***** صفحه 11 *****
اسـم اعظـم چـيست؟    
آورنده تخت ملكه سباء چه نيروئى داشت؟     
عموميّت و خصوصيّت اسماء الهى و اسم اعظم     
راه شناخت اسماء حسنى    
فصل 13 -  در شناخت خدا                   
مفهـوم رؤيـت خــدا    
مفهـوم قرب و بُعـد و مقـام قـرب الهـى    
مفهوم مقرب شدن بنده    
رضاي خدا، مقامي بالاتر از بهشت    
مشمولين رضايت خدا    
مفهــوم روز و كــار روزانه الهى     
مفهوم نور خدا و چگونگى ظهور و شمول آن    
مـفهـوم وجـه الـهـى     
وجــه الـهى و عـالـم ذر    
فصل 14-  پيامبران           
مراقبت در اعمال و انديشه موسى"ع"    
خلع نعلين موسي و دليل تقدس زمان ها و مكـان هـا     
اجـراى مشيـت الهـى در تمكّـن يـوسف در مصـر     
تحليلى بر سجـده يعقـوب     
شرح تحليلى از توقف عذاب قوم يونس و فرار او     
تـورات و انجيـل در عصـر نزول قرآن     
انجيل هاى متروك و مغضوب     
فصل 15-  بندگي و عبوديت            
سيـــر در مسيـــر عبـوديت     
بنـدگى و عبـوديت در قـامـوس قرآن     
مهاجرت از افق شرك به موطن عبوديت و مقام توحيد    
اساس پرستش آگاهانه در اسلام    
عبـــادت خـــاص امــــت هــر پيــامبــر     
فصل 16-  خودسازي            
تأثير ذكر خدا در آرامش قلب     
عامل اصلى اطمينان و آرامش دل     

***** صفحه 12 *****
تـأثيـر ذكـر در سرنوشت انسان     
تـذكـر و پنـاه جويى     
رابطــه حـالات درونـى انسان با انـواع ذكـر    
قبــول مصيبــت بــه عنـوان رضـا و خـواست الهـى     
فصل 17-  در عبادات ، نماز  و  روزه            
نمــاز، پليـس بـاطنـى    
اثر نماز در اجتناب از فحشاء و منکر    
چگونه نماز انسان را از فحشا و منكر باز مى دارد؟
چرا برخي نمازگزارها مرتکب فحشاء و منکر مي شوند؟    
فائده روزه:  " لَعَلَّکُم تَتَّقوُنَ  "    
فصل 18- ادراکات، غرايز و طبيعت انسان           
غريزه استخدام و بهره بردارى در انسان     
ادراك و عواطف انسان محل نفوذ شيطان     
عـوامل اختـلال در ادراكـات انسـان    
آرايش تكـوينـى لذايـذ فكرى و اعمال     
مفهوم قلب در قرآن    
ترتيـب رسـوخ ايمـان در قلــب انســان     
بيمـــارى دل هــا     
عبـور از عقــل به حـق     
فصل 19-  علم خاص و  عصمت پيامبران           
ادراكات مخصوص -  بصيــرت    
معصـوميت ـ نفى خطـا در ادراك هاى مخصــوص    
عصمت، يك نوع علم خاص     
تفــاوت علــم خــاص عصمــت بـا سـايـر علـوم    
انصـراف اختيارى معصومين از خـلاف     
مُخلَصين و علم خاص آن ها     
نمونه اي از کاربرد علم مخصوص    
حکمت، دانشي که خداوند عطا مي کند!    
فصل 20-  تصورات و رؤياها           
تمثــل، و واقعيـت مــوجــود خــارجــى    
دخالت تصـورات و ادراكات در نحوه تمثل     
رؤيا و حديث نفس    

***** صفحه 13 *****
تفــاوت مـرگ و خواب     
گــــــروه بنــــدى رؤيــــاهــــا            
        1 ـ رؤياهاى ناشى از تخيّلات نفسانى    
        2 ـ تأثير خصوصيات فردى در رؤيا    
        3ـ رؤيـــاهـــاى واقعـــــــى     
تحليل علمى رؤياهاى واقعـى            
        1 ـ رابطـه رؤيـا بـا وقوع حوادث از طريـق انتقـال     
        2 ـ درجات وضوح رؤيا     
        3 ـ مثال سازى و تعبير با قرينه يا ضد حادثه     
        4 ـ آشفتگى و بهم پيوستگى ـ توالى انتقالات و دشوارى تعبير     
رؤيــا از نظــر قـــرآن    
فصل 21-  درباره كلام و ساخت آن نزد انسان           
انسـان چگونـه كلام را مى سازد ؟    
كيـفـيـــت معنـــــى در كـــــلام     
نظــام تشكيــل كــلام و الهــام معنـا    
فصل 22-  چگونه خلقت آغاز شد؟           
مفهوم فاطر و ايجاد وجود از عدم    
چگونگى ايجاد آسمان ها و زمين از عدم    
زمان و ماده اوليه خلق آسمان ها و زمين    
ماده اوليه آسمان چه بود؟    
شمارش و تقسيم بندى تكوينى زمان    
وجود حيات در ساير كرات آسماني    
آب ، مايه حيات مـحسوس    
فصل 23-   پايان دنيا و آغاز قيامت           
آمادگى دنيا براى "يَوْمُ الْفَصْل"    
تمام شدن عمر ماه و خورشيد در زمان مقرر    
هلاكت و بطلان وجود ابتدايى اشياء    
بازگشت موجودات     
موضوع رجعت     
موضوع آخرالزمان    

***** صفحه 14 *****
فصل 24-  شريعت اسلام           
دقيق ترين و پيشرفته ترين قوانين    
ضمانت اجرائى قوانين اسلامى     
فصل 25- در قضاها و حکمت الهي           
آزمايش انسان ها در شدايد، فقدان ها و مصايب    
قضاى حتمى الهى در محكوميت انسان به زندگى زمينى    
فصل 26-  درباره شب قدر           
شب قدر، زمان تنظيم تقديرات و برنامه ريزى سالانه     
مفهوم سلامت در شب قدر    
فصل 27-  در مديريت سياسى و اجتماعى           
دستورالعمل هاى اجرائى براى همه مسلمانان    
آفت اعتماد و ركون به ظالمين در اداره امور مسلمين     
پرهيز از تمايــل به دوستى كفــار و بيگانگــان     
اصلاح بيماردلان جامعه اسلامى و جلوگيرى از تمايل آن ها به بيگانگان    
دستوراتى براى مديريت اجتماعى در اسلام     
دستوراتى براى اداره رفتارهاى اجتماعى مسلمانان         
         1 ـ نهى از مسخره كردن و عنوان بد دادن به مسلمانان     
        2  ـ نهى از سوءظن، تجسس عيوب و غيبت ديگران    
نمونه هاى مديريت خوب و بد از نظر قرآن                     
         1- امين و مكين و حفيظ و عليم بودن در مديريت امور     
         2- نمونه  بدترين مديريت جامعه درتاريخ بشر     
         3- رسول اللّه "ص" اسوه حسنه درمـديـريت جامعه            
فصل 28-  مرگ و برزخ           
برزخ، فاصله مرگ تا قيامت    
مدت درنگ در قبــر    
عدم احساس زمان در برزخ    
برگشت علم قبلى انسان بعد از مرگ و احياء مجدد    
تنهائى و زندگى غير اجتماعى انسـان بعد از مرگ     
ارزش مسلمان مردن!    

***** صفحه 15 *****
مــرگ و خــواب    
فصل29-  درباره ملائكه، تكاليف و وظايف آن ها           
ذات ملائكه، نوع تكاليف و وظايف آن ها    
وجود غيرجسمانى ملائكه     
هـدف وجـودى مـلائكــه     
نقش ملائكه در حوادث     
چگونگى دخالت و واسطه بودن مـلائكه در تدبير    
           1-  وساطت ملائکه در مسئله عود    
           2- وساطت ملائکه در مرحله تشريع دين    
           3- وساطت ملائکه در  تدبير امور اين عالم    
محل سكونت ملائكه و نحوه حركت آن ها    
سرعت حركت و سرعت عمل ملائكه     
وظيفه ملائكه در شب قدر     
نفى ملك بودن روح     
ملائكه محافظ انسان و اعمال او     
ملائكه محافظ عمل و نيت انسان    
ملائكه نويسنده و تشخيص كيفيت اعمال    
دو ملك مسئول ثبت و حفظ اعمال     
دو ملــك مسئـول ضبــط الفــاظ و گفتــار    
ملائكه محافظ انسان از حوادث    
فصل 30- درباره نفس و روان           
صفـات مستقـر در نفـس     
خـاطرات بـدون استقـرار در نفس     
تجسم نفسانيات در ظاهر انسان    
حـركت غيـراختيـارى انسان در نفـس خـود    
سلــوك در نفـس مـؤمن     
مــراقبـت از نفــس     
فصل 31-  درباره جن و شيطان           
ماهيّت وجودى جن و استعدادهاى آن از نظر قرآن    
ماهيت شيطان از نظر قرآن     
خـاطـرات شيطـانى چيسـت؟     

***** صفحه 16 *****
هدف از تاليف اين منتخب :
     سي سال و اندي در آماده کردن و تاليف 22 جلد " معارف قرآن در  الميزان " سپري شد که همه به هدف آسان کردن مراجعه فارسي زبانان به معارف و حکمت هاي قرآن کريم بود. اين منتخب برگزيده اي از 21 جلد قبلي است که به منظور شناساندن مطالب آنها تهيه شده است تا باصطلاح مشهور خوانندگان آن را بچشند و در دهانشان مزه کند، آن وقت براي خواندن اصل اين مطالب در 21 جلد در خود اشتياق لازم را پيدا کنند.
     " معارف قرآن در الميزان " که به منزله يک " دائرة المعارف قرآن" براي فارسي زبانان در همه موضوعات قرآني است، در 21 مجلد آماده به چاپ شد و 3 جلد اول آن در سالهاي 1370 بوسيله " سازمان  تبليغات اسلامي" چاپ و نشر گرديد.  5  جلد آن نيز در سال 1390 از طرف " موسسه قرآني تفسير جوان" چاپ و در دسترس همگان قرار گرفت.
     اما انگيزه اي که تاليف اين تک جلد " منتخب" را ضروري نمود کوتاهي عمرما و درازي شب چاپ بود، که اگر به همين منوال پيش رود انتظار مطالعه محققين جوان و استفاده آنها از تمامي مجلدات تاليف شده به سال هاي بسيارطولاني مي کشد لذا براي تسريع در اين امر دو جايگزين در نظر گرفته شد:
     اولاَ - اين که مولف همه اين 22 جلد را در سايت خود تحت عنوان " معارف قرآن در الميزان  www.ALMIZANREF.com " در دو نسخه PDF و WORD در اينترنت جهت مطالعه و دانلود و کپي برداري قرار داد که با جستجو در اينترنت اين سايت قابل مشاهده است.
     ثانيا - انتخابي از مطالب 21 جلد در يک مجلد تحت عنوان " منتخب معارف قرآن در الميزان " جايگزين مناسبي براي ارائه نمونه اي از محتويات اين مجلدات به محققان جوان و علاقمندان به الميزان به نظر رسيد و اينک انجام شد.
     نام گذاري اين کتاب نشان مي دهد که اين کتاب تنها منتخبي است که بر اساس ذوق مولف ( پس از سالهاي طولاني انس با الميزان،) تهيه شده، نه يک برگزيده يا منتخب ( بدان معني که بقيه گوهرهاي پر بهاي درياي الميزان جاي انتخاب نداشته است و....)
     هدف از نام گذاري اين کتاب به " منتخب معارف قرآن در الميزان" نيز به اين حقيقت بر مي گردد همان طورکه در بالا گفته شد 3 جلد اين مجلدات قبلا تحت عنوان " معارف قرآن در الميزان" در سالهاي 1370 به بعد چاپ شده بود. چون اغلب علاقمندان به الميزان قبلاً با اين نام مانوس بودند اين مجلد بدين نام ناميده شد.

***** صفحه 17 *****
     براي 77 جلد جيبي از نام " تفسير موضوعي الميزان" استفاده شده است که نشان دهنده ماهيت اين کار قرآني است.
     در حال حاضر اغلب نويسندگان و مؤلفين دانشمند تحت همان نام قبلي "معارف قرآن در الميزان" در خيلي از سايت هاي اينترنتي از مطالب گرانقدر اين مجلدات بهره برداري و استفاده مي کنند.
     و همه توفيقات از جانب اوست!  أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمين!
      سيد مهدي حبيبي امين
فروردين 1391

***** صفحه 18 *****

مقـدمـه مـؤلـف: 

اِنَّــهُ لَقُـرْآنٌ كَـــريــمٌ
فـى كِتــابٍ مَكْنُـــــونٍ
لا يَمَسُّــهُ اِلاَّ الْمُطَهَّـــروُنَ
" اين قـــــــــرآنـى اســت كــريـــــــــــم! "
" در كتــــــــابـــــــى مكنـــــــــــــــــون! "
" كه جز دست پــاكــان و فهـم خاصان بدان نرسد! "
(77 ـ 79/ واقعه)
اين كتاب به منزله يك "كتاب مرجع" يا فرهنگ معارف قرآن است
كه از "تفسير الميزان" انتخـاب و تلخيـص، و بر حسب موضوع،  طبقه بندى شده است.
 در يک " طبقه بندي کلي" از موضوعات قرآن كريم در تفسير الميزان قريب 75 عنوان انتخاب شد که هر يك يا چند موضوع، عنواني براى تهيه يك كتاب در نظر گرفته شد. هر كتاب در داخل خود به چندين فصل يا عنوان فرعى تقسيم گرديد. هرفصل نيز به سرفصل هايى تقسيم شد. در اين سرفصل ها، آيات و مفاهيم قرآنى از متن تفسيـر الميــزان انتخــاب و پس از تلخيص، به روال منطقى طبقه بندى و درج گرديد، به طورى كه خواننده جوان و محقق ما با مطالعه اين مطالب كوتاه وارد جهان شگفت انگيز آيات و معارف قرآن عظيم گردد.
تعدادي از اين مجلدات هم گفتارهاي مربوط به همين موضوعات و همچنين تحقيقاتي است که علامه طباطبائي رضوان الله عليه درباره اهداف آيات و سوره هاي قرآن کريم به عمل آورده است. آخرين مجلد منتخبي خلاصه از 21 جلد قبلي است.
 در پايان كار، مجموع اين معارف به قريب 5 هزار سرفصل بالغ گرديد. كار انتخاب مطالب، تلخيص، عنوان بندي و نگارش، قريب 30 سال دوام داشتــه و با توفيق الهى در ليالى مبــاركه قدر سال  1385 پايان پذيرفتــه و آمــاده چــاپ و نشــر گـرديـده است.
 در نظر گرفته شد اين مجلدات بر اساس سليقه خوانندگان در شکل ها و قطع هاي مختلف آماده شود. در قطع وزيري تعداد اين مجلدات به 22 رسيد. در قطع جيبي هر عنوان موضوع يک کتاب در نظر گرفته شد و در نتيجه  به 77 جلد رسيد.
 کتاب حاضر يکي از 77 جلد جيبي است.
 از اين مجلدات تاکنون 3 جلد به قطع وزيري با عنوان " معارف قرآن در الميزان" شامل عناوين: معارف قرآن در شناخت خدا،  نـظام آفرينش،  ملائکه و جن

***** صفحه 19 *****
شيطان  ( از انتشارات سازمان تبليغات اسلامي،) و 5 جلد به قطع جيبي با عنوان "  تفسير علامه- تفسير موضوعي الميزان " شامل عناوين: قضا و قدر در نظام آفرينش، خانواده، جنگ و صلح، جن و شيطان، غذا و تغذيه انسان ( از  انتشارات موسسه قرآني تفسير جوان - مفتاح دانش و بيان جوان - آستان قدس رضوي،) چاپ و منتشر گرديده است.
مجلدات حاضر بدون امتياز تاليف است!
  هر ناشري مي تواند در اشاعه معارف آسماني قرآن نسبت به چاپ و نشر آنها ( با عناوين مناسب و مربوط) اقدام نمايد و هر موسسه يا فردي آنها را در سايت اينترنتي خود قرار دهد!
هدف تأليف اين کتاب
  هـــــدف از تهيه اين مجموعــه و نوع طبقه بندى مطالب در آن، تسهيل مراجعه به شرح و تفسير آيات و معارف قرآن شريف، از جانب علاقمندان علوم قرآنى، مخصوصا محققين جوان است كه بتوانند اطلاعات خود را از طريق بيان مفسرى بزرگ چون علامه فقيد آية اللّه طباطبايى دريافت كنند و براى هر سؤال پاسخى مشخص و روشــن داشتـــه باشنــد!
ضرورت تأليف اين کتاب
سال هاى طولانى، مطالب متعدد و متنوع درباره مفاهيم قرآن شريف مى آموختيم اما وقتى در مقابل يك سؤال درباره معارف و شرايع دين مان قرار مى گرفتيم، يك جواب مدون و مشخص نداشتيم بلكه به اندازه مطالب متعدد و متنوعى كه شنيده بوديم بايد جواب مى داديم. زمانى كه تفسير الميزان علامه طباطبايى، قدس اللّه سرّه الشريف، ترجمه شد و در دسترس جامعه مسلمان ايرانى قرار گرفت، اين مشكل حل شد و جوابى را كه لازم بود مى توانستيم از متن خود قرآن، با تفسير روشن و قابل اعتمادِ فردى كه به اسرار مكنون دست يافته بود، بدهيم. اما آنچه مشكل مى نمود گشتن و پيدا كردن آن جواب از لابلاى چهل (يا بيست) جلد ترجمه فارسى اين تفسير گرانمايه بود.
 اين ضرورت احساس شد كه مطالب به صورت موضوعى طبقه بندى و خلاصه شود و در قالب يك دائرة المعــارف در دستــرس همه دين دوستان قرارگيرد. اين همان انگيزه اى بـود كـه مـوجب تهيه اين مجلــدات گــرديد.
 بديهى است اين مجلدات شامل تمامى جزئيات سوره ها و آيات الهى قرآن نمى شود

***** صفحه 20 *****
بلكه سعى شده مطالبى انتخاب شود كه در تفسير آيات و مفاهيم قرآنى، علامه بزرگوار به شرح و بسط و تفهيم مطلب پرداخته است.
 اصــول ايــن مطــالــب با تــوضيــح و تفصيــل در " تفسير الميزان" موجود است كــه خـواننــده مى تواند براى پى گيرى آن ها به خود الميزان مراجعه نمايد. براى اين منظور مستند هــر مطلــب با ذكــر شمــاره مجلــد و شماره صفحه مربوطه و آيه مـورد استناد در هر مطلب قيد گرديده است.
( ذكراين نكته لازم است كه ترجمه تفسيرالميزان در اوايل انتشار از دهه 50 به بعد به صورت مجموعه 40 جلدى و از دهه 60 به بعد به صورت مجموعه 20 جلدى منتشر شده و يا در لوح هاي فشرده يا در اينترنت قرار گرفته است، به تبع آن نيز در تهيه مجلدات اوليه اين کتابها (تا پايان تاريخ اديان) از ترجمه 40 جلدي اوليه و در تهيه مجلدات بعدي از ترجمه 20 جلدي آن و يا از لوح هاي فشرده استفاده شده است، لذا بهتراست درصورت نياز به مراجعه به ترجمه الميزان، علاوه برشماره مجلدات، ترتيب عددى آيات نيز، لحاظ  شود.)
... و ما همه بندگانى هستيم هر يك حامل وظيفه تعيين شده از جانب دوست و آنچه انجــام شــده و مى شـود، همه از جانب اوست !
و صلوات خدا بر محمّد مصطفى (صلى الله عليه وآله) و خاندان جليلش باد كه نخستين حاملان اين وظيفه الهى بودند، و بر علامه فقيد آية اللّه طباطبايى و اجداد او،
 و بر همه وظيفه داران اين مجموعه شريف و آباء و اجدادشان باد،
 كه مسلمان شايسته اى بودند و ما را نيز در مسيــر شنــاخت
 اسـلام واقعى پرورش دادنـد ...!
... و همه توفيقاتي که از جانب حق تعالي براي تأليف اين کتاب به بنده خود داده شده، ثواب و توشه راهي است که روح پاک و مقدس علامه طباطبائي بزرگوار به امت اسلام در سراسر جهان پخش کرده است. روحش با فاتحه اي از صميم دل همه مان شاد باد!
 و نيز... همسر مهربانم که در آخر اين سالها روحش به مهماني خدا رفت، سال هاي طولاني يار راه متحمل من بود، سائل فاتحه و ياسين است!
فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَنْتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ تَوَفَّني مُسْلِماً وَ أَلْحِقْني بِالصَّالِحينَ!
ليلة القدر سال 1394
سيد مهدى (حبيبى) امين