معرفي کتاب «اعلام الدين»
مؤلّف:
حسن بن ابی الحسن دیلمی (از علمای قرن هشتم هجری قمری)
زندگینامه:
تاریخ ولادت و فوت مؤلّف به طور دقیق مشخص نیست. و آنچه مسلم و قطعی است، اینكه او از علمای قرن هشتم هجری قمری بوده است. سید محمد امین عاملی، وفات او را در سال 841 ذكر كرده ا ست.
با بهره گیری از كلمات بزرگان علم پیرامون صفات او می توان چنین گفت كه دیلمی، عارفی نامدار و فرزانه و متبحّر در فقه، حدیث، عرفان و مغازی و سیره و از نامداران حوزه های علمیه شیعه بوده است. از حیث اعتماد و وثاقت او همین بس كه علامه مجلسی كتاب ارزشمند اعلام الدین و ارشاد القلوب آن بزرگوار را در بحار الانوار نقل كرده است. دیلمی در بین علمای شیعه از جایگاه شایسته و والایی برخوردار است.
تألیفات:
ارشاد القلوب الی الصواب، غرر الاخبار و درر الاثار، اعلام الدین فی صفات المؤمنین اربعون حدیثاً[1].
معرفی اجمالی كتاب:
موضوع كتاب در اصول و فروع دین و فضائل و رذائل اخلاقی و اعمالی بوده و یكی از مآخذ بحار الانوار می باشد.
دیلمی در كتاب خود، «البرهان علی ثبوت الایمان»، كتاب ابو الصلاح را كه یك دوره فشرده اصول عقاید است و همچنین «الاربعون حدیثاً» تألیف ابن ودعان را هم به صورت كامل آورده است. او سند روایات را به علّت مشهور بودن احادیث حذف کرده است با ابن همه ذكر می كند. ولی روایات او را به جهت وثاقت و مقام دیلمی مستند دانسته اند.
دیلمی كتاب خود را طوری ترتیب داده كه هر كس با مطالعه آن، با یك دروه اصول و فروع دین به صورت استدلالی و از راه روایات آشنا می شود.
او ابتدای كتاب خود را به بحث اصول دین اختصاص داده و مباحثی مانند اثبات وجود خدا با راههای عقلی، توحید، عدل و وجوب عصمت و راههای اثبات احكام شرع را بیان كرده پس از آن كلمات مبسوطی از ائمه ـ علیهم السلام ـ را در باب توحید ذكر نموده است.
بحث علم و جهل و ارزش علم و عالم از دیدگاه روایات، بحث بعدی كتاب می باشد. سپس بحث عظمت قرآن، صفات مؤمن و اقسام مؤمنین را به طور مفصّل بیان كرده است.
او مواعظ و وصایایی از پیامبر و ائمه ـ علیهم السّلام ـ را آورده و بحث مفصّلی در ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ضمیمه كتاب خود كرده است و در خاتمه نصایح و مواعظی از علی ـ علیه السّلام ـ را بیان نموده است.
وضعیت نشر:
كتاب اعلام الدین در یك جلد به زبان عربی از طرف مؤسسه آل البیت قم، در سال 1408 هـ.ق به چاپ رسیده است.
[1] . امل الامل، ج 2، ص 232، روضات الجنات، ج 4، ص 162.
حافظ فرزانه - مرکز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي حوزه علميه