آموزش مهارت اجتماعی به کودکان ناشنوا
شهلا چمن دشتی

همه کودکان عزیز هستند و همه آنان سرمایه های جامعه کنونی ما می باشند. باید کودکان را پرورش داد و باید آنان را آماده زندگی نمود تا ساختن جامعه خویش را شروع نمایند. در میان کودکان، بعضی از آنان از جمله کودکان ناشنوا جهت آموزش و آماده سازی برای زندگی اجتماعی روش خاصی، وقتی خاص، و توجهی خاص را می طلبند.
این کودکان علاوه بر این که باید آماده زندگی در میان سایر همنوعان خود شوند، لزوماً باید راه برقراری ارتباط با سایرین را بیابند. این کودکان نیز طالب زندگی شاد می باشند. والدین آنان می کوشند تا کودکان شاید بتواند به طور مستقل از خود مراقبت کنند و آنان امیدوارند فرزند دلبندشان در آینده دوستان خوبی را بیابند و شغل مناسبی برای خود فراهم نمایند و قطعاً امید آن را دارند روزی بتواند خانواده ای گرم و صمیمی تشکیل دهند. این دسته از کودکان برای رسیدن به این مراحل باید موارد بسیاری را بیاموزند. آن ها باید یاد بگیرند چگونه: مسئولیت قبول کنند، چگونه با دیگران سازگاری پیدا کنند، و بسیاری موارد دیگر این امر برای یک کودک ناشنوا به دلیل نقص دستگاه شنوایی تا حدودی مشکل و نیازمند مساعدت و همکاری والدین و اطرافیان کودک می باشد. این کودکان به دلیل ناشنوایی خود در ابتدا به جهت برقراری ارتباط با مشکل روبرو می باشند و برای کسب استقلال در امور شخصی و کسب مهارت های اجتماعی و زیستی نیازمند کمک می باشند. اما کمک رسانی به این قبیل از کودکان نباید مانع آزادی و سلب رضایت و مداخله مستقیم در زندگی آنان گردد. قطعاً این قبیل از کودکان نیازمند احتیاط بیشتری در زندگی می باشند و ممکن است گاهی نیاز به کمک والدین خود نیز داشته باشند اما باید دانست که او هم مانند سایر کودکان از عهده کارها بر می آید و نباید مانع فعالیت و لذت بردن از زندگی و دست ورزی و تجربه اندوزی او گردید. والدین کودک ناشنوا باید به او بیاموزند که خیلی احتیاط کنند اما اجازه دهند که کارهایی را که کودکان دیگر انجام می دهند او هم انجام دهد.
باید به این دسته از کودکان اجازه داده شود در گروه دوستان و همسالان قرار گیرد و به فعالیت و بازی بپردازد. دوچرخه سواری نماید و از خیابان رد شود البته همانطور که گفته شد انجام این قبیل از فعالیت ها مستلزم آموزش خاص و ... برای کودکان ناشنوا می باشد پر واضح است که منظور بیشتر کودکان ناشنوا را به سختی می توان فهمید و به ندرت می توان بیش از ۲۰ درصد از واژگانی که آن ها می گویند را تشخیص داد. با توجه به این مطالب برای کودکان هم سن و سال آنان خیلی سخت است که با دوست ناشنوای خود ارتباط کلامی برقرار نمایند و بالعکس. کودکان ناشنوا به سبب این عارضه سعی می نماید دست به ارتباط دیداری بزنند و لبخوانی می نمایند یا در نهایت از طریق اشاره ها و ایماها ارتباط برقرار نمایند. والدین و اطرافیان کودک ناشنوا باید به صورت غیر مستقیم مراقب باشند که شیطنت های بچه گانه و کودکان دوستان کودک ناشنوا منجر به آزردگی و دل شکستگی کودک نگردد. چرا که جبران اینگونه رفتارها بسیار مشکل و چه بسا دارای پیامدهای ناگواری می تواند باشد. ثبات بخشیدن و غنی سازی محیط ارتباطی کودک ناشنوا با دیگر کودکان و اطرافیان بسیار مهم و حایز اهمیت است در مورد کودکان ناشنوا باید توجه داشت که در درجه اول درباره نحوه ارتباط با جنبه های اصلی زندگی روزانه (بهداشت، تغذیه حرکت و حتی لباس پوشیدن) بسیار طبیعی و مثل سایر کودکان باشند. در درجه دوم در ارتباط با جنبه های حسی و حرکتی، روانی و حرکتی بسیار، آگاه و با اطلاع از وضعیت خود نسبت به سایرین برخورد نمایند و باید این گونه از کودکان را آموزش داد و آماده ساخت که برای یک زندگی تا حد ممکن مستقل هدایت شوند. به مرور که محدوده فعالیت کودک در محیط مستقیم و سپس محیط اصلی زندگی او گسترش می یابد، اهداف مورد نظر باید طی تمام فعالیت ها از قبیل شست و شو، زمان غذا، لباس پوشیدن، بازی به طریق ارتباطی تفریحی (تا حد ممکن) دنبال شود. باید توجه داشت که ابعاد عاطفی، ارتباطی، اجتماعی کودک ناشنوا اگر در گروه تعدیل و آماده سازی گردد، اختلال های رفتاری با نظم ایجاد شده بسیار تأثیر پذیر خواهد بود. اغلب رفتار اطرافیان کودک ناشنوا باعث می گردد که محدودیت های زیادی در دسترسی به اطلاعات از محیط برای کودکان شان فراهم سازند.

در محیط های طراحی شده به وسیله بزرگسالان این کودکان، ممکن است فرصت شناسایی یا اعتماد به منابع محرک های حسی را نداشته یا فرصت تجربه آن ها در این زمینه کافی نباشد. این کودکان در کنترل محیط خودشان محدودیت دارند یا اسیر مداخله های بزرگسالان هستند که این امر سلامت روان کودک ناشنوا را به مخاطره می اندازد. در ارتباط با کودک ناشنوا باید توجه داشت که این گونه از کودکان در معرض خطر بیشتری از کارکرد سلامت روانی می باشند و اگر از سوی والدین، اطرافیان و دوستان کودک ناشنوا این گونه مسایل نادیده گرفته شود، دامنه وسیعی از اختلال های گوناگون از قبیل افسردگی، مشکلات اجتماعی و رفتارهای پرخاشگرانه را برای کودک رقم خواهد زد. لذا باید در این زمینه و درحوزه چگونگی رفتار با کودک ناشنوا تلاش زیادی را به جهت درک مناسب این قبیل از کودکان انجام داد.
منبع:
ماهنامه کودک ،ش۴۶(اسفند ۸۷):۲۶-۲۷.