حضرت ابوطالب مکتب دار خلوص
حيدر حسيني
حضرت ابوطالب، با حضرت عبدالله، پدر پيامبر اکرم عليهم السلام، علاوه بر فرزند حضرت عبدالمطلب بودن، از يک مادر نيز بوده اند.(1) مساله اسلام ابوطالب از قديم مورد بحث بوده است. نگاهي به تاريخچه اين مطلب و قدمت کتب تاليف شده در اين موضوع، نشان مي دهد که مساله، ديرينه اي طولاني دارد.

بسياري از محققين براين باورند که منحرف کردن اذهان مسلمين در مورد ايمان ابوطالب، از سوي دستگاه هاي خلافت صدر اسلام صورت گرفته، طوري که امروزه يکي از مسايل چالشي ميان شيعه وسني، مساله ي ايمان جناب ابوطالب عليه السلام است. دليل اين اقدام، از منظر اهل تحقيق، يا عناد و دشمني با فرزند ايشان، اميرمومنان علي عليه السلام بوده است و يا تلاش براي يکسان جلوه دادن اميرالمومنين عليه السلام با ساير خلفا که پدراني مشرک داشته اند. برتري چشمگير مولا حضرت امير عليه السلام بر سايرين، موجب گرديده بود تا بکوشند فضيلت و امتياز داشتن پدري مومن را از ايشان سلب کنند و چنين قلمداد کنند که ابوطالب نيز بر ديني غير از اسلام از دنيا رفته است. هرچند دامنه ي اين تبليغات مسموم به پدر و مادر گرامي رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم نيز کشيده شد، اما در اين مجال بنا داريم تا به مناسبت سالگرد ارتحال سيد قريش، جناب ابوطالب عليه السلام، به پيراستن اين پيرايه از دامان پاک ايشان بپردازيم، باشد که بزرگ منشان نگاهي به محتاجان نمايند، آمين رب العالمين.

با توجه به منابع معتبر موجود، روشن مي شود که ابوطالب از خالصين در اسلام و ايمان بوده است ولي به کتمان ايمان مي پرداخته تا از اين راه به ياري پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم بپردازد. نظير اين امر را مي توان در مورد عمار ياسرو پيش از آن اصحاب کهف، بيان کرد که مومن بوده، اما ايمان خود را کتمان مي کرده اند. درباره عمار اين آيه شريفه نازل شده است: الامن اکره و قلبه مطمئن بالايمان(2)

علماي بسياري از شيعه و سني براي اثبات اسلام ايشان و بيان صحيح تاريخ، دست به نگارش زده اند، براي مثال مي توان به اين کتاب ها اشاره نمود :

کتاب “ايمان ابي طالب“ که به اين نام کتب متعددي از نويسندگان مختلف وجود دارد، از جمله؛
احمدبن قاسم از روات شيعي،
ابي علي کوفي از مشايخ اجازه، متوفي 346قمري،
سيدبن طاوس از علماي بزرگ شيعه، متوفي 664قمري.
کتاب “اسني المطالب في ايمان ابي طالب” از علامه احمد دحلان مفتي شافعيه (عالم سني مذهب)،
“اثبات اسلام ابي طالب” از محمد معين حنفي (عالم سني مذهب )،
“ايمان ابي طالب” از شيخ مفيد، متوفي 413 قمري ،
“ابوطالب مومن قريش” از استاد شيخ عبدالله قطيفي و بسياري کتب ديگر .
همان گونه که روشن شد، برخي علماي اهل سنت هم اسلام ايشان را پذيرفته و براي اثبات آن، کتاب تاليف کرده اند .برخي از دانشمندان اهل سنت که کتاب مستقلي در اين زمينه ننوشته اند، به اشکال ديگري از عقيده ي خود در مورد اسلام ابوطالب عليه السلام پرده برداشته اند. به عنوان نمونه به اين شعر از دانشمند مشهور، ابن ابي الحديد توجه کنيد؛

ولولا ابوطالب و ابـــــنه / لما مثل الدين و شخصا و قاما
فذاک بمکة آوي و حامي / و هذا بيثرب جس الحمـــــاما.(3)
هرگاه ابوطالب و فرزند او نبود / هرگز دين قد راست نمي کرد
وي در مکه پناه داد و حمايت کرد / و فرزند او در يثرب در گرداب هاي مرگ فرورفت.
اشعار ابوطالب را که به روشني و صراحت، دلالت بر ايمان ايشان دارد، در “ديوان ابي طالب” بخوانيد. ضروري به نظر مي رسد که در اين مسير به يکي از ابيات ايشان تصريح کنيم، آنجا که به سران قريش خطاب مي کند:

الم تعلموا انا وجدنا محمدا / رسولا کموسي خط في اول الکتب. (4)

آيا نمي دانيد که محمد را مانند موسي پيامبر مي دانيم که نام و نشان او در کتاب هاي آسماني ذکر شده است؟

حمايت هاي شجاعانه ايشان از رسول الله صلي الله عليه وآله وسلم را در کتب معتبر اهل سنت بنگريد، از جمله؛

طبقات ابن سعد(جلد1، صفحه105)، تاريخ طبري(جلد7، صفحه110)، تفسير ابن کثير(جلد2، صفحه127)، کشاف زمخشري(جلد1،صفحه448)

کلام جناب ابوطالب پس از پيشنهاد مالي وسوسه انگيز مشرکان قريش به پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم، براي دست برداشتن از دعوت الهي شان، دليل ديگري بر اين مدعاست. ايشان به برادر زاده ي خويش، رسول خدا صلوات الله عليه عرض کردند: به خدا سوگند دست از حمايت تو برنمي دارم، ماموريت خود را به پايان برسان. (5)

وصاياي ابوطالب به بازماندگان، مبني بر تبعيت و حمايت از پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم، براي رستگار شدن را هم در اين کتب اهل سنت ملاحظه کنيد:

خصايص کبري(جلد1، صفحه87)، سيره حلبيه(جلد1، صفحه372)، اسني المطالب(صفحه10)، طبقات ابن سعد و …

به عنوان دليل مهم ديگر مي توان به اين نکته که امام چهارم حضرت سجاد عليه السلام آن را تبيين کرده اند، اشاره کرد: دستور اسلام اين بود که اگر زني اسلام آورد و شوهرش مشرک بود، پيوند زوجيت ميان آنها از بين مي رود. فاطمه بنت اسد که از نظر اهل سنت نيز مسلمان بود، تا پايان عمر در زوجيت و همسري حضرت ابوطالب باقي ماند.

ابن ابي الحديد عالم سني مذهب، از حضرت امام باقر عليه السلام نقل مي کند: اگر ايمان ابوطالب را در کفه اي از ترازو گذارند و ايمان ساير مردم را در کفه اي ديگر، ايمان ابوطالب برتري مي يابد. (6)

ازحضرت امام رضا عليه السلام منقول است: اگر در ايمان ابوطالب ترديد کني، راه آتش را در پيش گرفته اي. (7)

در زيارت وارث که از معتبرترين نصوص است، به تصريح از شامخ و بلند مرتبه بودن مقام اجداد حضرت سيدالشهدا امام حسين عليه السلام که از جمله آنها حضرت ابوطالب عليه السلام است، سخن به ميان آمده است.

در نهايت به عنوان نتيجه ي اين گفتار کوتاه بايد گفت: دلايل در مورد ايمان حضرت ابوطالب عليه السلام، آن قدر فراوان است که فهرست نگاري آن نيز نياز به صرف زماني طولاني دارد. وجود يکي از اين دلايل نيز کافي بود تا از نظر علمي به شکلي قاطع ايمان ايشان را اثبات کنيم، اما چون سخن از پاسخ به شبهه است، کوشيديم تا نمايه اي از اين دلايل را عرضه داريم، دلايلي که جاي ترديدي در مورد مومن بودن ايشان به مذهب برادرزاده ي گرامي شان، باقي نمي گذارد. اميد است کساني که به اين گونه شبهات دامن مي زنند، علاجي براي امراض خود بيابند و بيش از اين فرصتي را که بايد صرف شاگردي در مکتب ايثار و خلوص گردد، نسوزانند.
...................................................
پي نوشت ها:
1- سيره ابن هشام، جلد1، صفحه179
2- سوره نحل، آيه 106
3- شرح نهج البلاغه، جلد14، صفحه84
4- ديوان ابوطالب، صفحه32 و از منابع اهل سنت، سيره ابن هشام، جلد1، صفحه373
5- سيره ابن هشام، جلد1، صفحه 265-266
6- شرح نهج البلاغه، جلد3، صفحه311
7- ايمان ابي طالب، شيخ مفيد، صفحه4، ناشر: دارالمفيد، للطباعة و النشر و التوزيع ، بيروت، لبنان