احکام غيبت
اگر صفت ناروا در شخصي باشد يا كاري انجام داده باشد كه گناه است و ديگران از آن بي اطلاع اند و دوست ندارد كسي آن را براي ديگران بازگو كند، بازگو كردن آن پشت سر او براي ديگران غيبت است
محمود اکبري
غيبت چيست؟
غيبت آن است كه عيب پنهاني كسي را پشت سر او بگويند. (1)
اگر صفت ناروا در شخصي باشد يا كاري انجام داده باشد كه گناه است و ديگران از آن بي اطلاع اند و دوست ندارد كسي آن را براي ديگران بازگو كند، بازگو كردن آن پشت سر او براي ديگران غيبت است. (2)
احكام غيبت
غيبت هم براي گوينده و هم براي شنونده حرام است. (3)
سؤال: آيا انتقاد از مسئولين كشور و شهر، غيبت محسوب مي شود؟
جواب: چنانچه هدف كوچك كردن آنها باشد، حرام است. (4)
سؤال: آيا در مسائل سياسي و اجتماعي غيبت جايز است؟ ملاك و ميزان چيست؟
جواب: اگر عنوان غيبت داشته باشد، جايز نيست. (5)
سؤال: آيا غيبت كردن از يك نفر يا دو نفر نامشخص، حرام است؟
جواب: مانع ندارد. (6)
سؤال: اگر شخصي قدش كوتاه است و پشت سرش بگويند كه قدش كوتاه است، آيا غيبت محسوب مي شود؟
جواب: نسبت به صفات ظاهره كه همه از آن آگاهي دارند، اگر قصد هتك و تحقير نداشته باشد، اشكال ندارد. (7)
اگر صفت ناروا در شخصي باشد يا كاري انجام داده باشد كه گناه است و ديگران از آن بي اطلاع اند و دوست ندارد كسي آن را براي ديگران بازگو كند، بازگو كردن آن پشت سر او براي ديگران غيبت است
سؤال: آيا غيبت بچه نابالغ مميز يا غير مميز جايز است؟
جواب: در بچه مميز جايز نيست. (8)
سؤال: آيا شوهر مي تواند در مقابل ديگران عيوب زنش را بگويد و او را تحقير كند، اگر چه به شوخي باشد؟
جواب: غيبت كردن مؤمن و نيز تحقير مؤمن و كاري كه موجب اذيت او مي شود، جايز نيست. (9)
سؤال: آيا گفتگو درباره رسوم، آداب، گفتار، كردار، طرز لباس پوشيدن، شكل ظاهري، ادا در آوردن روستاييها، شهريها و قبائل گوناگون ايران، غيبت محسوب مي شود؟
جواب: اگر به قصد عيب جويي و مسخره كردن نباشد، اشكال ندارد.
سؤال: آيا بررسي كارهاي مسئولي از مسئولان نظام جمهوري اسلامي در غياب او از نظر شرع مقدس، غيبت محسوب مي شود؟
جواب: بررسي مسائل اجتماعي و انتقادهاي سازنده و مثبت، غيبت محسوب نمي شود. (10)
سؤال: در بين بعضي از مردم مرسوم است كه وقتي مي خواهند نشاني شخصي را بدهند، مثلاً مي گويند: «همان كه قدش كوتاه است» يا «شكمش بزرگ است» و مانند اين تعبيرات، اگر آن فرد را بشناسيم و بدانيم كه با اين حرفها ناراحت مي شود، آيا غيبت محسوب مي شود؟
جواب: در صورتي كه اين صفات در عرف، جنبه مذمت داشته باشد، جايز نيست. (11)
سؤال: آيا غيبت كردن از مسئول اداره و يا كارمندي كه خلاف مرتكب شده، جايز است؟
جواب: اگر به قصد نهي از منكر باشد و اثر داشته باشد، لازم است. (12)
موارد جواز غيبت
1. غيبت متجاهر به فسق (كسي كه علني و آشكار گناه مي كند) ، كه در مورد همان گناهش به اتفاق فقها جايز است و اما نسبت به گناهان ديگرش كه پنهان است، مورد اختلاف است.
2. موارد تظلّم شخص از كسي كه در حق او ظلم كرده، كه مي تواند ظلم او را بيان كند.
3. موارد مشورت، مانند كسي كه مي خواهد دخترش را به كسي بدهد، و با شخصي در مورد آن فرد مشورت مي كند كه آن شخص مي تواند عيب پسر را نقل كند.
4. در موارد خيرخواهي و نصيحت، مثل اينكه شخصي با كسي رفيق شود و انسان احتمال دهد كه اين رفاقت منجر به فساد آن شخص شود. در اين صورت، چون رفيق او آدم بدي است، مي توان در مقام نصيحت و خيرخواهي، عيب او را ذكر نمود.
5. كسي كه مي خواهد به دين ضرر بزند.
6. كسي كه مي خواهد به خودش ضرري بزند كه لازم است او را حفظ نمود.
7. كساني كه نوشته هاي مسموم، منحرف كننده و باطل دارند. (13)
توبه از غيبت
پس از واقع شدن غيبت، توبه و پشيماني از آن واجب است و احتياط مستحب آن است كه از غيبت شده، اگر فسادي بر آن مترتب نگردد، حلاليت بطلبد و يا براي او استغفار كند. (14)
بنابراين، اگر غيبت شونده از دنيا رفته، براي او بسيار استغفار كند و اگر زنده است و انسان بزرگوار و باگذشتي است و گفتن به او عداوت و دشمني و فتنه ايجاد نمي كند، احتياط مستحب آن است كه از وي حلاليت بطلبد و اگر احتمال مي دهد كه مراجعه به او سبب عداوت و فتنه مي شود، به وي مراجعه نكند و در عوض براي او بسيار استغفار كند.
سؤال: اگر كسي غيبتي از شخصي كرده، همچنين تهمتي زده يا شنيده، در اين موارد بايد رضايت فرد غيبت شده و شخص تهمت زده شده را جلب كند يا خير؟
جواب: لازم نيست، ولي بايد توبه كند. (15)
سؤال: اگر فردي غيبت فرد ديگر را نموده، آيا بايد براي توبه كردن، از طرف مقابل طلب رضايت نمايد يا اينكه تنها استغفار كافي است؟ در صورت مانع بودن شرم و حيا، چه بايد كرد؟
جواب: استغفار كافي است. (16)
1) استفتائات مكارم، ج 1، ص 153، س 552ـ554.
2) استفتائات امام، ج 2، ص 618، س 9.
3) همان.
4) جامع المسائل فاضل، ج 1، ص 252، س 980.
5) همان، س 981.
6) استفتائات امام، ج 2، ص 619.
7) همان، س 11.
8) همان، س 14.
9) احكام روابط زن و شوهر، ص 57.
10) همان، س 557.
11) استفتائات جديد مكارم، ج 1، ص 154، س 556.
12) همان، س 555.
13) منهاج الصالحين، ج 1، م 39 تقليد؛ استفتائات جديد، ص 209.
14) منهاج الصالحين، ج 1، في التقليد، م 29.
15) استفتائات امام، ج 2، ص 620، س 16؛ جامع المسائل فاضل، ج 1، ص 252.
16) استفتائات امام، ص 621، س 21؛ جامع المسائل فاضل، ج 1، ص 982.
منبع : ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره60