سيد جواد حسيني
آثار خيرخواهي
خيرخواهي و نصيحت آن گاه به نتيجه مفيد مي‌رسد كه شخص نصيحت شده، خيرخواهي ديگران را مورد توجّه قرار دهد و به آن ترتيب اثر دهد.
انسان خيرخواه چون داراي نيت پاك است و براساس «اِنَّمَا الْاَعْمالُ بِالنِّياتِ؛ 1 همانا عملها براساس نيتها هستند [كه محاسبه مي‌شوند] .‌» هر روز از نظر روحي و رواني ترقّي و رشد بيش تري پيدا نموده، به خداوند نزديك‌تر مي‌شود.
تا آنجا كه بالاترين مقام در نزد خداوند مخصوص خيرخواهان است:.».. اَعْظَمُ النَّاسِ مَنْزِلَةً... اَمْشاهُمْ... بِالنَّصِيحَةِ‌» 2
راوي مي‌گويد: نزد پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله نشسته بودم، آن حضرت فرمود: «اكنون شخصي بر شما وارد مي‌شود كه از اهل بهشت است.‌» پس مردي از انصار درحالي كه آب وضو از محاسنش مي‌چكيد وارد شد و سلام كرد و مشغول نماز شد. فرداي آن روز نيز پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله آن سخن را تكرار فرمود. باز همان مرد انصاري وارد شد و روز سوم نيز همين داستان تكرار شد. بعد از خارج شدن آن حضرت از مجلس، يكي از ياران به دنبال آن مرد انصاري رفت و سه شب در نزد او به سر برد؛ ولي از شب بيداري و عبادت [فراوان] چيزي نديد، جز اينكه هنگام رفتن به رخت خواب ذكر خدا را مي‌گفت و بعد مي‌خوابيد و براي نماز صبح بيدار مي‌شد.
بعد از سه شب آن صحابي گفت: من از پيغمبر خداصلي الله عليه وآله درباره تو چنين سخني شنيدم، خواستم بفهمم كه چه اعمال و عباداتي انجام مي‌دهي كه باعث شده پيامبرصلي الله عليه وآله تو را بهشتي بخواند؟ مرد انصاري در جواب گفت: غير از آنچه ديدي از من بندگي [بيش تري] سرنمي زند، جز آنكه بر احدي از مسلمانان در خود غشّ و خيانتي نمي‌بينم و بر خير و خوبي كه خداي تعالي به او عنايت كرده، حسدي نمي‌ورزم [و در يك كلام خيرخواه مردم هستم] . آن صحابي گفت: اين حالت است كه تو را به اين مرتبه [عالي] رسانده و اين صفتي است كه تحصيل آن از ما [و از هر كسي] برنمي آيد.‌» 3
نكات پاياني
در خيرخواهي و خيرپذيري به اين نكات توجه شود:
1. ميانه روي
اندازه نگهدار كه اندازه نكوست // هم لايق دشمن است وهم لايق دوست. امام زين العابدين عليه السلام فرمود: «كَثْرَةُ النُّصْحِ تَدْعُو اِلَي التُّهَمَةِ؛ 4 زيادي نصحيت و خيرخواهي [و تكرار آن عامل [بدگماني] و تهمت مي‌شود.»
2. توجه به خيرخواهي ديگران
خيرخواهي و نصيحت آن گاه به نتيجه مفيد مي‌رسد كه شخص نصيحت شده، خيرخواهي ديگران را مورد توجّه قرار دهد و به آن ترتيب اثر دهد.
علي عليه السلام فرمود: «طُوبي لِمَنْ اَطاعَ ناصِحاً يهْدِيهِ وَتَجَنَّبَ غاوِياً يرْدِيهِ؛ 5 خوشا به حال كسي كه خيرخواهي ناصحي را كه او را هدايت مي‌كند، اطاعت كند و از گمراهي شخصي كه او را به پستي مي‌كشاند، دوري گزيند.»
و فرمود: «مَنْ خالَفَ النُّصْحَ هَلَكَ؛ 6 كسي كه با خيرخواهي مخالفت كند، هلاك مي‌شود.»
و حضرت باقرعليه السلام فرمود: «اِتَّبِعْ مَنْ يبْكِيكَ وَهُوَ لَكَ ناصِحٌ وَلا تَتَّبِعْ مَنْ يضْحِكُكَ وَهُوَ لَكَ غاشٌّ؛ 7 پيروي كن كسي را كه تو را مي‌گرياند در حالي كه خيرخواه توست و پيروي نكن از كسي كه تو را مي‌خنداند ليكن فريبنده توست.»
پي نوشت:
1) وسائل الشيعة، ج 1، ص 48، ح 89.
2) ترجمه و منابع آن گذشت.
3) محجّة البيضاء، محسن فيض كاشاني، مؤسسة الاعلمي للمطبوعات، ج 5، ص 325؛ الترغيب والترهيب، ج 3، ص 548، ح 1؛ معراج السعادة، مرحوم نراقي، نشر هجرت، ص 472.
4) بحار الانوار، ج 72، ص 66، ح 7؛ ر. ك: الدّرة الباهرة، ص 26؛ منتخب ميزان الحكمة، ص 502.
5) غرر الحكم، ح 4575.
6) همان، ح 10663.
7) المحاسن، برقي، ج 2، ص 440، ح 2526؛ منتخب ميزان الحكمة، ص 502
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره96.