حسين تربتي
آثار زيارت اميرمؤمنان عليه السلام در روايات
كسي كه قبر اميرمؤمنان عليه السلام را با آگاهي به حقش و بدون ستمگري و تكبر زيارت كند، خداوند پاداش صد هزار شهيد را به او مي دهد و گناهان گذشته و آينده او را مي بخشد و [در روز قيامت] در امنيت محشور مي شود و حسابرسي او آسان است و ملائكه از او استقبال مي كنند.

1. پاداش حج
در برخي روايات آمده است كه رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «مَنْ زَارَ عَلِيّاً بَعْدَ وَفَاتِهِ فَلَهُ الْجَنَّةُ؛1 كسي كه علي را بعد از وفاتش زيارت كند، براي او بهشت است.»
«ابن مارد» مي گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: پاداش زيارت قبر جدّت اميرمؤمنان چيست؟ «فَقَالَ يَا ابْنَ مَارِدٍ مَنْ زَارَ جَدِّي عَارِفاً بِحَقِّهِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً مَقْبُولَةً وَ عُمْرَةً مَبْرُورَةً وَ اللَّهِ يَا ابْنَ مَارِدٍ مَا يُطْعِمُ اللَّهُ النَّارَ قَدَماً اغْبَرَّتْ فِي زِيَارَةِ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام مَاشِياً كَانَ أَوْ رَاكِباً يَا ابْنَ مَارِدٍ اكْتُبْ هَذَا الْحَدِيثَ بِمَاءِ الذَّهَبِ؛2 پس فرمود: اي پسر مارد! كسي كه جدم [علي عليه السلام] را با شناخت حقش زيارت كند، خداوند با هر گام، حج و عمره پذيرفته شده براي او مي نويسد. به خدا قسم اي پسر مارد! خداوند قدمي را كه در راه زيارت اميرمؤمنان عليه السلام غبار آلود شده ، طعمه آتش نمي كند؛ پياده باشد يا سواره. اي پسر مارد! اين حديث را با آب طلا بنويس!»
يكي از رازهاي اختلاف احاديث در مقدار حج به عنوان ثواب زيارت، مقدار معرفت و شناخت ولايت و امامت است، چنان كه در حديث فوق اشاره شده است: «عارفاً بحقّه» و ديگري اخلاص و درجة آن است، چنان كه در پاداش حسنه و انفاقات كه از دو برابر شروع تا هفتصد برابر مي شود همين راز وجود دارد. در حديث ديگر از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه فرمود: «مَنْ زَارَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام مَاشِياً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً وَ عُمْرَةً فَإِنْ رَجَعَ مَاشِياً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّتَيْنِ وَ عُمْرَتَيْنِ؛3 كسي كه اميرالمؤمنين عليه السلام را پياده زيارت كند، خداوند براي او در برابر هر گام يك حج و عمره مي نويسد، پس اگر پياده برگشت، براي هر گام دو حج و دو عمره مي نويسد.»
در حديث ديگر از امام صادق عليه السلام آمده است كه: «زِيَارَةُ أَبِي عَلِيٍّ عليه السلام تَعْدِلُ حَجَّتَيْنِ وَ عُمْرَتَيْنِ؛4 زيارت پدرم علي عليه السلام معادل دو حج و دو عمره است.»

2. گناه زدايي
در زيارت اميرالمؤمنين عليه السلام نيز گناه زدايي به عنوان يكي از آثار معرّفي شده است. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به حسن بن علي عليه السلام فرمود: «مَنْ زَارَنِي .... أَوْ زَارَ أَبَاكَ كَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ أَزُورَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأُخَلِّصَهُ مِنْ ذُنُوبِهِ؛5 هر كسي مرا يا پدرت (علي عليه السلام) را زيارت كند، بر گردن من حق خدايي است كه من او را در روز قيامت زيارت كنم، و از گناهان پاكش نمايم.»
«احمد بن محمد بن ابي نصر» از امام رضا عليه السلام نقل نموده است كه آن حضرت فرمود: «يَا ابْنَ أَبِي نَصْرٍ أَيْنَ مَا كُنْتَ فَاحْضُرْ يَوْمَ الْغَدِيرِ عِنْدَ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَإِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ لِكُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ وَ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ ذُنُوبَ سِتِّينَ سَنَةً وَ يُعْتِقُ مِنَ النَّارِ ضِعْفَ مَا أَعْتَقَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ لَيْلَةِ الْفِطْرِ وَ الدِّرْهَمُ فِيهِ بِأَلْفِ دِرْهَمٍ لِإِخْوَانِكَ الْعَارِفِينَ فَأَفْضِلْ عَلَى إِخْوَانِكَ فِي هَذَا الْيَوْمِ وَ سُرَّ فِيهِ كُلَّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَة...؛6 اي پسر ابي نصر! هر جا بودي، روز [عيد] غدير نزد [قبر] امير مؤمنان عليه السلام حاضر شو! به راستي خداوند براي هر زن و مرد مؤمن، و يا مسلمان، گناه شصت ساله را مي بخشد و از آتش جهنم دو برابر آنچه كه در ماه رمضان و شب قدر، و شب [عيد] فطر آزاد مي كند، آزاد مي نمايد، و يك درهم در آن روز [انفاق كردن] به برادران عارف [شيعه] برابر با هزار درهم است، پس در اين روز بر برادرانت تفضّل کرده و هر زن و مرد مؤمني را شاد كن.»

3. برآورده شدن حاجات
از آثار و بركات ديگر زيارت امير مؤمنان عليه السلام، مستجاب شدن دعاها و برآورده شدن حاجات است. در اين زمينه رواياتي وارد شده است، از جمله امام صادق عليه السلام به «صفوان» فرمود: «يَا صَفْوَانُ تَعَاهَدْ هَذِهِ الزِّيَارَةَ7وَ ادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ وَ زُرْهُمَا بِهَذِهِ الزِّيَارَةِ فَإِنِّي ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ لِكُلِّ مَنْ زَارَهُمَا بِهَذِهِ الزِّيَارَةِ وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ مِنْ قُرْبٍ أَوْ بُعْدٍ أَنَّ زِيَارَتَهُ مَقْبُولَةٌ وَ أَنَّ سَعْيَهُ مَشْكُورٌ وَ سَلَامَهُ وَاصِلٌ غَيْرُ مَحْجُوبٍ وَ حَاجَتَهُ مَقْضِيَّةٌ مِنَ اللَّهِ بَالِغاً مَا بَلَغَتْ وَ أَنَّ اللَّهَ يُجِيبُه ؛8 اي صفوان! بر اين زيارت مداومت كن و اين دعا را بخوان، و آن دو (امير مؤمنان و حسين عليه السلام) را به اين زيارت، زيارت كن! به راستي من ضامنم نزد خدا براي هر كسي كه آن دو را به اين كيفيت زيارت كند، و اين دعا را بخواند، از دور يا نزديك، زيارتش قبول و تلاشش پذيرفته شود و سلامش بدون حجاب برسد، و حاجتش از طرف خدا، هر چه زياد باشد، برآورده شود، و خداوند جواب او را مي دهد.»

4. پاداشهاي گوناگون و فراوان
در برخي احاديث به مجموعه اي از آثار و بركات اشاره شده است كه بيان آنها در يك جا صفاي خاصي دارد، تا اينكه تقطيع شود و هر پاداشي جداگانه بيان گردد.
«شيخ طوسي» با اسنادش از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه آن حضرت فرمود: «مَنْ زَارَ قَبْرَ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام عَارِفاً بِحَقِّهِ غَيْرَ مُتَجَبِّرٍ وَ لَا مُتَكَبِّرٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَجْرَ مِائَةِ أَلْفِ شَهِيدٍ وَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ بُعِثَ مِنَ الْآمِنِينَ وَ هُوِّنَ عَلَيْهِ الْحِسَابُ وَ اسْتَقْبَلَتْهُ الْمَلَائِكَةُ فَإِذَا انْصَرَفَ شَيَّعَتْهُ إِلَى مَنْزِلِهِ فَإِنْ مَرِضَ عَادُوهُ وَ إِنْ مَاتَ شَيَّعُوهُ بِالِاسْتِغْفَارِ إِلَى قَبْرِهِ؛9 كسي كه قبر اميرمؤمنان عليه السلام را با آگاهي به حقش و بدون ستمگري و تكبر زيارت كند، خداوند پاداش صد هزار شهيد را به او مي دهد و گناهان گذشته و آينده او را مي بخشد و [در روز قيامت] در امنيت محشور مي شود و حسابرسي او آسان است و ملائكه از او استقبال مي كنند. وقتي به منزلش برمي گردد، او را مشايعت و همراهي مي كنند، سپس اگر بيمار شود، عيادتش مي كنند، و اگر از دنيا برود، با استغفار او را تا قبر همراهي مي كنند.»
«صفوان جمال» مي گويد: همراه امام صادق عليه السلام به سمت كوفه مي رفتيم، حضرت فرمود: توقف كن «فَهَذَا قَبْرُ جَدِّي أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَأَنَخْتُهَا ثُمَّ نَزَلَ فَاغْتَسَلَ وَ غَيَّرَ ثَوْبَهُ وَ تَحَفَّى وَ قَالَ لِيَ افْعَلْ كَمَا أَفْعَلُ ثُمَّ أَخَذَ نَحْوَ الذَّكَوَاتِ ثُمَّ قَالَ لِي قَصِّرْ خُطَاكَ وَ أَلْقِ ذَقَنَكَ إِلَى الْأَرْضِ يُكْتَبُ لَكَ بِكُلِّ خُطْوَةٍ مِائَةُ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ تُمْحَى عَنْكَ مِائَةُ أَلْفِ سَيِّئَةٍ وَ تُرْفَعُ لَكَ مِائَةُ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ تُقْضَى لَكَ مِائَةُ أَلْفِ حَاجَةٍ وَ يُكْتَبُ لَكَ ثَوَابُ كُلِّ صِدِّيقٍ وَ شَهِيدٍ مَاتَ أَوْ قُتِلَ ثُمَّ مَشَى وَ مَشَيْتُ ؛10 پس اين قبر جدّم اميرمؤمنان عليه السلام است، من شتر را خوابانيدم و به زير آمدند و غسل کردند و جام? خود را تغيير دادند و فرمودند آنچه من مي کنم تو هم بکن و بعد از آن به جانب تلهاي نجف روانه شدند و فرمودند: گامهايت را كوتاه بردار، و شانه ها را پايين بيانداز! به راستي براي هر گامي كه برمي داري، صد هزار حسنه براي تو نوشته مي شود، و صد هزار گناهت محو مي گردد، و درجه ات صد هزار مرتبه بالا مي رود و صد هزار حاجتت برآورده شده و ثواب تمام صديقين و شهدا برايت نوشته مي شود. سپس امام عليه السلام راه رفت و من را رفتم.»
«ثُمَّ قَامَ فَصَلَّى عِنْدَ الرَّأْسِ رَكَعَاتٍ وَ قَالَ يَا صَفْوَانُ مَنْ زَارَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام بِهَذِهِ الزِّيَارَةِ وَ صَلَّى بِهَذِهِ الصَّلَاةِ رَجَعَ إِلَى أَهْلِهِ مَغْفُوراً ذَنْبُهُ مَشْكُوراً سَعْيُهُ وَ يُكْتَبُ لَهُ ثَوَابُ كُلِّ مَنْ زَارَهُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ قُلْتُ ثَوَابُ كُلِّ مَنْ يَزُورُهُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ قَالَ يَزُورُهُ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ سَبْعُونَ قَبِيلَةً قُلْتُ كَمِ الْقَبِيلَةُ قَالَ مِائَةُ أَلْف ؛11 و آنگاه حضرت ايستاد و چند ركعت نماز بالاي سر (اميرمؤمنان) خواند! و فرمود: اي صفوان! كسي كه اميرمؤمنان عليه السلام را با اين زيارتنامه زيارت كند و اين نماز را انجام دهد، به سوي اهلش برمي گردد، در حالي كه گناهش بخشيده و تلاشش پذيرفته شده و ثواب زيارت تمامي ملائك كه او را زيارت كرده اند، براي او نوشته مي شود. گفتم ثواب هر کسي از ملائکه که او را زيارت کند؟ فرمود: در هر شب هفتاد قبيله (از ملك) او را زيارت مي كنند. عرض كردم: قبيله چه مقدار است؟ فرمود: صد هزار».
به راستي اگر يك قلم از قلمهاي پاداش فوق بر زيارت اميرمؤمنان عليه السلام مترتب باشد، جا دارد كه انسان سر از پا نشناخته، به زيارت بشتابد، و حقا ترك زيارت آن حضرت ـ با تمكّن و قدرت ـ جفايي بر خويش است. و جا دارد كه حضرت صادق عليه السلام بفرمايد: «مَنْ تَرَكَ زِيَارَتَ اَمِيرِالْمُؤمِنِينَ عليه السلام لَمْ يَنْظُرِ اللهُ اِلَيْهِ؛ كسي كه با تمكن و قدرت زيارت اميرالمؤمنين عليه السلام را ترك كند، خداوند به او نظر رحمت نمي كند.»
پي نوشت:
1) وسائل الشيعه، شيخ حر عاملي، نشر آل البيت، قم، 1409 ق، چاپ اول، ج 14، ص379، ح 1.
2) همان، ‌ج14، ص 376، باب مزار، ح 3؛ و بحار الانوار، ج100، ص 260، ح 10.
3) تهذيب الاحكام، ج 6، ص 20، ح 3، و وسائل الشيعه، ج 14، ص 380، باب فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص 260، ح 11.
4) تهذيب الاحكام، ج 6، ص 21، و وسائل الشيعه، ج 14، ص 381، باب 25 فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص 260، ح 11.
5) بحار الانوار، ج 100، ص 259، ح 6، و الكامل، ابن اثير، ص 39، باب 10، ح 3، و موسوعه، ج 2، ص 40.
6) تهذيب الاحكام، ج 6، ص 24، ح 9، و وسائل الشيعه، ج 14، ص 388، باب 28 فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص 358، ح 3، وص 359، ح 3 و 4، و موسوعه، ج 2، ص 53 ـ 52.
7) المزار الكبير، محمد بن جعفر المشهدي، مؤسسه النشر الاسلامي، قم، ص 275.
8) مصباح المتهجد، كفعمي، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات، بيروت، ص 777، و بحار الانوار، ج 100، ص 305، ح 23، و موسوعه، ج 2، ص128 ـ 117.
9)مالي، شيخ طوسي، مكتبة الداوري، قم، ج 1، ص 218، و وسائل الشيعه، ج 14، ص 375، باب 23 فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص257، ح 1.
10) متن زيارت در:‌ مزار كبير، مشهدي، ص320 ـ 317، و بحار الانوار، ج 100، ص279، ح 15.
11) المزار الكبير، مشهدي، ص 217، بحار الانوار، ج 100، ص 279، ح 15، و وسائل الشيعه، ج14، ص 392، باب 29 فرار،‌ح 7.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره148.