فلسفه براي کودکان

فلسفه براي کودکان، بيشتر به عنوان برنامه ي مهارت در تفکر يا تفکر خلاق و منتقدانه توصيف مي شود.
درست است که درس فلسفه براي کودکان، مهارت هاي تفکر خلاق و منتقدانه را در دانش آموزان تقويت مي کند، اما اطلاق عنوان برنامه ي مهارت هاي تفکر به آن، نادرست و غيرمنصفانه است. اين مقوله مفاهيم بيشتري در بر دارد.
فلسفه براي کودکان، بر پايه ي تفکر و کنجکاوي شخصي دانش آموزان در زمينه ي مسائلي که براي شان اهميت حياتي دارد، شکل مي گيرد. موضوع "فلسفه براي کودکان" مفاهيم عمومي، محوري و قابل بحثي را در برمي گيرد که پايه ي تجربه هاي ما در زندگي و سامانه ي آموزشي اند. نمونه هاي چنين مفاهيمي در زير آمده اند: درستي، واقعيت، دانش، شواهد، آزادي، عدالت، نيکي، حق، ذهن، هويت، عشق، دوستي، قانون، مسئوليت، عمل، منطق، زبان، انصاف، چرايي، هستي، امکان، زيبايي، معنا، خويشتن، زمان، خدا، ابديت، طبيعت ،انسان، فکر.
ابزار محوري علمي و راهنماي مناسب براي "فلسفه براي کودکان"، تشکيل انجمن تحقيقاتي است. در انجمن تحقيقاتي، دانش آموزان در کنار هم پرسش هايي طرح مي کنند و سپس خود به آن ها پاسخ مي دهند، پرسش هايي در باره ي موضوعات فلسفي موجود در نوشتارهاي هدفمند، يا طيف گسترده اي از منابع ديگر. تفکر، در انجمن تحقيقاتي کاري است منتقدانه، خلاق، مشورتي و دقيق.
انجمن فلسفه براي کودکان نيوزيلند (P4CNZ) ، براي دستيابي به هدف هاي خود، به دانش آموزان فرصت مي دهد در مورد ايده ها و مفاهيمي که آن ها را جالب و شايسته ي تحقيق مي دانند، فکر کنند. موضوعاتي مانند:
چه چيزهايي در ذهن دارند؟
چگونه بايد با دوستان خود رفتار کرد؟
آيا بايد هميشه به خود فکر کرد؟
جامعه ي عدالت محور چه ويژگي هايي دارد؟
آيا جسم هرکس متعلق به خود اوست؟
دانستن چيزي، چه معنايي دارد؟
چه مواردي، دلايلي خوب براي يک موضوع شمرده مي شوند؟
در نشست هاي عادي انجمن، متني به شيوه ي گروهي خوانده مي شود. سپس پرسش هايي که با خواندن متن، در ذهن دانش آموزان ايجاد شده، مطرح مي شوند. اين پرسش ها، طرح کلي بحث را شکل مي دهند. در هر نشست خواندن، معمولاپرسش هاي کافي براي چندين جلسه بحث درانجمن ايجاد مي شود. ازمواد نوشتاري، تصاوير و مطالب ضبط شده هم مي توان براي تشويق کودکان به تحقيقات فلسفي استفاده کرد. طراحي و نمايش هم مي تواند سکوي پرش بحث هاي فلسفي باشد. در انجمن تحقيقاتي، بحث کردن، تنها جريان تبادل نظر نيست. هدف از بحث در کلاس، يافتن بهترين پاسخ براي پرسش هاي مطرح شده است. بهترين پاسخ را آموزشگر ارائه يا تاييد نمي کند، بلکه مسوليت ارائه و ارزيابي پاسخ هاي مختلف به يک پرسش، به عهده ي دانش آموزان کلاس است. ايده ي فلسفه براي کودکان، بر پايه ي اين فرضيه استوار نيست که پاسخ درست يا نادرست وجود ندارد، به باور گردانندگان اين انجمن، حتي اگر رسيدن به پاسخ هاي قطعي دشوار باشد، بعضي پاسخ ها را مي توان بيشتر از بقيه با منطق و استدلال پذيرفت و اين پاسخ ها بيش تر از بقيه قابل دفاع هستند.
فلسفه براي کودکان، به پژوهش مبتني بر گفت وگو تاکيد دارد. همان طور که همه ي شرکت کنندگان عقايد شخصي خود را بيان مي کنند، بايد ديدگاه هاي بسيار متفاوت را هم در نظر بگيرند. بسياري از دانش آموزان به تجربه دريافته اند که آنچه خود، آن را روشن و بديهي مي پندارند، براي افرادي با ديدگاه متفاوت، بديهي و آشکار نيست. اين دريافت، توانايي دانش آموزان را براي همگرايي و تحمل عقايد ديگران افزايش مي دهد. کلاس هاي فلسفه مي توانند بخشي از برنامه ي هفتگي مدرسه باشند يا به عنوان برنامه اي ويژه براي دانش آموزان همه ي گروه هاي سني، با هر سطح از توانايي در نظرگرفته شوند. مثلا در دبستان، چند ساعت در هفته را مي توان به مباحث فلسفه براي کودکان اختصاص داد. در سال هاي بالاتر، اين جلسات را مي توان بر پايه ي داستان ها، مقالات روزنامه ها، فيلم ها يا موضوعات اجتماعي روز اداره کرد. دانش آموزان مي توانند موضوعات فلسفي کتاب هاي درسي خود را نيز بررسي و تحليل کنند.
برگردان:
وحيد رضايي
منبع:
http://www.p4c.org.nz