گفتگو با حجت الاسلام محمد جواد محمودي از شاگردان آيت الله علامه محمد باقر محمودي(ره)
گفتگو با حجت الاسلام والمسلمين محمد جواد محمودي از شاگردان حضرت آيت الله علامه محمد باقر محمودي(ره): صاحب نهج السعاده به روايت شاگرد

نويسنده: گفتگو از محمد آفتابي

از استاد آيت الله علامه محمدباقر محمودي بگوييد طلبگي را از چه زماني، از كدام حوزه و پيش كدام اساتيد آغاز و ادامه داد؟
علامه محقق ،فقيه اصولي،مورخ ، حديث شناس، كتابشناس، متكلم ومفسر حضرت آيت الله محمدباقر محمودي، سال 1302 ش در محلي به نام “ علامرودشت “ واقع در جنوب استان فارس به دنيا آ مد ايشان تا 19 سالگي در زادگاهش به آ موختن قرآن وكتاب هاي رايج در مكتب خانه هاي آن زمان پرداخت. در محضر يكي از روحانيون محلي بخشي از ادبيات عرب را فراگرفت و نيز از مطالعه كتاب هاي تفسير و تاريخ غفلت نكرد روح بي قرار و دل شيدايش او را به مركز علوم شيعه در آن روزگار شهر نجف مقدس كوچ داد ايشان در اين مسير مشقت هاي فراواني را به جان خريد به عنوان نمونه با پاي پياده حدود يك هفته مسير “علامرودشت” تا بوشهر را طي و از آنجا به آبادان رفته و بعد از مدتي در سال1323 ش وارد نجف مقدس مي شود.
در آن دارالعلم از محضر اساتيدي همچون شيخ يوسف خراساني ، ميرزاآقا اصطهباناتي ، شيخ حسين حلي، سيد عبدالاعلي سبزواري، سيد محمود شاهرودي ، ميرزا حسن يزدي ، ميرزا باقر زنجاني ، ميرزا مهدي شيرازي، سيد محسن حكيم و ديگر اعاظم بهره مند گرديد. در ضمن مي توان به مرحوم آيت شيخ مجتبي لنكراني ، شيخ محمدعلي مدرس افغاني ، سيد محمدباقري محلاتي اشاره كرد كه معظم له با عظمت از اين اساتيد ياد مي كردند.
استاد در حوزه هاي نجف و كربلاو پيش استوانه هاي علم وتقوا كه ذكر گرديد طلبگي اش را شروع و مجدانه ادامه دادند.
حضرت استاد با چه بزرگاني هم دوره بودند ؟ و چه رابطه وهمكاري علمي بين اين دوستان وهم پروازان برقرار بود؟
مرحوم آيت اله ميرزا هادي معرفت ،آيت الله سيد محمد شيرازي، آيت الله سيد عبدالرضا شهرستاني از معروف ترين هم دوره اي هاي ايشان هستند . به گفته مرحوم علامه محمودي اين عده به علاوه سيدمحمدعلي بحراني، سيد غلامرضا كسائي ( دامادعلامه اميني ) يك برنامه مطالعاتي منظم را تشكيل داده بودند .كه پس از نماز صبح يك ساعت به مطالعه متون مي پرداختند و اين برنامه علمي كه از كتاب ارزشمند بحارالانوار شروع شده بود زمينه ساز تاليفات حضرت علامه گرديد.
علامه اميني و علامه حاج آقا بزرگ تهراني دو استاد بزرگي هستند كه از همان آغاز مشوق حضرت استاد در كارهاي تحقيقاتي و پژوهشي بودندو هر دو كتابخانه خويش را به طور كامل در اختيار ايشان قرار داده بودند مرحوم علامه محمودي كه سال ها ساكن كربلاي معلابودند جهت استفاده از حوزه درسي نجف ونيز استفاده از كتابخانه هاي آن شهر هفته اي چهار روز را در نجف بودند كه علامه اميني دستور داده بود ايشان حتي شب ها نيز مي تواند در كتابخانه بماند.
علاوه بر اين ايشان شب هاي بسياري را در كتابخانه علامه حاج آقابزرگ تهراني مي ماندند از ديگر بزرگاني كه حضرت استاد با آنها همكاري داشت مي توان به علامه سيد عبدالعزيز طباطبايي اشاره نمود كه بسياري از نسخه هاي خطي را تهيه كرده و در اختيار علامه قرار مي داد.
شاگردان برجسته استاد ، راه استاد را به كجا رسانده اند؟
شاگردان با استعدادي به يمن تلاش هاي شبانه روزي استاد به وادي تحقيق و تاليف كشيده شدند كه امروز عده اي از آ نها در مجمع”احياء فرهنگ اسلامي” در امر پژوهش مشغول هستند و تعدادي نيز در حال تدوين و تاليف مجموعه ارزشمند” موسوعه الامامه في نصوص اهل السنه” در مكان كتابخانه آيت الله العظمي مرعشي نجفي هستند.
خلاصه اينكه راه استاد همچنان پر رهرو وتازه است.
چه ويژگي هايي زندگي حضرت علامه را برجسته كرده است؟ مولفه هايي كه در حكم چراغ راه است براي جواناني كه پاي در طلبگي مي گذارند.
زهد ووارستگي ،اخلاص وايثار، تحمل سختي ها و استفاده از همه فرصت ها حرص بر احياء و نشر آثار و مناقب اهل بيت (ع) ، صله ارحام و عزت نفس ، پركاري و خستگي ناپذيري در شخصيت علامه برجسته تر بود. در وادي تحقيق و تاليف ايشان مصداق كامل اين جمله بود كه “خستگي را خسته كرده بود”
ايشان به دنيا و مظاهر آن كاملابي اعتنا بود. آنهايي كه از نزديك با ايشان آشنايي و مراوده داشتند به اين امر آگاهند .خانه مسكوني ايشان خانه اي فرسوده و قديمي بود ايشان با وجود كهولت سن زنبيل به دست مي گرفت و براي خريد به بازار مي رفت در انجام امور شخصي هيچ توقعي از كسي نداشت حتي فرزندانش. هر گاه مالي و پولي به دستش مي رسيد در مسير نشر علوم اهل بيت صرف مي كرد.
از ديگر ويژگي هاي برجسته ايشان عشق و علاقه شديد به اهل بيت عليهم السلام بود در راه دفاع از حريم ولايت اهل بيت(ع) خستگي را از قاموس زندگي اش حذف كرده بود. يكسال قبل از درگذشت سكته اي كرد و مدتي در بيمارستان بستري شد منشا و ريشه اين كسالت مطلبي بود كه در يكي از كتاب ها به غلط و اشتباه به حضرت اميرالمومنين(ع) نسبت داده شده بود و ايشان در رد اين سخن باطل شبانه روزي به نوشتن ومطالعه پرداخت كه در اثر فشار و زيادي كار به سكته مبتلاگشت در يك كلمه آن مرحوم فدايي ولايت بود .
حضرت استاد تا توان داشت قلم را زمين نگذاشت هميشه بخشي از كارهاي خود را همراه داشتند كه در هر مجلسي پس از مختصري احوال پرسي شروع به نوشتن مي كرد. يكي از دوستانش نقل مي كند با حضرت علامه سوار ماشين بوديم در بين راه در اثر تماس يكي از دوستان مجبور بوديم مدتي منتظر بمانيم در فاصله اي كه حدود پنج دقيقه بيشتر هم نشد ايشان فرصت را مغتنم شمرد وشروع به نوشتن كرد.
حضرت علامه در زندگي علمي شان به چه عناصري اهميت زياد قائل بود؟
علامه محمودي زندگي علمي اش را در دو جهت تنظيم كرد: اول گردآوري كلمات نوراني حضرت اميرالمومنين(ع) در يك كتاب جامع و بزرگ و با رعايت اصول علمي وفني به واسطه بررسي و مطالعه هزاران كتاب خطي و چاپي.
ايشان از جواني علاقه و توجه خاصي به نهج البلاغه داشت . لذا پس از آ گاهي از بعضي نواقص و كمبودها در تنظيم نهج البلاغه كه موجب ايرادها و شبهات مي گشت مثل عدم ايراد مجموع كلمات حضرت و يا تقطيع وحذف صدر و ذيل بعضي كه فهم مناسب را از كلمات حضرت مي گرفت در اين راستا حضرت علامه توانست با تلاش ، پشتكار و تحمل رنج ها كتابي مستند به نام “نهج السعاده” را تنظيم نمايد كه مطالب آن بسيار زيادتر و كامل تر از نهج البلاغه است. اين كتاب داراي 14 جلد است.
جهت دوم ، نشر و تحقيق و احياي كتاب هايي كه علماي متقدم مذاهب اسلامي در فضايل و عظمت زندگاني و حكمات حضرت اميرالمومنين و اهل بيت (ع) نوشته اند.
چنانكه اشاره كرديد استاد هيچ وقت قلم را زمين نگذاشت و قطعا اين نويد از آثار و تاليفات زياد حضرت علامه مي دهد.
چهل كتاب ثمره نيم قرن مطالعه و پژوهش استاد است كه تا كنون 32 عنوان از آنها از چرخه انتشار خارج شده است .يكي از اينها كتاب ارزشمند و 14 جلدي نهج السعاده است اين موسوعه سخنان اميرالمومنين(ع) مهمترين اثر تاليفي علامه محمودي است و به فرموده استاد شهيد آيت الله مطهري در مقدمه “سيري در نهج البلاغه” اين كتاب مشروح ترين و جامعترين كتابي است كه سخنان حضرت علي عليه السلام در آن آمده است.
تا كنون 12 جلد از اين موسوعه 14 جلدي منتشر شده و دو جلد كه ادامه كلمات قصار حضرت در كتاب هاي اهل سنت است هنوز منتشر نشده است . نهج السعاده در سال 1377 به عنوان كتاب برگزيده و ممتاز معرفي شد ونيز در 1379 در دومين سال “ كتاب سال” ممتاز شناخته شد.
كتاب دو جلدي “عبدات المصطفين “ با موضوع “ مقتل حضرت سيدالشهداء” دومين اثر ارزشمند ايشان است كه به عنوان گامي مهم در زدودن تحريف ازتاريخ عاشورا مي باشد .سومين اثر برجسته استاد كتاب “زفرات الثقلين” است كه اشعار عاشورايي از قرن اول تا ششم را در خود جاي داده است اين كتاب نيز در “كتاب سال ولايت” ممتاز شناخته شد.
ديگر آثار ايشان فهرست وار به قرار زير است:
كشف الرمس عن حديث الشمس.
تصحيح و تحقيق كتاب هاي انساب الاشراف(شرح حال اميرالمومنين ،امام حسن و حسين عليهم السلام) و بحار الانوار (جلدهاي34-32) ، شرح حال اميرالمومنين ، امام حسن ،امام حسين ، امام سجاد و امام باقر عليهم السلام از كتاب تاريخ دمشق نوشته ابن عساكر، تفسير آيت الموده ،جواهر المطالب ،خصائص اميرالمومنين از نسايي خصائص الوحي المبين ، ديوان ابوطالب ،شواهر التنزيل ، ذين الفتي، فرائد السمطين، محاسن الازهاد ،مناقب اميرالمومنين از محمد بن سليمان كوفي و...
در رابطه با آثار باقيمانده بايد عرض كنم كه يكي از آثار ارزشمندي كه توسط علامه محمودي تصحيح و تحقيق شده كتاب” نزهه الابصار و محاسن الآثار “ تاليف علي بن مهدي ما مطيري است كه مراحل چاپش را پشت سرگذاشته وانتظار مي كشد تا تابستان امسال در دست مشتاقان قرار بگيرد. از آثار ديگري كه به خط خود حاج آقا مي باشد و تا كنون چاپ نشده مجموعه بسيار ارزشمند “اساتيد نهج البلاغه و شواهده”است كه امتيازات فراواني نسبت به موارد مشابه دارد و بنده خودم آن را از روي يادداشت هاي پراكنده معظم له بازنويسي و تنظيم كرده ام و حدود 12 سال قبل آن را در اختيار ايشان قرار دادم كه اميدوارم بزودي زير چاپ رود .
آيا استاد در بخش پژوهش از روش خاصي برخوردار بودند ؟
بله ، ايشان در تحقيق بر تفصيل تاكيد داشتند به اين صورت كه در پاورقي ها علاوه بر توضيحات ضروري غالبا حديث را از منابع ديگر به تفصيل ذكر مي كرد همچنين روش معمول ايشان در سند روايات تكميل اسامي در متن و بين دو قلاب] [ بود.
در روش استاد خواننده از مراجعه به مصادر ديگر بي نياز بود .
نكته ديگري كه در روش تحقيقاتي ايشان وجود داشت توجه ويژه به كتاب ها و مصادر اهل سنت است. استاد جهت احتجاج به آن كتاب ها بخشي از آنها را در رابطه با فضايل اهل بيت عليهم السلام پس از تحقيق و تحشيه چاپ و منتشر ساخته اند.
ثقل مطالعات استاد روي چه موضوعي بود؟
بر محور اهل بيت عليهم السلام و مناقب ايشان و معرفي اسلام ناب محمدي (ص. )
از اين عالم راستين دين اسلام و مبلغ كوشا در ترويج هر چه بيشتر فضايل و مناقب ائمه معصومين(ع) چه تجليل هايي شده و مي شود؟
علامه محمودي در گمنامي زندگي مي كرد . درعين حال وقتي كتاب هاي ايشان به مراكز علمي راه يافت توجه ها به سمتش معطوف گرديد در 23 اسفند 1384 در زمان حياتش همايش نيكوداشتي با شركت تعدادي از شخصيت هاي علمي واجتماعي از جمله وزير فرهنگ وارشاد اسلامي وجمع كثيري ازطلاب و اساتيد حوزه علميه در مدرسه عالي دارالشفاي قم برگزار گرديد.
در اين نشست كه با پيام حضرت آيت الله مكارم شيرازي آغاز شد از زحمات اين دانشمند فرزانه تجليل شد. در اربعين در گذشت ايشان نيز مراسم نكوداشت مفصلي در زادگاه ايشان با شركت شخصيت هاي استان فارس و طلبه هاي علوم ديني برگزار شد.
تا كنون در معرفي شخصيت علمي و پژوهشي حضرت علامه محمودي چه اقداماتي صورت گرفته است؟
دو برنامه تلويزيوني از ايشان ساخته شده و پخش شد يكي در مركز پژوهش هاي صداوسيماي قم كه شامل 10 جلسه مصاحبه با ايشان بود و ديگر شبكه چهارم.
مصاحبه هايي كه در مطبوعات از ايشان انجام گرفت؛ كيهان فرهنگي (شماره 9 سال سوم 1379) مجله پژوهش و حوزه (ش -4 تابستان 1376) ، بينات (ش 28سال هفتم ، 1379) ، مجله حوزه و دانشگاه(ش27سال هفتم 1380)، كتاب ماه ( كليات ، شماره 63، 64، 1382 ) ،رساله الثقلين (ش49، 1425ق ) و ...
همچنين كتابي تحت عنوان “عشق و ايثار “ در رابطه با زندگينامه ايشان در 390 صفحه تنظيم و در سال 1383 در جامعه پخش گرديد.
در نظر شما معرفي اين مفاخر و چهره هاي ماندگار به جامعه معاصر چه ضرورتي دارد؟
معرفي و بزرگداشت اين چهره هاي علمي ،تكريم علم و فضيلت است وگامي مهم براي گسترش و رونق بيشتر روحيه تحقيق و پژوهش واحياي معارف ناب اسلامي است. اين امر سبب توجه بيشتر مردم به آثار علمي اين عزيزان و در نتيجه به گسترش فرهنگ علوي خواهد انجاميد.
برگزاري علمي اين يادواره ها همچون شمعي فروزان فرا راه رهروان جوان به انگيزش همت هاي آنان منجر خواهد شد.
با تشكر

گفتگو از محمد آفتابي
روزنامه رسالت، شماره 6420 به تاريخ 15/2/87، صفحه 17 (گفت و گو)