شگفتى هاى سياست در فلسطين كامل شد وقتى كه زمام امور اين سرزمين به دست جنبشى افتاد كه پيش از آن آمريكا و غرب حتى از ذكر نام آن احتراز مى كردند. پيروزى مجاهدان حماس در آزاد ترين انتخابات تاريخ فلسطين، معادلات سياسى را نه تنها در غزه كه در ميدان بزرگترى به نام نزاع اعراب و اسرائيل دگرگون كرد. فقط فلسطينيان نبودند كه در جشن پيروزى انتخاباتى جوانان جهادى خود دست افشانى كردند كه كل جنبش مقاومت در خاورميانه بزرگ از اين اتفاق جان تازه اى گرفت. اكنون تيم جهاديون ديروز فلسطين بر كرسى صدارت و وزارت نشسته اند. حماسى ها در ورود به ميدان سياست اما، راهى متفاوت از همه جنبشها و جريان ها پيمودند. آنها جامه سياست را به بهاى ترك سلاح و مبارزه به تن نكردند كه با صراحت اعلام كردند كه سياست و ديپلماسى در قاموس حماس تداوم و تكميل مبارزه است. و اين ايده اى بود كه منشأ و موجب تمام چالش يكساله جبهه اعراب و غرب با دولت نوپديد حماس را رقم زد. هنيه و يارانش اكنون مى توانند از كارايى ديپلماسى حماس سخن بگويند در حالى كه هنوز سلاح آنها نيز از كار نيفتاده است. سر قافله ديپلماسى حماس مى گويد بادستى پر به غزه باز خواهد گشت. در فرصت گفت وگويى كه هنيه براى "ايران" اختصاص مى دهد، با او دفتر پرچالش دولت نوپاى حماس را مرور مى كنيم و نگاه ديروز و امروز حماسى ها به فلسطين و خاورميانه را به بحث مى گذاريم. در اين مصاحبه از همراهى بى دريغ مهدى سلماسى مترجم تواناى الوفاق بهره مند هستيم.
آقاى هنيه اكنون حدود ? ماه از عمر دولت حماس سپرى شده است. تشكيل دولتى با خصوصيات فكرى حماس يك پديده در صحنه منطقه ارزيابى شد اما اين تجربه جديد حكومتى از ابتدا با چالش ها و تهديدهايى روبه رو شد آيا شما از اين مشكلات در تشكيل دولت فلسطين مطلع بوديد؟
مشكلات پيش روى تشكيل دولت درفلسطين زياد است از ميان اين مشكلات محاصره اى كه برما و ملت فلسطين تحميل شد ظالمانه تر بود. البته پروژه محاصره، فقط جنبه اقتصادى ندارد بلكه در ابعاد سياسى، نظامى و تبليغاتى نيز عوامل اين پروژه، فلسطين را در حصر و تنگنا قرار داده اند.
احساس برخى ناظران منطقه اين است كه با اين حصر و فشارها چرخه زندگى اقتصادى و حتى سياسى فلسطين به خطر افتاده است. آيا اين احساس خطر هم به اتاق نخست وزيرى راه يافته ، به عبارتى آيا دامنه خطر به اندازه اى هست كه پيامد ناگوارى مانند ساقط شدن دولت منتخب ملت فلسطين را در پى داشته باشد؟
شرايط دشوار و سخت است. ولى دولت در برابر اين وضع به ويژه در برابر محاصره مقاومت مى كند و به هر گونه عقب نشينى نسبت به حقوق فلسطينيان تن نخواهد داد. ما در هر وضعيتى از ميراث ملت فلسطين پاسدارى خواهيم كرد.
اين دولت نيز ان شاءالله ساقط نخواهد شد چون دولتى است كه نمايانگر اراده ملت فلسطين و منتخب اراده ملت فلسطين است.
گفته مى شود كه هر دولتى براى استمرار خود بر چند پايه و اركان استوار است كه مهمترين آن؛ توانايى اداره اقتصاد و تأمين معاش جامعه و نيز برقرارى ارتباطات و مراودات مؤثر در سطح منطقه اى و بين المللى است. در اين باره شما چه گام هايى برداشته ايد؟
بى شك نيازهاى اقتصادى دولت فلسطين بسيار زياد است به ويژه اين كه ما ??? هزار كارمند داريم از طرفى براى رفع جنبه هاى مختلف مشكلات فلسطينيان كمك هاى مالى مورد نياز است.
با وجود اين، ما دست روى دست نگذاشته ايم ما براى خلاص شدن از اين وضعيت رايزنى ها و تلاش هاى سياسى وسيعى را آغاز كرده ايم كه اين تلاش ما تا حد زيادى قرين توفيق بوده است و به ميزان قابل توجهى توانستيم كمك ها را جذب و بخشى از نيازهاى مردم را برطرف كنيم.
سفرهاى منطقه اى كه اكنون من آغاز كرده ام مستقيماً به اين مسأله مربوط مى شود.
هدف نهايى ما اين است كه جريان پشتيبانى منطقه اى و جهانى به فلسطين ادامه يابد.
اگر موافق باشيد پس از مباحث اقتصادى فلسطين به چالش هاى سياسى دولت حماس و به موضوع ديگرى بپردازيم كه مدت ها مشغله شما در غزه بوده است و افكار عمومى منطقه نيز با كنجكاوى آن را دنبال كرده اند و آن اختلاف نظرها بر سر مقوله دولت سازى در فلسطين و تأسيس نهاد حكومت در اين وضع اضطرارى است. رقيبان سياسى شما در فلسطين مدعى بوده اند كه هر دولت فلسطينى بايد بر شالوده توافقنامه هاى سازش به ويژه پيمان اسلو تأسيس شود، اما حماس از ابتدا اين توافقات سازش را نفى كرده است، بالاخره با اين مشكل و تضاد چگونه برخورد كرديد؟
اين هدف مهم بدون شك با شكست حصر و محاصره ظالمانه امروز محقق خواهد شد.
ما براساس برنامه اى انتخاب شديم كه توافقات و تفاهمنامه جائرانه را قبول ندارد، توافقات ناعادلانه هيچ گاه مورد تأييد ملت فلسطين نبوده است.
مسأله اصلى در اين بحث، احترام به اراده ملت فلسطين و پذيرش انتخاب اين ملت است نه اين كه به جاى معيار انتخاب ملت بر ريسمان ديگرى بياويزيم و ملاك هايى خارج از اراده ملت را جايگزين كنيم.
علاوه بر اين، تجربه سال هاى گذشته هم نشان داد كه ملاك ها و انتخاب طرف هاى ديگر هيچ ثمرى براى ملت فلسطين ندارد.
آيا حضور حماس در حكومت صرفاً پاسخ به دعوت ها و خواسته هاى مردم بود يا آن كه خود جنبش هم از قبل طرحى براى مشاركت در دولت داشت و اساساً آيا تز حكومتى براى چنين مسئوليتى داشته ايد؟
حماس با برنامه به ميدان انتخابات آمد. اين جنبش براى همه عرصه هاى اقتصادى، آموزشى، امنيتى و امور زنان و جوانان طرح و ايده داشت و ملت فلسطين نيز با نگاه به برنامه حماس به نمايندگان آن رأى دادند.
البته حماس در مرحله پياده كردن برنامه "تغيير و اصلاح" خود با مشكلات و موانعى روبه رو شد. با اين همه اكنون مى توانيم ادعا كنيم كه بخش اعظم برنامه اين جنبش جامه عمل پوشيده و يا در مرحله عملياتى شدن است.
هم اكنون مجال آن نيست كه جزئيات اقدامهاى و دستاوردهاى دولت را در فلسطين اشغالى براى شما بازگو كنم.
آيا حماس در مرحله دولت سازى الگوى مشخصى پيش رو داشت و براى تنظيم و تدوين مبانى دولت خود آيا به تجربه خاصى از دولت هاى اسلامى قبلى و فعلى هم علاقه نشان داديد؟
همچنان كه شما مطلع ايد فلسطين يك كشور و ملت تحت اشغال است و دراين مرحله هنوز دو موضوع آزادى و استقلال سرزمين، مسأله اصلى مردان و زنان فلسطينى است. فلسطينيان در اين مرحله هنوز به مقاومت مى انديشند و اجماع نظرى بى سابقه نيز در تأييد مقاومت پيدا شده است. براى حماس نيز ادامه مقاومت يك ارزش والا بوده، اما پس از اين كه وارد انتخابات شديم موضوع تشكيل دولت نيز مطرح شد. در اين مرحله حماس نمى توانست از بحث تشكيل دولت صرفنظر كند چون اين نخستين خواسته و انتظار مردم از ما بود. الگوى حكومتى ما نيز برگرفته از مطالبات مردم است.
برخى ناظران پيشتر گفته بودند كه مسأله اصلى تشكيل دولت در فلسطين تلفيق ميان سه مفهوم دموكراسى، مليت و مذهب است. در اين باره چه نظرى داريد؟
معتقدم كه توفيق جدى ما در تلفيق امر سياست و امر مبارزه يا همان وجه جهادى و وجه سياسى جنبش بود، اين تلفيق كار دشوارى بود اما در اين راه ما توازن را برقرار كرديم يعنى يكى را فداى ديگر نكرديم، از همين رو اكنون حماس هم خصلت مبارزاتى خود را حفظ كرده است و هم خصوصيت سياسى دارد.
دولت شما در مرحله كسب اعتبار بين المللى به چه تمهيداتى دست زده است؟ در اين زمينه آمريكايى ها موضع روشنى داشته اند، اما به نظر مى آيد كه تلاش ويژه اى رابراى همكارى و جلب مشاركت اروپا شروع كرده ايد؟
در ابتداى كار، متأسفانه اتحاديه اروپا در صف كشورهاى مخالف و طرف هاى محاصره كننده ملت فلسطين قرار گرفت، اما به تازگى شاهد تغييراتى در مواضع اروپا هستيم، چنان كه اروپايى ها اخيراً كمك هاى خود را به بخشى از مؤسسات فلسطين مانند امور بهداشت و درمان از سر گرفته اند.
افزون بر اين، در شرايط فعلى شاهد تحركات سياسى گوناگونى از سوى اروپا هستيم، چنان كه شمارى از دولت هاى اروپايى به ارائه طرح و روش ويژه براى حل مسأله فلسطين يا حل منازعه اعراب و اسرائيل روى آورده اند. در مجموع تصور مى كنم اتحاديه اروپا اندك اندك از موضع لجبازانه آمريكا فاصله مى گيرد و بحث همكارى و نزديكى به دولت فلسطين را مطرح مى كند.
به عنوان يك چشم انداز، اسماعيل هنيه دوست دارد حماس را در آينده در كسوت دولت ببيند يا يك جنبش فراگير؟
ما قدرت و اعتبار حماس را با هر دو جنبه اش تعريف مى كنيم، وجه سياسى و وجه انقلابى حماس مكمل هم هستند، نه كار سياسى عرصه را بر كار جهادى آن تنگ مى كند و نه برنامه هاى سياسى حماس فداى برنامه هاى مبارزاتى آن مى شود.
حماس از ابتدا شعارش اين بوده كه "يك دست مى سازد و دستى ديگر مقاومت مى كند."
در سرزمين فلسطين حس مقاومت جارى است. حتماً شما عمليات هاى بزرگ جوانان فلسطين را به خاطر داريد وقتى كه گردان هاى قسام سرباز اسرائيل را دستگير كردند و به بهانه اين اقدام، اسرائيلى ها دور جديد يورش خود را از سر گرفتند اما در برابر اين يورشها به شكل قدرتمندانه ايستادگى كردند در نهايت نيز حمله جديد صهيونيست ها ناكام ماند.
اين رشته حوادث نشان داد كه جنبش مقاومت هنوز پايدار است و ترديد و تزلزل به ميان مقاومت رخنه نكرده است.
بخش ديگر چالش هاى امروز دولت فلسطين به روابط شما با جناح هاى رقيب تان برمى گردد و راه حل اين چالش هم در طرحى به نام تشكيل دولت فراگير مطرح شده است. سؤال جدى در اين باره اين است كه آيا حماس از ابتدا انديشه تشكيل دولت اشتراكى را در سرداشت يا اين كه پروژه دولت وحدت ملى را شرايط منطقه براى شما به ارمغان آورد؟ حلقه مفقوده اختلاف شما و فتح بر سر تشكيل دولت وحدت ملى چيست، آيا شما با فتح اختلاف فكرى و اصولى بر سر تشكيل دولت وحدت ملى داريد يا اختلاف تان تاكتيكى است كه براى نمونه فقط بر نحوه تقسيم كرسى هاى دولت مربوط مى شود؟
حماس از ابتدا به دنبال تشكيل دولت وحدت ملى بود و تلاش و كوشش زيادى را صرف پاگيرى اين انديشه كرد. ما با اين تفكر به ميدان مذاكره بر سر تشكيل دولت وحدت ملى رفتيم حتى در دو دور مذاكره با برادران فلسطينى پايبندى خود را به اين انديشه اثبات كرديم، اما از اين مسأله نيز متأسف ايم كه برخى از برادران فلسطينى از مشاركت در دولتى كه در رأس آن حماس قرار دارد، خوددارى كردند. آنها به جاى پاسخ به مشاركت خواهى ما به خواسته و برنامه طرف هاى خارجى اقبال نشان دادند.
رئيس دفتر سياسى حماس اخيراً متوقف شدن پروژه دولت وحدت ملى را به دست هاى خارجى مرتبط خوانده است اين عوامل پنهان چيست؟
دستهاى خارجى كه مطرح شده چندان پنهان نيست. آمريكا و اسرائيل مانع و سرچشمه همه كارشكنى ها هستند. براى آنها، روى كار آمدن دولتى كه پناهگاه و مأمن فلسطينيان باشد يك كابوس است آنها دولتى را مى خواهند كه خواسته اصلى شان يعنى عادى سازى روابط با اسرائيل را برآورده سازد.
دولت مطلوب آنها دولتى است كه در مسير سازش با اسرائيل گام بردارد.
آيا ممكن است با موانعى كه اكنون بر سر تشكيل دولت وحدت ملى بروز كرده قيداين طرح را بزنيد. كلاً تحت چه شرايطى از پروژه وحدت ملى كنار مى رويد؟ آيا اكنون اختلاف ها بر سر اين موضوع به اندازه اى است كه بگوييم خداحافظ پروژه دولت وحدت ملى؟
تشكيل دولت وحدت ملى، از اركان انديشه سياسى ما است، ما چوب اختلاف را زياد خورديم و مى دانيد كه بيشترين تلاش ها و پيچيده ترين ترفندها براى ايجاد تجزيه و عميق كردن شكاف ميان ملت و گروه هاى فلسطين طراحى مى شود. در همين راستا شاهديم كه آمريكايى ها هر جا سخن از تشكيل دولت وحدت ملى بوده مخالفت نشان داده اند. در لبنان، عراق و فلسطين موضوع تشكيل دولت وحدت ملى يك وجه اصلى مخالفت آمريكايى ها بوده است. بويژه اگر هدف پروژه دولت وحدت ملى، استقلال از نفوذ خارجى يا رويارويى با سياست هاى سلطه جويانه آمريكا باشد.
از اين رو ما از ديدگاه وحدت ملى دست نشسته ايم چون مى دانيم كه شكست اين پروژه مترادف يك توفيق بزرگ براى آمريكا است.
آقاى هنيه ، نگاهى به حوادث جديد بيندازيم. آيا با اتفاقاتى كه پس از شكست در عراق و شكست در انتخابات براى دولتمردان كاخ سفيد پيش آمد فكر مى كنيد سياست هاى آمريكا در منطقه تغيير مى كند؟
بى شك ناكامى آمريكايى ها در عراق پيامدهاى بسيارى خواهد داشت . كمترين پيامد شكست در عراق اين خواهد بود كه تأثيرات منفى بر موقعيت اسرائيل و تأثير مثبت براى ملت فلسطين و مقاومت در پى خواهد داشت.
آيا همين تلقى را در مورد تأثير حوادث لبنان داريد، روند تحولات لبنان ممكن است چه تبعاتى براى جبهه فلسطين دربرداشته باشد؟
پيروزى مقاومت لبنان براى فلسطينيان يك خبر شيرين و اميدبخش بود. معتقدم كه مجموعه حوادث لبنان ، عراق و افغانستان يك پيام مشترك دارند. آن پيام مشترك اين است كه مقاومت، راه انتخابى ملت هاى منطقه است.
گفته مى شود كه شما نسبت به مشاركت اروپا در فرايند بحران خاورميانه اقبال نشان داده ايد و حتى خود شما از طرح اخير سه رهبر اروپايى (شيراك، پرودى و زاپاته رو) استقبال كرده ايد. سؤال اين است كه آيا آمريكا كه سال ها راه را بر ورود اروپا بسته بود اين راه را بازگشوده است. در مجموع تا به امروز چند نسخه صلح و مذاكره روى ميز شما قرار گرفته است؟ و كدام يك از اين طرح ها واقع بينانه يا عادلانه بوده است؟
در ميان طرح هاى ارائه شده از برخى طرح هاى طرف عربى استقبال كردم، بندهاى مثبتى در اين طرح وجود دارد.
درباره طرح اروپايى نمى توان از امروز داورى كرد. اميدوارم كه حركت اروپايى پيش برود و روند انحصار آمريكايى ها با جريان مذاكرات خاورميانه شكسته شود. اميدوارى فلسطينيان اين است كه ورود اروپا توازن و تعادل سياسى بر نزاع سرزمين هاى اشغالى برقرار كند.
اما هيچ كدام از طرح هاى مذكور تاكنون جنبه عملى پيدا نكرده اند، هر پروژه اى كه مطرح شده، اسرائيلى ها با آن مخالفت كرده اند، ما نيز دنبال پروژه اى نمى رويم كه به تعبير عوام الناس فقط چاق مى كند و گرسنگى را رفع نمى كند، علاوه بر اين ها درباره طرحى كه سران عرب در بيروت مطرح كردند ملاحظات و تأملات ويژه اى داريم.
آقاى هنيه فكر مى كنيد چرا اسرائيل جزو نخستين دولت هايى بود كه گزارش بيكر - هاميلتون را برگرداند. آيا دليل اين واكنش شتابزده فقط گنجاندن بحث بازگشت آوارگان فلسطين بود؟
علت آن خيلى واضح است، اسرائيلى ها تحت هيچ شرايطى به موضوع بازگشت پناهندگان فلسطين تن نداده اند و طرح دوباره اين موضوع در گزارش گروه بيكر موجب مخالفت اسرائيلى ها شد. فكر مى كنم اسرائيل امروز سربار خود آمريكايى ها هم شده است.
در اين بين طرح آتش بس در سرزمين هاى اشغالى نيز مطرح شده آيا جامعه بين المللى و طرف هاى عربى يا اروپايى مى توانند طرح آتش بس را كه بارها طرف اسرائيلى نقض كرده پياده كنند؟
پديده اشغال به دنبال خودمقاومت و مبارزه مى آورد و نبايد انتظار داشت كه سياست هاى مبتنى بر اشغال ادامه پيدا كند، اما هيچ تنشى بروز نيابد. با وجود اين، هم گروه هاى مقاومت وهم گروه هاى ملى آتش بس را به نفع ملت
مى دانند و از آن استقبال كرده اند.
براى ما كه از بطن سياست هاى دشمن مطلع ايم مقاومت استراتژى است و آتش بس تاكتيك.
ارزيابى شما از تفكرات دولت كنونى رژيم صهيونيستى چيست و موضوع جناح بندى و اختلاف نظر درون كابينه اين رژيم چه اندازه جدى است، اين كه برخى ، از جناح اولمرت به عنوان طرفدار سازش نام مى برند؟
همچنان كه يك شاعر عرب گفته است، شعارها و نغمه هاى بسيارى درباره صلح سروده مى شود، اما در عمل آنچه بر جاى مى ماند ستيز است. از ?? سال پيش سخن از سازش به ميان مى آيد اما در عمل هيچ نشانى از صلح نيست. از اين رو است كه فلسطينيان سازش را يك دروغ بزرگ مى دانند و پروژه هاى بى نتيجه سازش را پروژه اى تحميلى مى بينند.
من اطمينان دارم كه فلسطينيان با آگاهى و شعورى كه دارند فريب اين برنامه ها را نخواهند خورد.
يكى از مباحث حساس در مذاكرات سياسى شما، موضوع مبادله اسراست، اين قضيه چرا اين قدر كش پيدا كرده است؟
برادران ما در مصر پرونده مبادله اسرا را در دست گرفته و در حال گفت وگوى مستقيم در اين زمينه اند. مواضع اسرائيل در اين باره تا حدى نشانه هايى از عقب نشينى دارد و به نظر مى آيد كه آنها در اين مسأله مايل به دادن امتياز به فلسطينيان هستند.
فكر مى كنم در مرحله كنونى اختلافات و گفت وگوها حول جزئيات بحث مبادله اسراست و اين كه با چه روش و مكانيسمى اين مسأله را به نتيجه برسانيم.
خواست فلسطينيان در بحث مبادله اسرا بر اين پايه است كه بايد همه رهبران زندانى فلسطين بايد آزاد شوند، البته نمى دانيم دشمن تا چه اندازه به اين خواسته تن خواهد داد.
مذاكرات شما در پايتخت هاى عربى چه نتايجى در برداشت؟
اين ديدارها سودمند و نتيجه بخش بود. از نظر سياسى ديدارهاى دوحه و قاهره با استقبال خوبى روبه رو شد. قطرى ها در اين مذاكرات با گشودن خط جديد كمك هاى مالى گام ارزشمندى براى فلسطين برداشتند. ديدارما از دمشق نيز مثمرثمر بود، زيرا سوريه در خط اصلى پشتيبانى از فلسطينيان قرار داشته و دارد.
روند مذاكرات ما با ميزبانان ايرانى روندى مثبت داشته است.
بسيارى از ناظران ديدار شما را از تهران متفاوت از سفرهايتان به كشورهاى عربى ارزيابى كرده اند، محورهاى گفت وگو در تهران چه بود و مراد از اين كه گفتيد تهران عمق راهبردى فلسطين است چه بود؟
هدف اصلى ما در اين سفر افزايش سطح همكارى فلسطينيان و ايران است. در اين راستا من حامل گزارش رنج ها و نيازهاى امروز فلسطينيان به تهران بودم. تهران در گشودن گره اصلى مشكلات فلسطينيان كه همانا محاصره اقتصادى است نقش بسزايى ايفا مى كند، در عين حال فلسطينيان نيز نيرومندى و قدرتمندى ايران و كشورهاى اسلامى را منتهاى آرزوى خود مى دانند.
ما ايران را عمق استراتژيك فلسطين مى خوانيم بنابراين جايگاهى كه اكنون در جهان اسلام پيدا كرده است، از طرف قضيه فلسطين فقط مشكل ما نيست بلكه مسأله مشترك همه كشورهاى اسلامى و عربى است. با اين سفر كوشيديم راه نوينى براى همكارى دو ملت گشوده شود و ايران گام جديدى براى همراهى باملت مظلوم بردارد.
در بازگشت به سرزمين هاى اشغالى چه پيامى از تهران همراه خواهيد داشت؟
ما از ملت ايران سوغاتى محبت، پشتيبانى و وفادارى به ارمغان مى بريم. قبل از اين ها دعاى خير ملت ايران بدرقه راه ماست.
پيام جدى ما براى ملت ايران نيز اين بود كه مقاومت به راه خود ادامه خواهد داد.
لطفا منتظر باشید ...
