لطفا منتظر باشید ...
***** صفحه 1 *****
تفسير موضوعي الميزان
-----------------------------------------------------------------
ويرايش 77 کتاب جيبي از معارف قرآن در الميزان
کتاب سي و هشتم: خانواده اسلامي
تأليف: سيد مهدي امين
(تجديد نظر: 1394)
***** صفحه 2 *****
بسم الله الرحمن الرحيم
بسيار مى شود كه مردم، عملى را كه مى كنند و يا مى خواهند آغاز آن كنند، عمل خود را با نام عزيزى و يا بزرگى آغاز مى كنند، تا به اين وسيله مبارك و پر اثر شود و نيز آبرويى و احترامى به خود بگيرد و يا حداقل باعث شود كه هر وقت نام آن عمل و يا يـاد آن بـه ميـان مى آيـد، به ياد آن عـزيز نيـز بيـفتنـد.
اين معنا در كلام خداى تعالى نيز جريان يافته، خداى تعالى كلام خود را به نام خود كه عزيزترين نام است آغاز كرده، تا آن چه كه در كلامش هست نشان او را داشته باشد و مرتبط با نام او باشد و نيز ادبى باشد تا بندگان خود را به آن ادب مؤدب كند و بياموزد تا در اعمال و افعال و گفتارهايش اين ادب را رعايت و آن را با نام وى آغاز نموده، نشان وى را بدان بزند، تا عملش خدايى شده، صفات اعمال خدا را داشته باشد و مقصود اصلى از آن اعمال، خدا و رضاى او باشد و در نتيجه باطل و هالك و ناقص و ناتمام نماند، چون به نام خدايى آغاز شده كه هلاك و بطلان در او راه ندارد(1) ... و
" من به نام خدا آغاز مى كنم! "
1- الـميزان ج 1، ص 26.
***** صفحه 3 *****
فهرست مطالب:
مقدمه مولف
بخش اول : خانواده اسلامي
فصل اول: ازدواج 11
فرمان الهي ازدواج دختران و پسران
تعهد خدا بر تأمين هزينه ازدواج
هدف از تشريع حکم ازدواج
طبقات حرام در ازدواج ( مُحَرَّمات )
محرمات نَسَبي:
محرمات سَبَبي:
ازدواج هاي حلال (دائم و موقت )
ازدواج موقت
حکم تعدد زوجات، و ارتباط آن با مسئله ازدواج دختران يتيم
شرط عدالت در تعدد زوجات
ازدواج با كنيزان راه گريز از شرط عدالت در تعدد زوجات
حکم پرداخت مهريه
شرط ايمان در ازدواج با زنان مشرك
مشرك و كافر كيست؟
امتياز کنيز مسلمان بر زن آزاد مشرک
حكمت تحريم ازدواج با مشركين
تحريم ازدواج زشتکاران با پاکان
اختصاص ازدواج زنان بدکار با مردان بدکار
حلال شدن ازدواج با زنان اهل کتاب و شرايط و دلايل آن
جواز ازدواج با همسران مطلقه پسرخوانده ها
فصل دوم: ازدواج کنيزان و غلامان
ازدواج با کنيزان
ازدواج با کنيزان، ازدواج دائم
شرط ايمان در ازدواج
شرايطي براي ازدواج با کنيزان
کيفر فحشاء کنيزان
نهي از وادار کردن کنيزان به زنا
صبر بر دشواري تجرد، و پرهيز از زنا و از مشکلات ازدواج با کنيزان
امر به ايجاد تسهيلات براي ازدواج و آزادي غلامان و کنيزان
فصل سوم: زندگي مشترک
حکم سرپرستي مردان بر زنان
وظايف زنان در زندگي مشترک
استقلال زن در اراده شخصي و عمل فردي و مالکيت
مفهوم قيمومت مرد بر زن
***** صفحه 4 *****
حکم رفتار با زنان ناسازگار
ترس از جدائي، و حکم رفع اختلاف بين زن و شوهر
خوف زن از نشوز و اعراض شوهر
روايات وارده در زمينه رفتار با همسران
زندگي مشترک با همسران متعدد، با رعايت مساوات و عدالت
حکم معاشرت شايسته با زنان در جامعه اسلامي
نهي از اجراي نظرات خلاف شرع همسران و فرزندان
فصل چهارم: بچه داري
حكم شير دادن به بچه، و وظايف والدين
دوره کامل شيردادن
حق ادامه شيردادن مادر مطلقه
رعايت حق حضانت و شير دادن مادر
رعايت حق پدر بوسيله مادر
هزينه هاي بچه و نفقة همسر مطلقه بعد از فوت پدر
باز گرفتن بچه از شير
فصل پنجم: روابط زناشوئي
پاکيزگي از نظر اسلام، و پاکيزگي در زناشوئي
پاک شدن ماهانه رحم در بانوان
اوقات کناره گيري از آميزش
کناره گيري از آميزش در اقوام مختلف
اوقات مجاز آميزش
اهميت پاکيزگي از نظر خدا
همسران شما كشتزار شمايند !
نتيجه روابط زناشوئي صالح : تولد فرزند صالح و توشه آخرت
فصل ششم: احکام مربوط به حجاب، و رفتار با محرم و نامحرم
حکم حجاب
زنان مسن، استثنائي بر حکم عمومي حجاب بانوان
امر به مردان براي حفظ نگاه خود از نامحرمان
امر به مردان براي پوشاندن فروج خود از نامحرمان
امر به زنان براي حفظ نگاه و پوشاندن فروج خود از نامحرمان
نهي زنان از ظاهر کردن مواضع زينت خود
امر به زنان در نحوه پوشش مقنعه
طبقات هفتگانه محارم سببي و نسبي زنان و مجوز اظهار زينت آنان
نهي زنان از پايکوبي براي اظهار زينت خود
روايات وارده درباره حجاب و رفتار با نامحرمان
فصل هفتم: قوانين چارديواري، و روابط داخلي خانه و خانواده
نهي از نظر به اسرار داخلي خانه هاي مردم
روايات وارده در باره روابط خانوادگي
رفتار خدمتگزاران در ساعات استراحت خانواده
***** صفحه 5 *****
ادب و رفتار اطفال در ساعات استراحت والدين
ادب غذا خوردن در خانه هاي يکديگر
ادب سلام کردن در ورود به خانه هاي يکديگر
حکم قطعي خدا درباره ادب و احسان به پدر و مادر
حکم الهي بر نيکي در حق والدين
تفاوت رابطه شخصي و رابطه ديني فرزند با والدين
تأمين زندگي اخروي صالح براي خانواده
الغاي حکم جاهلي فرزندي پسرخوانده ها
فصل هشتم: خانواده رسول الله(ص)
محدوديت ها و امتيازات همسران رسول الله(ص)
اختيار انتخاب زندگي ساده پيامبر
کيفر خطاهاي همسران پيامبر
اجر اعمال صالح همسران رسول الله
تکاليف شديد و انحصاري همسران پيامبر
امر به طاعت و عبادت، و نهي از تظاهر اجتماعي و جلوه گري
تأکيد دستورات و تکاليف همسران پيامبر
مردان و زنان حائز مغفرت و اجر عظيم خدا
همسران رسول الله به منزله مادران امت اسلامند!
ازدواج هاي مخصوص رسول الله "ص"
طوايف هفتگانه همسران مجاز آن حضرت
اختيار رسول الله در مورد رفتار با همسران خود
حکم منع ازدواج رسول الله
آداب پذيرائي خانه پيامبر و همسران او
آداب حضور در دعوت به طعام در خانه رسول الله
دستور صحبت با همسران رسول الله از وراء حجاب
تحريم ابدي ازدواج با همسران رسول الله
جواز ديدار با محرمان خانواده
تحريمي از طرف رسول خدا براي جلب رضايت همسران خود
فصل نهم: طلاق، و مباني قوانين آن در قرآن
نظر قرآن درباره طلاق
واجبات طلاق
حکم محاسبه مدت عدّه و قطعي شدن طلاق
حکم اقامت همسر در خانه شوهر در مدت عدّه
حُدُودُ اللَّهِ
اقدامات قبل و بعد از سررسيد عدّه طلاق
راه نجات پرهيزگاران از بن بست و تنگناهاي زندگي
مدت عدّه زنان مأيوس از حيض و زنان باردار
رفتار با همسران مطلقه در خانه
***** صفحه 6 *****
روايات وارده در زمينه طلاق سنت و طلاق عده
حکم عده طلاق، فلسفه و منافع نگهداري عده در طلاق
نهي شديد از کتمان آبستن بودن همسر مطلقه
بازگشت شوهر به زندگي مشترک
حکم الهي بر حفظ حقوق طرفين
پايان عِدّه طلاق ، و شرايط نگهداري همسر يا رها کردن او
نهي اولياء زن از منع برگشت طرفين به زندگي مشترک
حکم محدوديت تعدد طلاق و برگشت، و حکمت آن
حكم طلاق سوم و حرمت رجوع ( و حكم محلل )
عده وفات، و تأمين مخارج زن بعد از مرگ شوهر
طلاق قبل از همخوابگي، و شرايط عده و مهريه در آن
حكم پرداخت مهريه در طلاق قبل از نزديکي
منع استرداد مهريه در طلاق
نهي از تنگ گرفتن بر زنان براي استرداد مهريه
الغاي حکم جاهلي طلاق ظهار
کفاره طلاق ظهار، و جريمه بازگشت به قوانين جاهلي
وجوب کفاره طلاق ظهار و شرايط و ميزان آن
حكم جدائي از همسر با قيد سوگند
روايات وارده درباره طلاق با سوگند
روايات وارده درباره طلاق خلع و مبارات و تخيير
فصل دهم: احکام مربوط به ايتام، همسران بيوه، ارثيه و اموال آنها
مقدمه چيني قرآن براي پياده کردن قوانين ارث
احکام و دستورات الهي براي حفظ اموال و منافع يتيمان
الغاي سنتهاي جاهلي ازدواج با دختران يتيم و غصب اموال آنها
نگهداري و مديريت اموال يتيمان عقب مانده
رفتار با يتيمان عقب مانده ذهني
تشخيص سن رشد و تفويض اختيار اموال يتيمان
روش استرداد اموال يتيمان
مسئله ولايت بر يتيم
روايت وارده درباره ميراث يتيمان
مکافات ظلم بر يتيمان- مکافات دنيوي
چگونگي برگشت ظلم به اولاد ظالم
مکفات اخروي خوردن مال يتيم
روايات وارده درباره ظلم به يتيم
تساوي حقوق و حکم اخوت ايتام با سرپرستان خود
روايات مربوط به حکم رفتار برادرانه با ايتام
آسماني و الهي بودن احکام اسلام در مورد زنان و ايتام
همسران شوهر مرده: يتيم دار، مال دار، و صاحب جمال
قيام به عدالت در امر يتيمان
***** صفحه 7 *****
وظيفه و اختيار زن بعد از فوت شوهر
شرايط خواستگاري زنان بيوه
نهي از تصاحب ارثيه زنان شوهر مرده و محروم کردن آنها از ازدواج
منع ازدواج پسر با همسر پدر بعد از فوت
فصل يازدهم: مباني قوانين ارث در قرآن
وارث کيست و چه حقي دارد؟
سهم خويشاوندان فقير و يتيمان و مساکين
قوانين تقسيم ارث
وارثان انسان
کلاله
اولويت خويشاوندان نسبي در ارث
انحصار ولايت ارث در ارحام و نسخ ولايت ارث با عقد اخوت
فصل دوازدهم: مباني قوانين وصيت در قرآن
وصيت در اسلام و در ساير سنت ها
حكم وصيت
روايات وارده در زمينه وصيت
وصيت نامه و شهود آن در سفر
بخش دوم : زن اسلامي
فصل اول: جايگاه زن در اسلام
هويت زن اسلامي
زن و موقعيت اجتماعى آن در اسلام
احکام مشترک بين زن و مرد، و احکام اختصاصي آنها
زيربناي قوانين اجتماعي اسلام در مورد زن و مرد
اقتضائات فطرت در تساوي وظايف و حقوق اجتماعي زن و مرد
اعلاميه قرآني در حقوق زن، و تفاوتهاي طبيعي زن و مرد
حکمت موجود در اختلاف سهم الارث زن و مرد
فصل دوم: امتيازات مرد و زن در قوانين اسلاميتسلط مرد بر زن در فطرت و در اسلام
موضوع سرپرستي مرد بر زن در قوانين الهي، و فلسفه آن
بحثي در آزادى زن در تمدن غرب
فصل سوم: تعدد زوجات در قوانين اسلاميبحثي در قانون تعدد زوجات در اسلام
پاسخي به مشکلات خانوادگي ناشي از چند زني
بحثي در تعدد زوجات رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلّم )
فصل چهارم: ازدواج موقت در قوانين اسلاميبحث حقوقى و اجتماعى درباره ازدواج موقت
فلسفة تشريع ازدواج با کنيزان و ازدواج موقت
ضرورت ازدواج موقت در شرايط کنوني
بحثي در روايات مربوط به ازدواج موقت
***** صفحه 8 *****
مقدمه مؤلف:
اِنَّــهُ لَقُـرْآنٌ كَـــريــمٌ " اين قـــــــــرآنـى اســت كــريـــــــــــم! "
فـى كِتــابٍ مَكْنُـــــونٍ " در كتــــــــابـــــــى مكنـــــــــــــــــــــــون! "
لا يَمَسُّــهُ اِلاَّ الْمُطَهَّـــروُنَ " كه جز دست پــاكــان و فهـم خاصان بدان نرسد! "
(77 ـ 79/ واقعه)
اين كتاب به منزله يك "كتاب مرجع" يا فرهنگ معارف قرآن است
كه از "تفسير الميزان" انتخـاب و تلخيـص و بر حسب موضوع، طبقه بندى شده است.
در يک " طبقه بندي کلي" از موضوعات قرآن كريم در تفسير الميزان قريب 77 عنوان انتخاب شد که هر يك يا چند موضوع، عنواني براى تهيه يك كتاب در نظر گرفته شد. هر كتاب در داخل خود به چندين فصل يا عنوان فرعى تقسيم گرديد. هرفصل نيز به سرفصل هايى تقسيم شد. در اين سرفصل ها، آيات و مفاهيم قرآنى از متن تفسيـر الميــزان انتخــاب و پس از تلخيص، به روال منطقى طبقه بندى و درج گرديد، به طورى كه خواننده جوان و محقق ما با مطالعه اين مطالب كوتاه وارد جهان شگفت انگيز آيات و معارف قرآن عظيم گردد.
تعدادي از اين مجلدات هم گفتارهاي مربوط به همين موضوعات و همچنين تحقيقاتي است که علامه طباطبائي رضوان الله عليه درباره اهداف آيات و سوره هاي قرآن کريم به عمل آورده است. آخرين مجلد منتخبي خلاصه از 21 جلد قبلي است.
در نظر گرفته شد اين مجلدات بر اساس سليقه خوانندگان در شکل ها و قطع هاي مختلف آماده شود. در قطع وزيري تعداد اين مجلدات به 22 رسيد. در قطع جيبي نيز چند بخش از هر کتاب اصلي، عنوان يک کتاب در نظر گرفته شد و در نتيجه به 77 جلد رسيد.
کتاب حاضر يکي از 77 جلد جيبي است که براي احتراز از تکرار، مقدمه ها و فهرست عناوين موجود در کتاب اصلي، در آن تکرار نشده است.
... و همه توفيقاتي که از جانب حق تعالي براي تأليف اين کتاب به بنده خود داده شده، ثواب و توشه راهي است که روح پاک و مقدس علامه طباطبائي بزرگوار به امت اسلام در سراسر جهان پخش کرده است. روحش با فاتحه اي از صميم دل همه مان شاد باد!
و نيز... همسر مهربانم که در آخر اين سالها روحش به مهماني خدا رفت، سال هاي طولاني يار راه متحمل من بود... سائل فاتحه و ياسين است!
سيد مهدي ( حبيبي) امين
***** صفحه 9 *****
بخش اول: خانواده اسلامي
***** صفحه 10 *****
فصل اول: ازدواج
فرمان الهي ازدواج دختران و پسران
- " وَ أَنكِحُوا الأَيَمَى مِنكمْ وَ الصلِحِينَ مِنْ عِبَادِكمْ وَ إِمَائكمْ إِن يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضلِهِ وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ!
- دختران و پسران و غلامان و كنيزان مجرد خود را اگر شايستگى دارند نكاح نماييد كه اگر تنگدست باشند خدا از كرم خويش توانگرشان كند كه خدا وسعت بخش و دانا است!"
كلمه انكاح به معناى تزويج، و كلمه ايامى به معناى پسر مجرد و دختر مجرد است، و مراد از صالحين، صالح براى تزويج است، نه صالح در اعمال.
" ان يكونوا فقراء يغنهم الله من فضله،" اين آيه وعده جميل و نيكويى است كه خداى تعالى داده، مبنى بر اينكه از فقر نترسند كه خدا ايشان را بى نياز مى كند و وسعت رزق مى دهد و آن را با جمله" و الله واسع عليم،" تاكيد كرده است. البته رزق هر كس تابع صلاحيت او است، هر چه بيشتر بيشتر، البته به شرطى كه مشيت خدا هم تعلق گرفته باشد.
تعهد خدا بر تأمين هزينه ازدواج
- " وَ لْيَستَعْفِفِ الَّذِينَ لا يجِدُونَ نِكاحاً حَتى يُغْنِيهُمُ اللَّهُ مِن فَضلِهِ...!
- و كسانى كه وسيله نكاح كردن ندارند به عفت سر كنند تا خدا از كرم خويش از اين بابت بى نيازشان كند...!"
كلمه استعفاف و تعفف با همديگر قريب المعنا هستند، و مراد از نيافتن نكاح قدرت نداشتن بر مهريه و نفقه است.
و معناى آيه اين است كه كسانى كه قدرت بر ازدواج ندارند از زنا احتراز بجويند تا خداوند ايشان را از فضل خود بى نياز كند.
در کافي به سند خود از محمد بن جعفر از پدرش از آبائش عليهم السلام روايت كرده كه فرمود: رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلّم فرمود: هر كس از ترس عيالمند شدن ازدواج نكند، نسبت به خداى عز و جل سوء ظن دارد و خدا مى فرمايد:" ان يكونوا فقراء يغنهم الله من فضله!"
( مستند: آيه 32 تا 34 سوره نور الميزان ج : 15 ص : 159)
هدف از تشريع حکم ازدواج
