و به نوبت داستان را براي هم بخوانند. آن ها مي توانند خودشان تصميم بگيرند که چگونه وظايف را بين خودشان تقسيم کنند. آن ها مي توانند نوشته را بر پايه صفحه يا بند و پاراگراف بين خود تقسيم کنند. به اين ترتيب نخست يکي از آن ها صفحه يا پاراگراف مربوط به خود را مي خواند و ديگري نوشته را دنبال مي کند و در صورت نياز او را پشتيباني مي کند و سپس بر عکس.
معمولا دانش آموزاني که توانايي خواندن يکساني دارند در يک گروه قرار مي گيرند. اما گاهي يک دانش آموز با توانايي خوب با دانش آموزي که در خواندن ضعيف تر است در يک گروه قرار داده مي شوند و دانش آموزي که در خواندن تواناترست نوشته را مي خواند و ديگري نوشته را با چشم دنبال مي کند. اين روش به دانش آموزي که در خواندن ضعيف است فرصت مي دهد که نوشته را به شکل ديداري بدون تحمل فشار و استرس يا استرس کم دنبال کند.
خواندن چهار نفره: در اين روش هر چهار دانش آموز يک گروه مي شوند و به بحث و گفت و گو درباره ي نوشته مي پردازند. هر يک نقشي را بر عهده دارند که پي در پي آن را با هم جابه جا مي کنند. يک نفر پرسش هايي را از نوشته پيش مي کشد، يک نفر پيش بيني رويداد بعدي را بر دوش دارد؛ يک نفر توضيح دادن چيزي را که در نوشته گنگ است بر دوش دارد و نفر آخر هم کوتاه کردن پاراگراف هايي را که خوانده مي شود بر دوش دارد. اين نقش ها بين دانش آموزان جا به جا مي شود و سپس فصل آينده خوانده مي شود و هر يک نقش خود را اجرا مي کنند تا سرانجام خواندن کتاب به پايان برسد. در اين روش دانش آموزان با کوتاه کردن، پيش بيني کردن، توضيح دادن و روشن کردن يک مطلب و طرح پرسش آشنا مي شوند. اين روش هم براي خواندن داستان و هم نوشته هاي غير داستاني مي تواند به کار برده شود.

بخش بندي نوشتار: نوشته اي طولاني را به بخش هاي کوچک تقسيم کنيد. دانش آموزان را گروه بندي کنيد و نوشته ها را در اختيار گروه ها قرار دهيد. از يک يا دو نفر در هر گروه بخواهيد که نوشته را بخوانند و براي بازگويي در گروه آماده کنند. سپس از آن ها بخواهيد که اطلاعات را براي افراد گروه شان بازگو کنند يا آموزش دهند. سپس يک آزمون ترتيب دهيد و از هر گروه بخواهيد که به پرسش هاي مربوط به بخش خود پاسخ بدهند. در اين روش همه ي افراد گروه بايد با همفکري پاسخ ها را بنويسند. سپس از هر گروه بخواهيد که بخش مربوط به خود را براي همه ي دانش آموزان کلاس بازگو کنند. دانش آموزان مي توانند براي نمايش کار خود از نمودار هم استفاده کنند.
ريتم دار کردن نوشته: بخشي از يک نوشته غير داستاني را که يک مفهوم تازه و مهم را بيان مي کند بلند خواني کنيد. سپس با دانش آموزان درباره ي راه هاي دريافت معني از نوشته گفت و گو کنيد و با کمک دانش آموزان اصول کليدي و مهم و انديشه اصلي نوشته را استخراج کنيد و به آن ريتم و وزن بدهيد و آن را به يک نوشته ريتم دار تبديل کنيد. دانش آموزان براي براي جزئيات بيشتر مي توانند نوشته را دوباره بخوانند.
تکرار کردن: اين روش به افزايش اعتماد به نفس و روان خواني کودکان کمک مي کند. در اين روش نخست شما يک خط از نوشته را بلندخواني کنيد و سپس از يک دانش آموز بخواهيد که همان خط را دوباره بخواند. هنگام خواندن براي نوآموزان با انگشت خود به واژه ها اشاره کنيد و کودک را نيز تشويق کنيد که اين کار را انجام دهد. اين کار را ادامه دهيد. هنگامي که کودک آغاز به روان خواني کرد به او پيشنهاد دهيد که خود به تنهايي بلندخواني کند. اين روش مي تواند هم براي ادبيات و هم نوشته هاي غير داستاني به کار برده شود.
نشانه گذاري نوشته: در اين روش دانش آموزان يک نوشته را مي خوانند و آن را براي هدف خاصي نشانه گذاري مي کنند. براي نمونه از دانش آموزان مي خواهيم که زير واژه هايي را که معني آن ها را نمي دانند خط بکشند. در اين جا هدف ارزيابي دايره واژگان دانش آموزان و آموزش واژه هاست. پس از گفت و گو درباره ي واژه ها، دانش آموزان بار ديگر نوشته را مي خوانند و اين بار با هدف ديگري نوشته را نشانه گذاري مي کنند. براي نمونه مي توانيد بگوييد: "دور واژه ها و گفته هايي را که در کوتاه کردن اين نوشته از آن‌ها استفاده خواهيد کرد دايره بکشيد!" در اين تمرين، هدف تمرين کردن کوتاه نويسي، بازگو کردن نوشته به شکل کوتاه تر، آشکارتر و بيان آن به زباني متفاوت و بيان نکته هاي اساسي يک نوشته يا گفتار، بدون پرداختن به جزئيات در نوشته هاي غير داستاني است.
گزينش و خواندن بدون وابستگي: در اين روش به دانش آموزان کتاب هاي جالب و شايسته و زمان کافي داده مي شود تا بخوانند. آموزگاران مي توانند با آموزش شيوه گزينش کتاب مناسب، انتخاب کتاب را به دانش آموزان واگذار کنند. اين دانش آموزان پس از خواندن کتاب با آموزگارشان به شکل تکي ديدار مي کنند. آموزگار بايد براي هر کودک يک دفترچه يادداشت تهيه کند و آگاهي هايي را که درباره هر کودک در ديدار هاي تکي به دست مي آورد مانند ديدگاه هاي دانش آموز، هدف ها يا بازگويي هاي شان از کتاب، فهرست کتاب هايي که خوانده اند، علاقه هاي کودک و ... را به همراه تاريخي که اين آگاهي ها را به دست آورده است ‌يادداشت کند.
خواندن راهنمايي شده: در اين روش آموزگار با گروه کوچکي از دانش آموزان که در يک سطح از توانايي خواندن هستند کار مي کند. در اين روش کتاب ها با هوشياري از ديد دشواري لايه بندي مي شوند. آموزگاران کتاب هاي جديد را انتخاب و معرفي مي کنند و دانش آموزان را هنگام خواندن نوشته پشتيباني مي کنند. در اين روش آموزگاران بيشتر از فعاليت هاي پيش از خواندن مانند ورق زدن کتاب و تماشاي تصويرها و گفت و گو درباره آن ها، مرور کردن واژه ها و بيان ايده ي اساسي نوشته و مانند آن بهره مي برند و بر پايه ديده هاي شان، فعاليت هاي درپيوند را در هنگام خواندن و پس از آن پايه ريزي مي کنند.
نوشتن و خواندن: در اين روش آموزگار مانند يک نگارنده رفتار مي کند و همه ي پاسخ هاي کودکان از بازگويي نوشته، ديدگاه ها، کوتاه کردن نوشته و مانند آن يادداشت برداري مي کند. بنابراين، در اين روش آموزگاران الگوي خوبي براي نوشتن در اختيار دانش آموزان قرار مي دهند و به دانش آموزان اين اجازه را مي دهند که واژه هاي خود را به گونه نوشته ببينند و نوشته هايي که ساخته اند را بارها و بارها مي خوانند.
برگردان:
شبنم عيوضي
منبع:
A dapted partially from: McCloskey, M.L. (1998). Scaffolding for Reading: Providing Support Through Reading Process, ESL Magazine, November/December 1998