طب پيامبر اعظم صلى اللّه عليه و آله و سلّم
معروف به طب النّبى صلى اللّه عليه و آله و سلّم
محمد جعفر واصف
- فهرست -
پيش گفتار
روايت 1 تا 25
روايت 26 تا 50
روايت 51 تا 100
روايت 101 تا 200
روايت 201 تا 300
روايت 301 تا 309
******************
پيش گفتار
در دوران حيات پيمبر گرامى اسلام حضرت محمد صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم گروهى از اصحاب و نزديكان آن حضرت در امر جمع آورى و ضبط حديث كوشش مى كردند. چنان كه على عليه السّلام مجموعه اى از احاديث رادر كتابى به نام ((جامعه )) گردآورى كرد. اين كتاب شريف كه بعدها به ((صحيفه ى على )) معروف شد، كتابى بود به املاى رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم و كتابت اميرالمومنين على عليه السّلام .
بنا به گفته ى صفار در بصائرالدرجات ، روزى پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم به على عليه السّلام فرمود:يا على آن چه بر تو املا مى كنم ، بنويس . على عليه السّلام عرض كرد، يا رسول الله ، آيا از فراموشى بر من بيم داريد؟ پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم فرمود: بر شما بيمى نيست ، چون از خداى خويش خواستم ، تو را از فراموشى حفظ كند. اما براى شركاى خود بنويس . على عليه السّلام گفت :اى رسول خدا شركاى من چه كسانى هستند؟ آن حضرت فرمود: امامان از نسل تو، آنان كه امّت من به بركت وجودشان سيراب گردند و دعاهايشان مستجاب گردد و نيز با وجود آن هاست كه خداوند عذاب را از سر امّت دور كند و رحمت خود را از آسمان نازل فرمايد.
اهميت اين كتاب شريف بر كسى پوشيده نيست . زيرا كتابى است كه از ناحيه پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم و به خط اميرالمومنين تدوين شده است .كتاب جامعه پس از شهادت اميرالمؤ منين على عليه السّلام به امام دوم سپس به امام سوم ، همين طور تا امام دوازدهم به ارث رسيد.
محمدبن حسن صفار در كتاب خويش به نام بصائرالدرجات قسمتى از احاديث را از صحيفه ى على عليه السّلام نقل كرده است ، كه از منابع مهم حديثى شيعه به شمار مى رود.(1)
اسماء بنت عميس همسر جعفربن ابى طالب ، در مجموعه اى كلام رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را گرد آورده بود. و نيز سعدبن عباده و جابربن عبداللّه انصارى نخستين ميزبان رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم در مدينه و نيز ابورافع ، خدمتكار پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم و سمرة بن جندب ، هر يك در دفتر يادداشتى ، گفتار و رفتار پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم را ثبت كرده بودند. عمروعاص ، پسرى داشت به نام عبداللّه ، وى برخلاف پدر مردى زاهد و مسلمان بود و حتى قبل از پدر، اسلام آورده بود. عبداللّه از گفتار پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در مواقع مختلف در دفتر خويش مطالبى را ثبت مى كرد. شخصى به وى گفت : مگر نمى دانى كه پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم در حالات مختلف سخن گويد، آيا جايز است نوشتن آن ها؟ عبداللّه در نوشتن ترديد كرد، لذا نزد پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم رفت و از حضرتش پرسيد، يا رسول اللّه ، گفتارتان را در دفترى گرد مى آورم ، آيا اشكالى در آن هست ؟ حضرت فرمود: ((بنويس كه من جز حق نمى گويم )). عبداللّه اين مجموعه حديثى را ((صادقه )) ناميده بود و همواره مى گفت : از تمام دنيا، به اين صادقه سرخوشم .
سخن گفتن پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم نيز آدابى خاص داشت و بسيارى از مسايل فصاحت و بلاغت را كه بعدها تدوين شده بود، رعايت مى كرد. مورّخين در اوصاف سخن گويى آن حضرت گفته اند: كم سخن مى گفت و هرگاه مى گفت آرام و شمرده مى گفت ، به طورى كه مى توانستند كلام آن حضرت را بشمارند. آن حضرت بارها فرموده بود: خداوند پرگو را دوست ندارد، لذا به صحابى خود عمار ياسر فرمود: اى عمار، نماز را دراز و سخن را كوتاه كن . پيامبر اعظم صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم با آن كه صدايى رسا داشت ، اما بلند گفتن را دوست نداشت و خود آرام و با وقار صحبت مى كرد و اين چنين كلامش در ضمير ديگران مى نشست ، زيرا جز به قدر حاجت نمى گفت . و نيز تنهايى و تفكر را بيش از معاشرت و گفت گو دوست مى داشت .
بيشتر احاديثى كه از پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم نقل شده ، مربوط به دوران مدينه است . در ابتدا، در مسجد مدينه پس از هر نماز با تكيه بر ستونى در مسجد، سخنرانى مى كرد، تا آن كه در سال پنجم هجرى يكى از انصار كه در شام منبر را ديده بود منبرى سه پله ساخت ، كه از اين سال به بعد، پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم بر بالاى منبر سخن مى گفت .
اگر در هنگام صحبت ، كسى سؤ ال مناسب مى كرد، پاسخش مى داد ، اما اعراب معمولا رعايت ادب نكرده و وسط سخنرانى آن حضرت ، سئوالات بى مورد مى كردند و اين باعث رنجش خاطر مباركش مى شد.
در اواخر دوران رسالت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه اسلام به اوج رسيده بود و مسلمانى افتخار و اسلام سراسر جزيرة العرب را فرار گرفته بود، نقل سخنان آن حضرت شاءنى بود و هر كس سعى در نقل كلام آن حضرت داشت تا براى خويش منزلتى خلق كند، چون فهم مردم يكسان نبود، گاهى كلمات آن حضرت را يا به عمد يا به سهو، از مسير اصل كلام خارج مى كردند، لذا رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم فرمود: دروغ بر من فراوان بندند و هر كسى بر من دروغ بندد، جايگاهش از آتش پر شود.
روزى شخصى از اميرالمؤ منين على عليه السّلام از اختلاف در احاديث نبوى سؤ ال نمود، حضرت در جوابش فرمود: ((در بين مردم حق و باطل وجود دارد و راست و دروغ و ناسخ و منسوخ و عام و خاص و محكم و متشابه و آن چه حفظ شده و آن چه توهّم رفته ، و بر فرستاده ى خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم در زمان خودش دروغ بستند، تا در مقام خطبه برآمد و فرمود:((هر كه از روى عمد بر من دروغ بندد، براى خود در آتش ‍ جايگاهى آماده مى كند.))
اميرالمؤ منين على عليه السّلام در نهج البلاغه خطبه ى 210، راويان حديث رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم را به چهار دسته تقسيم نمود:
1- آن كه دورو باشد و ظاهرش مؤ من نشان دهد و مسلمان ، اما از گناه باكى ندارد و بى پرواست و از روى عمد به رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم دروغ نسبت دهد، و...
2- فردى كه چيزى از رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم به گوشش ‍ رسيده و آن را چنان كه بايد نفهميده و به اشتباه شنيده ، از روى عمد دروغ را شايع نكرد، حديث پيش او است ، مى گويد و به كارش مى بندد و اظهار مى دارد:((اين را من از رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم شنيدم )).
اگر مسلمانان آگاه بودند كه وى در آن حديث اشتباه كرده ، از او قبول نمى كردند و او نيز اگر چنان چه به اشتباه بودن حديث واقف بود، لب به بيان آن نمى گشود.
3- گروه سوم آنانند: كه امرى از رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم را شنيد، ولى نهى رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم را بعدها در آن مورد نشنيد، يا نهى خبرى را شنيد و بعد امر بِدان را نشنيد. پس ...
4- چهارمين فرد آن است كه بر خدا و رسول او دروغى نسبت نمى دهد، دروغ را خوش نمى دارد، چون از خدا بيمناك است و رسول خدا را رحوت نگاه مى دارد، اشتباه نكرده و آن را كه شنيده حفظ داشته و همان را روايت نموده و به آن اضافه نكرده و از آن نكاسته ...
و گاه مى شود رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم سخنى بيان فرموده و دو معنى در آن مقصود بوده ، سخنى است خاص و سخنى است عام . آن سخن را كسى مى شنود كه نمى داند، خدا و رسول از آن چه منظور دارند، پس شنونده آن را به وجهى دريابد بى آن كه معنى واقعى آن را بشناسد، يا آن كه بداند منظور از آن چه بوده و چرا آن حديث را گفته و همه ى اصحاب رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم آن گونه نبودند كه از او سؤ الى كنند و معنى واقعى آن را بجويند تا حدى كه حتى علاقه مند بودند از عربى بيابانى تازه رسيده سؤ الى كنند و از آنان بشنوند و از اين سنخ چيزى به من نرسيد، جز آن كه معنى اش از را از او جويا شدم و به ياد سپردم . علت اختلاف مردم و پريشانى ها در روايت ها همين است كه گفتم .
اين قسمت كه از نهج البلاغه امام على عليه السّلام اقتباس شده ، نشانگر آن است كه تنها راسخون علم مى توانستند از كلام رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم دركى واقعى داشته باشند.
از طرفى آن حضرت دوست مى داشت كه سخنانش ضبط و نقل شود، لذا در حديثى فرمود: هر كس چهل حديث از من به خاطر سپارد، خداى متعال او را از اهل بهشت قرار دهد، و يا خداى متعال در قيامت او را عالم ويا دانا برانگيزد.
با استناد به اين حديث ، در بين مسلمانان نوشتن چهل حديث رواج پيدا كرد، به طورى كه تعداد دانشمندان مسلمانى كه چهل حديث نوشته اند از حد شمارش و احصاء گذشته است .
البته آن حضرت صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم براى آموختن قرآن و تلاوت و حفظ آن نيز ارزش بسيار قايل بود و ارزش و اهميت اصحابش به دانستن قرآن و عمل به آن بود. روزى گروهى را يه سفر جنگى اعزام مى داشت ، از آنان مى پرسد از قرآن چه مى دانيد؟ هر يك چيزى گفتند، يكى از آن ميان كه جوان تر بود، گفت : من سوره ى بقره و سوره ى فلان و فلان را از حفظ دارم ، چون اين جوان بيش تر از همه قرآن در حفظ داشت ، پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم وى را به اميرى آن گروه انتخاب كرد.
در ميان اصحاب آن حضرت ، چند تن ، همه قرآن را از حفظ داشتند، كه اولين آن ها اميرالمومنين عليه السّلام بود، و نيز عبداللّه بن مسعود و ابن ابى كعب و معاذبن جبل را نيز از حافظان كل قرآن دانسته اند. از عبداللّه بن مسعود نقل كرده اند كه گفت : ما قرآن مشكل آموزيم ولى آسان عمل كنيم ، اما بعد از ما، قرآن آسان آموزند ولى مشكل عمل كنند!!..
عبداللّه بن مسعود از گفتن حديث پرهيز مى كرد و هرگاه حديثى از پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم نقل مى كرد، با احتياط مى گفت : پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم چنين فرمود يا مثل اين فرمود...
ابودرداء و جابربن زيد و زيدبن ارقم و زبيربن عوام از ترس كم و زياد شدن حديث ، هيچ گاه از پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم حديثى نقل نمى كردند، زيرا بيم آن داشتند كه ندانسته ، حديث را تحريف كنند.
ابوبكر و عمر نيز از نشر حديث جلوگيرى مى كردند، در دوران خلافت عمر، هنگامى كه نوشتن و نقل حديث زياد شد، عمر دستور داد، احاديث نوشته شده را بياورند، وقتى احاديث نوشته شده جمع شد، دستور داد همه را به آتش بسوزانند.
روزى عمر، ابوهريره را بخواست و او را به خاطر زياد پراكندن حديث تازيانه زد و روزى ديگر به ابوهريره گفت : اى ابوهريره ، حديث بسيار مى گويى و دروغ مى گويى ، يا حديث گفتن فروگذار و يا تو را به سرزمين بوزينگان (آفريقا) تبعيدت مى كنم .
سخت گيرى عمر از راويان ، بدان جا رسيده بود كه از آن ها شاهد مى خواست ، روزى ابوموسى اشعرى پيش وى آمد و به رسم زمان از پشت درب سه بار سلام داد و چون پاسخ نشنيد، بازگشت . عمر، كسى به دنبال وى فرستاد كه چرا بازگشتى ، ابوموسى گفت : از پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم شنيدم ، هر كس سه بار سلام دهد و جوابش ندهند، بايد باز گردد، عمر به ابوموسى گفت : يا بر اين گفته ات شاهد بياور و اگر شاهد نداشته باشى هر چه ديدى از چشم خودت ديدى .
عمر، در دوران حكومت خويش ، به فكر جمع و كتابت حديث افتاد، چند روزى مشورت كرد، عاقبت منصرف شد و گفت : ما چيزى هم سنگ قرآن قرار ندهيم . در دبستان العارفين آمده است كه به دوران عمر، گفت وگو از تفسير قرآن براى همه كس روا نبود، چنان كه مردى به نام ضبيع به مدينه آمده بود و از مشابهات قرآن مى پرسيد، عمر فرستاد او را بياورند، مقدارى چوب خرما تهيه كرده ، آن قدر بر سر اين مرد زدند تا سرش خونين شد، بيچاره در زير ضربات چوب مى گفت : (بس است آن چه در سر من بود برفت ).
عمر، قرآنى در دست كسى ديد كه در كنار بعضى آياتش تفسيرى بود، مقراض خواست و آن تفسير را از كنار آيات بريد. ابومره كندى كتابى از شام به مدينه آورده بود و به ابن مسعود داد، ابن مسعود طشتى پر آب بخواست و كتاب را در آن فرو برد و گفت : ((اسلاف شما هلاك شدند كه كتاب خويش ‍ رها كردند و به كتاب هاى ديگر پرداختند)).
به قرينه ى اين روايات آن كتاب سوزى هاى جندى شاپور و اسكندريه هم چنان دور از ذهن نيست .
با معذرت خواهى از خواننده ى محترم كه مقدمه ى طولانى باعث ملال خاطر شد، اما خود دوست داشتم تا سرنوشتى خلاصه از پيدايش و ضبط و رواج حديث ارائه دهم ، گرچه بيش از اين هم درست نبود. احاديثى كه در اين مجموعه گردآورى شد، قسمتى از آن از كتاب چاپ سنگى كه منسوب است به شيخ ‌ابى العباس المستغفرى استفاده شد. از نوع كاغذ و نوشته ى اين كتاب پيداست كه در اواخر دوره ى قاجار كه نهضتى در چاپ كتاب در ايران ايجاد شده بود، به چاپ رسيده است ، اين كتاب شامل دو قسمت است ، در قسمت اول كه طب نبى ناميده شده حدود 137 حديث از احاديث نبوى را مؤ لف گردآورده است و در قسمت دوم يك دوره طب را به صورت خلاصه جمع آورى نموده كه آن هم در جاى خود مفيد و ارزشمند است و آن را قانونچه ناميده است .
احاديث نبوى مربوط به حفظ الصحة و بهداشت و خاص خوراكى ها، بسيار بيش تر از آن بود كه مرحوم مستغفرى جمع آورى نمودند، لذا در هنگام مطالعه از كتاب هاى حديث ، بيش از 160 حديث كه در كتاب مذكور نبود، برخورد نمودم و آن ها را نيز اضافه كردم و اكنون كتاب حاضر با بيش از 300 حديث در اختيار خوانندگان عزيز قرار دارد.
تفاوت طب قديم و طب جديد
مهم ترين اختلاف طب جديد با طب قديم ، عقلانى و استدلالى بودن طب قديم است ، در حالى كه طب جديد به روش تجربه و آزمايش متكى است . پيش از پيدايش رنسانس در قرن شانزدهم ميلادى ماهيت طب ، استدلالى بود. با نگاهى به كتاب هاى پزشكى چون قانون بوعلى سينا، ذخيره ى خوارزمشاهى و طب ناصرى و يا قانونچه كه خلاصه اى از طب قديم است ، برهانى بودن طب به روشنى معلوم مى شود. گرچه در گذشته پزشكان از تجربه هم استفاده مى كردند اما به نحوى قانونمند و مستدل ، مطالب پزشكى خود را تنظيم مى كردند. اطباء قديم با شناخت طبيعت ، موجودات هستى را به چهار قسم اصلى تقسيم مى كردند كه عبارتند از:
1) آتش : كه طبيعت آن گرم و خشك است . 2) هوا:كه داراى طبعى گرم وتر است . 3) زمين : كه طبيعت آن گرم و خشك است . 4) آب : كه داراى طبعى سرد وتر است . و نيز فصول سال را نيز به 4 قسم تقسيم مى كردند به شرح زير:
الف ) بهار: گرمِ مرطوب . ب ) تابستان : گرمِ خشك . ج ) پائيز: سرد خشك . د) زمستان : سردِ مرطوب .
از طرفى جهان را عالم كبير و انسان را عالم صغير مى دانستند. و از اين رابطه كه انسان عالم صغير بود و لاجرم تمام خصوصيات عالم طبيعى عالم كبير را در خود دارد، به اين نتيجه رسيدند كه انسان هم داراى چهار نوع مزاج است كه عبارتند از:
1- مزاج دَمَوى : و آن مزاجى است گرم وتر. دارنده اين نوع مزاج داراى خصوصياتى است كه در كتاب هاى طبى قديم به آن اشاره شده است .
2- مزاج صَفرايى : مزاج گرم و خشك .
3- مزاج سُودايى : سودايى ها افرادى هستند كه مزاجشان سرد ولى خشك است .
4- مزاج بلغمى : كه صاحب آن مزاجى سرد و گرم دارد. تمام خصوصياتى كه در سردِتر وجود دارد، در اين نوع افراد بلغمى ديده مى شود.
پس از اين مقدمات و توضيح مفصل در مورد هر يك از آنها، از طبايع چهارگانه مدد گرفته و خصوصيت هاى طبيعى سرد و گرم و خشك وتر را معلوم مى كردند، آن گاه به دنبال گياهان و معادن گشته و طبيعت هر يك از آنها را به روش تجربى و آزمايش ولى براساس همين چهار طبع مشخص ‍ مى كردند. مثلا با روش تجربه معلوم مى كردند كه فلفل طبعش گرم و خشك است و يا عسل طبعش گرم ولى مرطوب است و يا خيار از دسته مواد خوراكى است كه طبعش سرد و مرطوب مى باشد. پس موجودات نباتى و كانى و آلى روى زمين بر اساس همين چهار طبع ، خصوصيات آنها مشخص ‍ مى شد. پزشكان در گذشته معتقد بودند كه بايد بين اين چهار طبع در انسان تعادل برقرار كرد و اگر چنانچه هر يك از طبايع چهارگانه در انسان غلبه كند، مزاج شخص عليل شده و بايد با دارو و غذاهاى ضد آن ، آن را معالجه نمود.
تمامى اين مطالب با نوعى استدلال عقلى ترتيب و تنظيم يافته است . برخلاف طب بعد از رنسانس كه تمام بر آزمايش و تجربه استوار است و از اين جهت با طب قديم اختلاف ماهوى دارد، گرچه در طب قديم از تجربه و آزمايش هم استفاده مى شد و قاروره همواره از ابزار كار پزشكان بود ولى آن چه را در كتاب هاى پزشكى قديم ديده مى شود و روش كار را معلوم مى دارد، روش استدلالى است . شيخ الرئيس بوعلى سينا در كتاب قانون خويش گويد:
((طبيب بايد فيلسوف باشد تا در تشخيص بيمارى دچار اشتباه نشود))، منظور وى از فيلسوف بودن همان آشنايى با استدلال هاى عقلانى است ، به نظر وى اگر ذهن طبيب با استدلال آموخته نباشد، چه بسا در امر تشخيص ‍ يا تجويز دارو براى بيمار دچار اشتباه خواهد شد.
قبل از رُنسانس مهم ترين كتاب طبى در دانشگاه هاى اروپا، قانون بوعلى سينا بود، لذا ترجمه هاى گوناگون از آن به زبان هاى مختلف اروپايى مانند لاتين ، انگليسى ، فرانسه ، آلمانى ، هلندى و... وجود دارد. حتى در بعضى از اين زبان ها چند ترجمه مختلف از قانون صورت گرفته است و اين نشان از اهمّيّت كتاب قانون در آن سامان دارد. ولى بعد از تجديد حيات علمى فرهنگى غرب يعنى همان رنسانس كه از اساس با استدلال عقلى بر سر دشمنى در آمدند و فيلسوفانى چون رِنه دِكارت و فرانسيس بِيكِن انگليسى از اساس با استدلال هاى عقلانى با مخاصمه برخواستند و روش تجربى را در تمام علوم جايگزين روش عقلى كردند، لاجرم دانش پزشكى كه در راءس ‍ علوم قرار داشت ، از حالات استدلالى خارج و روش تجربى جايگزين آن شد. در اين ميان مزاج هاى چهارگانه و متفرعات آن اعتبار خود را از دست داد و ديگر غذايى سرد و گرم يا مزاج بلغمى و سودايى مفهوم نداشت . گرچه جسته و گريخته بعضى از پزشكان و محققان اروپايى و حتى روسى بعدها از مزاج هاى اربعه در برخى مقالات و محافل دفاع كردند، اما هنوز اعتبار از دست داده خود را بازنيافته اند.
در برخى از روايات اسلامى به سرد و گرم طبيعت غذا اشاره شده است ، مثل حديث بنفشه كه در آن اشاره شده به سردى بنفشه در تابستان و گرمى آن در زمستان ، و يا حديث ((اءصل كل داء البرودة )) كه اگر بروده را به معنى سردى بگيريم در اين حديث هم اشاره به سردى شده است و هم چنين احاديث ديگر در متن كتاب و نيز در كتاب هاى ديگر چون طب الائمه خواهيد يافت و اين نكته معلوم مى دارد كه پيش از قانون بوعلى سينا، در طب اسلامى نكاتى در مورد سرد و گرم بودن بعضى از عذاها يا مزاج انسان وجود داشته و شايد بخشى از طب اسلامى برگرفته از همان احاديث اسلامى باشد كه اين نكته را بايد با تحقيقات بيشترى معلوم كرد، زيرا ما از چگونگى طب بقراط و جالينوس خبرى نداريم .
كشور عزيزمان ايران با داشتن يازده اقليم آب و هوايى از سيزده نوع اقليم موجود در جهان و نيز با داشتن 300 روز آفتابى در سال و اختلاف درجه حدود 45 درجه حرارت ، از موقعيت ويژه اى برخوردار است . طبق نظر كارشناسان حدود 7500 نوع گياه در كشور پهناور ايران رويش دارد كه در كم تر سرزمين اين همه گياهان دارويى موجود است .
گياهانى چون بارجه و سياه تخمه و مانند آن خواص دارويى مهمى دارند، بارجه گياهى است كه در كوه هاى دامنه ى جنوبى البرز مى رويد و ظاهرا هر كيلو 1000 دلار به اروپا صادر مى شود.
رسول گرامى اسلام فرمود:الشونيز دواء من كل داء الا السام
يعنى سياه تخمه داروى درمانى بسيارى از امراض است فقط مرگ را درمان نمى كند.
شونيز يا سياه تخمه همان است كه در قديم به آن حب البركة مى گفتند، در قديم براى آن كه روزانه حب البركة مصرف شود، به نانوايى ها سفارش كرده بودند كه نانشان را با سياه تخمه همراه كنند.
لازم به يادآورى است كه كمبود آهن بين مردم ما كاملا مشهود است ، رنگ زرد و بى فروغ دانش آموزان خصوصا دانش آموزان دختر در دوره ى دبيرستان حاكى از كمبود آهن در بين آن هاست ، اطباى قديم براى رفع اين نقيصه مقدارى آهن را همراه نان به مردم مى خوراندند، بدين ترتيب كه كمچه اى آهنى را در كوره سرخ كرده و در آب فرو مى بردند، و با آن آب ، خمير گرفته ، نان مى پختند، گرچه چنين نانى كمى سياه رنگ بود، اما منفع بسيار داشت . و نيز غالب خورشت ها خصوصا خورشت فسنجان را با آهن همراه مى كردند، و ترتيب آن نيز چنين بود كه كمچه ى آهنى را در آتش سرخ كرده و چند بار در آب تميز فرو مى بردند، آن گاه با اين آب ، كه مملُو از آهن بود، فسنجان يا خورشت ديگر تهيه مى كردند. حتى بعضى از اطباى قديم خوردن ساچمه هاى آهنى را به بيمارانى كه كمبود آهن داشتند، توصيه مى كردند.
نقل فهرست وار اين مطالب براى آن است كه نسل جديد و جوانان ما بدانند كه اطباى ايرانى در گذشته با درايت ، امور بهداشتى و طبّى جامعه را تدبير مى كردند.
هنگامى كه خليفه عباسى به زكرياى رازى فيلسوف و طبيب ايرانى دستور داد تا بيمارستانى در بغداد،بنياد كند، رازى جهت مكان يابى اين بيمارستان تدبيرى انديشيد. وى دستور داد تا گوشت گوسفندى سالم و بى عيب را قطعه قطعه كرده و در چند نقطه از بغداد بر روى ميله اى آويزان كنند. سپس ‍ مكانى كه گوشت كوسفند در آن نقطه بغداد ديرتر فاسد شده بود را دليل سالم بودن هواى آن منطقه دانست . با اين تدبير بيمارستان را در آن محل تاءسيس كرد. رازى صاحب كتاب طب كبير است كه از كتاب هاى مهم طب پزشكى است .
نگاهى كلى به كتاب قانون بوعلى سينا و يا كتاب ذخيره ى خوارزمشاهى و در اين اواخر طب ناصرى و صدها كتاب ديگر نشان دهنده ى روزگارى درخشان از طب و بهداشت جامعه ى اسلامى است .
گوستاولوبون فرانسوى در كتاب تاريخ و تمدن اسلام و عرب خويش آورده است : قانون بوعلى حدود 400 سال در مراكزعلمى و دانشگاهى اروپا تدريس مى شد. اين كتاب معتبر علمى - پزشكى جهان به اكثر زبان ها ترجمه شده است ، حتى چندين ترجمه از اين كتاب در بعضى از زبان ها وجود دارد. متاءسفانه بعد از هزار سال هنوز اين كتاب به زبان فارسى يعنى زبان مادرى
بوعلى سينا برگردان نشده است . اخيرا يعنى از سال 1355 كه چند انسان با همّت تصميم به ترجمه اين كتاب به زبان فارسى گرفتند، با اين وجود بعد از گذشت 25 سال اين كار هنوز ناتمام مانده است .
برتراند راسل فيلسوف فقيد انگليسى پيش بينى كرده است كه در قرن آينده ، ابرقدرت ، كشور صاحب سلاح اتمى نيست ، بلكه ابرقدرت كشورى است كه حرف اول را در طب و معالجات پزشكى بزند، حرف درستى است ، زيرا براى بشر آينده ، با توجه به تنوع خوراك و رفاهى كه برايش ‍ فراهم شده ، طب و معالجات پزشكى مهم ترين مشكل بشر آينده است ، لذا كشور ما مى تواند، روى اين مسئله از حالا سرمايه گذارى كند، با توجه به سرمايه ى اصلى يعنى جوانان مستعد و نيز با توجه به مناطق بسيار خوب و سالم آب و هوايى كه در اختيار داريم ، مى توانيم يكى از بهترين كشورها براى معالجات پزشكى باشيم .
از خوانندگان گرامى عذرخواهى نموده ، اميد است با نظر خطاپوششان ، لغزش هاى حقير را ناديده انگارند، اگر نظرى اصلاحى دارند با تلفن 6606180-0251 اطلاع دهند.
تابستان 1385- محمد جعفر واصف
كارشناس ارشد- فلسفه - تاريخ
******************
روايت 1 تا 25
بسم اللّه الرحمن الرحيم و به نستعين
1- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ما خلق اللّه تعالى داء الا و خلق له دواء الا السام
فرمود: خداى متعال ، هر دردى كه آفريد، درمانش نيز بيافريد، مگر مرگ را كه درمان ندارد.
2- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : اءلذى اءنزل الداء انزل الشفاء.
فرمود: خدايى كه درد و بيمارى را نازل كرد، درمان آن هم نازل فرمود.
اگر دردى مانند سرطان و يا ايدز و مانند آن در حال حاضر قابل درمان نيست ، نبايد گفت : قابل درمان نيست ، بلكه داروى شفا بخش آن هنوز توسط بشر كشف نشده است . براساس احاديث فوق ، بيمارى لاعلاج وجود ندارد.
3- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : بشر المحذورين بطول العمر.
فرمود: پرهيز كنندگان را به طول عمر بشارت باد.
شايد معنايش چنين باشد كه اشخاصى كه از خوردن هر چيزى پرهيز مى كنند و به اصطلاح شكمو نيستند، عمرى طولانى تر خواهند داشت . بعضى از مترجمين محترم ، محذورين را به محرورين ترجمه كرده اند، بنابراين معناى حديث بدين صورت خواهد بود: گرم مزاجان را به طول عمر بشارت باد.
4- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : اءصل كل داء البرودة
فرمود: اساس اكثر بيمارى ها از ضعف و ناتوانى بدن است .
در كتاب هاى لغت از برودة دو معنى استنباط شده است : يعنى به معنى ضعف و ناتوانى ، چنان كه گويند:بَرَدَ زيد برادا و برودا؛يعنى : زيد ضعيف و ناتوان گرديد. ديگر به معنى سردى و خنكى نيز آمده است ، چنان كه گويند:بَرُدَبَردا و بُروُدة ؛يعنى : سرد و خنك شد. حال اگر به معنى دوم ترجمه شود، معنى حديث چنين خواهد شد: اساس اكثر بيمارى ها از سردى و يا اكثر بيمارى ها از سرماخوردگى است .
ايرج ميرزا شاعر عهد قاجار درباره ى ضعف بدن ، شعرى سروده كه بى مناسبت با حديث مذكور نيست :
گويند ابوالعلاء معرى ، شاعر نابيناى اهل سوريه در پايان عمر خويش ، دچار ضعف و سستى بدن شده بود، در بستر بيمارى ، پزشكى بر بالينش ‍ حاضر كردند، پزشك گفت : بيمار از ضعف و ناتوانى بدن ، بيمارشده ، جوجه مرغى برايش آماده كنيد تا از ناتوانى نجات پيدا كند. وقتى جوجه را بر سفره ى ابوالعلا كه در تمام عمر گوشت نخورده بود، حاضر كردند، گريه كرد و گفت :
قصه شنيدم كه بوالعلاء به همه عمر لحم نخورد و ذوات لحم نيازرد
در مرض موت با اجازه دستور خادم او جوجه با به محضر او برد
خواجه چون آن طير كشته ديد برابر اشك تحسر زهر دو ديده بيفشرد
گفت چرا ماكيان شدى ، نشدى شير تا نتواند كسب به خون كشد و خورد
مرگ براى ضعيف امر طبيعى است هر قوى اول ضعيف گشت و سپس مُرد
5- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : كل و اءنت تشتهى و اءمسك و اءنت تشتهى
فرمود: هنگامى كه گرسنه اى بخور و در حالى كه هنوز سير نشده اى از خوردن دست بردار.
6- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : المعدة بيت كل داء و الحمية راءس كل دواء فاعط نفسك ما عودتها.
فرمود: منزلگاه اكثر بيمارى ها معده ى انسان است ، و پرهيز از خوردن بى حساب نيز بهترين نوع درمان است ، بخور چيزى را كه به آن عادت كرده اى .
حكما گويند: بنى آدم در واقع بنى عادت است ، عادت هاى خوراكى در زندگى بسيار مهم اند، مثلا اگر عادت به خوردن غذاهاى ساده داشته باشيد و در يك مهمانى غذاى چرب را بخوريد، بلافاصله عوارض بد آن را احساس خواهيد كرد، از اين رو، پزشكان علوم تعذيه مى گويند، در كودكان از همان ابتدا ذائقه سازى كنيد، يعنى ذائقه ى كودكان را به غذاهاى گوناگون عادت دهيد.
7- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : اءحب الطعام الى اللّه تعالى ماكثرت عليه الايدى
فرمود: بهترين خوراكى ها در نزد خداى متعال غذايى است كه دست هاى زيادى به طرفش دراز شود.
ظاهرا معنى حديث اين است كه در يك سفره كه چند نوع غذا قرار دارد بهترين غذا آن است كه مصرف بيش ترى دارد مثل نان و برنج .
8- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : الاءكل باصبع واحدة اءكل الشيطان و الاءكل بالاثنين اءكل الجبابرة و بالثلاث اءكل الاءنبياء.
فرمود: خوردن با يك انگشت خوراك شيطان است و دو انگشتى خوردن خوراك متكبران است و با سه انگشت طعام را خوردن خوراك انبيا است .
9- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : برد الطعام فان الحار لا بركة فيه .
فرمود: غذا را سرد كرده وبخوريد كه در غذاى داغ ، خيرى نيست .
پزشكان گويند: نوعى سرطان دهان و حنجره ناشى از خوردن چاى داغ است كه بعضى ها عادت به خوردن چاى داغ يا به قول معروف چاى لب سوز دارند.
10- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : اذا اءكلتم فاخلعوا نعالكم فانه اروح لاقدامكم و انه سنة جميلة .
فرمود: هنگام غذا خوردن كفش هايتان را از پا درآوريد، تا پاهايتان راحت باشد. كه اين عمل ، روشى زيبا و درست است .
11- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : الاءكل مع الخدام من التواضع فمن اكل معهم اشتاقت اليه الجنة .
فرمود: غذا خوردن با خدمتكاران ، نشانه تواضع و فروتنى است . كسى كه چنين رفتارى دارد، بهشت در انتظارش مى باشد.
12- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : الاءكل فى السوق من الدنائة .
فرمود: در بازار و معابر عمومى چيزى خوردن ، نشانه پستى و فرومايگى شخص است .
13- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :المؤ من ياكل بشهوة اهله و المنافق ياكل اهله بشهوته .
فرمود: انسان با ايمان ، خوراكش مطابق ميل افراد خانواده اش مى باشد، در حالى كه خوراك منافق ، مطابق ميل و خواست خودش مى باشد، و خانواده برايش اهميتى ندارد.
14- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : اذا وضعت المائدة فلياكل احدكم مما يليه و لا يتناول ذروة الطعام فان البركة تاتيها من اعلاها و لايقوم احدكم و لايرفع يده و ان شبع حتى يرفع القوم ايديهم فان ذلك يخجل جليسه .
فرمود:وقتى سفره ى غذا بر پا شد، از خوراكى هاى دم دست برداريد و به طرف بالاى غذا، دست درازى نكنيد، چون خير و بركت در قسمت بالاى آن است ، و نيز اگر سير شديد، از غذا خوردن دست نكشيد، تا بقيه افراد كنار سفره هم ، غذاى خود را بخورند، تا از خوردن خجالت نكشند.
15- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :البركة فى وسط الطعام فكلوامن حافاته و لاتاءكلوا من وسطه .
فرمود: بركت در وسط غذا است ، پس از كنار آن بخوريد، نه از وسط آن .
در دو حديث اخير به بركت در وسط و يا بالاى سفره ، اشاره شد، شايد منظور مبارك حضرت آن است كه وقتى افراد سر سفره به قسمت هاى خوب و وسط سفر هجمه مى كنند، ارزش سفره ى غذا از بين مى رود، چنان كه در بعضى از مجالس عروسى و ميهمانى هاى دسته جمعى ، بعضى از مدعوين ، براى آن كه از ديگران عقب نمانند، چنان به گوشت يا خورشت ها هجمه مى كنند كه به يك باره متوجه مى شوى در سفره ، برنج و نان هست اما گوشت يا مرغ تمام شده و عملا سفره ى طعام از حيز انتفاع خارج شده و باعث نگرانى و خجالت صاحب مجلس مى شوند. اين وضع را تقريبا همه ى ما در مجالس عمومى ديده ايم . ظاهرا اين رفتار عيب ناك همواره بوده ، لذا پيامبر بزرگوار صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم در دو حديث به اين امر اخلاقى اشاره فرمودند.
16- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :البركة فى الثلاثة الجماعة و السحور و الثريد.
فرمود: خير و بركت در سه چيز است : اول به صورت دسته جمعى غذا خوردن ، دوم غذا خوردن در سحرهاو سوم نان در آب گوشت و يا آب دوغ و مانند آن ترديد كردن .
17- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من استعمل الخشبتين امن من عذاب الكليتين .
فرمود: كسى كه مسواك و خلال مى كند،از درد كليه ها در امان خواهد بود.
ممكن است حديث بدين صورت باشد ((من استعمل الخشبتين امن من عذاب الكلبتين ))يعنى : كسى كه از دو چوب (خلال و مسواك ) مدام استفاده كند، از درد و بيمارى هاى دندان در امان خواهد بود.
مراد از كلبتين ، انبر دندان كشى است .
18- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :تخللوا على اثر الطعام و تمضمضوا فانهما مصحة الناب و النواجد.
فرمود: بعد از خوردن ، خلال كنيد و با مضمضه كردن ، دهان را بشوييد زيرا اين عمل موجب سلامتى دندان هايتان مى شود.
19- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :القصعة تستغفر لمن يلحسها.
فرمود: ظرف غذا و بشقاب ، براى كسى كه آن را خوب پاك كرده و بليسد استغفار مى كند.
مقصود از ليسيدن ظرف غذا، زياد نياوردن غذا است . در بعضى از فرهنگ هاى مردمى ، غذا در بشقاب زياد آوردن ، نوعى شخصيت طلبى و بزرگ نمايى است . اين عمل كه قطعا اسراف است ، فعلى حرام و مذموم است .
20- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :طعام الجواد دواء و طعام البخيل داء.
فرمود: خوردن غذاى انسان كريم موجب درمان ، و خوردن غذاى انسان بخيل دردآور است .
چون غذاى انسان هاى كريم با منّت نيست و شخص كريم توقع جبران آن را ندارد. اما فرد بخيل با منت نهادن و ريختن آبرو باعث آزار انسان مى شود و هم چنين در صدد است كه چند برابر آن چه را داده بگيرد. چون انسان هاى بخيل گمان مى كنند، كه با خوردن غذايشان ، آن غذا كم مى شود. اما انسان هاى كريم معتقدند كه ميهمان حبيب خداست و بركت با خود مى آورد و ميهمان را كريمانه پذيرايى مى كنند اما افراد بخيل با تنگ نظرى و منت نهادن ، كارى را انجام مى دهند كه انسان از غذا خوردن بر سر سفره ى آن ها پشيمان مى شود.
21- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كلوا جميعاو لاتفرقوافان البركة فى الجماعة .
فرمود: با هم غذا بخوريد نه به صورت انفرادى كه خداوند خير و بركت خويش را در غذا خوردن به صورت دسته جمعى قرار داده است .
22- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كثرة الطعام شوم .
فرمود:پرخورى شوم و ناگوار است .
23- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من جاع او احتاج و كتمه من الناس و مضى الى اللّه تعالى كان حقا عليه ان يفتح له رزق سنة حلالا.
فرمود:اگر كسى ،گرسنگى و نيازمندى خويش را از مردم پنهان نگاه دارد (عزت نفس به خرج دهد) و امر خويش را به خداى منان واگذارد، خداى متعال براى او يك سال روزى حلال مقدر خواهدكرد.
دروازه هاى روزى حلال برايش گشوده خواهد شد.
24- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من كان يؤ من باللّه و اليوم الاخر فليكرم ضيفه .
فرمود: كسى كه به خدا و روز قيامت ايمان دارد، ميهمانش را عزيز و گرامى دارد.
25- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من التواضع اءن يشرب الرّجل من سؤ ر اءخيه المؤ من .
فرمود: از فروتنى و تواضع انسان آن است كه نيم خورده ى برادر مؤ من خويش را بنوشد.
چون اوصافى كه اسلام براى انسان قائل است ، دهان مؤ من پيوسته پاكيزه و برى از آلودگى است ، در احاديث قبلى مشاهده فرموديد كه مسواك كردن و خلال و مضمضه كردن را رسول گرامى بسيار سفارش فرمودند.
روايت 26 تا 50
26- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من قل اءكله قل حسابه .
فرمود: كسى كه خوراكش سبك تر و كم تر است ، لاجرم حساب و كتابش نيز در روز قيامت سبك تر خواهد بود.
27- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لايشربن احدكم قائما.
فرمود: هنگامى كه ايستاده هستى از نوشيدن پرهيز كن .
28- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :المحتكر ملعون فى الدنيا و الآخرة .
فرمود: احتكاركننده ملعون دنيا و آخرت است .
29- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الاحتكار فى عشرة البّر والشعير و التمر و الزبيب و الذرة و السمن و العسل و الجبن و الجوز و الزيت .
فرمود: در ده چيز احتكار(كالايى را ذخير كردن تا در موقع مناسب گران تر به فروش برسانند)است : 1. گندم 2. جو 3. خرما 4. كشمش 5. ذرت 6. روغن 7. عسل 8. پنير 9. گردو 10. روغن زيتون
30- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اذا لم يكن للمرء تجارة الاّ فى الطعام طغى و بغى .
فرمود: اگر انسان به غير تجارت مواد غذايى ، تجارت ديگرى نداشته باشد دچار طغيان و معصيت مى شود.
علتش اين است كه اگر تاجر فقط مواد غذايى و خوراكى مردم را در اختيار داشته باشد ممكن است روزى طمع كرده آن را احتكار كند و يا گران بفروشد.
31- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من جمع طعاما يتربّص ‍ به الغلآء اءربعين يوما فقد برى من اللّه و برىِ اللّه منه .
فرمود: كسى كه يك ماده غذايى را به اميد اين كه گران شود و گران بفروشد، چهل روز نگه دارد، او از خداوند دور شده و خداوند هم از وى برى خواهد بود.
32- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من احتكر على المسلمين طعاما ضربه اللّه تعالى بالجذام والافلاس .
فرمود: كسانى كه موادغذايى مسلمانان را احتكار كنند، خداى متعال آنان را به بيمارى جذام و بيچارگى دچار خواهد كرد.
در واقع پيامبر گرامى اسلام صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم ، محتكرين موادغذايى را نفرين كرده اند.
33- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :تسحروا فانّ السحور بركة .
فرمود: سحرى بخوريد كه خير و بركت در سحرى خوردن است .
34- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :سحروا خلاف اءهل الكتاب .
فرمود: برخلاف اهل كتاب (يهودى و نصارى )كه سحرى نمى خورند، سحرى بخوريد.
35- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالهريسة فانّها تنشط للعبادة اربعين يوما و هى التى نزلت علينا بدل مائدة عيسى .
فرمود: بر شما باد خوردن حليم (غذايى كه از گندم و گوشت كوبيده شده ، تهيه مى شود)كه نشاط دهنده ى انسان در راه عبادت و بندگى تاچهل روز است و حليسم خوراكى است كه در عوض مائده اى بر عيسى عليه السّلام برايم فرستاده شد.
يعنى ارزش حليم چون ارزش مائده ى آسمانى بر عيسى عليه السّلام است .
36- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لاتقطعوا الخبز بالسكين و اكرموه فانّ اللّه تعالى اءكرمه .
نان را با كارد مبريد و گرامى بداريدش ، چنان كه خداى متعال آن را گرامى و ارزشمند داشت .
37- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ثلث لقمات بالملح قبل الطعام تصرف عن ابن آدم اثنين و سبعين نوعا من البلاء منه الجذام و البرص .
فرمود: سه لقمه با نمك خوردن قبل از غذا، هفتاد و دو بيمارى هم چون جذام و برص (نوعى بيمارى پوستى ) را از بنى آدم دفع مى كند.
38- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءكل الملح قبل كل شى دفع اللّه عنه ثلثمائة و ثلثين نوعا من البلاء اهونها الجذام .
فرمود: كسانى كه قبل از خوردن هر چيز، مقدارى نمك مى خورند خداى متعال سى صد و سى نوع بلا و بيمارى كه كم ترين آن بلاها، جذان است ، را از وى دور كند.
نمك علاوه بر اين كه طعه دهنده ى غذا است ، يكى از املاح لازم براى بدن است . نمك يا همان كلريد سديم در معده و اثنى عشر تجزيه شده و اسيد كلريدريك معده را درست مى كند، كه كمك كننده ى هضم غذاست . عملكرد ديگر نمك برقرارى فشار اسمزى بين مايعات و سلول هاى بدن است . قابل ذكر است كه خوردن نمك براى كسانى كه سالم هستند در نظر گرفته شده ، و براى كسانى كه به تجويز پزشك ، مصرف نمك مضر شناخته شده بايد از خوردن آن خوددارى كنند.
39- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :افتتحوا بالملح فانّه دواء من سبعين دآء.
فرمود: خوردن را با نمك آغاز كنيد كه آن دواى هفتاد درد است .
شايد مراد از هفتاد يا سيصد و سى از جهت نفع بى شمار اين ماده غذايى است نه آن كه دقيقا هفتاد درد را درمان كند و در محاورات عمومى به كاربردن چنين اصطلاحى در همه ى زبان ها معمول است . مثلا مى گويند: صد بار آمدم نبودى ؟ يعنى زياد آمدم .
40- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءفضل الصدقة اءلماء.
فرمود: بهترين صدقات آب است .
در قديم خصوصا در سرزمين حجاز، هيچ كيميايى چون آب ارزشمند نبود، حضرت سفارش فرمود تا آب را به عنوان صدقات جاريه قرار دهند، لذا متموّلين در گذشته با ساختن آب انبار و قنات و مانند آن و وقف آن براى عموم سعى در ايجاد صدقه جاريه داشتند. ضمنا احاديث در اين باب بسيار است .
41- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اذا اشتهيتم الماء فاءشربوه مصّا و لا تشربوه عبّا.
فرمود: هنگامى كه ميل به آب داشتيد (تشنه بوديد) آن را به مكيدن (جرعه جرعه ) بنوشيد آن را لاجرعه (يك باره ) نياشاميد.
يعنى يك ليوان آب را يك نفس وارد معده نكنيد، بلكه جرعه جرعه بنوشيد تا آب ، اين مايع حياتى بر بدنتان گوارا باشد.
42- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءلعب يورث الكبّاد.
فرمود: نوشيدن لاجرعه ى آب براى كبد (جگر سياه ) مضر است .
تصور كنيد: يك ليوان آب يخ صفر درجه يك باره وارد معده شود و كبد اين غده ى حساس بدن ، كه بايد با درجه ى حرارت معين كار كند، در اثر هم جوارى با معده چه بلايى به سرش مى آيد.
43- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من تعوّد كثرة الطعام و الشراب قسى قلبه .
فرمود: كسى كه خود را به پرخوردن و زياد نوشيدن عادت دهد، سنگ دل مى شود.
44- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم : اذا شرب اءحدكم المآء وتنفس ثلاثا كان آمنا.
فرمود: اگر هنگام نوشيدن آب ، حداقل سه بار تنفس كنيد، سلامتى خويش ‍ را تاءمين كرده ايد.
45- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :شرار امّتى الّذين ياكلون مخاخ العظام .
فرمود: اشرار امّت من كسانى هستند، كه مغز استخوان مى خورند.
46- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ ابليس يخطب شياطينه و يقول عليكم باللّحم و المسكر و النسا فانّى لااجد اجماع الشّرّ الّا فيها.(2)
فرمود: شيطان رجيم به شيطان ها (انسان هاى معصيت كار) مى گويد: بر شما باد خوردن گوشت و شراب و زن و من هيچ اجماعى را شرتر از اين نيافتم .
47- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم باكل الجزور.
فرمود: بر شما باد خوردن بره هاى چاق و فربه .
چون احتمال بيمارى در حيوانات لاغر بيش تر است .
48- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اللّحم ينبت اللّحم و من ترك اللّحم اربعين صباحا سآء خلقه .
فرمود: خوردن گوشت باعث روييدن گوشت در بدن مى شود و اگر كسى چهل روز خوردن گوشت را ترك كند، بداخلاق و عصبى خواهد شد.
چون يك سرى ويتامين ها و پروتئين هاى مهم و ضرورى بدن در گوشت قرمز است اگر مصرف آن قطع شود پروتئين ها و ويتامين هاى ضرورى به خصوص ويتامين B12 و... كه بيش تر در گوشت ، آن هم گوشت قرمز است ، به بدن نمى رسد. هم چنين بيش ترين منبع آهن بدن نيز در گوشت قرمز و جگر است . بيش تر كسانى كه گوشت خوار نيستند دچار كم خونى مى شوند. علاوه بر آن موجب بيمارى جسمى و روحى است كه باعث بدخلقى فرد نيز خواهد شد.
49- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من ترك اءكل الميتة و الدّم و لحم الخنزير عند الاضطرار و مات فله النّار خالدا مخلدا.
فرمود: كسى كه در هنگام ضرورت يعنى هنگامى كه هلاكتش قطعى است از خوردن گوشت حيوان مرده و يا خون و گوشت بوزينه اِبا كند و بميرد در آتش جهنّم مخلد خواهد بود.
زيرا اين عمل نوعى خودكشى است . و اين حديث نشان دهنده ى اهميت حيات انسان است .
50-قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لا تقطعوااللحم بالسكين على الخوان فانه من صنع الاعاجم و انهشوه نهشا فانه اهناء و امرو.
فرمود: گوشت را با چاقو نبريد كه بر سفره بگذاريد زيرا اين كار از كارهاى عجم است ، بلكه گوشت را كوبيده مصرف كنيد كه بر شما گواراتر است .
شايد قطعه قطعه كردن گوشت با چاقو، مصرف آن را در سفره مشكل مى كرده ، لذا حضرت فرمود: براى مصرف راحت تر و نيز خوشمزه تر بودن ، آن را بكوبيد. چنان كه امروز در بين ايرانيان آب گوشت را اين گونه مى كنند. برخلاف بيفتِك اروپاييان كه گاهى با كارد و چنگال هم نمى توان مصرف كرد.
روايت 51 تا 100
51- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لاتاكلوا من صيد المجوس الا المسك .
فرمود: از شكار و صيد مجوس به غير ماهى مخوريد.
زيرا در اسلام براى صيد قوائد و قوانينى وضع شده است كه مجوس آن را در هنگام صيد رعايت نمى كنند.
52- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءكل اللحم اءربعين يوما صباحا قسى قلبه .
فرمود: كسى كه چهل روز ((پى در پى )) گوشت بخورد سنگ دل شود. در حديث 48 سفارش شده بود كه در مدت چهل روز، خوردن گوشت را ترك نكنيد. و در اين حديث سفارش شده به اين كه در مدت چهل روز پى در پى خوردن گوشت هم صحيح نيست ، جالب است كه در هر دو حديث به اثر گوشت بر بدن و اخلاق و قلب انسان اشاره شده است .
53- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اوحى اللّه تعالى الى نبى من انبيائه حين شكى اليه ضعفه ان اطبخ اللحم . مع اللبن فانى قد جعلت الشفاء و البركة فيهما.
فرمود: هنگامى كه يكى از پيامبران از ضعف بدن خود به خدا شكايت برد خداوند به وى وحى فرستاد كه گوشت را با شير بپزد و فرمود: كه من در گوشت و شير شفا و بركت قرار داده ام .
54- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الارز فى الاطعمة كالسيد فى القوم و انا فى الانبياء كالملح فى الطعام .
فرمود: برنج در بين خوراكى ها چون سرور قوم است در بين قوم خود و من در بين انبيا مانند نمك در طعام هستم .
55- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءكل الفاكهة و ترالم تضرهُ.
فرمود: اگر كسى فقط ميوه بخورد زيان نخواهد ديد.
56- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ادهنوا بالبنفسج فانه بارد بالصيف حار فى الشتآء.
فرمود: روغن بنفشه مصرف كنيد كه در تابستان خنك و در زمستان گرم است .
دو نكته را توضيح دهم - يكى اين كه لغت بنفسج معرب بنفشه است و نشان از آن دارد كه اين لغت از زبان فارسى وارد زبان عربى شده است ، هم چون لغت برنامج كه معرب برنامه است ، و نيز كلمه ى مهرجان كه معرب كلمه مهرگان است . نكته ى دوم آن كه ، طبيعت سرد و گرم كه در طب پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم و نيز در طب بوعلى سينا طبيب ايرانى و به طور كلى در طب قديم وجود داشت متاءسفانه در طب جديد به طور كلى منكر اين نوع تقسيم بندى شده اند.
57- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اسقوا نسآئكم الحوامل با لالبان فانها تزيد فى عقل الصبى .
فرمود: به زنان حامله ى خود شير بنوشانيد زيرا موجب افزايش عقل در كودكش خواهد شد.
58- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اذا شربتم اللبن فتمضمضوا فان فيه دسما.
******************
فرمود: هنگامى كه شير نوشيديد، دهان خود را با مضمضه كردن بشوييد زيرا چربى شير در بين دندان ها موجب فساد دندان و دهان خواهد شد.
59- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ثلاثة لاترد الوسادة و اللبن و الدهن .
فرمود: سه (پيشنهاد) را رد نكنيد:1- متكا(كه براى تكيه دادن مهمان به پشت او قرار مى دهند.)2- شير خوردن 3- روغن .
60- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الجبن دآء و الجوز دآء فاذا اجتمعا معاصارا دوآء.
فرمود: خوردن پنير و نيز خوردن گردو به تنهايى موجب مرض است اما وقتى هر دو را با هم استفاده كنيد سبب درمان خواهد شد.
61- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :شرب اللبن محض ‍ الايمان .
فرمود: نوشيدن شير بهره اى از ايمان است .
62- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالالبان فانها تمسح الحر عن القلب كما يلسح الاصبع العرق عن الجبين و تشد الظهر و تزيد فى العقل و تذكى الذهن و تجلوا البصر و تذهب النسيان .
فرمود: بر شما باد خوردن شير، زيرا: عطش از قلب بزدايد چنان كه انگشتان دست عرق از پيشانى پاك كند و كمر قوى دارد و عقل افزايد و ذهن را صاف و روشن نمايد و چشمان نورانى گرداند و فراموشى زايل كند.
63- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عشر خصال تورث النسيان اكل الجبن و اكل سور الفارة و اكل التفاح الحامض و الجلجلان و الحجامة على النقرة و المشى بين المراءتين و النظر الى المصلوب و قرائة لوح المقابر و شدة الاحزان و كثرة المعاصى .
فرمود: ده چيز سبب فراموشى است : خوردن پنير(بدون مغز گردو)، نيم خورده ى موش ، سيب ترش ، گشنيز سبز، خون گرفتن از برجستگى پشت گردن ، بين دو زن راه رفتن ، نگاه كردن به انسان دار آويخته ، بسيار خواندن سنگ قبرها، بسيار غصه خوردن (بر امور دنيوى ) و بسيارى گناه .
64- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ليس يجزى مكان الطعام و الشرب غير اللبن .
فرمود: هيچ نوشيدنى و خوراكى جاى شير را نمى گيرد.
لذا گويند: شير غذاى كاملى است ، چون داراى انواع ويتامين ها و مواد پروتئينى است .
65- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ثلثة يفرح بهن الجسم يربوا الطيب و لباس اللين و شرب العسل .
فرمود: سه چيز موجب شادمانى قلب و فربهى جسم است : استشمام بوى خوش ، پوشيدن لباس نرم و خوردن عسل .
66- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالعسل فوالذى نفسى بيده ما من بيت فيه عسل الا و تستغفر الملائكة لاءهل ذلك البيت فان شربها رجل دخل فى جوفه اءلف دوآء و خرج عنه اءلف اءلف دآء فان مات و هو فى جوفه لم تمس النّار جسده .
فرمود: شما را سفارش مى كنم به خوردن عسل ؛ قسم به آن كسى كه جانم در دست اوست ، در خانه اى كه عسل باشد، فرشتگان براى اهل آن خانه استغفار كنند و كسى كه عسل مى خورد، هزار داروى شفا بخش به بدنش ‍ وارد مى شود و هزاران درد از بدنش خارج مى شود و اگر در هنگام مُردن عسل خورده باشد، آتش سوزان هم وى را نافذ نخواهد بود.
اين تعبيرات به خاطر خاصيت فراوانى كه در عسل است گفته شده است . شما خواننده ى محترم مى دانيد كه هيچ خوراكى مثل عسل دوام و ثبات ندارد چنان كه گويند عسل بيش از ده سال در هواى آزاد سالم خواهد ماند بدون آن كه فاسد يا آلوده شود. بنابراين كه خوراكى كه خودش چنين ذات خوبى دارد، سبب ايجاد همان چيزى است كه در اوست . به قول معروف : از كوزه همان برون تراود كه در اوست .
67- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :قلب المؤ من حلو يحب الحلاوة .
فرمود: قلب انسان با ايمان شاد و خوش است و خوشى را دوست دارد.
68- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءلقم فى فم اخيه المؤ من لقمة حلولا يرجوابها رشوة و لايخاف بها من شره و لايريد الا وجهه صرف اللّه عنه بها حرارة الموقف يوم القيامة .
فرمود: كسى كه در دهان برادر مؤ منش يك غذاى شيرين بگذارد به طورى كه قصدش رشوه دادن نباشد و غير از خدا از هيچ كس نترسد، خداوند متعال در روز قيامت ، خوارى و ذلت را از او دور مى كند.
69- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نعم الشراب العسل يربى القلب و يذهب برد الصدر.
فرمود: عسل نوشيدنى خوبى است كه دل را صاف و نيكو مى كند و سرما و رطوبت سينه را مى زدايد.
70- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءراد الحفظ فلياكل العسل .
فرمود: اگر خواستيد حافظه اى قوى داشته باشيد، عسل بخوريد.
71- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اذا اشترى اءحدكم الخادمة فليكن اول ما يطعمها العسل فانه اطيب لنفسها.
فرمود: اگر خدمتكارى خريديد، اولين غذايى كه به او مى دهيد عسل باشد. زيرا اين بهترين كار است .
در اين حديث به تاءثير روانى عسل توجه شده ، زيرا وقتى خدمتكارى به منزل آمد و با عسل پذيرايى شد طبيعتا عقده هاى روانى طبقاتى وى از بين مى رود.
72- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اذا ولدت المرئة فليكن اول ما تاكل الرطب الحلو و التمر فانه لوكان شى افضل منه اطعمه اللّه تعالى مريم حين ولدت عيسى عليه السّلام .
فرمود: نخشتين خوراكى زن زايمان كرده ، بهتر است خرماى تازه و يا خرماى خشك باشد و اگر خوراكى بهتر از اين بود، هر آينه خداى متعال حضرت مريم سلام اللّه عليها را، پس از تولد حضرت مسيح عليه السّلام از آن طعام پذيرايى مى نمود.
73- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اذا جآء الرطب فهنؤ نى و اذا ذهب فعزونى .
فرمود: هنگامى كه فصل خرما آيد مرا تهنيت گوييد و هر وقت فصل آن گذشت مرا تسليت گوييد.
74- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :بيت لا تمر فيها كان ليس فيها طعام .
فرمود: خانه اى كه در آن خرما نباشد مثل آن است كه در آن خانه غذايى نيست .
75- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نعم السحور للمؤ من التمر.
فرمود: بهترين سحرى براى مؤ من خرما است .
76- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كل التمر على الريق فانه يقتل الدود.
فرمود: خرما را ناشتا صرف كنيد تا انگل هاى درون بدن شما را نابود كند.
77- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من وجد التمر فليفطر عليه و من لم يجد فليفطر على الماء فانه طهور.
فرمود: در هنگام روزه دارى اگر خرما بود با آن افطار كنيد و اگر نبود با آب روزه را افطار كنيد كه شوينده ى خوبى است .
78- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :خير طعامكم الخبز و خير فاكهتكم العنب .
فرمود: بهترين غذاهاى شما نان و بهترين ميوه تان انگور است .
79- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :خير الاءدام فى الدنيا و الاخرة اللحم و العنب لست باكله و لا اءحرّم .
فرمود: بهترين خورشت ها (خوردنى ها) در دنيا و آخرت گوشت و انگور است ولى من اين دو غذا را نه مى خورم و نه حرامش مى دارم .
80- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :خلقت النخلة و الرمان و العنب من فضله طينة آدم .
فرمود: خداى منان درخت خرما و انار و انگور را از برترى طينت حضرت آدم عليه السّلام آفريد.
81- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كل العنب حبة حبة فانها آهنا.
فرمود: انگور را دانه دانه بخوريد كه اين گونه خوردن گواراتر است . خوردن انگور با خوشه باعث مى شود حشرات و تخم حشراتى كه در لابه لاى خوشه است وارد معده شده و سبب بيمارى و سوء هاضمه گردد.
82- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :شكى نوح الى اللّه عن الغم فاوحى اللّه اليه اءن ياءكل العنب فانه يذهب الغم .
فرمود: حضرت نوح عليه السّلام به خداوند از غمگين بودن خويش ‍ شكايت كرد، پس وحى شد به وى كه انگور بخور تا غمت زايل شود.
83- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ربيع امّتى العنب و البطيخ .
فرمود: بهار امّت من فصل انگور و خربزه است .
84- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لاتردوا شربة العسل على من اءتاكم بها.
فرمود: هنگامى كه به شما شربت عسل تعارف مى كنند از خوردن آن ترديد به خود راه ندهيد.
يعنى شربت عسل را بگيريد و بخوريد پيامبر گرامى اسلام صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم با اين بيانات شيوا و گيرا مى خواهد، خاصيت بسيار مهم عسل را گوشزد انسان ها كند.
85- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لحم البقر دآء و لبنها دوآء و لحم الغنم دوآء و لبنها دآء.
فرمود: گوشت گاو بيمارى زا و شيرين درمان كننده است . چنان كه گوشت گوسفند درمان كننده اما شيرش دردآور است .
به تجربه ثابت شده كه طبيعت گوشت گاو شديدا سرد است در حالى كه شيرش گرم مى باشد و طبيعت گوشت گوسفند گرم و شيرش سرد مى باشد.
86- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالفواكه فى اقبالها فانها مصحة للابدان مطردة للاحزان و القوها فى اءدبارها فانها داء الاءبدان .
فرمود: شما را سفارش مى كنم به خوردن ميوه هاى نوبر و تازه رسيده ، زيرا باعث سلامت بدن و زوال غم و اندوه است و ميوه را در پايان فصلش رها كنيد كه براى بدن بيمارى زا است .
87- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءكل التين اءمان من القولنج .
فرمود: خوردن انجير شخص را از قولنج (گرفتگى عضلانى ) حفظ مى كند.
88- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءفضل ما يبدء به الصائم الزبيب و التمر او شيى حلو.
فرمود: بهتر آن است كه روزه دار با كشمش يا خرما و يا چيز شيرين ديگر روزه ى خود را باز كند.
با توجه به احاديث ديگر در اين مورد بهترين راه ، براى گشايش روزه ، نمك يا شيرينى و يا آب است .
89- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءكل السفرجل يذهب ظلمة البصر.
فرمود:خوردن به ، كم نورى چشم را برطرف مى كند.
90- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالرمان و كلوا شحمه فانه دباغ المعدة و ما من حبة تقع فى جوف احدكم الا اءنارت قلبه و جنبه من الشيطان و الوسوسة اربعين يوما.
فرمود: شما را سفارش مى كنم به خوردن انار همراه با پيه آن ، كه معده را شست وشو دهد.هر دانه ى انارى كه خورده شود موجب روشنايى قلب است ، به طورى كه تا چهل روز شيطان و وسوسه هايش را از شما دور كند.
مقصود از پيه انار، محتويات يا به اصطلاح گوشت آن است . به مزاح گويند: شخصى انار را با پيه گوسفند مى خورد، به وى گفتند: چرا انار را با پيه گوسفند مى خورى ؟ گفت : روايت وارد شده .
مراد از شيطان در اين جا همان آلودگى ها و ميكروب هاست .
91- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءكل رمانة حتى يتممها نور اللّه قلبه اربعين يوما.
فرمود: هر كس انارى را به تمامه بخورد، خداى متعال چهل روز قلبش را نورانى گرداند.
92- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ما من اءحد اءكل رمانة الاءمرض شيطانه اربعين يوما.
فرمود: كسى كه انارى كامل خورد، ميكروب هاى بدنش چهل روز رنجور باشند.
اشاره به خاصيت ضد ميكروبى و تصفيه كنندگى انار است .
93- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالاءترج فانه يضى الفؤ اد و يزيد فى الدماغ .
فرمود: شما را سفارش مى كنم به خوردن ترنج كه موجب روشنايى قلب و سبب زيادى عقل است .
ترنج نوعى از مركبات است .
94- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كل التين فانه ينفع البواسير والنقرس .
فرمود: انجير را بخوريد كه به درستى براى بواسير (هموروئيد) و نقرس ‍ مفيد است .
در گذشته به نقرس داءالملوك يا بيمارى ثروتمندان مى گفتند. زيرا: از خوردن زياد گوشت ، ثروتمندان به اين بيمارى كه دردى در انگشتان پا بود گرفتار مى شدند.
95- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كل البادنجان و اءكثره فانها شجرة راءيتها فى الجنة فمن اكلها على انها دآء كانت دآء و من اءكل على آنهادوآء كانت دواء.
فرمود: بادنجان بخوريد، و خوردنش زياد كنيد كه من بوته اش را در بهشت ديدم ، اگر هنگام بيمارى بخوريد درد است و اگر در زمان سلامت ميل كنيد درمان است .
96- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالقرع فانه يزيد فى الدماغ .
فرمود: بر شما باد خوردن كدو كه قوه ى عاقله را تقويت كند.
97- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كل اليقطين فلو كان للّه سبحانه و تعالى شجرة اخف من هذه لاءنبتها على اخى يونس عليه السّلام .
فرمود: كدو را بخوريد كه اگر خداى سبحان درختى از آن سبك تر مى داشت براى برادرم يونس عليه السّلام مى رويانيد.
يقطين - كدوى حلوايى يا كدوى تنبل را گويند.
98- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اذا اءتخذ اءحدكم مرقا فليكثر فيه الدبا فانه يزيد فى الدماغ و العقل .
فرمود: اگر بخواهيد خورشتى بار گذاريد، در آن كدوى خورشتى زياد بريزيد. زيرا، كدوى خورشتى موجب افزايش فكر و عقل است .
99- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الكرفس بقلة الاءنبياء.
فرمود: كرفس سبزى انبيا است .
100- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءكل الخل قام عليه ملك يستغفر له حتى يفرغ منه .
فرمود: كسى كه سركه مى خورد تا هنگامى كه به خوردنش ادامه مى دهد، ملكى برايش استغفار مى كند.
منظور اين است كه بعضى تا سركه را به لب مى زنند به خاطر ترشى اش ، زود آن را كنار مى گذارند، در حالى كه حضرت با اين عبارت ، ما را به خوردن سركه تشويق فرمودند.
روايت 101 تا 200
101- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نعم الاءدام الخل .
فرمود: سركه بهترين خوراك است .
102- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نعم الاءلادام الزبيب .
فرمود: كشمش خوراكى خوبى است .
103- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالزبيب فانه يطفى المرة و يسكن البلغم و يشد العصب و يذهب النصب و يحسن القلب .
فرمود:بر شما باد خوردن كشمش كه ترشحات صفرايى را خاموش كند و باعث آرامش بلغم شود و اعصاب را قوى كند و خستگى از بين برد و قلب را نيكو دارد.
104- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :العناب يذهب بالحمى و الكمثرى يجلى القلب .
فرمود: عناب تب بر است و گلابى جلا دهنده ى قلب است .
105- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :تفكهوا بالبطيخ فانها فاكهة الجنة فيها اءلف بركة و الف رحمة و اءكلها شفاء من كل داء.
فرمود: خربزه را بخوريد كه ميوه اى بهشتى است و در آن هزاران خير و رحمت است و در آن شفاى هر دردى است .
106- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عض البيطخ و لاتقطعها قطعا فانّها فاكهة مباركة طيبة مطهرة الفم ، مقدسة القلب ، يتبيض ‍ الاءسنان و ترضى الرحمن . ريحها من العنبر و ماؤ ها من الكوثر و لذّتها من الجنة و اءكلها من العبادة .
فرمود: خربزه را با گاز زدن بخوريد نه آن كه آن را پاره پاره كنيد (اين عمل براى شست وشوى دندان ها ولب ها بهتر است ) به درستى خربزه ميوه اى است پاك و مبارك ، كه پاكيزه كننده ى دهان و پاك سازنده ى دل است و موجب درخشندگى دندان ها و سبب خشنودى خداوند است ، عطر و بويش از عنبر و آبش از آب كوثر است و لذت آن نمونه اى از نعمت بهشت و خوردن آن براى مؤ من ، عبادت است .
107- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالبطيخ فانّ فيه عشر خصال هو طعام و شراب و اسنان و ريحان و يغسل المثانه و يغسل البطن و يكثر مآء الظهر و يزيد فى الجماع و يقطع البرودة و ينقى البشرة .
فرمود: بر شما باد خوردن خربزه ، زيرا، در آن ده صفت خوب است : هم غذا و هم آب است و پاك كننده ى دندان و معطر است ، موجب شست وشوى مثانه و شكم است ، مزيد آب پشت و سبب جماع است ، سردى را از بدن دور كند و چهره ى انسان را شاداب نمايد.
108- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :تفكهوا بالبطيخ و عضّوه فانّ مآئه رحمة و حلاوته من حلاوة الايمان و الايمان فى الجنّة فمن لقم لقمة من البطيخ كتب اللّه سبعين الف حسنة و محى عنه سبعين اءلف سيئة .
فرمود: خربزه را با گاز زدن ميل كنيد كه در آب آن رحمت است و شيرينى اش چون شيرينى ايمان است ، و ايمان در بهشت است و اگر كسى قاچى از خربزه ميل كند خداى متعال هزاران خوبى برايش ثبت كند و هزاران بدى از وى بزدايد.
109- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ فى البطيخ خصال عشرة و هى التى ذكر من قبل و انّه اهدى الى النبى صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم بطيخ من الطائف فشمه و قبّله ثم قال صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم عضوا البطيخ فانه من حلل الارض و مآؤِه من رحمة اللّه و حلاوته من الجنّة .
همانا در خربزه ده صفت خوب است . چنان كه گفته شد، كسى خربزه اى از شهر طائف در مدينه براى حضرتش صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم هديه آورد، آن را بوييد و بوسيد، سپس فرمود: آن را با گاززدن ميل كنيد كه خربزه از شيرينى هاى زمين است و آبش از بخشش هاى الهى است و شيرينى اش ‍ حاكى از بهشت است .
يعنى خربزه را قاچ نكنيد، بلكه با دو دست در دهان گيريد تا دندان ها و لب هايتان را تميز و شاداب كند.
110- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كان يوما فى محفل من اءصحابه فقال : رحم اللّه من اءطعمنا بطيخّا فقام على عليه افضل الصلوة و السلم و ذهب فجاء بجملة من البطيخ فاءكل هو و اصحابه فقال رحمه اللّه من اءطعمنا هذا و من اءكل اوياءكل من يومنا هذا الى يوم القيامة من المسلمين .
روزى در ميان جمعى از اصحاب ، پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم به اصحابش فرمود: خداوند رحمت كند كسى را كه خربزه اى بياورد، پس ‍ اميرالمؤ منين على عليه السّلام برخاست و رفت و چند خربزه آورد، حضرت و اصحابش خربزه را خوردند، پس حضرت فرمود: خدا رحمت كند كسى را كه امروز به ما خربزه خوراند پس اميد است از امروز تا روز قيامت كسى كه خربزه مى خورد از مسلمين باشد.
111- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ما من اءمرئة حاملة اءكلت البطيخ الّا يكون مولودها حسن الوجه و الخلق .
فرمود: هر زن حامله اى كه خربزه بخورد، فرزندش زيبا صورت و نيكو خلق خواهد شد.
112- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :البطيخ قبل الطعام يغسل البطن و يذهب الدّاء.
فرمود: خوردن خربزه قبل از غذا شكم را شسته و درد را زايل كند.
احاديث زيادى در مورد خربزه وارد شد، عزيزانى كه به مدينه رفته اند، مى دانند كه خربزه اى كه در مدينه است مثلاً با خربزه مشهدى تفاوت زيادى دارد، خربزه هاى مدينه ، گرد و معطر و شيرين و پوستش زرد است . خصوصا عطرش بسيار عالى است ، اين نوع خربزه را اخيرا در ايران هم به عمل مى آورند در حالى كه خربزه مشهدى دراز و پوستش سبز و براى سرماخورده بسيار مضر است .
113- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اذا اءكلتم القثّاء فكلوه من اءسفله .
فرمود: هنگامى كه خيار چنبر مى خوريد از قسمت ته آن (يعنى از طرف بوته ى خيار) مصرف نماييد.
114- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ياكل القثاء بالملح و ياكل البطيخ بالجبن و كان ياءكل الفاكهة الرطبه و ربما اءكل البطيخ باليدين جميعا.
فرمود: خيار را با نمك مى خورند، و خربزه را براى ضعف قلب مى خوردند و نيز ميوه ى تر و تازه بايد خورد، و چه بسا خربزه را با دو دست بخوريد.
حضرت فرمود: خيار را با نمك بخوريد زيرا خيار از ميوه هاى تابستانى است و در فصل تابستان به خاطر گرمى هوا مقدار زيادى املاح معدنى از بدن خارج مى شود، لذا خوردن خيار با نمك كمبود املاح در بدن را برطرف مى كند.
با تكنولوژى توليد و برداشت كه امروز معمول است ، زمستان هم غالبا مردم خيار مصرف مى كنند و همان عادت به مصرف خيار با نمك را كه در تابستان دارند در زمستان هم به همان ترتيب نمك مصرف مى كنند، در حال كه در زمستان به خاطر عدم تعرق بدن ، مصرف زياد نمك براى بدن مضر است . لذا سازمان بهداشت جهانى مصرف بى رويه ى نمك را به جهانيان هشدار داده است .
طبيعت براساس سنت الهى با بدن انسان هماهنگ است . لذا خيار و خربزه در تابستان و مركبات در زمستان هماهنگ با نيازهاى بدن انسان آفريده شده اند، و حال آن كه تكنولوژى امروز همه ى معادلات را به ريخته و موجب افزايش انواع بيمارى ها شده است .
115- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :شمّوا النرجس و لو فى اليوم مرّة و لو فى الاسبوع مرة و لو و لو فى الشهر مرّة و لو فى السنة مرّة و لو فى الدّهر مرّة فانّ فى القلب حبّة من الجنون و الجذام و البرص و شمّه يدفعها.
فرمود: ببوييد عطر گياه نرگس را اگرچه روزى يك بار و اگر نشد هفته اى يك بار و اگر نشد، ماهى يك بار و اگر نشد، سالى يك بار و اگر نشد، در تمام عمرتان يك بار، زيرا: در قلب انسانذره اى از جنون و جذام و برص وجود دارد كه بوييدن نرگس آن را از بين مى برد.
116- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الحنا خضاب الاسلام يزيد فى المؤ من عمله و يذهب بالصّداع و يحد البصر و يزيد فى الوقاع و هو سيّد الرياحين فى الدنيا و الاخرة .
فرمود: گياه حنا رنگ و خضاب اسلام است ، عمل مؤ من افزايش دهد و درد سر را رفع كند موجب افزونى بينايى شود و نيروى جماع زياد كند، لذا بهترين گياه در دنيا و آخرت است .
117- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالمرزنجوش ‍ شموه فانّه جيد للخشام و الخشام دآء.
فرمود: بر شما باد استفاده و بوييدن مرزنگوش كه براى خشام خوب است و خشام نوعى بيمارى است .
118- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :فضل دهن البنفسج على الاءدهان كفضل الاسلام على اءديان .
فرمود: برترى روغن بنفشه در ميان روغن ها مثل برترى اسلام است بر اديان ديگر.
119- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ما من ورقة من ورق الهندباء الّا عليها قطرة من مآء الجنة .
فرمود: در هر برگ گياه كاسنى قطره اى از آب بهشت قرار دارد.
120- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءراد ان يشم رائحتى فليشم الورد الاءحمر.
فرمود: اگر كسى بخواهد مرا ببويد، گل سرخ را ببويد.
لذا از اين حديث ايرانيان استفاده كرده به گل سرخ ، گل محمدى گويند.
121- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ما خلق اللّه شجرة اءحبّ اليه من الحنّاء.
فرمود: در نزد خداى متعال هيچ درختى محبوب تر از درخت حنا نيست .
122- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نفقة درهم فى سبيل اللّه بسبعمائة ونفقة درهم فى خضاب الحنّاء بتسعة اءلف .
فرمود: يك درهم در راه خدا هزينه كردن هفت صد درهم مى ارزد و يك درهم براى رنگ كردن به حنا نُه هزار درهم ارزش دارد.
******************
مقصود ارزش بالاى رنگ كردن سر و ريش و احيانا دست و پا با حنا است ، مردان و زنان مسلمانى كه سروريش خود را با حنا رنگ مى كنند معمولا عمر طولانى كرده و غالبا سالم زندگى مى كنند.
123- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :زيّنوا موائدكم بالبقل فانّها مطردة للشياطين .
فرمود: سفره هاى خود را با سبزيجات بياراييد، زيرا سبزيجات از بين برنده ى آلودگى ها و ميكروب ها است .
124- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الشو نيز دواء من كل داء الّاالسام .
فرمود: سياه تخمه دواى هر دردى است مگر مرگ را.
سياه تخمه داراى خواص زيادى است . در گذشته براى آن كه روزانه مصرف شود، نان را با سياه تخمه آغشته مى كردند، اخيرا در مقاله اى ديدم كه در مراكز تحقيقاتى آمريكا روى سياه تخمه ، تحقيقات بسيارى كرده اند و حدود بيست نوع خاصيت آن را معلوم نموده اند.
125- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كلوا الجبن فانّه يورث النّعاس و يهضم الطعام .
فرمود: پنير را بخوريد كه خواب آور و هاضم غذا است .
چنان كه در احاديث قبلى ديده شد، سفارش شده پنير با گردو مصرف شود.
126- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كلوا الثّوم فان فيها شفاء من سبعين داء.
فرمود: سير بخوريد زيرا در آن شفاى هفتاد نوع بيمارى است .
منظور از هفتاد دقيقا هفتاد مورد نيست ، بلكه خاصيت بى شمار سير است كه علم امروز آن را تاءييد كرده است . از جمله : براى چربى خون ، فشارخون و از بين بردن اقسام انگل ها در بدن مفيد است . گويند: اگر در هنگام شيوع بيمارى وبا، چند بوته سير را در خانه آويزان كنيد، محيط خانه را از آلودگى حفظ خواهد كرد، و نيز در هنگام شيوع وبا، علاوه بر رعايت اصول بهداشتى ، بهتر است روزانه سير مصرف شود و دهان بوى سير دهد، و اين كار چه بسا از بيمارى وبا جلوگيرى نمايد.
پيامبر گرامى اسلام صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم در سال اول هجرى وقتى وارد مدينه شد در خانه ى جابربن عبداللّه انصارى سكنى گزيد. خانه ى جابر دو طبقه بود. پيامبر در طبقه هم كف زندگى مى كرد و جابر در طبقه بالا مى زيست . بيش تر اوقات همسر جابر غذايى كه مى پخت براى پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم هم مى فرستاد. روزى غذايى درست كرد و به شوهرش جابر داد تا براى پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم ببرد. بعد از وقت صرف غذا، وقتى كه جابر آمد ظرف راببرد غذا را نخورده ديد. از پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم سؤ ال كرد، يا رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم اين غذا چه اشكالى داشت كه شما ميل نفرموديد؟ پيامبر فرمود: به خاطر سيرى كه در اين غذا هست . جابر گفت : يا رسول اللّه مگر خوردن سير اشكالى دارد. حضرت فرمود: خير، من سير را خيلى دوست دارم . اما چون با مردم حشر و نشر زيادى دارم از اين كه دهانم بوى سير دهد كراهت دارم وگرنه سير خوراكى بسيار مطلوبى است .
127- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءكل الثّوم و البصل و الكرّاث فلا يقربنا و لايقرب المسجد.
فرمود: كسى كه سير و پياز و تره را بخورد نه به من نزديك شود و نه به مسجد برود.
كراث ، تره فرنگى را گويند كه بوى تندى دارد.
128- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اذا دخلتم بلدا فكلوا من بقله و بصله يطرد عنكم داؤ ه و يذهب بالنصب و يشّد العصب و يزيد فى الباه و يذهب بالحمى .
فرمود: هنگامى كه به محل و آبادى جديدى وارد شديد، از سبزيجات و پياز آن محل بخوريد، زيرا بيمارى بومى را از بين ببرد و اعصاب را قوى كند، شهوت را زياد نمايد و تب را زايل كند.
زيرا علاج بعضى بيمارى هاى بومى با سبزى و خصوصا پياز همان جا است . اگر ديده باشيد، ماماهاى قديم ، پياز را به دو نيم مى كردند و بالاى سر زن تازه زايمان كرده مى آويختند، اين كار طبق دستور اطباى قديم بود، كه بعدها به صورت خرافى درآمد و صورتكى روى پياز ترسيم مى كردند. در حالى كه اطباى قديم مى دانستند كه پياز جمع كننده ى ميكروب هاى داخل اطاق است ، لذا اطباى جديد گويند، پياز مانده را نخوريد، چون پياز جمع كننده و كشنده ميكروب هااست .
129- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالكرفس فانّه ان كان شى يزيد فى العقل فهو هو.
فرمود: شما را به خوردن كرفس سفارش مى كنم كه اگر چيزى باشد كه عقل را زياد كند پس همان كرفس است .
130- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لو كان فى شى شفاء لكان فى السناء.
فرمود: اگر در چيزى شفا و درمان باشد همانا آن چيز سنا است .
131- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالاهليلج الاءسود فانه من شجر الجنه طعمه مر و فيه شفاء من كل داء.
فرمود: بر شما باد خوردن هليله سياه ، زيرا از درختان بهشتى است ، گرچه طعمش تلخ است ولى درمان هر دردى است .
132- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :يستحب الحجامة فى تسعة عشر من الشهراو واحد و عشرين .
فرمود: حجامت كردن در نوزدهم يا بيست و يكم ماه مستحب است .
133- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :فى ليلة اسرى بى الى السّماء مامررت بملك من الملائكة و خير ما تداويتم به الحجامة و الشونيز و القسط.
فرمود: در شب اسرى در آسمان گذرم به گروهى از ملائكه افتاد. ملائكه گفتند: يا محمد صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم امتت را به حجامت و مداومت در آن و نيز به مصرف سياه تخمه و گردو سفارش كن .
134- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءكل الطين حرام على كل مسلم .
فرمود: خوردن خاك بر مسلمانان حرام است .
135- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :و من و فى بطنه مثقال ذرة من الطين ادخله اللّه النّار.
فرمود: اگر كسى بميرد و در شكمش ذره اى از خاك باشد، خداى متعال وى را داخل آتش خواهد كرد.
136- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءكل من الطين فان فيها ثلاث خصال تورث الداء و تعظم البطن و تصفر اللّون .
فرمود: اگر كسى خاك بخورد سه خصلت بد در وى ايجاد شود، سبب بيمارى است ، شكمش بزرگ شود و رنگ صورتش زرد گردد.
137- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من مرض سبعة اءيام مرضا سخينا كفراللّه عنه ذنوب سبعين سنة .
فرمود: اگر مؤ منى هفت روز بيمار و تبدار شود، خداى متعال اين بيمارى را كفارى هفتاد سال گناهانش قرار دهد.
138- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لا تكرهوا اءربعة : الرمد، يقطع عروق العمى و الزّكام ، فانه يقطع عروق الجذام و السعال فانه يقطع عروق الفالج و الدما ميل ، فانه تقطع عروق البرص .
فرمود: چهار چيز را بد مداريد: 1- گُل مژه كه ريشه ى كورى را قطع كند. 2- زكام كه ريشه ى جذام را قطع كند. 3- سرفه كه ريشه ى فلج را قطع كند. 4- و دمل كه ريشه ى بيمارى پيسى را قطع كند.
139- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لا وجع الا وجع العين و لاهم الا هم الدين .
فرمود: هيچ دردى چون درد چشم و هيچ غمى چون غم بدهكارى نيست .
140- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الحمى تحط الخطا يا كما تحط من الشجرة الورق .
فرمود: تب موجب ريزش گناهان شود، درست مثل ريختن برگ از درخت .
141- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الحمى نصيب كل مؤ من من النّار.
فرمود:تب براى مؤ من نصيبى از آتش است .
142- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من سبق العاطس ‍ بالحمدللّه امن من الشوص و اللوص و القلوص .
فرمود: اگر عطسه كننده به الحمدللّه سبقت جويد از درد شكم و سينه و گلو در امان خواهد بود.
143- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ما من عمل افضل من اشباع كبد جائع .
فرمود: هيچ كارى بهتر از سير كردن شكم گرسنه نيست .
144- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ما من عبد يبيع قالدا الا سلط اللّه عليه تالفا.
فرمود: هر بنده كه چيز فاسد فروشد خدا تلف كننده اى را براى مال او مسلط كند.
حديث ، اشاره به بعضى توليد كنندگان و يا فروشندگان مواد غذايى است كه وقتى يك ماده ى غذايى ، فاسد شد آن را با ماده ى غذايى ديگر و مواد داراى طعم تركيب كرده و به فروش مى رساند، تا ضرر نكنند و يا نفع بيشترى ببرند. در حالى كه طبق حديث فوق ، اموال چنين افرادى كه خدا را در كارها ناظر و رازق نمى دانند، به صورتى تلف خواهد شد. مثلا، خداوند فرزندى به وى مى دهد تا موجب شرمسارى و اتلاف مال وى گردد.
145- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ما ملاء آدمى و عاء شرا من بطنه يجب ابن آدم اءكلات يقمن صلبه .
فرمود: آدمى ظرفى بدتر از شكم پر نمى كند. براى آدمى زاده همين قدر غذا كه بُنيه ى او را نگه دارد كافى است .
146- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :السّواك نصف الايمان و الوضوء نصف الايمان .
فرمود: مسواك كردن نيمى از ايمان است و وضو هم نيمى از ايمان است .
147- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :السّواك يزيد الرجل فصاحة .
فرمود: مسواك كردن فصاحت مرد را افزون مى كند.
پيامبر بزرگوار اسلام صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم ، آن قدر براى بهداشت فردى اهميت قايل است كه در احاديث مختلف وضو و مسواك را بخشى از ايمان دانسته است ، اساسا شخصى كه سر و صورت و بدن پاكيزه اى دارد از نظر روحى و روانى نسبت به ديگران احساس سربلندى و عزت نفس ‍ مى كنند، گوستاو لوبون فرانسوى نويسنده ى تاريخ تمدن اسلام و عرب در كتاب خويش راجع به رعايت بهداشت و نظافت مسلمانان گويد: وقتى كه مسلمين در سال 1453 م اروپا را فتح كردند، در خيابان هاى شهر اروپايى ، علامت مشخصه ى يك فرد مسلمان از يك فرد مسيحى اروپايى ، رعايت بهداشت و نظافت از طرف مسلمانان بود.
148- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :السّواك مطهرة للفم مرضاة للرب و مجلاة للبصر.
فرمود: مسواك كردن موجب پاكى دهان و رضايت پروردگار و روشنى چشم است .
149- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :السواك سنة فستاكوا اءىّ وقت شئتم .
فرمود: مسواك كردن سنت است . هر وقت خواستيد مسواك كنيد. بعضى از مردم عادت كرده اند فقط در شب موقع خوابيدن مسواك كنند، در حالى كه رسول گرامى صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم براى مسواك كردن و تميزى دهان و دندان اهميت زيادى قايل بودند و اين كه فرمودند: هر وقت خواستيد مسواك كنيد، يعنى هر وقت غذا خورديد و يا هرگاه دهان نياز به شست وشو داشت ، مسواك كنيد.
150- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :السواك من الفطرة .
فرمود: مسواك كردن اقتضاى فطرت است .
151- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالزبيب فانه يكثف المرة و يذهب بالبلغم و يشد العصب و يذهب بالعياء و يحسن الخلق و يطيب النفس و يذهب بالهم .
فرمود: مويز(كشمش ) خوريد كه صفرا را غليظ كند و بلغم را ببرد و عصب را قوى كند و كُندذهنى را زايل نمايد و خُلق را نيكو كند و جان را پاك دارد و غم را ببرد.
152- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نفقى و لاتحصى فيحصى اللّه عليك و لا توعى فيوعى اللّه عليك .
فرمود: خرج كن وحساب مَكن كه خدا بر تو حساب كند و بخل مَوَرز كه خدا بر تو بخل وَرزَد.
153- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءخشى ما خشيت على امّتى كبر البطن و مداومة النّوم و الكسل و ضعف اليقين .
فرمود: بر امّت خويش ، بيش تر از هر چيز، از شكم پرستى و پرخوابى و تنبلى و بى ايمانى بيمناكم .
154- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :البطانة تقسى القلب .
فرمود: پرخورى دل را سخت مى كند.
155- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من قل طعامه صح بدنه و من كثر طعامه سقم بدنه و قسى قلبه .
فرمود: هر كس كم خورد، سالم ماند، و هر كه بسيار خورد، تنش بيمار و دلش سخت گردد.
156- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نصف ما يحفر لامتى من القبور من العين و المعدة .
فرمود: نيمى از قبرهايى كه براى امت من حفر مى شود از چشم بد و پرخورى است .
157- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :آكل كما ياءكل العبد و جالس كما يجلس العبد.
فرمود: مانند بندگان غذا مى خورم و مانند آن ها بر زمين مى نشينم .
158- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اذا استكتم فاستاكوا عرضا.
فرمود: وقتى مسواك مى كنيد مسواك را به عرض دهان بكشيد.
159- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اغسلواثيابكم و خذوا من شعوركم و اءستاكوا و تزينوا و تنظفوا فان بنى اسرائيل لم يكونوا يفعلون ذلك فزنت نساؤ هم .
فرمود: لباس هاى خود را تميز كنيد و موهاى خود را كم كنيد، (مرتب كنيد)مسواك بزنيد و آراسته و پاكيزه باشيد، زيرا جُهودان چنين نكردند و زنانشان زناكار شدند.
هر يك از اين احاديث در جاى خود ارزش والايى دارند، اما اين حديث شريف گوياى حقيقتى است ، خيلى از زنان و مردان جامعه ى ما وقتى كه ازدواج كردند، ديگر اهميتى به سر و وضع ظاهرى خود نمى دهند، در حالى كه آراستن خويش در هر موقع ، خصوصا بعد از ازدواج اهميت دارد، چه مرد و چه زن به رفتار طرف مقابل توجه دارد، رفتار و كردارش در ذهن وى اثر مى گذارد. وقتى همسرتان مدتى با موهاى ژوليده ، احيانا دهان بدبو و ظاهر كثيف در جلوى شما ظاهر شود آثار مخرب اين رفتار، خصوصا اگر يكى از زوجين به حفظ ظاهر اهميت داده و ديگرى چنين چيزى را مهم نداند، تدريجا در وى اثر بد مى گذارد.طبيعتا اين زندگى دوامى نخواهد داشت و اگر هم داشته باشد، همواره با اختلاف و درگيرى تواءم است . كسى كه به سر و وضع و ظاهر خود اهميت مى دهد، در واقع اهميتى است كه براى ديگران قايل است . گويند: ديوژن فيلسوف كلبى يونان با سر و وضعى نامرتب در انظار ظاهر مى شد، شخصى به وى گفت : چرا لباس زيبا و مرتب نمى پوشى ؟ وى گفت : لباس زيباى تن من ، زحمتى است براى من و لذتش ‍ براى ديگران است ، من چنين كارى را نمى كنم .
160- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءكرموا الخبز فان اللّه اءنزله من بركات السمآء و اءخرجه من بركات الاءرض .
فرمود: نان را گرامى شماريد، زيرا: خداوند آن را از بركات آسمان فرو فرستاد، و از بركات زمين بيرون آورد.
161- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءمرت بالسّواك حتى خشيت اءن يكتب على .
فرمود: مرا آن قدر به مسواك زدن فرمان دادند كه ترسيدم مسواك زدن بر من واجب شود.
162- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءمرت بالسّواك حتى خفت على اءسنانى .
فرمود:مرا آن قدر به مسواك زدن فرمان دادند كه بر دندان هاى خود بيمناك شدم .
163- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ان اءطيب طعامكم ما مسته النّار.
فرمود: بهترين غذاهاى شما آن است كه با آتش پخته شود.
164- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ان اءفواهكم طرق للقرآن فطيبوها بالسّواك .
فرمود: دهان هاى شما معبر قرائت قرآن است ، آن را با مسواك كردن پاكيزه كنيد.
165- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ان الاسلام نظيف فتنظفوا فانه لايدخل الجنة الا نظيف .
فرمود: اسلام پاكيزه است ، شما نيز پاكيزه باشيد كه هر كس پاكيزه نيست به بهشت نمى رود.
166- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه تعالى جميل يحب الجمال سخى يحب السخاء، نظيف يحب النظافة .
فرمود: خداوند زيباست و زيبايى را دوست دارد، بخشنده است و بخشش ‍ را دوست دارد، پاكيزه است و پاكيزه گى را دوست دارد.
167- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه تعالى خلق الجنة بيضاء و اءحب شى الى اللّه البياض .
فرمود: خداوند بهشت را سفيد آفريده و سفيدى از همه ى رنگ ها پيش ‍ خداى متعال محبوب تر است .
168- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ان اللّه تعالى طيب يحب الطيب نظيف يحب النظافة ، كريم يحب الكرم ، جواد يحب الجود فنظفوا افبيتكم و لا تشبهوا باليهود.
فرمود: خداوند خوش بو است و بوى خوش را دوست دارد، پاكيزه است و پاكيزه گى را دوست دارد، بزرگوار است و بزرگوارى را دوست دارد، بخشنده است و بخشش را دوست دارد، پس درون خانه هاى خويش را پاكيزه داريد و مانند يهودان مباشيد.
169- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه تعالى يبغض ‍ الوسخ و الشعث .
فرمود: خداوند متعال كثافت و ژوليدگى را دشمن دارد.
170- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه ليرضى عن العبداءن ياءكل الاكلة فيحمده عليها اويشرب الشربة فيحمده عليها.
فرمود: خداوند از بنده خشنود مى شود به اين كه غذا بخورد و خدا را سپاس گزارد، يا آب بياشامد و خدا را حمد نمايد.
171- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه يحب اذا اءنعم على عبده ان يرى اثر نعمته عليه و يبغض البؤ س و التباؤ س .
فرمود: خداوند دوست دارد كه وقتى به كسى نعمت داد، اثر نعمتش بر او آشكار ديده شود و از فقر و اظهار فقر بيزار است .
گويند: مقدّس اردبيلى روزى عمامه اى زيبا بر سر گذاشته بود، بعضى از حاضرين در مجلس ، به وى ايراد كردند كه اين عمامه ى زيبا و رنگارنگ زيبنده ى شما نيست ، مقدّس در جواب اشكال كننده ، حديث فوق را قرائت كرد. آدم هايى كه دائما زار مى زنند را ديده ايد، اينان تا از حالشان مى پرسى ، از گرفتارى زندگى خود شكوه مى كنند، اين چنين آدم هايى از هزاران نعمت الهى بهره مى برند ولى هيچ يك از اين نعمت ها آن ها را راضى نمى كند، اما با اندك كمبودى در زندگى ، شكوه و شكايت سر مى دهندكه اى داد بيداد!...
172- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ فى الجسد مضغة اذا صلحت صلح الجسد كله و اذا فسدت فسد الجسد كله الّا و هى القلب .
فرمود: در تن پاره گوشتى است كه وقتى سالم باشد تمام تن به صلاح آيد و وقتى فاسد شود همه ى تن فاسد شود و آن قلب است .
173- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ للطّاعم الشّاكر من الاءجر مثل ما للصّائم الصّابر.
فرمود: پاداش آن كه غذا مى خورد و شُكر مى گزارد مانند زوره دار صبور است .
174- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ من السنة ان يخرج الرجل مع ضيفه الى باب الدار.
فرمود: خوبست كه مرد با مهمان خود تا درب خانه برود.
175- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :بئس الطعام العرس ‍ يطعمه الاغنياء و يمنعه المساكين .
فرمود: چه بد است غذاى عروسى كه ثروتمندان از آن بخورند و فقيران محروم مانند.
176- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :برد و اطعامكم يبارك لكم فيه .
فرمود: غذاى خود را سرد كنيد تا بر شما مبارك باشد.(گوارا باشد)
177- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :رب طاعم شاكر اءعظم اجرا من صائم صابر.
فرمود: چه بسا كسانى كه غذا خورند و شكر كنند و پاداششان از روزه دار صابر بيش تر باشد.
178- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :سخافة بالمرء اءن يستخدم ضيفه .
فرمود: سبك عقلى مرد آن است كه ميهمان خويش را به خدمت گيرد.
179- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :صوموا تصحوا.
فرمود: روزه بداريد تا تندرست شويد.
180- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الصحة والفراغ نعمتان مكفورتان .
فرمود: صحت و فراغت دو نعمت است كه كفران آن كنند.
181- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :طهور الطعام يزيد فى الطّعام و الدّين و الرزق .
فرمود: پاكيزگى غذا، غذا و دين و روزى را فزون كند.
182- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالسّواك فانه مطيبة للفم مرضاة للرب .
فرمود: مسواك كنيد كه مايه ى پاكيزگى دهان و رضاى خداست .
183- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالسّواك فنعم الشى ء السواك يشد اللثة و يذهب بالبخر و يصلح المعدة و يزيد فى درجات الجنة و يرضى الرّب و يسخط الشيطان .
فرمود: مسواك كنيد كه مسواك خوب چيزيست : لثه را محكم كنيد، بوى دهان ببرد، معده را به صلاح آورد، درجات بهشت بيفزايد، پروردگار را خشنود كند و شيطان را به خشم آورد.
184- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :فى السّواك ثمانية خصال : يطيب الفم ، و يشد اللثه ، و يجلو البصر، و يذهب البلغم ، ويفرح الملائكة ، و يرضى الرب ، و يزيد فى الحسنات ، و يصح المعدة .
فرمود: در مسواك كردن هشت فايده است : دهان را پاكيزه كند و لثه را محكم كند و چشم را روشن كند و بلغم را ببرد و فرشتگان را خوشحال كند و پروردگار را خشنود نمايد، و اعمال خوب را بيفزايد، و معده را به صلاح آورد.
185- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كثرة الضحك تميت القلب .
فرمود: خنده ى بسيار دل را بميراند.
186- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كبر مقتا عنداللّه الاءكل من غير جوع والنّوم من غير سهروالضحك من غير عجب .
خوردن بى گرسنگى و خواب بدون خستگى و خنده بى شگفت ، نزد خداى متعال به سختى منفور است .
187- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليك بحسن الكلام وبذل الطّعام .
فرمود: بر شما باد به نيكو سخن گفتن و غذا به ديگران خوراندن .
188- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :بئس العبد المحتكر: انّ اءرخص اللّه تعالى الاسعار حزن و انّ اءغلاها اللّه فرح .
فرمود: چه بد است محتكرى كه اگر خدا قيمت ها را ارزان كند غمگين شود و اگر گران كند خوشحال گردد.
189- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :التّاجر ينتظر الرّزق و المحتكر ينتظر اللّعنة .
فرمود: تاجر در انتظار روزيست و محتكر در انتظار لعنت .
190- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الجالب الى سوقنا كالمجاهد فى سبيل اللّه و المحتكر فى سوقنا كالملحد فى كتاب اللّه .
فرمود: آن كه به بازار ما چيزى وارد كند، مانند آن كس است كه در راه خدا جهاد مى كند و آن كه در بازار ما احتكار مى كند مانند كسى است كه در كتاب خدا كافر به شمار رفته است .
191- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كلوا واشربوا و تصدقوا و البسوا فى غير اسراف و لامخيله .
فرمود: بخوريد و بنوشيد و صدقه دهيد و بپوشيد بى اسراف و تكبّر.
192- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من قدر رزقه اللّه و من بذر حرمه اللّه .
فرمود: هر كه اندازه نگه دارد خدايش روزى دهد و هر كه اسراف كند خدايش محروم كند.
193- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اقتصد اغناه اللّه ، و من بذر افقره اللّه ، و من تواضع رفعه اللّه ، و من تجبر قصمه اللّه .
******************
فرمود: هر كه ميانه روى كند خدا بى نيازش كند و هر كه اسراف كند خدا فقيرش كند و هر كه فروتنى كند خدايش بلند مرتبه دارد و هر كه بزرگى فروشد خدايش در هم شكند.
194- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :شر النّاس من اءكل وحده و منع رفده و جلد عبده و شرمنه من لايقبل معذرة و شرمنه من لايرجى خيره و لا يمؤ من شرّه .
فرمود: بدترين مردم كسى است كه تنها غذا بخورد و ميهمان بى نصيب كند و خدمتكار خويش بزند و بدتر از او كسى است كه خطايى را نبخشد و عذرى را پذيرا نباشد و بدتر از او كسى است كه به خيرش اميدى نيست و از شرّش كسى در امان نيست .
195- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لاتصاحب الامؤ منا و لاياءكل طعمامك الاءتقى .
فرمود: جز با مؤ من مصاحبت مكن و غذاى تو را جز پرهيزگار نخورد.
196- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لا يشبع المؤ من دون جاره .
فرمود: مؤ من نبايد بدون همسايه ى خود سير شود.
197- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اطعم مسلما جائعا اطعمه اللّه من ثمار الجنة .
فرمود: هر كه مسلمان گرسنه ى را غذا دهد خداوند از ميوه هاى بهشت به او بخوراند.
198- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من موجبات المغفرة اطعام المسلم السغبان .
فرمود- قال رسول اللّه :غذا دادن به مسلمان گرسنه موجب آمرزش گناهان است .
199- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ساعات الاءمراض ‍ يذهبن ساعات الخطايا.
فرمود: لحظات بيمارى نابود كننده ى اوقات گناه است .
200- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءطعموا طعامكم الاءتقياء و اءولوا معروفكم المؤ منين .
فرمود: غذاى خود را به پرهيزكاران بخورانيد و نيكى هاى خود را درباره ى مؤ منان انجام دهيد.
روايت 201 تا 300
201- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه تعالى يدخل بلقمة الخبز و قبضة التمر و مثله مما ينفع المسكين ثلاثة الجنة ، صاحب البيت الآمر به و الزوجة المصلحة و الخادم الذى يناول المسكين .
فرمود: خداوند به وسيله ى يك لقمه نان و يك مشت خرما و امثال آن كه فقير را سودمند افتد سه تن را به بهشت مى برد، صاحب خانه كه به دادن آن فرمان دهد و زنى كه آن را آماده كند و خادمى كه آن را به فقير دهد.
202- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :تداووا فانّ الّذى انزل الداء انزل الدواء.
فرمود: مداوا كنيد زيرا آن كه درد را فرستاد دوا را نيز فرستاد.
203- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الثلث و الثلث كثير انك اءن تذر ورثتك اغنياء خير من اءن تذرهم عالة يتكففون الناس و انك لن تنفق تنقة تبتغى بها وجه اللّه الا اءجرت بها حتى ما تجعل فى اءمراءتك .
فرمود: ضمن وصيت ، فقط ثلث مال خود را به ديگران ده و ثلث بسيار است ، تو اگر وارثان خود را بى نياز واگذارى بهتر از آن است كه فقير و محتاج مردم باشند، تو هيچ خرجى در راه خدا نمى كنى ، مگر آن كه در مقابل آن پاداش مى يابى ، حتى غذايى كه به زن خود مى خورانى .
204- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لو اءنّ ابن آدم هرب من رزقه كما يهرب من الموت لادركه رزقه كما يدركه الموت .
فرمود: اگر آدمى زاد از روزى اش بگريزد، چنان كه از مرگ مى گريزد، روزى اش بدو رسد، چنان كه مرگ مى رسد.
205- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءجيبوا الداعى و لاتردوا الهدية و لاتضربوا المسلمين .
فرمود: دعوت را بپذيريد، هديه را رد مكنيد و با مسلمانان زد و خورد نكنيد.
206- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :تداووا باءلبان البقر فانى ارجوا ان يجعل اللّه فيها شفاء فانها تاءكل من كل الشجر.
فرمود: با شير گاو مداوا كنيد، زيرا من اميدوارم كه خدا در آن شفا قرار داده باشد، از آن جهت كه از هر نوع گياه مى چرد.
207- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :خمس من سنن المرسلين : الحياء و الحلم و الحجامة و السواك و التعطر.
فرمود: پنج چيز از سنت پيغمبران است : حيا و حلم و حجامت و مسواك و عطر زدن .
208- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ فى الحجم شفاء.
فرمود: حجامت مايه ى شفاست .
209- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه تعالى حيث خلق الداء خلق دواء فتداووا.
فرمود: خداوند كه درد را آفريده درمان آن را نيز آفريد، پس دردهاى خويش ‍ را درمان كنيد.
210- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه لم يضع داء الا وضع له شفاء.
فرمود: خدا دردى پديد نياورد جز آن كه علاجى براى آن قرار داده است .
211- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه لم ينزل داء الا انزل له شفاء الا الهرم .
فرمود: خداوند دردى پديد نياورد جز آن كه علاجى براى آن قرار داده به جز پيرى .
212- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه لم ينزل داء الا انزل له دواء علمه من علمه و جهله من جهله ، الا السام و هو الموت .
فرمود: خداوند دردى را خلق نكرده جز اين كه دوايى براى آن فرستاده است ، مگر مرگ را كه درمان ندارد و اين مطلب را عالم بداند و جاهل نداند.
213- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه يبتلى عبده المؤ من بالسقم حتى يكفر عنه كل ذنب .
فرمود: خداوند بنده ى مؤ من خود را به بيمارى مبتلا مى كند تا همه ى گناهان او را بريزد.
214- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :تداووا عباداللّه فانّ اللّه تعالى لم يضع داء الّا وضع له دواء غير داء واحد الهرم .
فرمود: بندگان خدا! امراض خود را مداوا كنيد، زيرا خدا مرضى پديد نياورد جز آن كه دوايى براى آن قرار داده مگر يك درد، و آن پيرى است .
215- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كلواالزّيت و اءدهنوا به فانّه من شجرة مباركة .
فرمود: زيتون خوريد و از روغن آن نيز استفاده كنيد كه اين درخت مبارك است .
يعنى از روغن زيتون علاوه بر خوردن به بدن خود نيز بماليد.
216- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كلوا جميعا ولاتفرقوا فانّ الطعام الواحد يكفى الاثنين و طعام الاثنين يكفى الثلاثة والاءربعة كلوا جميعا ولاتفرقوا فانّ البركة مع الجماعة .
فرمود: با هم غذا خوريد و پراكنده مشويد كه غذاى يكى براى دو تن كافى است و غذاى دو تن براى سه تن و چهار تن كافى است ، با هم غذا خوريد و پراكنده مشويد، كه بركت قرين جماعت است .
217- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لكل شى زكاة و زكاة الدّار بيت الضيافة .
فرمود: هر چيزى را زكاتى است و زكات خانه اطاق پذيرايى است .
218- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لو اهدى الىّ كراع لقبلت و لو دعيت اليه لاءجبت .
فرمود: اگر پاچه گوسفندى به من هديه دهند مى پذيرم و اگر به خوردنش ‍ دعوتم كنند اجابت مى كنم .
219- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لاتكلفوا للضّيف .
فرمود: براى مهمان تكليف مكنيد.
220- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لاتميتوا القلوب بكثرة الطعام و الشّراب فانّ القلب يموت كالزرع اذكثر عليه الماء.
فرمود: دل هاى خويش را به زياد خوردن و نوشلدن نكشيد كه دل چون زراعت است وقتى آب آن زياد شد، خواهد مرد.
221- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءثنان عليلان ابدا، صحيح محتم وعليل مخلّط.
فرمود: دو كس پيوسته بيمار و رنجور باشند، تندرستى كه از خوردن پرهيز كند و بيمارى كه از خوردن نپرهيزد.
222- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كان ياءمر بدفن سبعة اشياء من الانسان الشعر و الظفر و الدم و الحيض و المشيمة و السّن و العلقة .
رسول اكرم صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم به دفن كردن هفت چيز تاءكيد مى فرمود: و آن هفت چيز عبارت است از: مو، ناخن ، خون بدن ، خون حيض ، بچه دان ، دندان ، و علقه يعنى خون بسته شده اى كه آدمى از آن به وجود مى آيد.
اين هفت چيز مخصوصا خون و علقه عامل مهمى براى نشو و نماى ميكروب ها هستند و در صورتى كه دفن نگردند، ممكن است افراد جامعه به بيمارى هاى صعب العلاج مبتلا گردند.
223- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من شرب الخمر بعد ما حرمها اللّه على لسانى فليس باءهل اءن يتزوج اذا خطب .
فرمود: هر كس شراب (مايع مست كننده ) نوشد، بعد از آن كه خداوند از زبان من نوشيدن آن را حرام نمود، پس اگر خواستگارى كرد، براى زناشويى و تزويج شايستگى ندارد.
224- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ايّاكم و الاستمناء فانّه يورث الداء و يجركم الى النّار.
فرمود: از استمنا سخت بپرهيزيد كه استمنا توليد بيمارى مى كند، و شما را به سوى آتش مى كشاند.
علم پزشكى مضرات استمناء را كه از جمله آن ها ماليخوليا، ديوانگى ، تنگى نفس ، خفقان و طپش قلب است مسلم دانسته است .
مهمترين عامل مؤ ثر كه پسران و دختران را از شراره هاى اين آتش ‍ خانمان سوز مى رهاند همانا اختيار همسر است كه پيغمبر بزرگ اسلام ، بدان سفارش اكيد، فرموده است .
225- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :تحت كل شجرة جنابة فبلوا الشعر و انقوا البشرة .
فرمود: در بن هر موى ، آثارى از جنابت است ، پس بعد از جنابت ، موها را شسته و پوست بدن را پاك نماييد.
226- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لاتسترضعوا الحمقاء و لا العمشاء فان اللبن يعدى .
فرمود: زنان كم عقل و مبتلا به درد چشم را به دايگى اطفال انتخاب نكنيد، زيرا شير منتقل كننده است .
برخى از بيمارى ها از طريق شير به نوزاد انتقال مى يابد.
227- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كره اللّه ان يكلم الرجل مجذوما الّا اءن يكون بينه و بينه قدر ذراع .
فرمود: خداوند بد دارد كه شخصى با مجذوم (كسى كه مبتلا به بيمارى خوره است ) صحبت كند، مگر اين كه مقدار يك ذراع بين ايشان فاصله باشد.
228- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :يشرب الماء المغلى فان ماء المغلى ينفع من كل شى ء.
فرمود: آب جوشيده نوشيده شود، چه آن كه آب جوشيده نافع است و زيان نمى رساند.
زيرا آب ها غالبا آلوده به ميكروب است و با جوشيدن ، ميكروب ها از بين مى روند. آن گاه صبر كنيد تا سرد شود بعد بخوريد. البته اين عمل در مكان هايى كه آب لوله كشى نيست بايد انجام شود تا آلودگى آن از بين رود و گرنه آب لوله كشى تصفيه شده است .
229- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :يا معشر النّاس ‍ عليكم بالباه !
فرمود: اى گروه مردم جماع بر شما لازم است !
منى كه از فضولات هضم رابع است ، هرگاه مقدار زيادى از آن ، در بدن جمع شود، مخصوصا اگر شخص جوان ، دَمَوى مزاج و فربه باشد، در اثر اعتدال در جماع ، تقويت حرارت غريزى كرده ، هم و غم و فكر را از خود سلب مى كند و حدّت غضب را از خود دور مى سازد، لكن اگر مجرد بماند و منى بسيارى در او جمع شود احداث درد، در طرف بالاى ران و خصيتين نموده ، فَرَح او كم و موجب كسالت و بلادت و تاريكى چشم و سنگينى سر و ضعف اعصاب و كم اشتهايى گردد.
230- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لاتووا التّراب خلف باب فانه ماءوى الشيطان .
فرمود: خاكروبه را پشت در نريزيد چه خاكروبه مسكن شيطان است .
منظور از شيطان همان ميكروب است ، كه توليد بيمارى مى كند.
231- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من فقه الرجل انّ يختار موضعا لبوله .
فرمود: و از دانايى مرد آن است كه براى ادرار خود محلى اختيار كند.
منظور همان سرويس بهداشتى است ، سرويس هاى بهداشتى در حفظ سلامت و بهداشت خانواده بسيار مهم اند. سازمان ملل يك روز از سال را روز توالت ناميد (به دليل اهمّيت سرويس هاى بهداشتى ). استفاده از صابون را براى كودكان بايد اجبارى كرد و نيز چقدر خوب است كه مردم مسلمان همان طوركه گوسفند براى مكان هاى مذهبى نذر مى كنند، صابون و مواد شوينده ى بهداشتى نيز براى توالتهاى عمومى نذر كنند تا در اين مكان ها آلودگى فراگير نشود، معلوم نيست خير بودن نذر صابون ، كم تر از چيزهاى ديگر باشد.
232- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نهى انّ يتغوط الرجل على شفر بئر يستعذب منها او على شفر نهريستعذب منها.
پيغمبر اكرم نهى فرمود، كه مردم نبايد در لب چاه يا كنار نهرى كه آب آشاميدنى از آن برداشته مى شود قضاى حاجت كنند، زيرا خيلى از ميكروب ها وارد آب مى شود و با نوشيدن آن آب ، بسيارى از بيمارى ها مثل حصبه ، وبا و برخى از انگل ها در انسان ايجاد مى شود.
233- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نهى انّ يبول احد تحت شجرة مثمرة .
نهى فرمود: كه مردم نبايد زير درخت ميوه دار بول و ادرار كنند.
چون خيلى از بيمارى ها از خوردن ميوه ى آلوده به انسان سرايت مى كند، پس بايد منبع آلودگى را از آن دور كرد.
234- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :التدبير نصف العيش .
فرمود: عاقبت انديشى نيمى از زيستن است .
اگر اشخاص به اندازه ى كافى امكانات كافى داشته باشند و درست مصرف كنند از خيلى امراض روحى و جسمى نجات مى يابند. زيرا كسانى كه درآمد ندارند هميشه از لحاظ روحى پريشان هستند و چون امكانات مالى ندارند دچار سوء تغذيه و عوارض بعد آن مى شوند.
235- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ثلاثة يتخوف منهن الجنون ، التغوط بين القبور، و المشى فى خفّ واحد، و الرجل ينام وحده .
فرمود: سه كار است كه در آن ها بيم ديوانگى است : 1- در گورستان غايط كردن 2- با يك لنگه كفش راه رفتن 3- يكّه و تنها خوابيدن .
236- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ الحمى من قيح جهنّم فبردواها بالماء.
فرمود: همانا تب اثر جوشانى از جهنم است ، پس با آب سرد بدن را خنك كنيد.
237- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءتخّذ ثوبا فلينظفه .
فرمود: هر كس كه لباس بپوشد، بايد لباسى نظيف و پاكيزه به تن نمايد.
238- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نيه ان يشاب اللبن بالماء.
فرمود: شير را با آب مخلوط مسازند.
239- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اغتنموا برد الربيع فانّه يفعل بابدانكم مايفعل باشجاركم و اجتنبوا برد الخريف فانّه يفعل بابدانكم مايفعل باشجاركم .
فرمود: غنيمت شماريد خنكى بهار را، كه با بدن هاى شما آن كند كه با درختان مى كند و بركنار داريد خود را از خنكى فصل خزان ، كه با بدن هاى شما همان كند كه با درختان مى كند!
240- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم باللبان فانّه يلسح الحّر كما يلسح الاصبع العرق عن الجبين و يشدّالظهر و يزيد فى العقل و يذكى الذهن و يجلوا البصر و يذهب النسيان .
فرمود: بر شما خوردن كندر لازمست ، كه زيادى حرارت را از دل پاك كند چنان كه انگشت ، عرق را از صورت پاك كند و نيز كمر را محكم نموده و موجب افزايش عقل شود و ذهن را مستعد، ديده را روشن و فراموشى را از بين مى برد.
المنجد - لُبان هم به معنى كندر و هم به معنى سقز است ، شايد در اين حديث سفارش به جويدن سقز شده باشد، اهل فن بايد بيشتر تحقيق كنند.
241- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ليس للصّبى خير من لن امّه .
فرمود: براى كودك چيزى بهتر از شير مادر نيست .
242- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ما من انسان الاوفى راءسه عرق من جذام فبعث اللّه عليه الزكام فيذبه فاذا وجده اءحدكم فليدعه و لايداويه حتى يكون اللّه يداويه .
فرمود: نيست هيچ بشرى جز اين كه در سر او رگ و ريشه اى از ((خوره )) موجود مى شود، پس خداوند مى انگيزد زكام را بر وى ، كه آن را آب كند و از بين ببرد، پس هرگاه يكى از شما زكام شود آن را واگذارد. در صورتى كه لازم به مداوا نباشد، در صدد مداواى آن برنيايد تا وقتى كه خداوند آن را مداوا كند و بالطبع بهبودى يابد.
در حديث ديگرى از رسول گرامى اسلام روايت شده كه آن حضرت فرمود: به من نسبت جنون مى دهند و حال آن كه من زكام مى كنم ، از اين حديث و احاديث فوق استفاده مى شود كه زكام براى بدن خصوصا مغز انسان بسيار مفيد است ، زكام علاوه بر آن كه آب بدن را تنظيم مى كند موجب شست وشوى مخاط بينى نيز مى شود. از طرفى در بين عامه ى مردم ، به كسى كه حالت جنون و حماقت داشته باشد، اصطلاحا مى گويند فلانى خشك مغز است و يا به بينى خود با انگشت اشاره مى كنند و مى گويند فلانى قواى دماغى اش خشك است ، و نيز در بين قديمى ها معروف بود كه هنگام احوال پرسى مى گفتند: تر دماغ هستى ؟ اين ها همه گرفته شده از روايات فوق است ، در ضمن در علم جديد هم بعضى از پزشكان معتقدند كه زكام را به حال خود بگذاريد و معالجه نكنيد، البته زكام غير از آنفولانزا و يا بيمارى عفونى مخاط بينى است ، زكام يعنى آبريزش بينى ، نوعى بيمارى ويروسى است كه نياز به درمان ندارد، بلكه بايد دوره ى بيمارى طى شود، اما اگر در اثر بى احتياطى و عدم پرهيز خصوصا در مواجهه ى شخص زكامى با سرخ ‌كردنى ها، زكام به بيمارى گلو درد، و مانند آن تبديل شود كه بسيار خطرناك است و نياز به درمان دارد.
243- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الزكام جند من جنود اللّه يبعثه على الداء فيزيله .
فرمود: زكام لشكرى از لشكريان حضرت حق است ، كه خداوند آن را به جهت دفع امراض آفريد.
244- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الرضاع يغير الطباع .
فرمود: شير دادن دايه ، طبيعت اطفال را تغيير دهد و دگرگون سازد.
يعنى براى فرزندان خود مادران رِضاعى خوب و سالم انتخاب كنيد كه فرزندان از طريق شير، طبيعتشان تغيير مى كند.
245- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :العطاس للمريض ‍ دليل على العافية و راحة البدن .
فرمود: عطسه ى بيمار شاهد بر خوبى و آسودگى اوست .
لذا مسلمانان بعد از شنيدن عطسه گويند: عافيت باشد.
246- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عقوق الوالدين يبترّ العمر.
فرمود: آزردن پدر و مادر عمر را كوتاه كند.
247- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :مااستفاد اءمرء مسلم فائدة بعدالاسلام افضل من زوجة مسلمة تسرّء اذا نظر اليها و تطيعه اذا امرها و تحفظه اذا غاب عنها.
فرمود: مسلمان را هيچ بهره اى بعد از اسلام ، به مانند زن خوب كه مسلمان باشد نيست به طورى كه هرگاه نظر بِدان زن كند شادان شود، هرگاه دستورى به وى دهد، زن دستورش را اجرا نمايد و چون غايب شود، آن زن در حفظ مال و حيثيت او بكوشد. چنان كه سعدى عليه الرحمه گويد:
زن خوبروى فرمانبر پارساى كند مرد درويش را پادشاى
248- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءكل السفرجل يذهب ظلمة البصر.
فرمود: خوردن بِه ، تاريكى ديدگان را برطرف سازد.
بِه ، سرشار از ويتامين A و B و املاح آهكى تانن است .
249- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :كلوا السفرجل و تهادوبينكم ، فانه يجلواالبصر و ينبت المودة فى القلب و اطعموا حبالاكم فانه يحسن اولادكم .
فرمود: بِه را بخوريد و به عنوان هديه بين خودتان بفرستيد، زيرا چشم را جلا مى دهد، دوستى و مودّت را بر قلب قرار مى دهد. به زنان حامله نيز بدهيد، زيرا باعث نيكويى و خوبى اولاد شما مى شود.
250- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لاتسترضعواالحمقاء فانّ اللبن يشبّ عليه .
فرمود: زنان احمق را دايه و شيردهنده ى اطفال خود قرار ندهيد، زيرا پرورش كودك با شير است .
251- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءكل السداب و نام عليه اءمن من الدوران و ذات الجنب .
فرمود: هر كس سداب خورد و به خواب رود از دوران مغز و ذات الجنب در امان باشد.
252- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءكل الطين فمات فقداعان على قتل نفسه .
فرمود: هركس گِل خورد و بميرد، به يقين بر مرگ خويش كمك كرده است .
253- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ترك العشاه مهرمة .
فرمود: ترك كردن غذاى شب ، پيرى آورد.
254- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّا اءفصح العرب بيدانى ارتضعت من بنى زهرة .
در مقام تاءثير شير در روحيه ى كودك آن حضرت فرمود: من فصيح ترين عربم از آن جا كه از بنى زهره شير خوردم .
بنى زهره قبيله اى از قبايل عربند كه در فصاحت و زبان آورى شهره بودند.
255- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :غسل اليدين فى اءول الطعام ينفى الفقر و فى آخره ينفى الهّم .
فرمود: شست وشوى دستان قبل از خوردن غذا فقر را از بين برد و شست وشوى دستان پس از غذا غم و اندوه را از بين برد.
اهميت اين حديث شريف پوشيده نيست ! بسيارى از افراد، خصوصا طبقات فقير جامعه ، بيش تر فقرشان از كثيفى و بيمارى است . احاديث نبوى بسيارى درباره ى رابطه ى فقر و كثيفى وارد شده ، بعضى از زنان با دست هاى آلوده به سينه ى خود دست مى زنند و بعد به بچه شير مى دهند.و كودك از همان اول كودكى دائما بيمار است . با توجه به هزينه هاى سنگين درمان ، فقير بودن شخص مسلم است زيرا از طرفى شخص توان فعاليت ندارد و از طرف ديگر بايد هزينه ى درمان را بپردازد. عمل ساده شست وشوى دست ها، قبل و بعد از غذا خوردن ، كارى بسيار مهم است و اهميت به سزايى در سلامت و بهداشت انسان دارد.
256- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الريح الطيّب يشد القلب ويزيد فى الجماع .
فرمود: بوى خوش دل را قوى ساخته ، مزيد بر جماع نيز هست .
257- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من بات و فى يده غمر فعرض له عارض فلا يلومّن الاّ نفسه .
فرمود: كسى كه بر بستر خواب رود و دستش به چربى آلوده باشد و بيمار شود، كسى جز خويشتن را سرزنش نكند.
258- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :يسرّوا و لا تعسروا.
فرمود: (در امور دنيوى ) آسان گير باشيد نه سخت گير!...
اين حديث شريف مربوط به اعصاب و روان انسان است ، چون انسان هاى سخت گير بر اعصاب و روان خود فشار عصبى وارد مى كنند و موجب كوتاهى عمر و بيمارى خويش مى شوند در حالى كه انسان هاى اهل تسامح و تساهل در امور دنيوى ، زندگى راحت ترى دارند و كم تر دچار بيمارى هاى روانى مى شوند. خونسردى و آرامش خاطر در امور دنيا مايه ى تسكين قلب و اعصاب است ، چنان كه عجله و سخت گيرى موجب فشار اعصاب و قلب و بى نظمى دستگاه حيات است .
259- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :معاشر الشباب عليكم بالبائة فمن لم يستطع فعليه بالصوم فان الصوم له و جاء.
فرمود: اى گروه جوانان بر شما جماع و گرفتن همسر لازم است . پس هر كس ‍ كه بر آن قدرت ندارد((داراى همسر نيست ))روزه بگيرد، همانا روزه سختى عذوبت را تسكين مى دهد.
******************
260- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :و كان اذا اتى مريضا - قال اذهب الوسواس و الباءس برب الناس اشف و انت الشافى لاشفاء الاشفاؤ ك .
فرمود: هر وقت رسول خدا صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم به عيادت بيمارى مى رفت ، براى شفاى او دعاى فوق و كلام بالا را ذكر مى فرمود، دعا نيز مانند صدقه ، يكى از وسايل مهم شفا و درمان است و چه بسا ديده شده كه امراض صعب العلاج در اثر دعا و توسل بهبودى يافته است .
261- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :تخنب الدواء ما احتمل بدنك الداء فاذا لم يحتمل الداء فالدواء.
فرمود: از دارو بپرهيزيد تا وقتى كه بدن درد را تحمل مى كند و هرگاه درد را تحمل نكرد آن گاه درد را با دارو درمان كن .
262- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :خير الاءدام فى الدّنيا و الآخرة اللحم و لا اءحرمه .
فرمود: بهترين خوراكى ها، در دو جهان گ وشت است ، من خوردنش را حرام نمى كنم .
مقصود گوشت هايى است كه در اسلام خوردن آن ها حلال است .
263- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لا يطولن احدكم شاربه و لا عانته و لا شعرابطه فانّ الشيطان اءتخذها مخنئا يستتربها.
فرمود: احدى از شما شارب و موى عانه و موى زير بغل را بلند نكند، چه همانا، در وقتى كه بلند باشد، شيطان ( ميكروب ها) در آن جاى گرفته ، و در ميان موها پنهان مى گردد.
264- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :العجووة من الجنة و هو شفاء من السّم .
فرمود: عجوه از ميوه هاى بهشت و درمان سم است .
265- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ترك الخلال و هم الاءسنان .
فرمود: ترك كردن خلال باعث سستى و بى پايگى دندان است .
266- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :السّواك شطر الوضوء والوضوءشطر الايمان .
فرمود: مسواك كردن جزئى از وضو و وضوگرفتن جزئى از ايمان است .
267- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالخلبة و لوبيع وزنها ذهبا.
فرمود: بر شما است خوردن خلبه اگرچه به قيمت طلا فروخته شود.
خلبه نوعى از شنبليله است كه طبيعت آن گرم و خشك مى باشد.
268- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :العسل شفاء يطرد الريح و الحمى .
فرمود: خوردن عسل درمان است و از بدن باد و تب را دور مى كند.
269- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نبات الشعر فى الانف اءمان من الجذام .
فرمود: روييدن مو در داخل بينى حافظ شخص است از مرض ‍ خوره .
270- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :غطّو الاءناء و اوكثوالسباء فانّ السنة ليلة تنزل فيها الوباء لايمرباناء ليس عليه غطا او سقا ليس عليه و كا الّا اءن ينزل فيه من ذلك الوباء.
فرمود: درب كوزه هاى آب را بپوشانيد و نيز دهانه ى مشك هاى آب را ببنديد چه در سال شبى فرارسد و ميكروب وبا شيوع يابد و موجب آلودگى آب شده و از اين راه بيمارى وَبا تسرّى پيدا كند.
271- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :بيت الشيطان من بيوتكم بيت العنكبوت .
فرمود: خانه ى شياطين (ميكروب ها) در خانه هاى شما لانه ى عنكبوت است .
272- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لاتووا منديل اللحم فى البيت فانّه مربض الشيطان .
فرمود: دستمال گوشت را در اطاق نگذاريد چه آن خوابگاه شيطان است .
بديهى است كه موادگوشتى چون با خون همراه است مخزن خوبى براى رشد ميكروب ها مى باشد.
273- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لا خير فيمن لا يضيف .
فرمود: آن كه مهمان نپذيردخيرى در او نيست .
274- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لا يتكلّفن اءحد لضيفة مالايقدر.
فرمود: هيچ كس نبايد آن چه را قدرت ندارد به تكلف براى مهمان فراهم كند.
275- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ فى تمركم هذا تسع خصال : يخبل الشيطان ، و يقوى الظّهر و يزيد فى المجامعة ، و يزيد فى السمع و البصر، و يقرب من اللّه ، و يباعد من الشيطان ، و يهضم الطعام و يذهب بالداء و يطيب النّكهة .
فرمود: در خرما نُه خاصيت است :
1- از ميكروب جلوگيرى مى نمايد.
2- پشت را قوى كند.
3- قوه ى باه را زياد مى كند.
4- قوه بينايى و شنوايى را تقويت مى نمايد.
5 و 6- انسان را به خدا نزديك و از شيطان دور مى كند.
7- سبب هضم غذا است .
8- دردها را نابود مى سازد.
9- دهان را خوش بو مى نمايد.
276- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءطعموا المرئة فى شهرها الذى تلد فيه التمر فانّ ولدها يكون حليما نقّيا.
فرمود: به زن باردار در آخرين ماه حاملگى خرما بدهيد، زيرا كودك او بردبار و پاكيزه خواهد شد.
277- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من اءكل الهندباء و نام عليه لم يحرك فيه سم و لاءسحر و لم يقربّه شى من الدواب حيّة و لاءعقرب .
فرمود: هركس كاسنى بخورد و بعد از آن بخوابد، هيچ گونه سم يا سِحر در او تحريك نمى گردد. هم چنين مار و عقرب به او نزديك نمى شوند (اشاره ايست به خاصيت سم زدايى كاسنى ).
278- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّه يورث النعاس و يهضم الطعام .
فرمود: كاهو خواب آور و هضم كننده ى غذا است .
279- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ولكن ان اءكل منه ... فلايخرج الى مسجد كراهية اذاء على من يجالسه .
فرمود: اگر كسى تره بخورد نبايد به مسجد برود، براى آن كه ديگران ناراحت نشوند.
280- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :عليكم بالزيت فانه يكشف المرة و يذهب البلغم و يشد العصب و يحسن الخلق و يطيب النفس ‍ و يذهب بالغم .
فرمود: روغن زيتون برطرف مى كند بلغم را و مقوى اعصاب و نيكو كننده ى اخلاق و باعث پاكى نفس و از بين برنده ى غم و اندوه است .
281- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ذانك الاءطيبان التمر و اللبن .
فرمود: دو چيز گوارايند، خرما و شير.
282- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اذا اءكل الاسم اءقل من شرب الماء و يقول هو اءمرء لطعامى .
فرمود: وقتى غذاى چرب مى خورند آب كمتر مى نوشيدند و مى فرمود: آب كمتر براى غذاى من گواراتر است .
283- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نهى انّ يشرب الماء كرعا كما يشرب البهايم انّ لايشرب من عند عروته و لا من كسر انّ كان فيه .
فرمود: از كناره ى دست گيره ى ظرف و جاى شكستگى آن آب نبايد آشاميد.
284- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من قل طعمه صح بدنه و صفا قلبه و من كثر طعمه سقم بدنه و قسى قلبه .
فرمود: كسى كه كمتر غذا بخورد بدنش سالم و قلبش باصفا است ، و افراد پرخور بدنى مريض و قلبى با قساوت دارند.
285- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ الاءسنان و هى جوهرة صافية يتلوث بصحبة مضغ الطعام فيغيربها و عادت الى اءصلها.
فرمود: دندان ها كه صاف و زيبايند و به واسطه ى جويدن غذا كثيف و آلوده مى شوند و كم كم بوى دهان تغيير مى يابد و ايجاد فساد در قواى دماغيه مى نمايد. وقتى كه انسان مسواك نمايد فساد از بين مى رود، و دندان دو مرتبه تميز و پاكيزه مى گردد.
286- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ من حق الضيف اءن يعدله له خلالا.
فرمود: يكى از حقوقى كه مهمان به گردن ميزبان دارد اين است كه ميزبان براى او چوب خلال را در وقت غذا خوردن آماده كند.
287- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :نهى انّ يؤ كل اللحم غريضا و - قال انما ياءكله السباع .
پيامبر صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم نهى مى فرمود از خوردن گوشت نيمه خام و مى فرمود: آن غذاى درندگان است .
288- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لحم البقر بالسلق ينفع من البرص .
فرمود: گوشت گاو با چغندر براى بيمارى پيسى وبرص مفيد است .
289- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :لحم القطاة لليرقان و لحم الحبارى للبواسير و وجع الظهر و لحم الدراج لتسكين الغم و الكرب .
فرمود:گوشت قطاة ( مرغى است بزرگ تر از مرغ خانگى ، گردنى بلند و بال هاى زرد دارد )براى يرقان و گوشت حبارى (پرنده ى است از كبوتر بزرگ تر به آن سنگ خواره مى گويند )براى بواسير (هموروئيد) و كمر درد، و گوشت دراج (پرنده اى شبيه كبك ) سبب تسكين غم و اندوه است .
290- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الطبيب اللّه و لعلك ترفق باءشياء تخرق بها غيرك .
فرمود طبيب حقيقى خداست شايد چيزهايى براى تو مناسب است كه براى غير تو مناسب نيست .
291- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :ثلاث حق على كل مسلم : الغسل يوم الجمعه و السواك و الطيّب .
فرمود: سه چيز است كه ار هر مسلمانى لازم است : غسل جمعه و مسواك زدن و استعمال بوى خوش .
292- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ اللّه لا يؤ اخذ المزاح الصادق فى مزاحه .
فرمود: خداوند شوخى را كه در شوخى خود راست گو باشد مؤ اخذه نمى كند.
293- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :حجّوا تستغنواوسافرواتصحوا.
فرمود: به حج رويد تا بى نياز شويد و سفر كنيد تا سالم بمانيد.
294- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من فقه الرجل رفقه فى معيشته .
فرمود: مدارا در معاش از دانش مرد است .
295- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :من فقه الرجل انّ يصلح معيشته و ليس من حب الدنيا طلب ما يصلحك .
فرمود: اصلاح معيشت از دانش مرد است و جست وجوى چيزى كه معاش ‍ تو را به اصلاح آورد، دنياپرستى نيست .
296- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الشعر الحسن اءحد الجمالين يكسوه اللّه المرء المسلم .
موى نيكو داشتن يكى از دو زيبايى است كه خدا به مرد مسلمان دهد.
297- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :غير و الشب و لاتشبهوا باليهود.
فرمود: موى سپيد را رنگ كنيد و چون يهوديان مشويد.
298- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :اءطيب اءطيب المسك .
بهترين عطرها، عطر مشك است .
299- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :انّ خيار عباداللّه المؤ فون المطيبون .
فرمود: بهترين بندگان خدا، آن هايى هستند كه به وعده وفا كنند و بوى خوش به كار برند.
300- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :حبب الى من دنياكم النساء و الطيب و جعلت قرّة عينى فى الصّلاة .
فرمود: من از دنياى شما دو چيز را دوست دارم ؛زن و بوى خوش و روشنى چشم من در نماز است .
روايت 301 تا 309
301- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :خير طيب الرجال ماظهر ريحه و خفى لونه و خير طيب النساء ماظهر لونه و خفى ريحه .
فرمود: بهترين عطر مردان آن است كه بويش عيان و رنگش نهان باشد و بهترين عطر زنان آن است كه رنگش عيان و بويش نهان باشد.
يعنى براى مردان آرايش پسنديده نيست و حال آن كه آرايش براى زنان شايسته است ، منتهى فقط براى شوهر خويش ، نه براى تظاهر و خودنمايى و تجلى در حضور ديگران .
302- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الحمى رائد الموت و سجن اللّه فى الاءرض .
فرمود: تب پيشاهنگ مرگ و زندان خداوند در روى زمين است .
303- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الدواء من القدر و قدينفع باذن اللّه تعالى .
فرمود: دوا از وسايل تقدير است و به فرمان خدا فايده مى دهد.
304- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :جبلت القلوب على حب من اءحسن اءليها و بغض من اءساء اءليها.
فرمود: دل ها را به اقتضاى فطرت ، آن كس را كه به آن ها نيكى كند، دوست دارند. و آن كس را كه به آن ها بدى كند، دشمن دارند.
305- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :روّحوا القلوب ساعة بساعة .
فرمود: قلب هاى خويش را ساعت به ساعت استراحت دهيد.
306- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :شرّ الامور محدثاتها و شرّالعمى عمى القلب و شرّالمعذورة حين يحضر الموت و شرّالنّدامة يوم القيامة و شرّالماكل اءكل مال اليتيم و شرّالمكاسب كسب الرباء.
فرمود: بدترين چيزها، تازه هاى آن است و بدترين كورى ها، كورى قلب است . بدترين توبه ها، توبه هنگام مرگ است . بدترين پشيمانى ها، پشيمانى روز قيامت است . بدترين خوردنى ها، خوردن مال يتيم است و بدترين كسب ها، كسب رباست .
307- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الضحك ضحكان ضحك يحبّه اللّه و ضحك يمقة اللّه فامّا الضحك اءلّذى يحبّه اللّه فالرجل يكشر فى وجه اخيه شوقا الى رويته ، و اما الضحك اءلّذى يمقته اللّه تعالى فالرجل يتكلم بالكلمة الجفاء و الباطل ليضحك اءو يضحك يهوى بها فى جهنم سبعين خريفا.
فرمود: خنده دو قسم است خنده اى است كه خدا آن را دوست دارد و خنده اى است كه خدا آن را دشمن دارد، اما خنده اى كه خدا آن را دوست دارد، آن است كه مرد به روى برادر خويش از شوق ديدار وى لبخند زند. اما خنده اى كه خداى والا آن را دشمن دارد آن است كه مرد سخن ناشايست گويد كه بخندد يا بخنداند و به سبب آن هفتاد پاييز در جهنم سرنگون رود.
از اين كه خنده موهبتى است ، الهى در آن شكى نيست اما خنده بايد حاكى از نشاط درونى و انبساط قلب انسان باشد نه خنده بى جا و بى مورد كه فقط صداى قهقهه باشد اما از شادى قلب خبرى نباشد. كسانى هستند به ظاهر خندان و مضحكه آميز، كه چنين افرادى در جامعه غالبا با دوستان و رفقاى خود بگو و بخند دارند، اما به محض اين كه به خانواده ى خود مى رسند افسرده دل و ناراحتند. اين نوع انسان ها نشاط قلبى ندارند. خنده شان از روى عادت و تنها با اذيّت ديگران آميخته است . در واقع نشاط روحى غير از خنده ى بى جااست .خنده ى بى جا را اسلام منع كرده است .
308- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الضّيافة ثلاثة اءيّام فما زاد فهو صدقة وعلى الضيّف ان يتحوّل بعد ثلاثة اءيّام .
فرمود: مهمانى سه روز است و هرچه بيش تر شد صدقه است و مهمان بايد پس از سه روز تغيير جادهد.
309- قال رسول اللّه صلّى اللّه و عليه و آله و سلّم :الضيّف ياءتى برزقه و يرتحل بذنوب القوم ، يمحّص عنهم ذنوبهم .
فرمود: مهمان روزى خويش بيارد، گناهان كسان ببرد و گناهان آن ها را پاك كند.
******************
- پى‏نوشت‏ها -
1 - سيد حسن صدر- تاءسيس الشيعه .
2 - در نسخه چاپ حيدريه نجف ، به جاى كلمه نساء، الناى ، آمده ، بنابراين به جاى زن ، نى به كار رفته است .