حسين تربتي
آثار و برکات زيارت معصومان عليهم السلام (1)
از بزرگ ترين آثاري كه در زيارت نبي صلي الله عليه و آله و ديگر ائمه عليهم السلام ذكر شده، واجب شدن و يا رفتن به بهشت است كه اگر براي زيارت هيچ اثري نبود جز همين اثر، جا داشت مسلمانان و شيعيان شب و روز براي زيارت مشاهد مشرّفه تلاش کنند...
1. پيامبر اكرم (ص) و اميرالمؤمنين علي عليه السلام
يكي از برنامه هاي بسيار سازنده و پر فضيلت، زيارت معصومان عليهم السلام در دوران حيات آنها، و زيارت قبورشان بعد از رحلت و شهادت آنان است، خصوصاً اگر اين زيارات از سر عشق، محبت و آگاهي باشد، نه شهرت، تفريح و ريا كاري، آثار گراسنگ، شگرف، گسترده و عظيمي دارد، از جمله باعث شناخت بيشتر مقام پيشوايان بزرگ اسلامي مي شود و افزايش عشق و محبت بيشتر آنها را ـ كه پاداش رسالت پيامبر عليه السلام است ـ در پي خواهد داشت.
زيارت معصومان عليهم السلام زمينة كمال خواهي و فضيلت طلبي بيشتر را در انسان فراهم مي سازد و عامل رشد فضائل و كرامتهاي انساني مي شود. همچنين باعث زنده نگه داشتن نام امامان عليهم السلام و در نتيجه، زنده نگه داشتن دين مي گردد؛ چرا كه گفتار، رفتار و سيرة معصومان عليهم السلام بر گرفته از قرآن و اسلام است و در واقع آنها مفسّران دين به شمار مي روند.
اين زيارات موجب تحول روحي و معنوي عظيمي در انسان مي شود و ما را با عمق جان و رفتار معصومين عليهم السلام آشنا مي سازد و يك دوره تاريخ مجسّم اسلام براي انسان ترسيم مي شود و انسان را با چهارده قرن جلوتر پيوند داده، در درون انسان همرنگي والهام بخشي ايجاد مي كند. همچنين زيارت به انسان شخصيت تازه داده، كرامت انساني او را مجدّدا احيا مي كند و با عقده گشائي از درون و نور دهي به قلب او به وي اميد تازه بخشيده، براي يك حركت جديد، انرژي تازه و تحرّك مي بخشد. افزون بر آن، آثار گرانبها و ثوابهاي فراوان اخروي و ريزش گناهان بر زيارت ايشان مترتب است.
امّا متأسفانه اين دانشگاه عظيم با آفتهاي جدّي و موانع سنگيني روبرو شده است. اولين مانع آن، خصوصاً در برخي كشورها مثل عربستان، برخوردهاي جاهلانه، متحجّرانه و قرون وسطائي است كه هم از جهت نظري شبهاتي براي آن ايجاد نموده اند و هم از نظر رفتاري به گونه اي رفتار مي كنند كه زائران اتصال روحي و رواني با کسي که زيارت مي شود پيدا نكنند. اينان حتي از گريه کردن كه بيانگر اتصال عميق روحي انسان با ارواح پاك معصومان عليهم السلام است، جلوگيري مي كنند و متأسفانه مسجد النبي صلي الله عليه و آله و مسجد الحرام را به پادگان نظامي و اطلاعاتي و مركز كنترل امنيتي تبديل نموده اند و در نتيجه، آرامش روحي و رواني زائران را مي گيرند و اتصال روحي مناسب برقرار نمي شود و تحول معنوي نيز كمتر بروز مي كند. از اين گذشته، با از بين بردن آثار اسلامي، منع صحبت و توضيح در مكانها و آثار مقدس باقي مانده، مانع اطلاع رساني دقيق و مناسب براي زائران مي شوند و نمي گذارند آنچنان كه بايد و شايد مردم به صورت ملموس با تاريخ اسلام و آثار باقي مانده آشنا شوند.
دوّمين مانع، وجود خريدهاي سنگين و بيش از حدّ و اندازه است. اين مسئله براي همه مشهود و معلوم است كه هيچ زائري بسان زائر ايراني خريد و سوغات تهيه نمي كند و لذا از جهات عديده اي مشكل ساز شده است كه از آن جمله اند:
1. مانع رفتن برخي افراد به زيارت مكه، مدينه و عتبات عاليات شده است؛ چرا كه بسياري از افراد توان رفتن به اين مكانهاي مقدس و خرج رفت و برگشت را دارند؛ ولي توان تهية سوغاتي ـ كه گاهي چند برابر خرج رفت و برگشت است ـ را ندارند.
2. با توجه به محدوديت زمان عمره، و زيارت عتبات؛ غالب اوقاتِ زائران صرف خريد و بازار رفتن مي شود كه از جهات عديده اي زيان بار است؛ از جمله هم از نظر اقتصادي، و هم از نظر بردن آبروي شيعيان و... .
3. اگر كمي دقّت شود، به خوبي نزاع و جدلهاي طولاني بين بعضي زن و شوهران مشاهده مي شود كه زن نگران است كه نتواند هدايا و سوغاتي كه در خور شأن و توقع بستگان است، تهيه كند و مرد نگران است چگونه اين همه توقّعات را جواب دهد و با چه نقشه و حيله اي از زير بار سوغاتي خريدنها فرار كند.
با توجّه به اين آفات و آفات ديگر، بنا داريم با بيان آثار، فوايد و ثوابهاي زيارات از بار آفات آن كاسته و بر بار معنويش بيفزاييم.

آثار و بركات زيارت
آثار و بركات زيارت را در دو بخش مورد بررسي و كنكاش قرار مي دهيم:
يك. آثار و بركاتي كه در روايات فريقين ذكر شده است.
دو. آثار و بركاتي كه تجربه و گذشت روزگار آن را به اثبات رسانده، و يا متن زيارت گوياي آن است.

بخش اوّل: آثار زيارت در روايات فريقين
در اين بخش بحث را به ترتيب از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله شروع مي كنيم:
الف. آثار زيارت رسول خدا صلي الله عليه و آله
در روايات براي زيارت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله آثار و بركات فراواني ذكر شده است كه به اهمّ آنها اشاره مي شود:
1. بهشت رفتن:
از بزرگ ترين آثاري كه در زيارت نبي صلي الله عليه و آله و ديگر ائمه عليهم السلام ذكر شده، واجب شدن و يا رفتن به بهشت است كه اگر براي زيارت هيچ اثري نبود جز همين اثر، جا داشت مسلمانان و شيعيان شب و روز براي زيارت مشاهد مشرّفه تلاش کنند.
«عبد الله بن سنان» از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه حضرت فرمود: در حالي كه حسين بن علي عليه السلام در دامن پيامبر صلي الله عليه و آله نشسته بود، سرش را بالا آورده، عرض كرد: «يَا اَبه! مَا لِمَن زَارَكَ بَعْدَ مَوتِكَ؟ فَقَالَ: يَا بُنَيَّ ! مَنْ اَتَانِي زَائِراً بَعْدَ مَوْتِي فَلَهُ الْجَنَّة وَمَنْ اَتَي اَبَاكَ زَائِراً بَعْدَ مَوْتِهِ فَلَهُ الْجَنَّةُ، وَمَنْ اَتَي اَخَاكَ زَائِراً بَعْدَ مَوْتِهِ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَمَنْ اَتَاكَ زَائِراً بَعْدَ مَوتِكَ فَلَهُ الْجَنَّة؛1 اي پدر! چه پاداشي است براي كسي كه تو را بعد از مرگت زيارت نمايد؟ پس فرمود: اي پسرم! كسي كه بعد از مرگم، به زيارت من آيد براي او [پاداش] بهشت است، و كسي که به زيارت پدرت (علي عليه السلام) بعد از مرگش آيد، بهشت براي او و كسي كه تو و برادرت حسن را بعد از مرگت زيارت كند، پاداش او بهشت است.» اين مضمون در روايات شيعه فراوان آمده است.2
در منابع اهل سنّت نيز اين معنا نقل شده است كه آن حضرت فرمود: «مَنْ زَارَ قَبْرِي فَلَهُ الْجَنَّة؛3 هر كسي قبر مرا زيارت كند، براي او بهشت است.»

2. رسيدن به شفاعت
از ديگر آثار زيارت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله در روايات مشمول شفاعت كبراي آن حضرت شدن است. اين اثر نيز در روايات متعددي از شيعه و سنّي رسيده است كه به ذكر برخي از آنها بسنده مي كنيم:
«مسعدة بن صدقة» از امام باقر عليه السلام و آن حضرت از پدرش نقل كرده است كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: «مَنْ زَارَنِي حَيّاً وَمَيِّتاً كُنْتُ شَفِيعاً يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛4 كسي كه مرا در زندگي و مرگم زيارت كند، من در روز قيامت شفيع او خواهم بود.»5
همچنين از «ابن عمر» نقل شده است كه پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: «مَنْ زَارَ قَبْرِي وَجَبَتْ لَهُ شِفَاعَتِي؛6 كسي كه قبر مرا زيارت كند، شفاعتم براي او واجب [و ضروري] است.»
اين مضمون در روايات أهل سنّت مكرر و فراوان آمده است.7

3. هم جواري با رسول خدا صلي الله عليه و آله
از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نقل شده است كه فرمود: «مَنْ زَارَنِي فِي حَيَاتِي وَ بَعْدَ مَوْتِي كَانَ فِي جِوَارِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛8 كسي كه مرا در زندگي يا بعد از مرگم زيارت كند، روز قيامت در جوارم خواهد بود.»
در روايات عامه از طريق «انس بن مالك» نقل شده است كه: «مَنْ زَارَنِي مُحْتَسِباً اِلَى الْمَدِينَةِ كَانَ فِي جِوَارِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛9 كسي كه از روي حساب مرا در مدينه زيارت كند، روز قيامت همساية من خواهد بود.»
و در تعبير ديگر آمده است: «مَنْ زَارَ قَبْرَ رَسُولِ اللهِ كَانَ فِي جَوَارِهِ؛100 كسي كه قبر رسول خدا صلي الله عليه و آله را زيارت كند، همجوارش خواهد بود.»

4. رهايي از سختيهاي قيامت
از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نقل شده است كه به حضرت علي عليه السلام فرمود: «يَا عَلِيُّ مَنْ زَارَنِي فِي حَيَاتِي أَوْ بَعْدَ مَوْتِي أَوْ زَارَكَ فِي حَيَاتِكَ أَوْ بَعْدَ مَوْتِكَ أَوْ زَارَ ابْنَيْكَ فِي حَيَاتِهِمَا أَوْ بَعْدَ مَوْتِهِمَا ضَمِنْتُ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَنْ أُخَلِّصَهُ مِنْ أَهْوَالِهَا وَ شَدَائِدِهَا حَتَّى أُصَيِّرَهُ مَعِي فِي دَرَجَتِي؛11 اي علي! كسي كه مرا در حياتم يا بعد از مرگم زيارت كند، و يا تو يا دو فرزندت را در حيات و ممات شما زيارت كند، ضمانت مي كنم كه روز قيامت او را از گرفتاريها و سختيهاي آن نجات دهم و او را [در بهشت] با خودم در درجه ام قرار دهم.»
در منابع اهل سنّت نيز رواياتي به اين مضمون آمده است، از جمله «حاطب» از رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل كرده است كه آن حضرت فرمود: «مَنْ زَارَنِي بَعْدَ مَوتِي فَكَانَّمَا زَارَنِي فِي حَيَاتِي ، وَمَنْ مَاتَ بِاَحَدِ الْحَرَمَيْنِ بُعِثَ مِنَ الآمِنِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةُ؛12 كسي كه مرا بعد از مرگم زيارت كند، گويا در حياتم زيارت كرده است و كسي كه در يكي از حرمين (مكه و مدينه)، از دنيا برود، جزء امنيت داران روز قيامت خواهد بود.»
و به همين مضمون روايات ديگري نيز داريم.13

5. رهايي از گناهان
از ديگر آثار گران سنگ زيارت «گناه زدايي» است، كه مي توان اين اثر را مادر و سنگ زيرين همة آثار زيارت دانست. از «معلّي بن شهاب» نقل شده است كه امام حسين عليه السلام از رسول خدا صلي الله عليه و آله پرسيد: «يَا أَبَتَاهْ مَا لِمَنْ زَارَكَ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله: يَا بُنَيَّ مَنْ زَارَنِي حَيّاً أَوْ مَيِّتاً أَوْ زَارَ أَبَاكَ أَوْ زَارَ أَخَاكَ أَوْ زَارَكَ كَانَ حَقّاً عَلَيَّ أَنْ أَزُورَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ أُخَلِّصَهُ مِنْ ذُنُوبِهِ؛14 اي پدر! پاداش کسي که تو را زيارت کند چيست؟ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: کسي که مرا در حيات يا مماتم زيارت کند يا پدر تو [علي عليه السلام] را زيارت کند يا برادرت [حسن عليه السلام] را زيارت کند يا تو را زيرات کند، بر من لازم است که روز قيامت او را زيارت کنم و او را از گناهانش رها سازم.»
در منابع اهل سنت وجود دارد كه اعرابي به زيارت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله آمد، سلام كرد و طلب استغفار نمود، آنگاه شنيده شد كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: «يَا عُتْبي! الْحِقْ الاَعْرَابِِي فَبَشِّرْهُ اَنَّ اللهَ قَدْ غَفَرَ لَهُ؛15 به دنبال اعرابي برو و به او بشارت بده كه خداوند او را بخشيد.»
و در روايتي كه قبلاً نقل شد، آمده است كه: از گناه همچون روزي كه از مادر متولد شده است، پاك مي شود: «مَنْ زَارَ قُبُورَكُمْ .... وَ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ حَتَّى يَرْجِعَ مِنْ زِيَارَتِكُمْ كَيَوْمٍ وَلَدَتْهُ أُمُّه ؛16 هر کس زيارت کند قبور شما را ... از گناهانش پاک شده باشد، همانند روزي که از مادر متولد شده بود.»

6. ثواب حج
در روايات بسياري براي زيارت نبي صلي الله عليه و آله و أهل بيت عليهم السلام ثواب زيارت حج بيان شده است. در برخي روايات ثواب يك حج وعمره، در برخي دو حج و عمره، تا هفتادحج و عمره و بيشتر قيد شده است.
در روايت «فضيل بن يسار» از امام باقر عليه السلام رسيده است كه: «زِيَارَةُ قَبْرِ الْحُسَيْنِ وَ زِيَارَةُ قَبْرِ رَسُولِ اللهِ صلي الله عليه و آله وَ زِيَارَتُ قُبُورِ الشُّهَدَاءِ تَعْدِلُ حَجَّةً مَبْرُورَةً مَعَ رَسُولِ اللهِ صلي الله عليه و آله؛17 زيارت قبر حسين عليه السلام و پيامبر صلي الله عليه و آله، و زيارت قبور شهداء با يك حج قبول شدة همراه با رسول خدا صلي الله عليه و آله برابري مي كند.»
در روايتي كه «ابي عامر» از امام صادق عليه السلام نقل كرده است اين جمله آمده: «مَنْ زَارَكُمْ عَدْلُ ذَلِكَ لَهُ ثَوَابُ سَبْعِينَ حَجَّةً بَعْدَ حَجَّةِ الإِسْلاَمِ ؛18 كسي كه شما را زيارت كند، ثوابش با هفتاد حج بعد از حج واجبش برابري مي كند.»
در روايات اهل سنت مي خوانيم كه «ابن عباس» از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل كرده است كه فرمود: «مَنْ حَجَّ اِلَي مَكَّة ثُمَّ قَصَدَنِِ فِي مَسْجِدِي كَتَبتُ لَهُ حَجَّتَانِ مَبْرُورَتَانِ؛19 كسي که قصد [زيارت خانة خدا] را در مكه كند، سپس قصد [زيارت مرا نمايد] در مسجدم، براي او دو حج قبول شده مي نويسم.»
«زيد شحام» مي گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: «مَا لِمَنْ زَارَ رَسُولَ الله صلي الله عليه و آله؟ قال: «كَمَنْ زَارَ الله عَزَّ وَجَلَّ فَوقَ عَرْشِهِ؛ 20 پاداش زيارت رسول خدا صلي الله عليه و آله چيست؟ فرمود: گويا خدا را در عرش زيارت كرده است.»

7. در قيامت محاسبه نمي شود
از «ابي حجر اسلمي» نقل شده است كه رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «وَ مَنْ أَتَانِي زَائِراً وَجَبَتْ لَهُ شَفَاعَتِي وَ مَنْ وَجَبَتْ لَهُ شَفَاعَتِي وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ مَاتَ فِي أَحَدِ الْحَرَمَيْنِ مَكَّةَ وَ الْمَدِينَةِ لَمْ يُعْرَضْ وَ لَمْ يُحَاسَب ؛21 كسي كه به زيارت من بيايد، شفاعت من در حق او واجب مي شود و کسي که شفاعت من برايش واجب شود، بهشت بر او واجب مي شود. و كسي كه در يكي از حرمين ـ مكه و مدينه بميرد، در معرض حساب و كتاب قرار نمي گيرد.»

8. ازدياد رزق
از نظر طبيعي نيز مسافرت به مكّه، مدينه و عتبات عاليات همراه با درآمد مالي و رونق اقتصادي است، با اين حال در روايات به عنوان يكي از دستاوردهاي زيارت قبر پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و امامان، به ازدياد رزق اشاره شده است.
«ابو بصير» و «محمد بن مسلم» از امام صادق عليه السلام از پدرانش تا به امام علي عليه السلام نقل كرده اند كه فرمود: «أَتِمُّوا بِرَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه و آله حَجَّكُمْ إِذَا خَرَجْتُمْ إِلَى بَيْتِ اللَّهِ فَإِنَّ تَرْكَهُ جَفَاءٌ وَ بِذَلِكَ أُمِرْتُمْ وَ بِالْقُبُورِ الَّتِي أَلْزَمَكُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ حَقَّهَا وَ زِيَارَتَهَا وَ اطْلُبُوا الرِّزْقَ عِنْدَهَا؛22 حج خود را با [زيارت] رسول خدا صلي الله عليه و آله تمام کنيد؛ زيرا ترک آن جفا است و بر آن امر شده ايد و به زيارت قبوري كه خدا حق و زيارت آنها را بر شما لازم نموده [قبور امامان] است و نزد آن قبور طلب [ازدياد] رزق كنيد.»

ب. آثار زيارت اميرمؤمنان عليه السلام در روايات
1. پاداش حج
در برخي روايات آمده است كه رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «مَنْ زَارَ عَلِيّاً بَعْدَ وَفَاتِهِ فَلَهُ الْجَنَّةُ؛23 كسي كه علي را بعد از وفاتش زيارت كند، براي او بهشت است.»
«ابن مارد» مي گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: پاداش زيارت قبر جدّت اميرمؤمنان چيست؟ «فَقَالَ يَا ابْنَ مَارِدٍ مَنْ زَارَ جَدِّي عَارِفاً بِحَقِّهِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً مَقْبُولَةً وَ عُمْرَةً مَبْرُورَةً وَ اللَّهِ يَا ابْنَ مَارِدٍ مَا يُطْعِمُ اللَّهُ النَّارَ قَدَماً اغْبَرَّتْ فِي زِيَارَةِ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام مَاشِياً كَانَ أَوْ رَاكِباً يَا ابْنَ مَارِدٍ اكْتُبْ هَذَا الْحَدِيثَ بِمَاءِ الذَّهَبِ؛24 پس فرمود: اي پسر مارد! كسي كه جدم [علي عليه السلام] را با شناخت حقش زيارت كند، خداوند با هر گام، حج و عمره پذيرفته شده براي او مي نويسد. به خدا قسم اي پسر مارد! خداوند قدمي را كه در راه زيارت اميرمؤمنان عليه السلام غبار آلود شده ، طعمه آتش نمي كند؛ پياده باشد يا سواره. اي پسر مارد! اين حديث را با آب طلا بنويس!»
يكي از رازهاي اختلاف احاديث در مقدار حج به عنوان ثواب زيارت، مقدار معرفت و شناخت ولايت و امامت است، چنان كه در حديث فوق اشاره شده است: «عارفاً بحقّه» و ديگري اخلاص و درجة آن است، چنان كه در پاداش حسنه و انفاقات كه از دو برابر شروع تا هفتصد برابر مي شود همين راز وجود دارد. در حديث ديگر از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه فرمود: «مَنْ زَارَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام مَاشِياً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً وَ عُمْرَةً فَإِنْ رَجَعَ مَاشِياً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّتَيْنِ وَ عُمْرَتَيْنِ؛25 كسي كه اميرالمؤمنين عليه السلام را پياده زيارت كند، خداوند براي او در برابر هر گام يك حج و عمره مي نويسد، پس اگر پياده برگشت، براي هر گام دو حج و دو عمره مي نويسد.»
در حديث ديگر از امام صادق عليه السلام آمده است كه: «زِيَارَةُ أَبِي عَلِيٍّ عليه السلام تَعْدِلُ حَجَّتَيْنِ وَ عُمْرَتَيْنِ؛26 زيارت پدرم علي عليه السلام معادل دو حج و دو عمره است.»

2. گناه زدايي
در زيارت اميرالمؤمنين عليه السلام نيز گناه زدايي به عنوان يكي از آثار معرّفي شده است. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به حسن بن علي عليه السلام فرمود: «مَنْ زَارَنِي .... أَوْ زَارَ أَبَاكَ كَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ أَزُورَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأُخَلِّصَهُ مِنْ ذُنُوبِهِ؛27 هر كسي مرا يا پدرت (علي عليه السلام) را زيارت كند، بر گردن من حق خدايي است كه من او را در روز قيامت زيارت كنم، و از گناهان پاكش نمايم.»
«احمد بن محمد بن ابي نصر» از امام رضا عليه السلام نقل نموده است كه آن حضرت فرمود: «يَا ابْنَ أَبِي نَصْرٍ أَيْنَ مَا كُنْتَ فَاحْضُرْ يَوْمَ الْغَدِيرِ عِنْدَ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَإِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ لِكُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ وَ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ ذُنُوبَ سِتِّينَ سَنَةً وَ يُعْتِقُ مِنَ النَّارِ ضِعْفَ مَا أَعْتَقَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ لَيْلَةِ الْفِطْرِ وَ الدِّرْهَمُ فِيهِ بِأَلْفِ دِرْهَمٍ لِإِخْوَانِكَ الْعَارِفِينَ فَأَفْضِلْ عَلَى إِخْوَانِكَ فِي هَذَا الْيَوْمِ وَ سُرَّ فِيهِ كُلَّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَة...؛28 اي پسر ابي نصر! هر جا بودي، روز [عيد] غدير نزد [قبر] امير مؤمنان عليه السلام حاضر شو! به راستي خداوند براي هر زن و مرد مؤمن، و يا مسلمان، گناه شصت ساله را مي بخشد و از آتش جهنم دو برابر آنچه كه در ماه رمضان و شب قدر، و شب [عيد] فطر آزاد مي كند، آزاد مي نمايد، و يك درهم در آن روز [انفاق كردن] به برادران عارف [شيعه] برابر با هزار درهم است، پس در اين روز بر برادرانت تفضّل کرده و هر زن و مرد مؤمني را شاد كن.»

3. برآورده شدن حاجات
از آثار و بركات ديگر زيارت امير مؤمنان عليه السلام، مستجاب شدن دعاها و برآورده شدن حاجات است. در اين زمينه رواياتي وارد شده است، از جمله امام صادق عليه السلام به «صفوان» فرمود: «يَا صَفْوَانُ تَعَاهَدْ هَذِهِ الزِّيَارَةَ29وَ ادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ وَ زُرْهُمَا بِهَذِهِ الزِّيَارَةِ فَإِنِّي ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ لِكُلِّ مَنْ زَارَهُمَا بِهَذِهِ الزِّيَارَةِ وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ مِنْ قُرْبٍ أَوْ بُعْدٍ أَنَّ زِيَارَتَهُ مَقْبُولَةٌ وَ أَنَّ سَعْيَهُ مَشْكُورٌ وَ سَلَامَهُ وَاصِلٌ غَيْرُ مَحْجُوبٍ وَ حَاجَتَهُ مَقْضِيَّةٌ مِنَ اللَّهِ بَالِغاً مَا بَلَغَتْ وَ أَنَّ اللَّهَ يُجِيبُه ؛30 اي صفوان! بر اين زيارت مداومت كن و اين دعا را بخوان، و آن دو (امير مؤمنان و حسين عليه السلام) را به اين زيارت، زيارت كن! به راستي من ضامنم نزد خدا براي هر كسي كه آن دو را به اين كيفيت زيارت كند، و اين دعا را بخواند، از دور يا نزديك، زيارتش قبول و تلاشش پذيرفته شود و سلامش بدون حجاب برسد، و حاجتش از طرف خدا، هر چه زياد باشد، برآورده شود، و خداوند جواب او را مي دهد.»

4. پاداشهاي گوناگون و فراوان
در برخي احاديث به مجموعه اي از آثار و بركات اشاره شده است كه بيان آنها در يك جا صفاي خاصي دارد، تا اينكه تقطيع شود و هر پاداشي جداگانه بيان گردد.
«شيخ طوسي» با اسنادش از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه آن حضرت فرمود: «مَنْ زَارَ قَبْرَ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام عَارِفاً بِحَقِّهِ غَيْرَ مُتَجَبِّرٍ وَ لَا مُتَكَبِّرٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَجْرَ مِائَةِ أَلْفِ شَهِيدٍ وَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ بُعِثَ مِنَ الْآمِنِينَ وَ هُوِّنَ عَلَيْهِ الْحِسَابُ وَ اسْتَقْبَلَتْهُ الْمَلَائِكَةُ فَإِذَا انْصَرَفَ شَيَّعَتْهُ إِلَى مَنْزِلِهِ فَإِنْ مَرِضَ عَادُوهُ وَ إِنْ مَاتَ شَيَّعُوهُ بِالِاسْتِغْفَارِ إِلَى قَبْرِهِ؛31 كسي كه قبر اميرمؤمنان عليه السلام را با آگاهي به حقش و بدون ستمگري و تكبر زيارت كند، خداوند پاداش صد هزار شهيد را به او مي دهد و گناهان گذشته و آينده او را مي بخشد و [در روز قيامت] در امنيت محشور مي شود و حسابرسي او آسان است و ملائكه از او استقبال مي كنند. وقتي به منزلش برمي گردد، او را مشايعت و همراهي مي كنند، سپس اگر بيمار شود، عيادتش مي كنند، و اگر از دنيا برود، با استغفار او را تا قبر همراهي مي كنند.»
«صفوان جمال» مي گويد: همراه امام صادق عليه السلام به سمت كوفه مي رفتيم، حضرت فرمود: توقف كن «فَهَذَا قَبْرُ جَدِّي أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَأَنَخْتُهَا ثُمَّ نَزَلَ فَاغْتَسَلَ وَ غَيَّرَ ثَوْبَهُ وَ تَحَفَّى وَ قَالَ لِيَ افْعَلْ كَمَا أَفْعَلُ ثُمَّ أَخَذَ نَحْوَ الذَّكَوَاتِ ثُمَّ قَالَ لِي قَصِّرْ خُطَاكَ وَ أَلْقِ ذَقَنَكَ إِلَى الْأَرْضِ يُكْتَبُ لَكَ بِكُلِّ خُطْوَةٍ مِائَةُ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ تُمْحَى عَنْكَ مِائَةُ أَلْفِ سَيِّئَةٍ وَ تُرْفَعُ لَكَ مِائَةُ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ تُقْضَى لَكَ مِائَةُ أَلْفِ حَاجَةٍ وَ يُكْتَبُ لَكَ ثَوَابُ كُلِّ صِدِّيقٍ وَ شَهِيدٍ مَاتَ أَوْ قُتِلَ ثُمَّ مَشَى وَ مَشَيْتُ ؛32 پس اين قبر جدّم اميرمؤمنان عليه السلام است، من شتر را خوابانيدم و به زير آمدند و غسل کردند و جام? خود را تغيير دادند و فرمودند آنچه من مي کنم تو هم بکن و بعد از آن به جانب تلهاي نجف روانه شدند و فرمودند: گامهايت را كوتاه بردار، و شانه ها را پايين بيانداز! به راستي براي هر گامي كه برمي داري، صد هزار حسنه براي تو نوشته مي شود، و صد هزار گناهت محو مي گردد، و درجه ات صد هزار مرتبه بالا مي رود و صد هزار حاجتت برآورده شده و ثواب تمام صديقين و شهدا برايت نوشته مي شود. سپس امام عليه السلام راه رفت و من را رفتم.»
«ثُمَّ قَامَ فَصَلَّى عِنْدَ الرَّأْسِ رَكَعَاتٍ وَ قَالَ يَا صَفْوَانُ مَنْ زَارَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام بِهَذِهِ الزِّيَارَةِ وَ صَلَّى بِهَذِهِ الصَّلَاةِ رَجَعَ إِلَى أَهْلِهِ مَغْفُوراً ذَنْبُهُ مَشْكُوراً سَعْيُهُ وَ يُكْتَبُ لَهُ ثَوَابُ كُلِّ مَنْ زَارَهُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ قُلْتُ ثَوَابُ كُلِّ مَنْ يَزُورُهُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ قَالَ يَزُورُهُ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ سَبْعُونَ قَبِيلَةً قُلْتُ كَمِ الْقَبِيلَةُ قَالَ مِائَةُ أَلْف ؛33 و آنگاه حضرت ايستاد و چند ركعت نماز بالاي سر (اميرمؤمنان) خواند! و فرمود: اي صفوان! كسي كه اميرمؤمنان عليه السلام را با اين زيارتنامه زيارت كند و اين نماز را انجام دهد، به سوي اهلش برمي گردد، در حالي كه گناهش بخشيده و تلاشش پذيرفته شده و ثواب زيارت تمامي ملائك كه او را زيارت كرده اند، براي او نوشته مي شود. گفتم ثواب هر کسي از ملائکه که او را زيارت کند؟ فرمود: در هر شب هفتاد قبيله (از ملك) او را زيارت مي كنند. عرض كردم: قبيله چه مقدار است؟ فرمود: صد هزار».
به راستي اگر يك قلم از قلمهاي پاداش فوق بر زيارت اميرمؤمنان عليه السلام مترتب باشد، جا دارد كه انسان سر از پا نشناخته، به زيارت بشتابد، و حقا ترك زيارت آن حضرت ـ با تمكّن و قدرت ـ جفايي بر خويش است. و جا دارد كه حضرت صادق عليه السلام بفرمايد: «مَنْ تَرَكَ زِيَارَتَ اَمِيرِالْمُؤمِنِينَ عليه السلام لَمْ يَنْظُرِ اللهُ اِلَيْهِ؛ كسي كه با تمكن و قدرت زيارت اميرالمؤمنين عليه السلام را ترك كند، خداوند به او نظر رحمت نمي كند.»
ادامه دارد... .
پي نوشت:
1)كامل الزيارات، ‌ابن قولويه جرحاني، دارالفكر، بيروت، ج 1، باب 1، ح 1؛‌ وسائل الشيعة، ج 14، ص330، باب 2، ح 19.
2) بحار الانوار، علامه مجلسي، مؤسسة الوفاء، بيروت، 1403 ق، ج100، ص142، ح 24 ـ 22.
3)تلخيص الجبير، ابن حجر عسقلاني، دار معرفة، بيروت، 1384 ق، ج 2، ص 266، ش 1075.
4)حفه، الاحوذي، محمد عبد الرحمن مبارك كفوري، دار احياء التراث، بيروت، ج 1، ص331.
5) بحار الانوار، ج 100، ص 139، ح 2.
6) سنن دار قطني، علي بن عمر الدار قطني، دار الفكر، بيروت، 1414 ق، ج 2، ص 217، ش2669.
7) المعجم الكبير، سليمان طبراني، دار احياء التراث،‌ بيروت، دوم،‌ 1397 ق، ج 12، ص 225، ش 13149.
8) كامل الزيارات، ج 13، باب 2، ح 11.
9) شعب الايمان، ج 3، ص 490، ش 4158، و كنز العمال، ج 12، ص 272، ش 35007.
10) الغدير، علامه اميني، بنياد بعثت، تهران، 1369ش، ج 5، ص 108، ح 22.
11)الكافي، کليني، انتشارات اسلاميه، تهران، چاپ دوم، 1362 ش، ج 4، ص 579، ح 2.
12) ميزان الاعتدال،‌ ج 4، ص 265، ش 9095، و موسوعه، ج 4، ص 88، و ج 1، ص 49.
13) شعب الايمان، ج 3، ص 490، ش 4158، و موسوعه، ج 4، ص 88.
14) الكافي، كليني، ج 4، ص 548، ح 4، ترجمه آن گذشت.
15) تفسير ابن كثير، دارالکتب العلميه، بيروت، 1419 ق، ج 1، ص 773.
16) كامل الزيارات، ص 156، باب 64، ح1.
17) تهذيب الاحكام، شيخ طوسي، دارالكتب الاسلاميه، تهران، 1365 ش، چاپ چهارم، ج 6، ص 107، ح5.
18) همان.
19) كنز العمال، ج 5، ص 135، ش 12370.
20) كافي، ج 4، ص 585.
21) همان، ص 548.
22) خصال، شيخ صدوق، النشر الاسلامي، قم، 1403ق، ج 2، ص 616.
23) وسائل الشيعه، شيخ حر عاملي، نشر آل البيت، قم، 1409 ق، چاپ اول، ج 14، ص379، ح 1.
24) همان، ‌ج14، ص 376، باب مزار، ح 3؛ و بحار الانوار، ج100، ص 260، ح 10.
25) تهذيب الاحكام، ج 6، ص 20، ح 3، و وسائل الشيعه، ج 14، ص 380، باب فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص 260، ح 11.
26) تهذيب الاحكام، ج 6، ص 21، و وسائل الشيعه، ج 14، ص 381، باب 25 فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص 260، ح 11.
27) بحار الانوار، ج 100، ص 259، ح 6، و الكامل، ابن اثير، ص 39، باب 10، ح 3، و موسوعه، ج 2، ص 40.
28) تهذيب الاحكام، ج 6، ص 24، ح 9، و وسائل الشيعه، ج 14، ص 388، باب 28 فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص 358، ح 3، وص 359، ح 3 و 4، و موسوعه، ج 2، ص 53 ـ 52.
29) المزار الكبير، محمد بن جعفر المشهدي، مؤسسه النشر الاسلامي، قم، ص 275.
30) مصباح المتهجد، كفعمي، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات، بيروت، ص 777، و بحار الانوار، ج 100، ص 305، ح 23، و موسوعه، ج 2، ص128 ـ 117.
31)مالي، شيخ طوسي، مكتبة الداوري، قم، ج 1، ص 218، و وسائل الشيعه، ج 14، ص 375، باب 23 فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص257، ح 1.
32) متن زيارت در:‌ مزار كبير، مشهدي، ص320 ـ 317، و بحار الانوار، ج 100، ص279، ح 15.
33) المزار الكبير، مشهدي، ص 217، بحار الانوار، ج 100، ص 279، ح 15، و وسائل الشيعه، ج14، ص 392، باب 29 فرار،‌ح 7.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره148.