اوقات فراغت

مقدمه
بيان مسئله
اهميت و ضرورت تحقيق
اهداف تحقيق
سوالات تحقيق
تعاريف عملياتي


    1-1-مقدمه
    تحقيق و پژوهش و اثرات مثبت و اثر گذار آن در حل مسايل اجتماعي, فرهنگي, سياسي, اقتصادي و صنعتي و لزوم بهده وري از اين فرآيند فرهنگي اجتماعي, بحثي جدي و بسيار مهمي است كه تمام كشور ها سر لوحه و تيتراژ برنامه هاي  خود را به آن اختصاص داده اند.و دلاي پيشرفت اين قبيل كشور ها, بلا شك بر مي گردد به نگرشي كه به اين موضوع مهم وحياتي دارند. قبل از هر گونه عمل براي پيشرفت ابتدا بايد عقب ماندگي ها و راه هاي پيشرفت را به دست آورد. بهترين راه براي جمع آوري چنين اطلاعاتي تحقيق و پژوهش است.
     پر واضح است كه كشور ما نيز از اين قاعده و فرمول بين المللي مستثني نيست و لازم است كه مديران فرهنگي, اساتيد و فرهيختگان جامعه تحقيق و پژوهش, در راه پبشبرد اهداف وتحقق هر چه سريع تر برنامه ها, اين تاثير تحقيق و پژوهش را به دانش آموزان ودانشجويان گوشزد كند ودر برنامه هايي منظم ومدون لزوم بهره برداري از اين فرآيند فرهنگي را به رشته ي تحرير و تدوين درآورند چرا كه به نظر اين بنده ي حقير ابتداي هر كاري اگر با مطالعه و تحقيق و پژوهش حول هدف مورد نظر شروع شود,بلا شك بهترين نتايج و بهره  برداري ها را مي توان از آن برد.
    بحث مديريت, نظام آموزشي, نحوه آموزش و زمان هايي كه بايد مورد توجه جدي قرار گيرد  مي تواند ماخذي باشد براي پيشگيري رفتار هاي منفي اجتماعي از قبيل : انحرافات اخلاقي- اجتماعي و غيره .
    اصولا اجتماعي كه ما انسان ها در آن زندگي مي كنيم, علاوه بر دارا بودن طبقات اجتماعي بسيار غني و بسيار فقير, متاسفانه, داراي نا هماهنگي در نگرش و سطح سواد و بينش افراد نيز مي باشد, كه بحث مورد نظر ما را نمي تواند پوشش منطقي بدهد.
    قشر تحصيل كرده در رده هاي بالاي علمي پي برده اند كه ابتداي هر دانش و فرآيند توليد علم با تحقيق و تفحص آغاز مي شود. همچنين دريافته اند كه در اين تحقيقات است كه حول يك محور منظم, پايه و بنيان يك پديده ي حال يا غير علمي را محكم مي كنند.
   بنا بر اين با اين نگرش و واقعيت هاي موجود, تنها قشري كه مي تواند در اين ميدان پا بگذارد و علمدار معركه شوند, همين قشر فرهنگي و فرهيخته ي كشورمان است. معلمان به عنوان جمعي از اين گروه كه رهبري فرهنگي چند ميليون دانش آموز را بر عهده دارند, مي توانند نقش موثري در ترويج فرهنگ تحقيق و پژوهش داشته باشند.
   بنا بر اين بايد از جامعه ي فرهنگي و نظام آموزش و پرورش اين انتظار داشت كه اين عزيزان را در اين راه ياري نمايند و فرمولدرست ياد گرفتن و انديشيدن و تحقيق كردن را به دانش آموزان از همان سطوح پايين بياموزند تا در مدارج بالاي علمي اثر گذار باشد و دانش آموزان امروز مجري طرح تحقيقي و تفحصي در زمينه هاي مورد علاقه ي خود شوند.
 
   پيدايش اوقات فراغت          
    انسان از همان دوران اوليه حضورش در كره زمين براي تأمين معاش خود به ستيز با طبيعت برخاست ونوعي «اشتغال» در زندگي روزمره‌اش ظاهر شد، اما طبيعت اين اشتغال و ميزان پرداختن به آن به گونه‌اي بوده است كه مي‌توان گفت نه تنها موجب خستگي نمي‌شده كه بعضاً خود نوعي تفريح بوده است.
    كار و اشتغال در زندگي انسان اجتماعي حتي در عصر كشاورزي هم از نوع آنچه در عصر صنعت ظاهر شد نبوده است. در اين دوران نيز به لحاظ ويژگيهاي كار و اشتغال هنوز نمي‌توان از فراغت به مفهومي كه امروزه از آن مقصود است، سخن گفت؛ زيرا:
 ـ كشاورز خود كارفرما و صاحب كار بود و لذا با ميل و رغبت به كار مي‌پرداخت.
 ـ با اختيار خود، كار را شروع مي‌كرد و با اختيار خود از آن دست مي‌كشيد.
 ـ كار به فصول معيني از سال محدود بود و كشاورز به استقبال فصل كار مي‌رفت.
 ـ كار روزانه به ساعاتي معين از روز محدود نبود و معمولاً از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب ادامه داشت.
 با ورود به دوران صنعت و دگرديسي نظام اجتماعي انسان، كار و اشتغالات روزمره صورت سازمان يافته‌اي به خود گرفت و هويتي تازه يافت؛ چنان كه :
 ـ كار به ساعاتي معين از شبانه روز محدود شد.
 ـ در تمام طول سال جريان يافت.
 ـ در ازاي انجام كار «دستمزد» پرداخت شد و كاركن از «محصول كار» جدا افتاد.
    حاكميت اين نظام كار بر زندگي انسان جامعه صنعتي، براي صاحبان انديشه اين نگراني را ايجاد کرد كه همزيستي انسان و ماشين در نهايت به «بي‌روح شدن» و «ابزاري شدن» وي بينجامد. پس براي رهايي انسان جامعه صنعتي از وام «از خودبيگانگي» به طرح موضوع «فراغت» در مقابل «كار» پرداختند؛ بدين معني كه افراد از ساعات غيركاري افراد به عنوان فرصتي براي بازيافتن شخصيت خود و تجلي يافتن هويت معنوي خويش استفاده کنند.

    جامعه شناسي فراغت، با چنين زمينه‌اي پا به عرصه ظهور گذاشت و «چگونگي گذران اوقات فراغت» موضوعي با اهميت در حوزه علوم اجتماعي شناخته شد. با اين كه مناسبات و شرايط كاري نظام صنعتي به دلايل و انگيزه‌هاي مختلف تعديل شد و از نگرانيهاي اوليه نسبت به آينده انسان عصر صنعت تا حدودي كاسته گرديد، موضوع اوقات فراغت و كيفيت گذران آن همچنان اهميت خود را حفظ كرد و در مطالعات جامعه شناسي مورد توجه واقع شد- ضمن اين كه گسترة آن از محدوده كاركنان كارخانه‌هاي صنعتي تجاوز كرد و ديگر اقشار جامعه را در بر گرفت.

   پس اصولا انسان ها از زماني كه پا به عرصه كار و تلاش و تحصيل مي گذارند در كنار فعاليت هاي روزانه خويش اوقاتي را كه اوقات فراغت ناميده مي شوند, دارا مي شوند. چنانچه در بارور نمودن اين اوقات برنامه هايي مناسب معرفي گردد, بسياري از نا هنجاري هاي اجتماعي از بين مي رود. زيرا تجربه نشان داده است , زمان هايي كه بلا تكليفي بر افراد تحميل مي شود, مقدمه ي بسياري از بزهكاري ها و كار هاي نا شايست اخلاقي و اجتماعي فراهم مي آيد.چنانچه كه آمار ها نشان مي دهند ميزان بزهكاري در تابستان كه اكثريت جامعه ي دانش آموز در فراغت سه ماهه از مدرسه به سر مي برند, افزايش ميابد.
   در طول تاريخ، موفقيت اكثر  افرادي كه كشف و اختراع كرده‌اند، در اوقات فراغت حاصل شده است و در مقابل بسياري از مفاسد و آسيب‌هاي اجتماعي از قبيل اعتياد، منكرات اخلاقي و... نيز در همين ايام شكل مي‌گيرد .   
    پس پر بار بودن اوقات فراغت تاثير مستقيمي در وضعيت و پيشرفت جامعه دارد. واين ميسر نمي گردد مگراين كه,  از همان دوران كودكي و نوجواني در برنامه اي منظم به دانش پژوهان و حتي كل جامعه, توسط رسانه هاي گروهي مانند راديو و تلويزيون, چگونگي استفاده ي بهينه از اوقات فراغت آموخته و ترويج  گردد .

   2-1-بيان مسئله
   اوقات فراغت به عنوان يك پديده ي فرهنگي, اجتماعي در ابعاد اقتصادي, سياسي و ... نيز موثر است. بهنحوي كه در تبصره ي 60 برنامه ي دوم توسعه آمده است :   
   تبصره 60 - به منظور پربار ;ردن اوقات فراغت دانش آموزان و بالندگي نسل جوان كشور، دولت موظف است امكانات ذيل را فراهم نمايد:

   الف - ايجاد تسهيلات لازم از قبيل بخشودگي مالياتي به مدت 5 سال ( براي نقاط محروم 8 سال)، پرداخت بخشي از سود تسهيلات بانكي و نظاير آن براي بخشهاي خصوصي و تعاوني در زمينه تامين و توسعه انجمنها، كانونها و مراكز علمي، آموزشي، ديني، فرهنگي، هنري، تلويزيوني، سينمائي و تجربي (كارگاهي) و ورزشي براي جوانان و دانش آموزان.

   ب - گسترش و بهبود پوشش شبكه هاي صدا و سيما، توسعه وسايل ارتباط جمعي اعم از مكتوب و سمعي و بصري، خريد حق امتياز پخش برنامه هاي مناسب خارجي و افزايش كمي و بهبود كيفي برنامه هاي راديو تلويزيوني به گونه اي كه جذب جوانان به فرهنگ  بيگانه را به حداقل برساند.
   ج - ايجاد تسهيلات لازم براي گشتهاي علمي، ديني، فرهنگي، ورزشي و تفريحي براي جوانان و دانش آموزان و توسعه فضاهاي اردوئي مناسب و كانونهاي فرهنگي و تربيتي
   د - ارائه الگوهاي مناسب و الگوسازي در زمينه هاي مختلف علمي، ديني، فرهنگي و ورزشي براي نوجوانان و جوانان در جهت جذب آنان به فرهنگ خودي.
   ه - ايجاد تسهيلات لازم براي اشتغال جوانان.
   و - ارائه تسهيلات بانكي و وام مناسب و قرض الحسنه جهت فراهم نمودن زمينه ازدواج جوانان.
   ز - ارائه تسهيلات لازم براي دوره سربازي جوانان متاهل و پرباركردن دوره سربازي.
   ح - اولويت دادن به جوانان متاهل در امر استخدام و كاريابي.
   ط - ارائه خدمات مشاوره در زمينه هاي گونانون فردي و اجتماعي جوانان و دانش آموزان.
  ك - تمركز و سازماندهي به نظام اطلاعات و آمار و تحقيقات مربوط به جوانان.
  ل - توسعه و تجهيز كانونهاي فرهنگي، هنري مساجد.
    اوقات فراغت به جهت داشتن ويژگي هاي خاص, از يك سو مورد توجه و عنايت دست اندر كاران تعليم و تربيت و مسئولان امور فرهنگي و ... و از طرف ديگر روانشناسان و جامعه شناسان قرار گرفته است, كه بيشتر از ساير اقشار جامعه جوانان و نو جوانان مورد توجه خاص قرار گرفته اند
       بابد به اين نكته توجه داشت كه دانش آموزان سه ماهه ي تابستان به دليل تعطيلي مدارس از اوقات فراغت بيشتري برخوردار هستند
آمار وارقام حکايت از اين موضوع دارد که همزمان با آغاز فصل تابستان تعداد نهادها و سازمانهايی که خود را متولی گذران اوقات فراغت بچه ها می دانند ، بسيار زياد است . سازمان ملی جوانان ، سازمان دانش آموزی ، سازمان فرهنگی و هنری شهرداری ، کميته امداد، نيروی مقاومت بسيج، جمعيت هلال احمر، اتحاديه انجمن های اسلامی دانش آموزان  و .... از جمله سازمانها و نهادهايی به شمار می روند که در اين امر پيشقدم شده  و بخشی از جمعيت چند ميليونی دانش آموزان را جذب برنامه ها و فعالیتهای تابستانی خود می کنند.
     اما سازمانهايی که در آغاز فصل تابستان به ارايه آمار و ارقام می پرداختند می روی ، هيچ يک حاضر نمی شود خود را پاسخگوی ارايه عملکرد شان بدانند و همواره سعی دارند به نوعی شانه از زير بار مسووليت خالی کنند. برای همين منظور به ضعف های ساير دستگاهها می پردازد تا بتواند خود را توجيه کنند. به قول معروف برای کار خود از ديگران مايه می گذارند !
     حتي با وجود اين طبق آمار سازمان ملي جوانان:
     -علي‌رغم گستردگي جمعيت جوان كشور و تنوع تقاضاها، امكانات اوقات فراغت، تنها پاسخگوي 20 درصد تقاضاي جوانان است.       
     -     63 درصد جوانان از برنامه هاى اوقات فراغت دستگاهها هيچ اطلاعى ندارند      
      -       71 درصد جوانان معتقدند كه اوقات فراغت آنها به بطالت مي‌گذرد،
-    80 درصد برنامه‌هاي دولت در امر اوقات فراغت جوانان را مطلوب نمي‌دانند
-    89 درصد از بي‌عدالتي در توزيع عادلانه امكانات عمومي براي گذران اوقات فراغت شكوه مي‌كنند.
-    20 درصد جوانان اوقات فراغت خود را به تنهايي ، 30 درصد با دوستان و 50 درصد با خانواده سپري مي‌كنند
     -    بيش از 75% جوانان فيلم سينمايي و موسيقي پاپ را به ساير برنامه هاي اوقات فراغت ترجيح مي دهند.
    و در نهايت, يكي از نيازهاي نوجوانان استفاده كردن صحيح از اوقات فراغت است بنابر اين بايد اوقات فراغت نوجوانان را مد نظر قرار داده و به گونه اي كه جوابگوي نيازهاي آنان باشد با توجه به موضوع تحقيق در مورد گذراندن اوقات فراغت توسط دانش آموزان مسئله مورد تحقيق را مي توان اينچنين بيان كرد آيا گذراندن اوقات فراغت توسط دختران و پسران  نوجوان كه محصل نيز مي باشد با نيازها و خواسته هاي آنان مطابقت دارد و اين دانش آموزان اوقات فراغت خود را چگونه سپري ميكنند.
 

3-1-اهميت و ضرورت تحقيق:

    روانشناسان ، اوقات فراغت را به عنوان يك تربيت غير رسمي مي دانند . بر اساس مطالعات و تحقيقات انجام شده گاهي تربيت غير رسمي تأثير بيشتري از آموزش و تربيت رسمي به جاي مي گذارد . زيرا در مواقعي كه افراد وقت آزاد دارند ، مي توانند با تفريح مطالبي را ياد بگيرند و در نتيجه از نظر آموزشي و تربيتي اثرات بيشتري دارد .  
   از طرف ديگر تحقيقات نشان داده اند كه افراد اوقات فراغت به زمينه هاي آموزشي برنامه هاي اوقات فراغت توجه بيشتري دارند و اين امر موجب افزايش خود شكوفايي در آنها مي شود .
    بنابراين در چارچوب تربيت غير رسمي ، مي توان مسائل عديده آموزشي و تربيتي را به طور غير مستقيم آموزش داد و موارد بسياري را به نوجوانان و جوانان ياد داد .
    در اوقات فراغت مي توان با كشف استعدادهاي افراد ، آموزشهاي لازم را به افراد ارائه داد و به طور غير مستقيم در آنها ، مهارتهاي زندگي را ايجاد نمود.
    بنابراين برنامه ريزي براي اوقات فراغت و استفاده صحيح از آن در افراد اهميت بسزايي دارد. شرط صحيح استفاده از اوقات فراغت ، آموزش مي باشد . با برنامه ريزي صحصح و مناسب مي توان نوجوانان را از بسياري از انحرافات بر حذر داشت .
    به طور مثال يكي از عوامل اساسي اعتياد نوجوانان ، عدم برنام ريزي صحيح براي اوقات فراغت آنان مي باشد .
     برنامه ريزي براي اوقات فراغت نشانه توجه جامعه به نوجوانان مي باشد .
    جامعه بايد با برقراري تعامل با نوجوانان و ايجاد انگيزه در آنها بتواند نوجوانان را به طور سالم تربيت كند .
     برنامه ريزي در زمينه هاي فرهنگي ، اجتماعي ، اخلاقي و ديني در اوقات فراغت جوانان نقش مهمي در تربيت سالم افراد ايفا مي كند .
 
   آثار بي‌توجهي‌ به‌ فرصتهاي فراغتي  
 
بي‌توجهي‌ به‌ نيازهاي‌ اوقات‌ فراغت‌ جوانان‌ آثار سوء و زيانباري‌بر پيكره‌ جامعه‌ بر جاي‌ مي‌گذارد كه‌ مهمترين‌ آنها عبارت‌اند از:
     + رشد انحرافات‌ و بزهكاري‌ در بين‌ جوانان‌
   پژوهشهاي‌ انجام‌ شده‌ در ايران‌ حاكي‌ از آن‌ است‌ كه‌ بيشترانحرافات‌ و بزهكاري‌هاي‌ جوانان‌، نتيجه‌ فقدان‌

 
برنامه‌ريزي‌ صحيح‌در گذران‌ اوقات‌ فراغت‌ آنان‌ مي‌باشد; چنان‌ كه‌ در تابستان‌ به‌ دليل‌افزايش‌ وقت‌ آزاد و فرصتهاي‌ فراغتي‌ جوانان‌، بيشترين‌ بزهكاري‌ها واختلالات‌ رفتاري‌ به‌ وقوع‌ مي‌پيوندد. در حقيقت‌، فقدان‌ آگاهي‌ والدين‌، و نبود امكانات‌ تفريحي‌ وفراغتي‌ مناسب‌ باعث‌ مي‌شود كه‌ بسياري‌ از جوانان‌ نيازهاي‌ خود را ازطريق‌ مجاري‌ خلاف‌ و غير مجاز تأمين‌ و برآورده‌ نمايند كه‌ رواج‌تفريحات‌ ناسالم‌ و انحرافي‌، خود مدخل‌ جوانان‌ براي‌ ورود به‌ عرصه‌بزهكاري‌ها و انحرافات‌ اجتماعي‌ است‌.
 
    + توقف‌ رشد و بالندگي‌ در جوانان‌
    حركت‌، جنبش‌، تفريح‌ و در يك‌ جمله‌ گذران‌ صحيح‌ اوقات‌فراغت‌ از ويژگيهاي‌ حيات‌ سالم‌ يك‌ جوان‌ است‌ كه‌ به‌ صورت‌ غريزي‌در سرشت‌ او نهاده‌ شده‌ است‌ و خود عامل‌ و انگيزه‌اي‌ براي‌ رشد وتعالي‌ و سلامت‌ و نشاط در وي‌ مي‌باشد. از اين‌ رو، منع‌ جوانان‌ ازفعاليتهاي‌ با نشاط، تحرك‌ و تفريح‌، نه‌ تنها موجب‌ توقف‌ رشد بلكه‌سبب‌ افسردگي‌ و بروز رفتارهاي‌ ناهنجار و نيز از دست‌ رفتن‌ شور ونشاط و بالندگي‌ در زندگي‌ آنان‌ مي‌گردد.
 در قرن‌ حاضر، جوانان‌ بيش‌ از هميشه‌ به‌ خوب‌ زيستن‌ و داشتن‌سلامت‌ جسمي‌ و روحي‌ نيازمندند. بديهي‌ است‌ كه‌ بي‌توجهي‌ به‌دلپذيرترين‌ فرصتهاي‌ زندگي‌ جوانان‌، دور كردن‌ آنان‌ از دوره‌ جواني‌خود و محروم‌ ساختن‌شان‌ از بديهي‌ترين‌ حقوق‌ اوليه‌شان‌ جزسرخوردگي‌ و نااميدي‌ براي‌ آنان‌ در پي‌ نخواهد داشت‌.

    + عدم‌ احساس‌ تعلق‌ به‌ نظام‌ و از دست‌ دادن‌ هويت‌ اجتماعي‌
    بديهي‌ است‌ كه‌ تقويت‌ هويت‌ اجتماعي‌ جوانان‌ موجب‌ تضعيف‌رفتارهاي‌ ضد اجتماعي‌ مي‌شود ـ زيرا جوانان‌ برخوردار از هويت‌اجتماعي‌، بيشتر خود را ملزم‌ به‌ رعايت‌ مقررات‌ اجتماعي‌ مي‌دانند ـ ومهمترين‌ عامل‌ جهت‌ تقويت‌ هويت‌ اجتماعي‌ ايجاد رابطه‌ معقول‌، پيداكردن‌ ارزشهاي‌ ملي‌ و اجتماعي‌ مشترك‌ و در نهايت‌ ايجاد احساس‌تعلق‌ خاطر به‌ جامعه‌ و خانواده‌ مي‌باشد كه‌ البته‌ اين‌ احساس‌ جز باوجود خانواده‌ سالم‌، مذهب‌ جامع‌نگر و نظام‌ دلسوز براي‌ جوانان‌فراهم‌ نخواهد شد. در واقع‌، جوانان‌ در پرتو توجه‌ به‌ نيازهاي‌اجتماعي‌شان‌ و برقراري‌ ارتباط تنگاتنگ‌ با حاكميت‌ جامعه‌ و حضورفعال‌ در عرصه‌ها و صحنه‌هاي‌ سازنده‌ اجتماع‌ و در يك‌ جمله‌ درك‌متقابل‌، رضايت‌ و تعلق‌ خاطر به‌ جامعه‌ پيدا مي‌كنند، واجد هويت‌ اجتماعي‌ و شخصيت‌ حقوقي‌ مي‌شوند و خود را در خدمت‌ نظام‌ ومتعلق به‌ آن‌ مي‌دانند. اما بي‌توجهي‌ و ناديده‌ انگاشتن‌ حقوق‌ جوانان‌ سبب‌ مي‌شود كه‌ آنان‌ حق‌ و حقوق‌ خود را از راههاي‌ غيرمجاز وغيرقانوني‌ به‌ دست‌ آورند; به‌ گونه‌اي‌ كه‌ گرايش‌ به‌ رفتارهاي‌ ضداجتماعي‌، عدم‌ جامعه‌پذيري‌ و بروز رفتارهاي‌ خلاف‌ اخلاق‌ و شؤون‌اجتماعي‌ و در يك‌ جمله‌ تهي‌ شدن‌ از هويت‌ اجتماعي‌ از مصاديق‌ بارزآن‌ به‌ شمار مي‌آيد.
    همچنين‌ نبايد از نظر دورداشت‌ كه‌ تمايل‌ به‌ رفتارهاي‌ضداجتماعي‌ به‌ نوبه‌ خود، نوعي‌ آمادگي‌ ذهني‌ و رواني‌ در عدم‌ پيروي‌از قواعد و مقررات‌ اجتماعي‌ و ابراز احساس‌ دشمني‌ نسبت‌ به‌ محيط پيرامون‌ ايجاد خواهد كرد كه‌ تا حد زيادي‌ به‌ وضعيت‌ فرهنگي‌، بافت‌خانواده‌ جوانان‌، القائات‌ گروه‌ دوستان‌ و عملكرد مسؤولين‌ نظام‌وابسته‌ است‌; چنان‌ كه‌ چنين‌ وضعيتي‌ در سطح‌ جامعه‌ شيوع‌ پيدا كند، چه‌ بساجوانان‌ زيادي‌ كه‌ با وجود عدم‌ شناخت‌ يكديگر، متفقاً اهرمهاي‌قدرت‌ اجتماعي‌ را مقصر مي‌دانند و در صدد درگيري‌ با آنان‌ هستند، به‌محض‌ بروز تغييراتي‌ در شرايط جامعه‌ و ايجاد زمينه‌ برهم‌ زدن‌ نظم‌اجتماعي‌، در پي‌ سوءاستفاده‌ از اوضاع‌ موجود برآيند.


    اوقات فراغت، مكمل نظام تعليم و تربيت  

   گذري اجمالي به كاركردها و ويژگيهاي اوقات فراغت به وضوح نشان مي‌دهد كه موضوع ياد شده، مناسب‌ترين مكمل براي نظام تعليم و تربيت است؛ زيرا غيرموظف و آزاد بودن انتخاب در زمان پرداختن به فعاليتها موجب ايجاد شوق و رغبت مي‌شود، تنوع برنامه‌ها سبب سهولت انتخاب متناسب باعلايق و استعدادهاي شخص مي‌گردد وعلاقمندي جوانان به اين عرصه، پويايي آنها را بدنبال دارد - چنانچه براساس نتايج تحقيقات انجام شده از سوي سازمان ملي جوانان، اغلب الگوهاي رفتاري جوانان را  چهره‌هاي مورد علاقة آنان  در ميان موضوعات فراغتي تشكيل مي‌دهند. از اينرو، مي‌توان گفت كه اوقات فراغت، زمينه‌ساز رشد شخصيت و شكل‌گيري هويت جوان است و او را قادر خواهد ساخت كه به عنوان عنصري فعال، خلاق و پويا در جريان هويت‌يابي خويش به ايفاي نقش بپردازد. پس، بهره‌برداري صحيح و سازماندهي شده از اين زمان مي‌تواند در نقش عنصري مكمل، خلأ نظام تعليم و تربيت رسمي كشور در شكل‌دهي به هويت جوانان را برطرف نمايد.

   كاركرد مثبت اوقات فراغت در يك فرض كلي، آماده‌سازي نيروي افراد براي باز‌آفريني و فعاليت بهتر است. محققان در زمينه چگونگي گذراندن اوقات فراغت گفته‌اند تماشاي تلويزيون براي كشتن ثانيه‌ها و يا مشغول شدن با اتومبيل شخصي چاره‌كار نيست. واقعيت اين است كه انسان موجودي نيست كه بتواند در هر ساعت از شبانه‌روز و در هر موقعيت مكاني و زماني به فعاليت بپردازد. با توجه به مراتب فوق  جامعه شناسان، روانشناسان و انديشمندان تعليم و تربيت توجه خاصي به كيفيت گذراندن فراغت داشته و برنامه‌ريزي فراغتي ايده‌آل را مانعي در برابر انحرافات و آسيب‌هاي اجتماعي جوانان و نوجوانان مي‌دانند و معتقدند كه افزايش سرمايه‌گذاري براي گذراندن صحيح اوقات فراغت، سبب مي‌شود تا هزينه‌هاي مادي و معنوي مقابله با آسيب‌ها و مفاسد اجتماعي، به شدت كاهش يابد و در رفع نگراني خانواده‌ها و آرامش خانواده‌ وجامعه، تاثير بسزايي خواهد گذاشت. لذا مشخص نبودن نيازمندي‌هاي جوانان و عدم شناخت علائق و تمايلات آنان، برنامه‌ريزي صحيح را دشوار مي‌نمايد.
پس با توجه به تاثير اوقات فراغت در رشد شخصيت و شكل‌گيري هويت جوان بايد در تحقيق هايي چون اين اطلاعات لازم براي بهره وري هر چه بيشتر از اوقات فراغت و پيشگيري از بروز  آسيب هاي حاصل از بي توجهي به فرصت هاي فراغتي به دست آيد.
  

4-1-اهداف تحقيق
بارز ترين ويژگي اوقات فراغت وجود نيروي انگيزه و داشتن حق انتخاب آزاد است, به لحاظ وجود همين ميل و انگيزه شخصي و انتخاب آزادانه, بهره وري از اوقات فراغت, هر هدفي را كه در بر داشته باشد, قطعا خوشاين و مطلوب است, اعم از اينكه گذرهن اوقات فراغت براي استراحت رفع خستگي, تفريح و سرگرمي بوده يا به منظور توسعه رشد . تحول فرآيندهاي رواني و شكوفايي خلاقيت هاي ذهني باشد.
-    از آنجا كه در فرآيند بر نامه ريزي براي هر فعاليت, داشتن آگاهي لازم و كافي( كمي و كيفي) از عناصر تشكيل دهنده ي آن, در راه حل ها و پيشنهادات و ميزان موفقيت برنامه هاي تنظيم شده ي نقش مهم و موثري را ايفا مي نمايد, و با توجه به نكات مهمي كه در اهميت و ضرورت تحقيق بيان شده محقق در اين پژوهش اهداف زير را دنبال مي نمايد:
1-    تعيين ميزان اوقات فراغت دانش آموزان
     2-تعيين ميزان استفاده دانش آموزان از اوقات فراغت براي افزايش دانش و مهارت تحصيلي خود
    3-تعيين ميزان استفاده ي دانش آموزان از اوقات فراغت براي انجام فعاليت هاي تفريح و تامين سلامت جسمي_رواني خود
    4-تعيين ميزان استفاده ي دانش آموزان از اوقات فراغت براي انجام   فعاليت هاي اقتصادي
    5-تعيين ميزان ونحوه ي گذران اوقات فراغت دانش آموزان به تفكيك جنسيت
    6-تعيين ميزان و نحوه ي گذران اوقات فراغت دانش آموزان به تفكيك مقطع تحصيلي
    7-تعيين عوامل موثر در ميزان و نحوه گذران اوقات فراغت دانش آموزان

 
     5-1-سوالات تحقيق
-    اكنون با توجه به مشكلات بيان شده و نتايج حاصل از تحيقات پيشين و با عنايت به نقش مهم و اساسي جوانان به ويژه دانش آموزان در توسعه و استقلال اقتصادي, سياسي, فرهنگي و اجتماعي و ... جامعه و به منظور آگاهي از ميزان و چگونگي گذران اوقات فراغت دانش آموزان مي خواهيم بدانيم :


1-    ميزان اوقات فراغت دانش آموزان چقدر است؟
    2-چه مقدار از اوقات فراغت معلمين صرف افزايش مهارت هاي تحصيلي مي شود؟
    3-چه مقدار از اوقات فراغت دانش آموزان صرف فعاليت هاي تفريحي و سلامت جسماني مي شود؟
    4- چه مقدار از اوقات فراغت دانش آموزان صرف فعاليت اقتصادي مي شود؟
    5-آياميزان و نحوه ي استفاده ي دانش آموزان مرد وزن يكسان است؟
   6-آيا ميزان و نحوه ي گذران اوقات فراغت در مقاطع تحصيلي متفاوت يكسان است؟
  7-عوامل موثر در ميزان و چگونگي گذران اوقات فراغت دانش آموزان چيست؟( از ديدگاه آزمودني ها(

 
6-1-تعاريف عملياتي

     الف) اوقات فراغت
    كلمه‌ «فراغ» يا فراغت» در زبان‌ محاوره‌ و ادبيات‌ عامه‌، داراي‌ چندمعني‌ متفاوت‌ است‌; يك‌ معني‌ آن‌، فارغ‌ بودن‌، فراغت‌ داشتن‌ و بيكاري‌است‌. معني‌ ديگر آن‌ خلاف‌ شغل» است‌; يعني‌ دست‌ كشيدن‌ از كار، به‌پايان‌ رساندن‌ امري‌، رها شدن‌ و رهيدن‌ از كاري‌ و خالي‌ شدن‌ ازكوششي‌ و معني‌ آخر آن‌ در تركيب‌ «فراغ‌ بال‌»، آسودگي‌ خاطر و آسايش‌است‌ كه‌ در برابر رنج‌ و سختي‌ به‌ كار برده‌ مي‌شود.
     از لحاظ لغوي‌، فراغت‌ و فراغ‌ (هر دو به‌ فتح‌ اول‌) دو مصدر عربي‌هستند كه‌ در معني‌ آسايش‌، آسودگي‌، آرامش‌، ضد گرفتاري‌، خالي‌شدن‌، تهي‌ شدن‌، فارغ‌ شدن‌ و راحت‌ شدن‌ بكار مي‌روند. اما در فرهنگ‌عربي‌ از آنها علاوه‌ بر معاني‌ فوق‌، مفهوم‌ اضطراب‌ و خلأ و جاي‌ خالي‌نيز برداشت‌ مي‌گردد.
     در لغت‌نامه‌ «عميد»، فراغت‌ به‌ آسودگي‌، آسايش‌ و آسودگي‌ از كار وشغل‌ معني‌ شده‌ است‌. در فرهنگ‌ فارسي‌ معين نيز در تعريف‌ لغوي‌اوقات‌ فراغت‌ آمده‌ است‌: «اگر چه‌ در لغت‌ عربي‌ فراغت‌ به‌ معني‌اضطراب‌ است‌ و فراغ‌ به‌ معناي‌ آسايش‌، اما فصحاي‌ فارسي‌ زبان‌فراغت‌ را به‌ معني‌ آسودگي‌، استراحت‌، آرامش‌ و نيز مجال‌ و فرصت‌بكار مي‌برند.»
     معادل‌ لاتين‌ اوقات‌ فراغت‌ هم‌ "Leisure" به‌ معناي‌رخصت‌آمده‌ودر ساير لغت‌ نامه‌ها نيز از مفهوم‌ آزادي‌ و رهايي‌ از اشتغالات‌ روزانه‌يادشده‌ است‌ ـ در لغت‌ نامه ‌ isttre  اوقات‌ فراغت‌ چنين‌معني‌شده‌است‌:  فرصت‌و زماني‌ كه‌ پس‌ از انجام‌ رساندن‌ كاروشغل‌ روزانه‌باقي‌مي‌ماند.
 مفهوم‌ اوقات‌ فراغت‌ در فرهنگ‌ ” لاروس“ نيز چنين‌ آمده‌ است‌: ” سرگرميها، تفريحات‌ و فعاليتهايي‌ كه‌ به‌ هنگام‌ آسودگي‌ از كار عادي‌ باشوق‌ و رغبت‌ به‌ آن‌ مي‌پردازند.“  
اگر لغت اوقات فراغت را ريشه شناسي كنيم از ريشه لاتين licere به معني "اجازه دادن" مي آيد لذا فراغت به معني رخصت دادن معني مي دهد.  حتي در انديشه يوناني نيز لغت leisure هم ذوج كار و يا نيروي كارگر  بوده است. ارسطو فراغت را پيشه اي جدي مي دانسته است:  " ما حرفه و كار و شغلي را در پيش مي گيريم تا فراغتي داشته باشيم". پس به نظر ارسطو فراغت وضع ايده الي است كه هر شهروند به دنبال و در آرزويش است. لذا زندگي فراغتي لازمه زندگي است .
از زمان شروع زندگي انگلستان مدرن يعني قرن 14 قراغت به معني " فرصتي براي وقت آزاد  محسوب مي شده است (Williams, 1976) .
    به واقع مي توان گفت كه فراغت واقعي يعني زماني كه شما در آن زمان كار ( كه در قبالش پول دريافت مي كنيد ) انجام نمي دهيد. اما صرف اوقات فراغتـات فراغت از آن جهت مهم است كه بر اساس آن مي توان
موقعيت status اجتماعي هر كس را مشخص كرد به اين ترتيب كه توانايي درگير شدن در فعاليتي كه وقت آزاد شما
بحساب مي آيد موقعيت شما را در اجتماع نشان مي دهد : براي افراد طبقه متوسط بالا اوقات فراغت زمان جدي
است.  اين معني  و مفهوم فراغت است كه وبلن در كتاب  the theory of leisure class    در سال 1899 در پي تحليل آن بود.  .
    ب) بهره وري
    استفاده ي صحيح از عمر, از طريق بهره برداري از  ( منابع انساني, مادي, مالي ) و بكارگيري توانايي ها و استعداد ها, خلاقيت ها و رغبت هاي فرد, براي رسيدن به كميت و كيفيت مطلوب ( مناسب ) در فعاليت ها و دست يابي به زندگي بهتر و متعالي تر است .
 


پيشينه نظري و تجربي

عقايد و نظرات مربوط به موضوع تحقيق
مروري بر تحقيقات مشابه
 

عقايد و نظرات مربوط به موضوع تحقيق (پيشينه نظري)
1-    تعاريف ارائه شده از (اوقات فراغت)

در تعريف اوقات فراغت صاحبنظران علوم مختلف، نظرات مختلفي ارائه نموده اند و هر كدام از آنها بر اساس عواملي مانند :
•نوع فرهنگ و مباني ارزشي ،اعتقادي
•مباني و ديدگاههاي خاص علوم مورد نظر
•گروه و جامعه يا قشر مورد توجه
به ارائه تعريف (اوقات فراغت) پرداخته و موارد خاصي را مورد توجه و تأكيد قرار داده اند كه پاره اي از آنها عبارتند از :
•ضرورت و اهميت اوقات فراغت
•اهداف اوقات فراغت
•مقدار اوقات فراغت (كميت)
•چگونگي گذران اوقات فراغت (كيفيت)
•آثار و نتايج (ويژگي هاي) اوقات فراغت
•مشكلات اوقات فراغت
 نمونه اي از تعاريف ارائه شده:
•واژه: منظور از فراغت، سرگرمي ها، تفريحات و فعاليت هايي است كه به هنگام آسودگي از كار عادي با شوغ و رغبت، افراد به سوي آن رو مي آورند

2- مقايسه مفهوم اوقات فراغت با چند واژه ديگر
برداشتي كه افراد جامعه از مفهوم يك واژه دارند نقش مهمي در چگونگي كاربرد و استفاده از آن در زندگي روزمره آنها خواهد داشت.از اين رو ضروريست كه مقايسه اي بين اوقات فراغت وچند واژه ديگر انجام دهيم.
فراغت و بي كاري:
•بيكاري: ايامي است كه فرد شغل خود را به طور موقت يا دائم از دست مي دهد.
•فراغت: هنگامي است كه فرد شاغل زماني از وقت خود را فارغ از كار بطور دلخواه مي گذراند
فراغت و كار:
•كار: گذران وقت براي فعاليت خاص و با هدف خاص است.
•فراغت: وقت آزادي است كه فرد (مجبور به انجام) فعاليت خاصي نيست.
فراغت و تفريح سالم:
•فراغت: مربوط به اوقاتي از زندگي انسان است كه از كار كردن آزاد است يا در خواب نيست.
تفريحات سالم: مربوط به نحوه استفاده و برداشت از اين فراغت است.
3- نگاهي كوتاه به سير تحول چگونگي گذران اوقات فراغت

درباره اينكه اصولا زمان فرات پديده خاص جامعه صنعتي است يا آغاز آن را مي توان با خلقت بشر وشروع زندگي اوليه انسان دانست همه صاحبنظران هم عقيده نيستند اما آنچه مسلم است مفهوم اوقات فراغت و چگونگي گذران آن در دوره هاي مختلف زندگي بشر متفاوت بوده و با تحولات اجتماعي ، بر كميت وكيفيت واهميت آن افزوده شده است. اكنون بصورت كوتاه به بررسي سير تحول چگونگي گذران اوقات فراغت مي پردازيم.
الف: انسانهاي اوليه و زندگي قبيله اي:انساناز همان دوران اوليه حضورش در كره زمين،براي تأمين حيات خود به ستيز با طبيعت برخاست و نوعي اشتغال در زندگي روزمره اش ظاهر شد.
اما طبيعت اين اشتغال و ميزان پرداختن به آن به گونه اي بوده است كه مي توان گفت نه تنها موجب خستگي نميشده كه بعضاً خود نوعي تفريح نيز بوده است، به عبارت ديگر عملا مفهوم كار و اشتغال وبازي و تفريح براي او يكي بوده است.
ب: عصر كشاورزي:
كار و اشتغال در زندگي اجتماعي ،حتي در اصل كشاورزي هم از نوع آنچه در عصر صنعت ظاهر شد ، نبوده است.
در اين دوران نيز به لحاظ ويژگي هاي كار و اشتغال هنوز نمي تان از فراغت به مفهومي كه امروزه از آن مقصود است سخن گفت در واقع در عصر كشاورزي فراغت معنا ومفهوم تازه اي يافت به اينگونه اي كه نه مانند زندگي قبيله اي محدود به ستيز با طبيعت بود و نه مانند جامعه صنعتي در اسارت ماشين ، بلكه ميل و رغبت و اختيار و همراهي با طبيعت را مي توان از شاخصه هاي آن به شمار آورد.
ج: دوره قبل از انقلاب صنعتي (نيمه اول قرن 19):
بررسي چگونگي زندگي،كار وفراغت در قرن هيجدهم و اوايل قرن نوزدهم نشانگر آن است كه:
•طبقات ممتاز جامعه بيشتر از مزاياي فراغت بهره مند بوده اند.
•مردم عادي جامعه به علت انجام كارهاي سنگين و ممتد عملاً فرصت كوتاهي براي استراحت و بازديد از يكديگر و شركت در مراسم ملّي ومذهبي داشته اند.
د: دوران صنعتي:
با ورود به دوران صنعت و دگرگوني نظام اجتماعي ، كار و اشتغالات روزمره انسان صورت سازمان يافته اي به خود گرفت و هويتي تازه يافت كه مهم ترين آنها عبارتند از :
•كارگر خود كارفرما و صاحب كار نبود
•در ازاي انجام كار دستمزد پرداخت شده و كاركن از محصول كار جدا افتاد
•در تمام طول سال كار ادامه و جريان داشت
•كار روزانه به ساعات معيّني از شبانه روز محدود شد(در شروع و ختم كار اختياري نداشت )
 

4-    بررسي آراء و انديشه هاي صاحبنظران:

در عصر ما انديشه درباره  فراغت كم و بيش با پيدايش جامعه شناسي فراغت ، يعني دانشي كه در نظر دارد اين مسائل را به وسيله روش هاي علمي مورد بررسي قرار دهد و تفكّري سازمان يافته ايجاد كند مرتبط است.
به طور كلي در باره پيدايش فراغت و همچنين گرايش انسان به آن سه نظريه عنوان شده است  :
•اولين نظريه حاكي از اين است كه مبناي تفريح (مذهب) است. چنانچه در جامعه اوليه عملاً رسوم مذهبي از بازي و تفريح جدا نبوده است و رقص وآواز و نمايش رابطه تنگاتنگ با سنن مذهبي داشته است .
(فلوئيد هاوس) در كتاب (سلسله نظريه هاي اجتماعي) ريشه تفريح در زمان قديم را مذهب بيان مي كند و اضافه مي كند كه با استيلاي مسيحيت بر جهان ، پرداختن به تفريح نوعي
معصيت تلقي مي شده است .
•دومين نظريه راخع به فراغت ، فرضيه غريزي (بازي و تفريح) است.از طرفداران اين نظريه مي توان (جيمز بالدوين)(ويليام مك دوگال) و(كارل گروس)را نام برد.كارل گروس در كتاب (بازي و مرد)معتقد است كه بازي انسان مانند بازي حيوانات از يك نياز فطري سرچشمه مي گيرد و وظيفه اصلي بازي در سنين كودكي آماده سازي طفل براي بزرگ سالي است  .
•سومين نظريه ،فرضيه مبني بر (استراحت كسب لذت) است. (اسپنسر) در اين خصوص علت گرايش انسان به تفريح را رها شدن وي از نيرو هاي اضافي مي داند و (مورتين لاراوس) روانشناس آلماني ،عامل تفريح را نياز بشر به استراحت و جبران خستگي بيان مي كند .

5-    مشخصات فراغت در دوران جديد

مشخصات اصلي فراغت در جهان كنوني :
شاخص اول:
در جوامع رشد يافته ديگر فراغت به طبقات ممتاز و متنعم اختصاص ندارد بلكه به طبقات ديگر تعميم يافته است و با توصعه صنعت و تكامل فنّي نه فقط گسترش مي يابد بلكه افزايش پيدا مي كند .
شاخص دوم :
اين است كه در سابق طبقات كوچكتر جامعه اي از لحاظ محدود آزادي و آسودگي برخوردار بودند.اين اوقات درون خانه و خانواده صرف مي شد و صورت غير رسمي و خودماني داشت وبه همنشيني و محاوره با خويش و پيوند دوست و همسايه مي گذشت .با پيشرفت جوامع و پراكندگي وظايف خانواده ممتدرّجاً جنبه رسمي و در مواردي تجارتي پيدا كرد و جزو وظايف موسسات خاصي درآمد.
شاخص سوم:
عبارت است از به كار بردن روز افزون وسايل و اسباب ماشيني چون اتومبيل ،راديو وتلويزيون و مانند آنكه هريك در گذران اوقات فراغت آسايش سهمي بزرگ و نقشي نمايان دارد

شاخص چهارم:
اهميت خاصي است كه در حياتفردي و اجتماعي احراز كرده است،چنانكه زمان كار از زمان فراغت به كلي جدا شده اوقات فراغت ارزشي بذاته پيدا كرده است.

6-    ارزش و اهميت (اوقات فراغت)از ديدگاه اسلام و مكاتب ديگر :

قبل از طرح ديدگاههاي برخي از مكاتب در مورد اوقات فراغت لازم است به دو نكته اساسي اشاره نمائيم.
الف-  اوقات فراغت بخشي از عمر و فرصت حيات بشري است كه ارزش و اهميت آن متأثر از ارزش و اهميتي است كه هر فرد براي (عمر و حيات) خود قائل است.
ب-  اهميت و ارزشي كه هر فرد براي زندگي و حيات خويش قائل است ،خود متأثر از مجموعه شناختهاي كلي و اساسي است .
مكاتب مادي:
در مكاتب مادي كه افق ديد آنها از زندگي بشر و حيات او تا لحظه مرگ است و همه ي مراحل تكامل و پيشرفت بشر را در محدوده اي در جهان مادي و گذران زندگي اين جهان مي بيند.اهميت عمر و زمان بسيار كمتر و محدود تر از ديدگاهي كه يك انسان الهي  نسبت به حيات و زندگي دارد .
مكاتب الهي:
از ديدگاه مكاتب الهي اين دنيا مقدمه ي حيات ابدي است.و زندگي اين جهاني زمينه ي سازندگي سراسر سعادت و يا شقاوت جهان آخرت است.
لذا انسان موحد نه تنها اوقات زندگي خود را تنها براي كسب لذائذ وخواسته هاي نفساني و مادي صرف نمي كند و بلكه چون اين جهان را گذرگاه رسيدن به سعادت ابدي مي داندو در واقع به حيات دنيا به عنوان مقدمه حياط آخرت و زندگي جاودانه مي نگرد لذا از لحظه لحظه عمرش بيشترين استفاده و بهره وري را در جهت رشد و كمال همه جانبه خود مي نمايد .
 
7-  شرايط و ويژگي هاي اوقات فراغت:
 با بررسي تعاريفي كه براي اوقات فراغت ارائه شده است مشاهده مي گردد كه مهم ترين و  
بارز ترين ويژگي هاي اوقات فراغت عبارتند از:
•    جدا بودن وقت فراغت از كار و مسئوليت هاي ديگر :
در ارائه تعريف اوقات فراغت دكتر جي،بي،نيش و دكتر سيد محمد مير كمالي صرفاً بر اين ويژگي تأكيد نموده اند .
•    وجود ميل و فعاليت دلخواه و در نهايت داشتن حق انتخاب:
عده اي از صاحب نظران تنها داشتن حق انتخاب را بعنوان بارز ترين ويژگي اوقات فراغت بيان مي نمايد كه از جمله مي توان به نظر آقاي دكتر غلامعلي افروز اشاره نمود.
بارزترين ويژگي اوقات فراغت وجود نيروي انگيزه و عامل مهم انتخاب است.به لحاظ وجود همين ميل و انگيزه شخص و انتخاب آزادانه ،بهره وري از اوقات فراغت ، هر هدفي را كه همراه داشته باشد قطعاً براي فرد خوشايند و مطلوب است  .
•نداشتن انگيزه و نفع اقتصادي:
عده اي از صاحب نظران علاوه بر ويژگي ياد شده شرط سومي را براي اقات فراغت و فعاليت هاي آن در نظر مي گيرند و آن نداشتن انگيزه هاي اقتصادي در اوقات فراغت است كه به عنوان مثال مي توان به اين نكته اشاره كرد .
اوقات فراغت : ساعاتي است كه بايد بدون اجبار صرف اموري شود كه شخص به آن تمايل دارد و تا حد ممكن نبايد با نفع اقتصادي همراه باشد يا منبع درآمدي براي شخص محصوب گردد.
 
8- سفارشات و تاكيدات دين اسلام

 در دستورات اسلامي ئارد شده است كه كه زمان شبانه روز را بايد به سه قسمت كرد. يك قسمت مربوط به عبادت, بخشي ديگر خواب, و بخش سوم اختصاص به كار دارد. براي اينكه به بخش اول كه همانا عبادت مي باشد جامه ي عمل بپوشانيم بايد وقت و فرصتي باشد كه به انجام آنها بپردازيم. انجام اعمالي چون نماز-دعا-ذكر-تفكر همه نياز به اوقات فراغت و وقت آزاد دارد.
خداي متعال در چندين سوره از قرآن كريم سفارش نموده است كه سير و سفر(كه به عنوان يكي از فعاليت هايي است كه در اوقات فراغتصورت مي گيرد) كنيد تا تاريخ گذشتگان مايه عبرت و كسب تجربه شما باشد. در احاديث نيز به سفرسفارش شده است.جامعه اسلامي كه فرامين خداي متعال و سنت نبوي و ائمه معصومين را نصب العين خويش قرار داده است نياز به لوازم (اوقات فراغت ) دارد تا بتواند اعتقاد مذهبي خويش را به منصه ظهور برساند. حق تعالي در آيه ي 12 سوره ي اسرا هدف از قرار دادن شب و روز به عنوان دو آيه و نشانه ي قدرت خود به شمار و حساب آوردن اوقات فراغت ميداند:

    و جعلنا الليل و والنهار ايتين فمحونا ايه و جعلنا آيه النهار مبصره لتبتغوا  فضلا من ربكم و ليعلموا عدد السنين والحساب و كل شي فصلناه تفصيلا.

و ما شب و روز را  دو آيت ونشانه قدرت خود قرار داديم. آنگاه از آيت شب و روشني ماه تابان كاستسم و خورشيد آيت روز را هميشه تابان ساختيم تا شما در روز, روزي حلال از فضل خدا طلب كنيم. و تا آنكه شمار سال ها و حساب اوقات فراغت را بدانيد و ما براي پند و اندرز بندگان هر چيزي را مفصل بيان كرديم.

9- اوقات فراغت و آسيب پذيري هاي اجتماعي
 
 متاسفانه به دلايل متعدد از جمله عدم ايحاد نگرش مثبت در اذهان نسبت به اوقات فراغت, نبودن برنامه هاي آموزشي, توجيهي درحسن بهره وري از فرصت هاي آزاد, بررسيها و مطالعان انجام شده در ارتباط با بزهكاري ها حاكي از آن است كه در اغلب موارد, انحرافات اخلاقي و اسيب پذيريهاي اجتماعي با اوقات فراغت همبستگي دلرد.
اوقات فراغت پر ارزش ترين سرمايه ي عمر آدمي, مناسب ترين شرايط و مطلوب ترين موقعيت براي انديشه و تفكر خلاق و تبلور رفتار هاي مطلوب و خوشايند فردي و اجتماعي است. بدون ترديد هدايت فكري و حمايت مستمر كودكان, نوجوانان و جوانان در اوقات فراغت و به ويژه در تعطيلات نسبتا طولاني تابستان نه تنها آسيب پذيري اجتماعي و كجروي هاي اخلاقي آنان در هر شرايطي به حداقل مي رساند بلكه آنها را در برابر همه آسيب ها و تهاجمات فرهنگي مصون مي كند.

10- اوقات فراغت و اشاعه ي فرهنگ عمومي

عده اي از صاحبنظران بر اين عقيده هستند كه فعاليت هاي اوقات فراغت در نهايت موجب رشد و توسعه ي فرهنگي در جامعه خواهد شد. در اثر فعاليت هاي سالم از جمله كتابخواني, فعاليت هاي  هنري, شركت در اردو هاي جمعي, انجام فعاليت هاي جسماني و ورزسي, انجام فعاليت هاي فوق برنامه و ذوقي و... نه تنها از فرصت هاي بيكاري و بعضا بزهكاري هاي اجتماعي كاسته مي شود بلكه اشاعه ي فرهنگ عمومي و توسعه ي فرهنگي و نشاط و سر زندگي در حامعه افزايش خواهد يافت.

11- معناي لغوي ورزش

واژة «ورزش» در فرهنگهاي فارسي تا پيش از آنندراج در معاني كسب، زرع و كشت، شغل، عمل و حرفه بكار گرفته ميشده است تنها در آنندراج ذيل لغت «ورزشخانه» آمده است: «جاي كشتي گرفتن و ورزش نمودن كشتي گيران»   كه قصد مؤلف ظاهراً از واژه ورزش لغتي مترادف با تمرين و ممارست است. ناظم الاطباء در آخرين معني اي كه از ورزش به دست داده آن را «رياضت و اعمال مخصوصه كه براي قوّت اعمال بدني همه روزه بجاي ميآورند»  تعريف كرده است. علامة دهخدا در لغت نامه «ورزش» را در معناي تمرين و مشق بكار برده و تنها در ذيل كلمة «ورزشگاه» از ورزش بعنوان يك كار مشخص نام برده و نوشته است: «ورزشگاه (اِمركب) محلي كه به ورزش اختصاص يافته. جايي مخصوص ورزش كردن، ورزشگه، ورزشخانه، زورخانه، گود».  
دكتر محمد معين اولين فرهنگ نويسيست كه نخست در ذيل برهان قاطع   تعريف «ورزش» را داده و «آن را حركت دادن اعضاي بدن براي ايجاد قدرت» دانسته است و سپس در فرهنگ فارسي خود معناي تازة اين واژه را همراه با معادل فرانسوي آن sport عرضه كرده است.  
در يك منظومة معروف در زورخانه ها و مورد استفاده مرشدان زورخانه به نام گل گشتي از ميرنجات اصفهاني، سروده شده در حدود سالهاي 1080 هـ. ق.، كه به دليل نامعلومي دكتر معين آن را «گل گشتي توبا» خوانده است،   ما پنج بار به كلمة «ورزش» در معناي تمرين بدني و نيز در معناي ممارست و تمرين برمي خوريم   و نيز چهار بار كلمة «ورزشخانه» و «خانة ورزش» در معناي محل تمرين كشتي و حركات زورخانهاي مورد استفاده قرار گرفته است.
نكته اينجاست كه نه علامه دهخدا و نه دكتر معين از اين مثنوي عاميانه و بسيار غني از جهت مطالعات فنون كشتي و ورزشهاي زورخانهاي استفادة چنداني نكرده اند و حال آن كه اين مثنوي بسال 1312 خورشيدي از روي دفاتر يادداشت اديبالممالك فراهاني طي سه شمارة متوالي 3، 4، و 5 مجلة ارمغان در تهران به چاپ رسيده است.

   با اين همه كلمة «ورزش» در معناي عام آن كه معادل sport فرانسه و انگليسي است واژهاي متأخر است و در حقيقت از زماني كه انواع ورزشهاي نوين در ايران پا به عرصة وجود نهاده مورد استفادة عام قرار گرفته است و نيز واژه ورزش بهنگام تصويب «قانون ورزش اجباري درمدارس» در 16 شهريور ماه 1306 خ وارد قاموس واژگان دولتي ايران شده است .
اما پيش از اين «ورزش» در زبان فارسي با واژة «رياضت» عربي شناخته ميشده و در يكي از قديميترين متون نثر فارسي بنام هدايهٌ المتعلمين فيالطب، مؤلف اين كتاب پزشكي معتبر درفصلي تحت عنوان «في الرياضهٌ» ورزش را اين گونه تعريف ميكند.
رياضت  آن گاه بود كه مردم خويشتن رنجه كند و چون مانده خواهد گشتن، اندرساعت آن رنج بجاي مانَد. فاما اگر بيش بود از اين مقدار يا كم بود، از شمار رياضت نبود. و اين حركت كه ورا رياضت خوانند، تنها بود بي يار، چون راه رفتن بشتاب و دويدن و سنگ برگرفتن و كمان كشيدن و گوي زدن و تيرانداختن و طبطاب، اعني پهنه باختن، و شمشير باختن و آنچه بدين ماند. باز آنچه با يار بود چون كُستي گرفتن و سكندر زدن و كَنده جَستن و فارح خوردن. و اين، آن بود كه دو تنپشت با پشت بنهند و بغلهاء دست يك به ديگر اندر آرند، و چون حمال گاه اين مر آن را بردارد، و گاه آن مر اين را برگيرد. همچنين ميكنند. گاه آن بر پشت اين بود ستان، و گاه اين بر پشت آن بود ستان. و بود كه اين هر دو تن مر يك ديگر را كنار گيرند، و گاه اين مر آن را از زمي برگيرد، و گاه آن مر اين را چنان كه تركانكنند. و اين بازيها كه كودكان كنند اينهمه متقدمان نهادهاند تا بكار دارند مردمان تا تنهاي ايشان درست باشد بدين رياضات.  
تا جايي كه نويسندة اين سطور آگاهي دارد هدايهٌ المتعلمين فيالطب تنها كتاب كهنيست كه مجموعة ورزشهاي مختلف را تحت عنوان «رياضت« قرار داده و تعريف كرده است چه در ديگر متون فارسي هريك از اين ورزشها بعنوان يك واحد مستقل مورد اشاره قرار گرفته اند و درشرح و تعريف آنها توجهي به تعريف ورزش نشده است. در قابوسنامه آداب چوگان زدن و نخجير كردن هر كـدام فصلي دارد    و در كتاب سودمند فتوتنامة سلطاني، فصل سيم باب ششم در شرح اهل زور،  تمام باب هفتم در بيان اهل قبضه و حالات ايشان كه كلاً شرح انواع ورزشهاي زمان و نمايشهاي پهلوانيست، نه لغت «رياضت» مورد استفادة مؤلف قرار گرفته است و نه واژة «ورزش».  

اما واژة «رياضت» در زبان عربي امروز، درست در معناي ورزش بكار ميرود. المنجد در تعريف عربي «الرياضهٌ« درست مانند فرهنگ معين جملة «بكارانداختن عضلات بدن را براي تقويت آنها« بكار برده است.  و در المنهل كه فرهنگ فرانسه به عربيست اين لغت معادل ورزش فارسي و sport فرنگي آمده است ) ملك الشعراء بهار نيز شايد اولين شاعر معتبريست كه بمناسبت افتتاح بناي جديد ورزشگاه امجديه در قطعهاي تحت عنوان «ورزندگي ماية زندگيست» كه ظاهراً تاريخ سرودن آن بايد 1319 يا 1318 باشد، كلمة ورزش را در معناي عام تمرين بدني سه بار طي ده بيت تكرار كرده است.
 

12- ورزش در زبان انگليسي
sport (GAME)    noun
1 [C] a game, competition or activity needing physical effort and skill that is played or done according to rules, for enjoyment and/or as a job.
بازي, رقابت يا فعاليتي كه نياز به تلاش جسماني و مهارت دارد كه طبق قوانين و براي لذت يا به عنوان شغل انجام يا بازي مي شود.
2.U] UK all types of physical activity which people do to keep healthy or for enjoyment.
  تمام انواع فعاليت هاي بدني كه مردم براي حفظ سلامتي يا لذت انجام مي دهند                    .

3 [U] OLD-FASHIONED fun or enjoyment  سرگرمي و لذت                                              
4 An activity involving physical exertion and skill that is governed by a set of rules or customs and often undertaken competitively.
فعاليتي كه باعث استفاده مهارت و تقلاي جسماني مي شود و تابع  مجموعه اي از قوانين و رسوم است. اغلب به صورت رقابتي است.
 
13- تعاريف ورزش

الف- ورزش به فعاليتها يا مهارتهاي عادي جسماني اي گفته ميشود كه بر پايه يك رشته قوانين مورد توافق همگاني و با اهداف تفريحي، يا براي مسابقه، نشاط شخصي، دستيابي به ورزيدگي، مهارت جويي يا آميزه اي از اين اهداف انجام مي گيرد. تعريف ورزش به هدف و منظور از انجام آن بستگي دارد. براي نمونه پيكارهاي شنا كه در برابر هزاران نفر در يك استخر سرپوشيده مسابقاتي انجام ميگيرد يك گونه از ورزش بشمار ميرود درحاليكه شنا در يك استخر معمولي يا در دريا يك تفريح شمرده ميشود. رشته هاي فراواني در ورزش وجود دارند و مردم زمان و هزينه زيادي را چه به عنوان شركت كننده و چه به عنوان تماشاگر صرف ورزش ميكنند.

ب- ورزش مي تواند دربرگيرنده تمام فعاليت هايي باشد كه به نحوي مستلزم تلاش جسماني است. از كوچكترين حركت تا برگزاري يك فينال بزرگ تماماً به معناي ورزش نزديك است. ورزش فعاليتي است تابع قوانين معين كه مي توان آن را در سطوح مختلف مورد ارزيابي قرار داد. ورزش غيررسمي، ورزش سازمان يافته، ورزش تجاري(حرفه اي)، ورزش نمايشي...
 
14- ورزش و مفاهيم مترادف

تعريف بازي
 فعاليتي مفرح است، كه از يك يا چند بازيكن تشكيل شده است. و عبارت است از:
الف: هدفي كه بازيكنان در پي به دست آوردن آن هستند.
ب: يك سري از قوانين و مقررات كه مشخص مي كند، بازيكنان چه كاري را بايد انجام
دهند.
        بازي عموماً براي كسب لذت وسرگرمي انجام مي شود.
        بازي ها ممكن است شامل يك بازيكن انفرادي باشند. ولي در اغلب اوقات بين دو و يا گروهي از افراد انجام مي شود. انجام فعاليت هايي كه خارج ازقانون  و مقررات باشد معمولاً به تقلب و خطا مي انجامد. در تاريخ  بشري، مردم براي سرگرمي و ايجاد اوقاتي شاد به بازي و مسابقه مبادرت مي ورزيدند؛ و بسياري از اشكال بازي با تمام جزئيات و نحوه انجام آن در جوامع بشري موجود مي باشد.
تعريف تربيت بدنی :
تربِت بدنی در فرهنگ فارسی معين به معنی (( پرورش بدن بوسيله انواع ورزش)) آمده است.
اما در يک مفهوم کلی و جامع  تربيت بدنی به آن وجه از آموزش و پرورش گفته می شود که می خواهد از طريق فعاليتهای جسمانی از قبيل بازيهای ورزشی، ورزشها، حرکات نرمشی و حرکات موزون و ساير حرکات مربوطه حد اعلای زمينه را برای رشد و پرورش کامل استعدادها فراهم آورد*
به عبارت ديگر تربيت بدنی وسيله ای برای رشد و پرورش قوا و استعدادهای فرد برای انجام زندگی است که در مجموع موجب پرورش هوش، احساس و تکامل انسان می گردد.  
 

15- اقسام ورزش

ورزش را از ديدگاههای مختلف می توان تقسيم بندی نمود
 مثلاً از ديدگاه تاريخی به (( ورزش باستانی)) و (( ورزش مدرن ))
 از ديدگاه علوم اجتماعی به دو((ورزش انفرا دی)) و (( ورزش اجتماعی))
از نظر کيفيت اثرات آن به ((ورزش سبک)) و (( ورزش سنگين))،
درجهت اصلاح نقايص بدن (( ورزش اصلاحی)) و يا (( ورزش نوتوانی)).
از ديگر اقسام ورزش ميتوان مواارد زير را نام برد :
ورزش غيررسمي، ورزش سازمان يافته ، وزرش محلي, ورزش تجاري(حرفه اي) ، ورزش نمايشي...


16- گرايش و رغبت دانش آموزان به ورزش

 در ايجاد گرايش و رغبت بر يك فعاليت خاص در دانش آموزان و به طور كلي افراد جامعه عوامل متعددي موثر هستند. اين عوامل از بدو تولد فرد اثرات مفيد و غيرمفيدي در رفتار باقي مي گذارند و فرد با تاثيرپذيري از آنها عملكردي خاص از خود نشان مي دهد. به طور كلي درجه نيرومندي رغبتها، نگرشها و انگيزه ها و ارزشهاي فرد از جنبه هاي مهم شخصيت او به شمار مي رود. اين ويژگي ها به شكل بارزي در سازگاريهاي تحصيلي، شغلي، روابط فردي، بهره مندي از فعاليتهاي غيرشغلي و بالاخره نوع فعاليتهاي ورزشي و نحوه رفتار فرد در ميادين ورزشي اثر مي گذارد. برنامه تحصيلي بايد مشتمل بر مواردي باشد كه گرايش دانش آموزان به فعاليت هاي درس تربيت بدني را
افزايش دهد. جهت بررسي علل موثر در گرايش فرد به يك مسئله خاص، بايد به دنبال مجموعه اي از شرايط، موقعيتها، افراد و رفتارهايي بود كه دانش آموزان يا افراد خاصي در زندگي روزانه با آنها روبرو هستند: اين عوامل تحت شرايط اجتماعي و سياسي و اقتصادي تغيير مي كنند. تغييرات در اين عوامل، اثرات مستقيمي در افراد و همين طور گرايشها، نگرشها و علايق آنها دارد. بنابراين آمادگي فرد براي نشان دادن واكنش در برابر محركهاي معين از قبيل ملي، نژادي، سنتها و همين طور فعاليتهاي ورزشي نگرش فرد را نسبت به متغيرها نشان مي دهد.
نحوه رفتار مدير، والدين، دوستان و محيطي كه دانش آموزان در آن بسر مي برند، در علاقه و گرايش و حتي نگرش او به مسئله يا فعاليت خاصي موثر است و فرد با كوله باري از تجربيات و درون داده هاي قبلي و تاثيرپذيري از آنها نگرش و گرايش خاصي پيدا مي كند.
 
17- كاركرد هاي ورزش

        كاركرد اجتماعي
بنا بر اهداف اوليه المپيك جند كاركرد اجتماعي براي ورزش مي توان در نظر گرفت:
1-    كاركرد آموزشي: آموزش مشاركت اجتماعي طي تمرين هاي ورزشي در جريان ورزش رقابت آميز.
2-    كاركرد سياسي: مي توان گفت كه ورزش, تمرين دموكراسي اسن زيرا در ورزش شايسته سالاري و رقابت تجربه مي شود و اين دو از اصول دموكراسي است.
3-    كاركرد تربيتي: ورزش در موضوعات اوقات فراغت و ساختن شخصيت فردي جوانان و استكمال روح, داراي كاركرد تربيتي است.
4-    كاركرد فرامرزي و بين المللي: ورزش يك زبان مشترك و يك ابزار قابل پذيرش جهاني است. ورزش علاوه بر ايجاد همدلي ميان ملل, بهانه اي است براي هم زباني ميان دول و تفاهم بين المللي.
از زاويه ديگر, ورزش داراي سه كاركرد عمده است:
1-    توسعه فرهنگي
2-    توسعه ارتباطات
              3-       توسعه اجتماعي

1-    توسعه فرهنگي: ورزش, تمرين تفكر واقع گرايانه و پرهيز از تفكر ذهن گرايانه است. با ورود ورزش به فرهنگ ايده آليست, اين تفكر به نفع فرهنگ رئاليست رنگ مي بازد, ابعاد غير مادي فرهنگ نظير اعتقادات, آداب و رسوم و ارزش و نيز ابعاد مادي
فرهنگ نظير معماري و تكنولوژي, تحت تاثير ورزش وارد سير تكاملي مي شوند.
يكي از جلوه هاي غيرمادي فرهنگ, جايگاه زن است. در جهان ورزش تجلي آزادي زن از قيوميت مرد مشاهده ميشود و پس از تربيت ورزشي, زن به عنوان يك انسان شجاع و سر سخت به جامعه باز مي گردد. آن گاه براي پذيرش اين موجود اجتماعي نوين يعني زن در جامعه, نيازمند اصلاح فرهنگ در بخش تعريف واژه هايي نظير خصوصيات مردانگي و زنانگي ونيز لزوم ارزيابي مجدد اينگونه كليشه هاي فرهنگي مي باشيم.

2-    توسعه ارتباطات:
 الف- جذب مخاطب: در مسابقات المپيك برلين در سال 1936 , 25 سالن به تلويزيون مدار بسته مجهز و امكان تماشاي مسابقات از تلويزيون در سرتاسر آلمان نيز فراهم بود و چهل سال بعد متجاوز از 300 ميليون نفر بازي هاي المپيك را به وسيله ماهواره در سرتاسر جهان تماشا كردند.
مديريت و رهبري در ورزش-كميته ملي المپيك- ترجمه دكتر رحمت الله صديق ص90
ب- افزايش خبرنگار و گزارشگر ورزشي: در بازي هاي تابستاني المپيك, به اندازه تعداد ورزشكاران و در بازي هاي زمستاني دو برابر تعداد ورزشكاران, خبرنگار شركت مي كند.
ج- تامين برنامه براي راديو و تلويزيون:
د-جذب خواننده به روزنامه هاي ورزشي: افزاشي چشمگير مطبوعات ورزشي و علاقه خاص خوانندگان به صفحه هاي ورزشي روزنامه هاي سياسي-اجتماعي, حكايت از ميزان توجه مردم به اخبار و تحليل هاي ورزشي دارد.
ه-رواج فضاي نقد و انتقاد
و- ايجاد الگو براي جوانان: مخابره اخبار ورزشي و تصوير گزارش هاي ورزشي غالبا مرز هاي ملي را در مي نوردد و از قهرمانان, چهره اي بين المللي مي سازد مانند پله در فوتبال و محمد علي كلي در بوكس.
ز-سرگرمي:و بالاخره ورزش به عنوان يك سرگرمي عامل پر كردن اوقات فراغت و مفرح ساختن زندگي است.

3- توسعه اجتماعي: توسعه اجتماعي در سه سطح خرد, ميانه و كلان تحقق مي پذيرد.
توسغه اجتماعي ناشي از ورزش در سطح كلان, توسعه و رشد موسسه ها و نهاد ها و سازمان هاي وابسته به ورزش است و نيز ارتباط پديده ورزش با نهاد هاي كلان جامعه نظير نهاد نظامي و انتظامي و تعليم و تربيت كه به دو كاركرد مي انجاند. تقويت بنيه دفاعي كشور و تقويت مباني تعليم و تربيت.
توسعه اجتماعي در سطح كلان را نيز مي توان در ارتباط متقابل دولت و ورزش مشاهده كرد.

مهمترين كمك هاي ورزش به دولت عبارت است از:
1- تشويق جوانان به شركت در فعاليت هاي ارزشمند اجتماعي .
2-ترويج بهداشت و سلامتي.
3-گسترش هنجار هاي اجنماعي و فرهنگي در ميان مردم
4- ايجاد منزلت ملي و بين المللي
5-مبادلات بين النللي در طول مسابقات
و اما كمك دولت به ورزش هم در اين موارد ظهور مي كند:
تامين هزينه, تريت كادر متخصص, سازماندهي, كمك به افزايش مشاركت تماشاگران و ترويج ورزش از طريق رسانه ها, و توسعه برنامه هاي ورزشي مدارس و دانشگاه ها.
 
18- سير تاريخي ورزش در ايران

سامان يافتن فرهنگ تعليم و تربيت ايران را به ميرزاتقي خان اميركبير نسبت مي دهند. وي با فراهم آوردن مقدمات تأسيس دارالفنون در سال ۱۲۶۸ هـ.ق (۱۲۷۷ خورشيدي)- بيست سال پيش از دارالفنون توكيو و سه سال پس از دارالفنون اسلامبول- سازمان جديد فرهنگي ايران را بنا نهاد. اين اقدام منجر به توجه مردم به موضوع فرهنگ شد. به طوري كه در سال ۱۲۸۷ خورشيدي قانون اداري فرهنگ به تصويب رسيد. به دنبال آن با تصويب قانون فرهنگ در نهم آبان ۱۲۹۰ خورشيدي، نخستين گام در راه تثبيت سازمان فرهنگ برداشته  شد. پس از تصويب اين قانون، مدارس بسياري در تهران و ساير شهرستان ها افتتاح شدند.
در قانون فرهنگ مصوب به امر تربيت بدني و پرورش جسم دانش آموزان اشاره صريح شده است. در ماده اول اين قانون، مكتب و مدرسه به تأسيساتي اطلاق شده است كه براي تربيت اخلاقي، علمي و بدني «ابنا نوع »داير مي گردد. در ماده دوم، در مورد برنامه هايي كه از سوي وزارت معارف براي مدرسه تعيين شده، تصريح شده است كه «بايد در پروگرام، حيثيت علمي و صنعتي و نشو و نماي بدني محفوظ باشد. »
اما چنين قانوني مدارس را مجبور نمي ساخت تا امكانات و لوازم لازم براي گسترش فعاليت هاي بدني فراهم آورند. به همين دليل تصميم گرفته شد تا ورزش در مدارس جنبه قانوني و اجباري يابد.
در سال ۱۳۰۶ (هـ.ش) بنا به پيشنهاد سيد محمد تدين وزير فرهنگ وقت و براساس قانوني كه از تصويب مجلس شوراي ملي گذشت، درس تربيت بدني و ورزش به صورت رسمي جزء برنامه هاي درسي همه مقاطع تحصيلي قرار گرفت. به موجب اين قانون هر روز يك ساعت از برنامه دانش
آموزان به درس تربيت بدني و ورزش اختصاص يافت.
اين قانون داراي 4  ماده به شرح زير بود:
- ماده يك: وزارت معارف مجاز است كه ورزش را در كليه مدارس جديد اجباري كند.
- ماده دو: به غير از ايام تعطيل، همه روزه در مدارس مزبور ورزش به عمل آيد.
- ماده سه: عدد ساعات و اوقات ورزش و تربيت بدني آن را وزارت معارف تعيين خواهد كرد.
- ماده چهار: اين قانون پس از تصويب تا مدت يك سال در مراكز ايالات و ولايات و تا مدت سه سال در ساير مقاطع به موقع اجرا گذاشته خواهد شد.
اجراي اين قانون به علت كمبود امكانات و نيروي متخصص عملاً با مشكلاتي مواجه شد. چنين قانوني كه بدون توجه به تأسيسات كافي و نيروي انساني هدايت كننده تصويب شده بود، خود زمينه مهمي بود تا وزارت معارف وقت، چاره انديشي كند و برنامه هايي را براي ساعات ورزش طراحي، تدوين و ابلاغ كند.
از اين رو در سال ۱۳۱۲، اولين تشكيلات ستادي تربيت بدني و ورزش براي هدايت ورزش تدوين شد و دايره تربيت بدني در وزارت معارف، اوقاف و صنايع مستظرفه تأسيس گرديد. سپس در سال ۱۳۱۳اين دايره، انجمن ملي تربيت بدني و پيشاهنگي ايران ناميده شد.
اين انجمن در شهرستان ها هم شعبه ايجاد كرد و از سال ۱۳۱۳ براساس تصويب نامه هيأت وزيران شهرداري ها مكلف شدند نيم درصد از عوايد خود را به انجمن تربيت بدني و پيشاهنگي هر شهر بپردازند. در سال ۱۳۱۷ اين اعتبار به يك درصد و در سال ۱۳۲۸ به حداقل 5/2 و حداكثر 5 درصد افزايش يافت.
اين اعتبارات چنان كه بايد تحقق نيافت، سرانجام در سال ۱۳۳۳ از سوي وزارت كشور مقرر گرديد كه شهرداري ها در سراسر كشور حدود 3 درصد از عوايد را به انجمن هاي «تعيين تربيت بدني» شهرستان ها و استان ها پرداخت نمايند. در آن زمان تعيين و تخصيص بودجه اعتبارات براي تهيه وسايل ورزشي مدارس از مسايل مهم و قابل توجه اين انجمن ها بود.
به طور نمونه وضعيت بودجه ورزشي مدرسه سعادت بوشهر چنين گزارش شده است: در شرايطي كه حقوق معلمان با توجه به سابقه تدريس و اهميت درس بين ۳۵ تا 70 قران بود، ماهانه ۵۰  تومان براي بودجه تجهيزات و خريد وسايل ورزشي تعيين شده بود. همچنين در سال 1308 در فهرست دروس و برنامه هاي هفتگي اين مدرسه درس مشق حذف و به جاي آن 2 ساعت ورزش در هفته اضافه شده بود.
مسابقات ورزشي از سال ۱۳۱۴  در رشته هاي مختلف ورزشي بين دانش آموزان، دانشجويان و گروه هاي آزاد زيرنظر انجمن تربيت بدني و پيشاهنگي برگزار مي شد. اما از سال ۱۳۲۰ وضع تشكيلاتي و سازماني ورزش كشور تغيير كرد. در انجمن ملي تربيت بدني و پيشاهنگي ايران براي قبول مسئوليت هاي امور ورزشي مربوط به غير آموزشگاه ها تغييراتي شكل گرفت. در اين سال اداره تربيت بدني در وزارت فرهنگ از لحاظ تشكيلات اداري از انجمن جدا شد. از سال ۱۳۲۷ مسابقات ورزشي آموزشگاه ها زير نظر مستقيم اداره تربيت بدني وزارت فرهنگ قرارگرفت.
در بهار ۱۳۳۱ به موجب دستور وزارت فرهنگ كميسيوني متشكل از عده اي دبيران، مأمور بررسي برنامه هاي تحصيلي پس از چهار سال اول ابتدايي شد. كميسيون مذكور پس از بررسي، جمعاً ? ساعت ورزش در هفته را (در 2 بعداز ظهر) براي چهار ساله دوم تحصيلي مقرر نمود. تا پيش از سال ۱۳۳۲ اداره تربيت بدني وزارت آموزش و پرورش با مختصر تغييراتي وظايف امور آموزشي درس ورزش و فعاليت ها ي فوق برنامه و مسابقات را به عهده داشت.  
براي نخستين بار در سال ۱۳۳۴ مسابقات قهرماني آموزشگاه هاي كشور با شركت قهرمانان منتخب آموزشگاه هاي استان هاي كشور در تهران برگزار شد.
براي تشكيل شوراي ورزشي آموزشگاه هاي كشور اساسنامه اي به تصويب شوراي عالي فرهنگ رسيد. به موجب آن از هر نوآموز دبستاني بيست ريال و از هر دانش آموز دبيرستاني پنجاه ريال هنگام ثبت نام براي تأمين هزينه هاي ورزش آموزشگاه ها اخذ گرديد.
در سال ۱۳۳۵ تشكيلات مركزي ستادي تربيت بدني و ورزش دانش آموزي دچار تحول اساسي شد و اساسنامه جديدي در شوراي عالي فرهنگ به تصويب رسيد. به موجب آن «اداره كل تربيت بدني» در وزارت فرهنگ تأسيس شد. اين ارتقاي سطح ساختار و تشكيلات در ورزش تعليم و تربيت نقطه تحولي در ورزش دانش آموزي به شمار رفت.
از اهم وظايف اداره كل تربيت بدني وزارت فرهنگ مذكور به موارد زير مي توان اشاره نمود:
- توسعه و تعليم امر ورزش در تمام حوزه هاي فرهنگي كشور
- تربيت دبيران و آموزگاران متخصص
- تنظيم و اجراي برنامه هاي تعليماتي ورزشي
- انجام مسابقه در آموزشگاه ها اعم از دبستان و دبيرستان پسرانه و دخترانه، دولتي و ملي
- همكاري با اداره امور تربيتي دانش آموزان و انجمن ملي تربيت بدني ايران (سازمان تربيت بدني فعلي)
از زمان تأسيس اداره كل تربيت بدني، برنامه ورزش صبحگاهي در مدارس ايران به اجرا درآمد. از سال ۱۳۳۹ مسابقه هاي قهرماني منتخب آموزشگاه هاي شهرستان هاي تابعه هر استان نيز به مسابقه هاي قهرماني آموزشگاه هاي كشور افزوده شد.
در مرداد ۱۳۵۵، سازمان تربيت بدني تحت پوشش وزارت آموزش و پرورش قرار گرفت. اين تصميم انفعالي بيشتر به سبب ناكامي در مسابقات المپيك ۱۹۷۶ كانادا بود و قانون انحلال نيز در شهريور ماه ۱۳۵۶ از تصويب مجلس وقت گذشت. به موجب اين قانون وظايف و اختيارات سازمان به دبيرخانه سازمان ورزشي ايران و وزارت آموزش و پرورش واگذار گرديد. اما هنوز اقدامات مربوط به تهيه و تنظيم تشكيلات سازماني و سازمان دهي جديد سازمان ورزش به پايان نرسيده بود كه پيروزي انقلاب اسلامي آن را معوق گذاشت. سپس به موجب لايحه قانوني مصوب ۲۴/۳/۵۸ «شوراي انقلاب» قانون انحلال سازمان تربيت بدني لغو گرديد. پس از آن سازمان تربيت بدني به
عنوان يكي از سازمان هاي تابعه نخست وزيري به شمار آمد.
براي اولين بار بالاترين سطح ساختاري و تشكيلاتي تربيت بدني در حوزه ستادي وزارت آموزش و پرورش در خرداد ۱۳۵۷ شمسي تحقق يافت. در آن زمان سازمان امور اداري و استخدامي كشور- به موجب تبصره ۲ ماده ۸ استخدام كشوري- هدف، وظايف پست هاي سازماني معاونت ورزشي وزارت آموزش و پرورش را به تأييد رساند و براي اجرا به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ كرد.
برخي از متون موجود علت تأسيس معاونت ورزش در وزارت آموزش و پرورش را گستردگي كار و مسئوليت اداره كل تربيت بدني، در نظر گرفتن آمار فزاينده دانش آموزي و همچنين ورزش در برنامه هاي آموزشي ذكر كرده اند.
در سال ۱۳۵۸ در تجديد نظر ساختار حوزه هاي ستادي وزارت آموزش و پرورش، تشكيلات تربيت بدني بيش از ساير حوزه ها دگرگون شد. در اين تغييرات، معاونت ورزش مجدداً به اداره كل تربيت بدني تنزل يافت. همچنين تعداد پست هاي سازماني تربيت بدني در ادارات كل آموزش و پرورش استان ها حداكثر به ۳ پست و در ادارات آموزش و پرورش شهرستان ها به حداكثر ۲ پست محدود گرديد. پس از آن نيز در سال هاي ۱۳۶۴ ، ۱۳۶۸ ، ۱۳۷۱ ، ۱۳۷۴ و ۱۳۷۷ ساختار تربيت بدني آموزش و پرورش مورد بررسي و تجديد نظر قرار گرفت. در اسفند سال ۱۳۷۷ اداره كل تربيت بدني به دو اداره كل تربيت بدني دختران و پسران، تحت پوشش معاونت پرورشي و تربيت بدني تفكيك شد. سپس امور تربيت بدني دانش آموزان در دو بخش جداگانه- پسران و دختران- برنامه ريزي،  هدايت و سازماندهي گرديد.
بالاخره در سال ۱۳۸۰ معاونت تربيت بدني و تندرستي با ۴ دفتر تابعه: «تربيت بدني دختران»، «تربيت بدني پسران»، «بهداشت و تغذيه»، «تحقيقات و توسعه منابع» در وزارت آموزش و پرورش تشكيل شد. همچنين در تابستان ۱۳۸۱ پس از برگزاري مسابقات قهرماني كشوري دانش آموزان سراسر كشور «فدراسيون ورزش مدارس» نيز به حوزه معاونت تربيت بدني و تندرستي افزوده شد. هم اكنون، امور مربوط به مسابقات، انجمن هاي ورزشي و فعاليت هاي برون مرزي به عهده اين فدراسيون گذارده شده است. همچنين در اين سال دفتر «پيشگيري از سوء مصرف مواد مخدر» نيز به عنوان يكي ديگر از دفاتر اين معاونت به فعاليت مشغول است.
 
19- ورزش در دين زرتشت

بنا به برنامه هاي اوستا چون هرگونه درد و رنج و بيماران مولود نيروي اهريمني و غلبه آن بر انسان تشخيص داده شده بود بنا بر اين هر فرد زرتشتي موظف بود عليه اينگونه مصائب بشري به پيكار برخاسته، بكوشد تا منبع و مولد تمام بيماري ها و ناخوشيها را از بين ببرد. زيرا در تن شخص ضعيف و دردمند فكر و روح نيرومند و سالم نمي تواند وجود داشته باشد.
اگر چه دانشمندان امروز مفاد مثل معروف (عقل سالم در تن سالم است) را از امثال قديم لاتين تصور مي كنند ولي به عقيده (دكتر كارسارتلي) اين ضرب المثل از امثال معروف مذهبي ايرانيان(زرتشتي) است و اين مذهب همان اهميتي را كه به پيشرفت و نيرومندي روان مي دهد نسبت به تقويت و توانايي تن نيز قائل بوده است.
از آنجايي كه در مذهب زرتشت نيرومندي تن و چالاكي جسم داراي اهميت خاصي بوده ايرانيان باستان در هنگام انعقاد جشنهاي مذهبي به نمايش ورزشهاي قهرماني و سنجش و قدرت جسماني پرداخته و بخصوص در دوره مهرپرستي در ايران موقع جشن مهرگان انواع ورزش ها را به معرض مسابقه مي گذاشتند.
 
20- تربيت بدني در كشور هاي اروپايي
در كشور هاي اروپايي معمولا تنظيم, اجرا و كنترل برنامه هاي ورزشي و تربيت بدني مدارسي بخشي از وظايف و مسئوليت هاي وزارت آموزش و پرورش است و مسئوليت آن را رئيس تربيت بدني و تفريحات سالم به عهده دارد. معمولا گروهي به نام هيئت امنا يا مشاوران رئيس تربيت بدني

كشور ار در اداره آموزش و پرورش ياري مي كنند. اين گروه ممكن است تركيبي از نماينده وزارت دارايي, نمايندگان مربيان ورزشي, اطباي بهداشت عمومي. سازمان ملي جوانان, فدراسيون هاي ورزشي و كميته المپيك باشد. اين گروه همكار يا هيئت امنا در همه امور ورزشي كشور, از قبيل نظارت بر اجرا و كنترل برنامه هاي تربيت بدني در مدارس ابتدايي و متوسطه و عالي, تنظيم و تصويب  برنامه هاي تربيت و تعليم معلم ورزش , تصويب برنامه هاي توسعه تاسيسات و تجهيزات ورزشيو تعيين و اختصاص بودجه پروژه هاي ساختمان, تنظيم و اجراي برنامه هاي مسابقات محلي و كشوري و ملي در ورزش هاي  آماتوري و تعيين و تهيه ضوابط براي قهرمانان منتخب ملي كه به منظور شركت در مسابقات المپيك و غيره با رئيس تربيت بدني كشور همكاري دارند.

توسعه و پيشرفت ورزش در اروپا
جنگ هاي ناپلئون و شكست هاي كشور هاي اروپايي موجب از دست دادن نيرو هاي نظامي عظيم انساني و منابع مادي گرديد. اين شكيت ها موجب شد كه كشور هاي مختلف  اروپايي به فكر تجديد بناي سازمان نظامي و سپاهي خود بيفتند, و براي اين منظور در صدد استفاده از ورزشكاران و مردان توانايي كه قدرت مديريت و سازمان دهي داشته باشند, بر امدند. در نتيجه دولت ها اقدام به تاسيس مدارس نظامي كردند. تا بتوانند به نحو مطلوب از وجود ورزشكارن  قدرتمند براي
تعليمات جوانان لستفاده نمايند. بعد از اينكه برنامه هاي ورزشي در مدارس نظامي به صورت امري عادي و روزمره دزآمد, رهبران ورزش توجهشان را به برنامه تعليم و تربيت معطوف كردند. در بعضي موارد برنامه هاي تربيت بدني مدارس نظامي را عينا بدون هيچ گونه تغيير و تعديل و اصلاحي در مدارس غير نظامي اجرا كردند هر چند كه عدهاي لز رهبران و مسئولين امور ورزشي از اين واقعيت آگاه بودند كه برنامه هاي مدارس نظامي براي مدارس معمولي بسيار سنگين و خارج از حد توانايي كودكان است وبا ذوق و علاقه آنان كه بيشتر به بازي و سرگرمي توجه دارند نيز تناسب ندارد. بدين گونه توجه به كاربرد نيرو و انرژي در فعاليت هاي بدني اساس انتخاب برنامه هاي ورزشي كودكان در مدرسه قرار گرفت.
رهبران ورزش در قرن نوزده نيز نظريه كاربرد نيرو را به منظور توان بخشي در ردمان بيماريها و ناتوانايي هاي جسمي ناشي از مشاغل خاص به كار بردند. به عنوان مثال آنان در يافتند كه شغل معيني موجب كوتاهي عضلات جمع كننده بالا تنه مي شود. بدين معني كه حركات طبيعي مفاصل, شانه, كمر و ستون فقرات را مختل مي سازد. اين كوتاهي عضلات جمع كننده( منقبض كننده )و قابليت انعطاف و تعادل بدن را بر هم مي زند. براي باز گرداندن تعادل از دست رفته, مربيان ورزش از تدابيرورزشي و وسايل و لوازم خاصي براي طويل كردن عضلات كوتاه شده و هم آهنگ نمودن آنها با عضلات منبسط كننده استفاده كردند و بدين گونه مسئولان ورزشي استفاده از ورزش و فعاليت هاي بدني را در دايره درمان و توان بخشي وارد كردند. اين پيشگامان آموزش نوين دانش هاي استخوان شناسي و تشريح و فيزيولوژي (وظايف الاعضا) زمان خود را براي استفاده از وسايل و تمرينات ورزشي به كار گرفتند.
 
21- ورزش و اوقات فراغت

با شروع دوره صنعت از اواسط قرن هجدهم, و به وجود آمدن كاخانجات صنعتي و استفاده هر چه بيشتر از زغال سنگ و فولاد و بهده برداري از نيروي برق و… زندگي بشر به طور كلي دگرگون شد كه مهمترين آن از نظر اجتماعي ايجاد شهر هاي بزرگ پيرامون مراكز صنعتي بود.
مردمي كه روستاي خود مهاجرت مي كردند تا در شهر هاي بزرگ صنعتي بزرگ سكونت كنند و تبديل به كارگراني براي كارخانجات شوند, امكانات تازه اي نياز پيدا مي كردند كه به كمك آن بتوانند خستگي را از فكر و جسم خود دور كنن و براي ادامه كار در كاخانجات روحيه و نيرو بگيرند.
و به اين ترتيب, ورزش به شكلي تازه و همه گير مورد توجه قرار گرفت. تيم هاي  ورزشي در رشته هاي مختلف تشكيل شدند, اين تيم ها به مسابقه دادن با يكديگر پرداختند, ورزشگاه هاي بزرگ براي جاي دادن تماشاگران مسابفات به وجود آمدند, نشريات ورزشي مردم را در جريان اخبار و حوادث ورزشي قرار دادند, قهرمانان ورزش در نزد طرفداران خود شهرت يافتند و چنان شد كه ورزش و مسابقات ورزشي تبديل به مسئله اي مهم در زندگي و اوقات فراغت مردم شد.

22- ورزش و نقش رواني آن

ورزش علاوه بر سلامتي جسم، اثرات مهمي بر سلامت روان و روح آدمي دارد و به تجربه ثابت شده كه جوانان ورزش كار نسبت به سايرين مصونيت بيشتري در زمينه ارتكاب رفتارهاي ناهنجار دارند.
هيجان غالباً به وسيله محركهاي خارجي برانگيخته مي‎شوند و جلوه‎هاي هيجاني، معطوف آندسته از محركهاي محيطي است كه هيجان را برانگيخته مي‎كند. عاملهايي چون خشم، ترس، غم و اندوه، تجديد خاطرات گذشته و موقعيت حاضر در روند ايجاد هيجان بر روي افراد  بسيار مؤثر است. اگر افراد(از جمله زندانيان) از تحرك و فعاليت خاصي بي بهره باشند و يا از سلامت جسماني برخوردار نباشند دستگاه عصبي خودمختار در مواجهه با هيجانها دچار اختلال شده و دستگاه سمپاتيك در انجام وظيفه خود و صرف انرژي مناسب در تمركز دهي حواس و فروكشي هيجان مختل مي‎گردد.
ورزش منظم مي‎تواند برخي از هورمونهاي زيان‎بخش را كه بر اثر فشار رواني در بدن ترشح شده است دفع نمايد و اضطراب و افسردگي را كاهش دهد و براي تحمل فشار روحي و جسماني در بدن، مقاومت ايجاد كند.
23- ورزش و نقش حركتي آن

تحرك، فعاليت جسمي و ورزش بهترين و آسان ترين راه ارتقاي سلامت بشر و داروي همه دردها وبيماري هاي عصر امروز است. راهي كه مي توان براي آن هيچ بهايي نپرداخت و همه از پير و جوان، زن و مردم، سالم وبيمار در آن مشاركت كنند. تحرك راهي بسيار مفيد و موثر براي پيشگيري از بسياري از بيماري ها مانند بيمارهاي قلبي- عروقي، ديابت(قند) چاقي، فشارخون، سرطان، آرتروز، ديسك و جلوگيري از مرگ و مير چند ميليون نفر در جهان است كه سالانه در اثر عوارض ناشي از عدم تحرك روي مي دهد. حفظ سلامت، داشتن اندام مناسب و سيستم دفاعي قوي حق همه انسان هاست و مسئولان ذيربط بايد براي ايجاد آن برنامه ريزي و سرمايه گذاري
مناسب انجام دهند و مردم نيز بايد سبك و روش زندگي سالم را در پيش گيرند. اكنون همه مردم بايد ورزش و تحرك جسمي را مانند غذا جزء لاينفك زندگي خود قرار دهند.
تحقيقات و مطالعات گوناگون نشان مي دهد كه مهمترين عامل 22 نوع بيماري، عدم تحرك جسمي و كمبود فعاليت بدني است. به عبارت ديگر، عدم تحرك يكي از بزرگترين مشكلات زندگي امروز بشر است و همه افراد وظيفه دارند كه قدم مثبتي در جهت حل اين معضل اساسي بردارند تا مردم سراسر دنيا يك زندگي شاد، بانشاط و سالم پيدا كنند.
فعاليت بدني و تحرك جسمي براي هر سني از زندگي مفيد است و سودي كه انسان در اثر فعاليت جسمي مي برد، بي نظير و ضامن سلامتي جسمي، روحي و رواني فرد و اجتماع است.

24- ورزش و نقش آن بر بدن
با ورزش خونرساني به مغز افزايش مي يابد و بدين ترتيب أمادگي ذهني فرد بيشتر مي شود
قلب نيرومندتر ميشود و قادر خواهد بود با هر ضربان خون بيشتري را پمپاژ كند
فشار خون كتهش مي يابد و اين كاهش, خطر ناشي از بيماري هاي قلبي عروقي را كاهش مي دهد.
شش ها با هر تنفس اكسيژن بيشتري را دريافت مي كنند و به بدن نيز اكسيژن بيشتري مي رسد.
استخوان ها مقاومت و تراكم خود را حفظ مي كنند و كمتر مستعد صدمات و بيماري ها خواهند بود.مفاصل در نتيجه ورزش قويتر شده, نرمش و رواني بيشتري مي يابند.
عضلات قويتر و كار آمد تر مي شوند به طوري كه مدت طولاني تر قادر به كار مي شوند.  

25- نقش اقتصاد در ورزش
 
به منظور كاهش ناهمخواني ميان كشورها در زمينه ورزش فعاليت هاي مختلفي با همكاري سازمانهاي دولتي و غيردولتي آغاز شده است تا كشورهاي در حال توسعه و فقير بتوانند با كمك هاي اقتصادي حمايت كننده ها دامنه فعاليت هاي خود را وسيع تر نمايند و شرايطي فراهم نمايند تا كودكان و جوانان به ورزش دسترسي داشته و قادر باشند در برنامه هاي همگاني شركت جويند. ترويج ورزش امروزه بدون پشتوانه مالي امكان پذير نخواهد بود.
در اكثر كشورهاي جهان هفتاد درصد از بودجه ورزش را دولت و كمك هاي دولتي تقبل مي كنند. بنگاههاي صنعتي و تجاري نيز بخشي ديگر از بودجه ورزش را از طريق حمايت كننده مي پردازند، اما اساس همياري و حمايت از ورزش از طريق دولت صورت مي پذيرد. تيم هاي ملي و باشگاهها براي مقابله با هزينه هاي روز افزون مي كوشند تا متوليان و سرمايه گذاراني بيابند و دولت كه مسئول و مجري اوليه تأمين سلامتي جامعه است را متوجه اين مساعدت و حمايت نمايند. ورزش به عنوان ناقل تصاوير و آفريننده احساس علاقمندي و حتي هيجان يكي از راههايي است كه به دولت و حتي سرمايه داران خصوصي اين امكان را مي دهد تا نقش اجتماعي خود را ايفا كنند، كاركنان خود را به تحرك وادارند، اعتبار خود را بالا برده و تصوير خود را در ميان مردم روشنتر و يا تغيير دهند. بر پايه تحقيقات نشانه شناختي كه در اين زمينه انجام گرفته است هر ورزش داراي تصوير خاصي است كه سرمايه گذار خود را بدان پيوند مي دهد. بادبان مظهر فضا، خروش ساحل و مهارت است. شمشير بازي مظهر نجابت، سنت و دقت است. در حاليكه اتومبيل نمايانگر مردانگي، تحرك، اصالت و فرارفتن از خويشتن است. در اروپا هزينه هاي متوليان ورزشي نزديك به بيست ميليارد فرانك است و در آمريكا بالغ بر 4‎/5 ميليارد دلار در سال.اين ارقام ثابت نيست و آنچه بطور ثابت و مستمر منظور مي گردد، كمك هاي دولت به پديده نهادينه شده است كه مي تواند جامعه را به سوي سلامتي سوق دهد.ورزش ما در حال دگرديسي جدي است و در اكثر رشته ها به سوي تغيير هويت از آماتوري به حرفه اي است و نياز دارد تا مقابله رشته هاي مختلف قهرماني و توسعه ورزش همگاني بودجه مورد نياز به آن تزريق و از اين منظر تقويت شود.  

 
26- ورزش و تربيت بدني از ديدگاه شهيد مظلوم دكتر بهشتي
از ديدگاه يك مسلمان متعهد به نظر ما ورزش از چند جهت ضرورت زندگي انسان است. يكي از نظر بهداشت, بسياري از بيماري ها ناشي از اين است كه انسان حركات بدني كافي ندارد و ورزش عاملي موثر در تندرستي است. ديگر اينكه كمك فراواني به بالا بردن قدرت روحي و تقويت نفس مي نمايد.
بسياري از ورزش ها همراه برخورد با كار هاي سخت مي باشد مسئله ديگر حسن استفاده از ساعت فراغت مي باشد.خيلي از اين افراد و جوان ها كه ساعت فراغتشان در كار هاي زشت و فساد آور و تباه كننده مصرف مي شود و اگر به برنامه هاي ورزشي پايشان باز شود مي بينيد كه آن ساعت فراغت را با برنامه هاي ورزشي دنبال و پر مي كنند و راضي هم هستند و وقت خالي برايشان نمي ماند كه به سراغ كار هاي زشت بروند.يكي هم از نظر تربيت انسان ها براي كار دستجمعي. البته اين در ورزش هاي گروهي است.

27-اهميت و ضرورت تربيت بدني از نظر ژاك ژان روسو
روسو براي حواس اهميت خاصي قائل است. او در اين امر اصرا بسيار ورزيده و مي گويد:
براي اين كه انسان در رشته اي كاري انجام دهد لزوما ابندا بايد وسايل مورد نياز را فراهم كند و براي اين كه بتواند به خوبي از اين وسايل استفاده نمايد, بايد آن ها را محكم و مقاوم سازد. پس براي اين كه فكر كردن را بياموزيم بايد اعضاي بدن و حس هايمان را كه وسايل هوشمندي مان به حساب مي آيند ورزيده و سالم سازيم و براي اين كه بتوانيم حداكثر استفاده از اين وسايل را بنماييم بايد بدني كه آن ها را عرضه مي كند قوي و سالم باشد. لذا بدين ترتيب فقط با پرورش جسم است كه اين انديشه و تصور را مقدور مي سازيم . اعمال فكري به آساني و به طور مطمئن تري انجام مي يابد.
باستانيان به جهت داشتن جسم قوي از نظر روحي نيز از ما قوي تر بودند و اين را مديون تمرينات بدني ( و فعاليت هاي جسماني صرف ) و اهميتي كه براي آن قايل بودند, مي دانستند.


مروري بر تحقيقات مشابه
(پيشينه تجربي)
1- نحوه گذران اوقات فراغت دانشجويان دانشگاه‌هاي كشور با تأكيد بر فعاليت‌هاي ورزشي ‌/‌ مؤلف: فريدون تندنويس‌/‌ استاد راهنما: امير احمد مظفري ‌/‌ پايان‌نامه دكترا

هدف از اين پژوهش تعيين ميزان اوقات فراغت دانشجويان دختر و پسر دانشگاه‌هاي ايران در طول ترم تحصيلي و تعطيلات تابستاني و نوع فعاليت‌هاي فراغتي جاري و مورد علاقه آنان و همچنين موقع و محل گذراندن اوقات فراغت و نقش فعاليت‌هاي ورزشي در اين اوقات است. در آغاز اين پژوهش 6 درصد از دانشجويان دختر و پسر دوره كارشناسي 38 دانشگاه تحت پوشش وزارت فرهنگ و آموزش عالي (به تعداد 10485 نفر) از 25 استان كشور كه در حال گذراندن واحدهاي تربيت بدني عمومي (1) و (2) بودند به طور تصادفي انتخاب و پرسشنامه ميان آنان توزيع گشت. سپس 6‌/‌‌99 درصد پرسشنامه‌ها جمع‌آوري و مورد بررسي قرار گرفت. يافته‌هاي تحقيق نشانگر آن است كه ميزان اوقات فراغت دانشجويان در طول نيمسال تحصيلي تا 4 ساعت و در تابستان‌ها 3 تا 8 ساعت است. زمان فراغت بعدازظهرها و شبها و محل گذراندن آن،‌خوابگاه، منزل و دانشگاه ذكر شده است. تلويزيون، مطالعه، همصحبتي و ورزش چهار فعاليت جاري و ورزش، مطالعه و كامپيوتر از فعاليت‌هاي فراغتي مورد علاقه و جايگاه ورزش در فعاليت‌هاي فراغتي پسران در مرتبه سوم و براي دختران در مرتبه نهم بوده است. 5‌/‌‌15 درصد پسران و 8‌/‌31 درصد دختران ورزش نمي‌كنند. رشته‌هاي ورزشي دختران به ترتيب پياده‌روي، نرمش، دويدن، بدنسازي، واليبال و كوهنوردي و براي پسران به ترتيب فوتبال، نرمش، دويدن، بدنسازي و تنيس روي ميز است. همچنين 5‌/‌‌48 درصد دانشگاه‌ها داراي استاديوم ورزشي، 8‌/‌77 درصد داراي سالن سرپوشيده، 3‌/‌‌33 درصد استخر سرپوشيده، 7‌/‌40 درصد خوابگاه‌هاي دانشجويي داراي محل مطالعه، 5‌/‌‌87 درصد تلويزيون و 1‌/‌28 درصد داراي اتاق شطرنج هستند. رشته‌هاي ورزشي واليبال و تنيس روي ميز در تمامي دانشگاه‌هاي مورد مطالعه به شكل فعال وجود دارد ولي فوتبال 9‌/‌96 درصد، بسكتبال در 9‌/‌93 درصد و شنا در 8‌/‌81 درصد از دانشگاه‌هاي مورد مطالعه وجود دارد.
2. بررسي درباره چگونگي پر شدن اوقات فراغت دانش‌آموزان دبيرستان‌هاي مشهد و كشف زمينه‌هاي مورد علاقه دانش‌آموزان ‌/‌ سازمان مجري: اداره كل آموزش و پرورش استان خراسان ‌/‌ نوع طرح: كاربردي‌

اين طرح به بررسي نحوه گذران اوقات فراغت دانش‌آموزان پسر و دختر نواحي ششگانه شهر مشهد كه بالغ بر 1524 نفر به صورت نمونه از ميان جامعه‌اي به حجم 7000 نفر (2000 كلاس در 130 دبيرستان) انتخاب گرديده‌اند مي‌پردازد.
برخي از نتايج اين پژوهش عبارتند از: تنها 50‌/‌4 درصد دانش‌آموزان تابستان را به دلخواه گذرانده‌اند و هرچه ناحيه آموزشي و وضع درآمد خانواده‌ها بهتر بوده، دانش‌آموزان خواستار تابستان طولاني‌تري بوده‌اند. 37 درصد دانش‌آموزان درخصوص اردوها، گردش دسته‌جمعي و مسافرت به خواسته‌هاي خود رسيده‌اند و اين در حالي است كه در ميان اغلب دانش‌آموزان علاقه به اين موضوعات وجود دارد. دومين موضوع مورد علاقه دانش‌آموزان ورزش و تربيت بدني؛ 5‌/‌73 درصد علاقه‌مند و كاملاً علاقه‌مند است و تنها
8‌/‌25 درصد در اين زمينه به خواسته خود رسيده‌اند. بيشترين اشتغال به ميزان 8‌/‌47 درصد مربوط به مطالعه است. و هرچه مدرك تحصيلي پدران بالاتر بوده است تا سطح ليسانس گرايش فرزندان به انجمن‌هاي اسلامي و حضور در بسيج كاسته شده ولي از ليسانس به بعد سير صعودي يافته است.

3- نحوه گذران اوقات فراغت دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شمال تهران ‌/‌ مؤلف: محمدعلي جلالي ‌/‌ استاد راهنما: اميراحمد مظفري ‌/‌ پايان‌نامه كارشناسي ارشد
مطابق با نتايج اين پژوهش 70 درصد از جامعه مورد تحقيق داراي معدل بالاي 16 هستند. 38 درصد نخستين و 32 درصد دومين فرزند خانواده بوده و اغلب داراي والديني با تحصيلات عالي هستند. 51 درصد پدران كارمند و 37 درصد آزاد و 74 درصد مادران خانه‌دار هستند. درخصوص وضعيت جاري جامعه تحقيق در چگونگي صرف اوقات شبانه‌روز نيز اين يافته‌ها نشانگر آن است كه 90 درصد آنان بين 7 تا 11 ساعت مي‌خوابند و 71 درصد، 2 تا 6 ساعت صرف انجام تكاليف خود مي‌كنند، 72 درصد نيز 2 تا 6 ساعت وقت فراغت دارند. بيش از 75 درصد از جامعه تحقيق كمتر از 2 ساعت در هفته ورزش مي‌كنند و محل ورزش 80 درصد آنان مدرسه يا منزل است. 51 درصد از ميزان اوقات فراغت اظهار رضايت كرده و 43 درصد از مقدار امكانات و نحوه گذران اوقات فراغت تا حدي راضي، 33 درصد ناراضي و 18 درصد راضي هستند. 47 درصد معتقدند كه درس خواندن تأثير محدودكننده‌اي بر گذران اوقات فراغت دارد. در تابستان اغلب بيش از 6 ساعت اوقات فراغت در روز را ذكر كرده‌اند و در سال تحصيلي و تابستان به طور متوسط براي هر فرد 29 تا 45 ساعت در هفته محاسبه شده است. بيشتر اين زمان به تماشاي تلويزيون، مطالعه كتاب، رفتن به ميهماني، گوش كردن به نوار و كلاس‌هاي درسي مي‌گذرد و كمترين زمان فراغت را گوش كردن به راديو، پرسه زدن در خيابان، شركت در كلاس‌هاي هنري، سينما و تئاتر به خود اختصاص مي‌دهد. از رشته‌هاي ورزشي موردعلاقه نيز شنا، واليبال و بسكتبال بهترين‌ها هستند و به عنوان مهمترين موانع موجود در راه گذران دلخواه اوقات فراغت، حجم زياد درس‌ها، كمبود امكانات، محدوديت اجتماعي و بي‌برنامگي ذكر شده است.

4- بررسي نحوه گذران اوقات فراغت دانشجويان پسر دانشگاه‌هاي آزاد اسلامي جنوب خراسان با تأكيد بر جنبه تربيت بدني ‌/‌ مؤلف: علي‌اصغر محمدي ‌/‌ استاد راهنما: علي‌محمد اميرتاش ‌/‌ پايان‌نامه‌كارشناسي ارشد
مطابق با نتايج اين پايان‌نامه، 1‌/‌87 درصد از جامعه آماري داراي اوقات فراغت هستند و 11‌/‌10 درصد در اين زمينه پاسخ منفي داده‌اند. در اين ميان 31‌/‌35 درصد بيش از 3 ساعت و 1‌/‌12 درصد كمتر از 1 ساعت اوقات فراغت داشته‌اند و زمان فراغت 18‌/‌52 درصد شبها و 18‌/‌27 درصد بعدازظهرها و 19‌/‌‌4 درصد صبح‌ها بوده است. 27/‌40 درصد روز ويژه‌اي را جهت گذراندن اوقات فراغت درنظر نگرفته و 41‌/‌23 درصد نيز يك روز در هفته را درنظر گرفته‌اند. گذران اوقات فراغت با دوستان ‌2‌/‌‌49 درصد را شامل شده و 15‌/‌30 درصد با افراد خانواده و 66‌/‌16 درصد به تنهايي اوقات فراغت خود را مي‌گذرانند. 33‌/58 درصد بر اين باورند كه ورزش تأثير مثبت بر فعاليت‌هاي آموزشي داشته و 93‌/‌7 درصد نيز اين تأثير را منفي ذكر كرده‌اند.
17‌/‌53 درصد ورزش را وسيله‌اي مناسب جهت سپري كردن اوقات فراغت دانسته و 15‌/‌30 درصد بهترين وسيله و تنها 57‌/‌3 درصد آن را وسيله‌اي كم اهميت دانسته‌اند. 58‌/‌‌28 درصد كمتر از يك ساعت، 57‌/‌27درصد بين 1 تا 2 ساعت، 84‌/‌18 درصد 2 تا 3 ساعت و 5‌/‌12 درصد بيش از 3 ساعت ورزش مي‌كنند. در مقابل 33‌/‌8 درصد ورزش نمي‌كنند. 3‌/‌37 درصد در زمين‌هاي آزاد و تنها 28‌/‌2 درصد در اماكن دانشگاه ورزش مي‌كنند. 02‌/‌47 درصد امكانات دانشگاه را براي گذران اوقات فراغت خيلي ضعيف و تنها 28‌/‌2 درصد از اين امكانات اظهار رضايت كامل كرده‌اند و در مجموع 12‌/‌34 درصد رفع مشكلات اقتصادي را به عنوان مهمترين عامل جهت برطرف كردن موانع بر گذراندن مطلوب اوقات فراغت دانسته‌اند.
5- چگونگي اوقات فراغت دانشجويان پسر دانشگاه اصفهان با تأكيد بر فعاليت‌هاي ورزشي ‌/‌ مؤلف: مهدي صباغ لنگرودي ‌/‌ استاد راهنما: فريدون تندنويس ‌/‌ پايان‌نامه كارشناسي ارشد
 
هدف از اين پژوهش تعيين ميزان اوقات فراغت دانشجويان و فعاليت‌هاي جاري و همچنين فعاليت‌هاي مورد علاقه آنان در اوقات فراغت و به علاوه نگرش دانشجويان نسبت به فعاليت‌هاي ورزشي و ... ذكر شده است. جامعه آماري اين پژوهش دانشجويان پسر دوره كارشناسي دانشگاه اصفهان در نيمسال دوم تحصيلي 77-1376 هستند. 10 درصد از اين جامعه آماري به تعداد 465 نفر جامعه نمونه اين تحقيق را تشكيل مي‌دهند كه به صورت تصادفي انتخاب شده‌اند. ابزار اندازه‌گيري اين پژوهش، پرسشنامه غيراستانداردي بوده كه مشتمل بر 44 سئوال باز و بسته بوده و براي تجزيه و تحليل اطلاعات جمع‌آوري شده از آمار توصيفي و استنباطي استفاده گرديده است. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهد كه 26 درصد دانشجويان 3 تا 4 ساعت در روز اوقات فراغت دارند و در ميان فعاليت‌هاي فراغتي جاري، فعاليت‌هاي ورزشي در اولويت نخست قرار دارد و حتي در صورت فراهم بودن انواع امكانات فراغتي نيز اين يافته صدق نموده و دانشجويان علاقه‌مند به ورزش كردن هستند. 45 درصد دانشجويان از نحوه گذران اوقات فراغت خود راضي نيستند و 38 درصد دانشجويان كمي راضي، 16 درصد راضي و 1 درصد كاملاً راضي هستند. 78 درصد دانشجويان در طول شبانه‌روز تا حدودي به ورزش مي‌پردازند و 22 درصد نيز اصلاً ورزش نمي‌كنند يا كمتر از 10 دقيقه ورزش مي‌كنند. 73 درصد دانشجويان بدون مربي و 27 درصد با مربي به ورزش مي‌پردازند. 55 درصد ورزش را وسيله‌اي عالي و 34 درصد نيز وسيله‌اي خوب جهت سپري كردن اوقات فراغت اعلام كردند و كسب نشاط و لذت در ميان عواملي كه ورزش كردن به دنبال خواهد داشت در اولويت قرار دارد.  

 
منابع و مواخذ
www.avobe.com
www .daneshnameh.roshd.irdictionary.cambridge.org
www.fmp.ir
www.Iranhelers.ir
www.kayhannews.ir
mun.isfahan.ir
www. Prisons.ir
www. talash.de
ورزش و تربيت بدني در جمهوري اسلامي- اداره كل تربيت بدني وزارت آموزش و پرورش
غنبري نياكي عباس -تربيت بدني از ديدگاه انديشمندان غرب- كميته انتشارات ستاد نظام نوين تربيت بدني-انتشارات مركز فرهنگي طباطبايي
عصاره, عليرضا, نشريه پيوند تابستان 77
اصول برنامه ريزي اوقات فراغت/ محمد علي موظف رستمي/ ناشر گويه/چاپ اول 1380
نگاهي به تاريخ تربيت بدني جهان / مركز نشر دانشگاهي / چاپ اول / تاليف جواد كريمي
تاريخچه و مقررات ورزشها/ نوشته هوشنگ فتحي/چاپ اول