محمود مهدي پور
اولويتهاي تبليغي
شناخت اولويتها در عرصه تبليغ همچون تشخيص اهم و مهم در هر كاري از ضرورتهاي زندگي عاقلانه و آگاهانه است.
مبلغان گرامي در كليه امور زندگي از جمله در ايفاي رسالت بزرگ هدايت جامعه و اقدام به فريضه مقدس تبليغ با اين مسئله مواجه هستند.
بدون شك رسانه ها، اعم از رسانه هاي سنتي و رسانه هاي نوين از تاثيرگذارترين عوامل جهت گيري جامعه در دو سوي مثبت و منفي اند.
شناخت اولويتها و رعايت آن در قانونگذاري و اختصاص بودجه، در نظارت و اجراء و قضاوت، و در تبليغ و هدايت فرهنگي جامعه، از وظايف بنيادي تشكيلات سياسي و اداري هر كشور و نظام اجتماعي است.
تعيين سياستهاي كلان تبليغي در صورتي موفق و كارآمد است كه برنامه هاي دراز مدت و ميان مدت و كوتاه مدت براي آن پيش بيني شود و برنامه ريزي و سرمايه گذاري و مديريت اجرايي و نظارت لازم را به همراه داشته باشد.
اگر حوزه هاي علوم اسلامي و شوراي محترم عالي حوزه، سياستهاي كلان تبليغي را مشخص كنند و مردم و طلاب و دولت اسلامي با هماهنگي ضروري حركت كنند، با ياري يكديگر، مي توانند وظيفه بزرگ تبليغ دين را انجام دهند.
خطابه و منبر، رسانه اي است كه توسط مبلغان گرامي اداره مي شود. مجالس و محافل عاشورايي، نمازجمعه و مساجد و جلسات ديني بركاتي است كه خداوند متعال در اختيار امت و روحانيان و عالمان بزرگوار قرار داده است.
حال پرسش اين است كه: آيا بهترين استفاده از فضا، جمعيت، محراب و منبر و امكانات جانبي آن به عمل مي آيد.
آيا از فرصتهاي تبليغي استفاده مناسب مي شود؟
آيا ضروري ترين مباحث مورد نياز امت مطرح مي گردد؟
آيا قالبهاي انتخاب شده بهترين قالبها است؟
چه عواملي در طرح و عدم طرح مباحث و تعيين تقدم و تاخر آن مؤثر است؟
بدون شك هر سخن جائي و هر نكته مقامي دارد؛ ولي اين جايگاه و مقام با چه شيوه و روشي مشخص مي شود؟
تعيين اولويتهاي تبليغي براي هر مسجد و مجمع چيزي نيست كه به صورت متحد المآل، بخشنامه اي و سفارشي امكان پذير باشد. زمان و مكان و مخاطبان و حوادث اجتماعي منطقه، موضع گيري ديگر رسانه ها، و اقدامات دوست و دشمن تا حد زيادي در تشخيص و تعيين اولويتهاي تبليغي نقش دارد.
طرح بحث ولايت در اجتماع مهم غدير خم توسط رسول گرامي اسلام، طرح بحث مهم توحيد و ولايت در اجتماع بزرگ نيشابور توسط امام رضا عليه السلام، و طرح اصل مهم برائت از مشركان در ايام حج توسط اميرالمؤمنين عليه السلام، نمونه هاي روشني براي رعايت اولويتهاي تبليغي است.
رعايت تدريج و نزديك شدن گام به گام به اهداف مقدس تبليغي، آموزشي، اجتماعي و اقتصادي، از شرائط موفقيت در هر كار است؛ اما غير از خلوص و انگيزه پاك و معنوي، براي موفقيت مبلغان در گسترش انديشه و عمل اسلامي سه گونه برنامه ريزي براي تبليغ ضروري است:
1. برنامه ريزي نظام اسلامي و بزرگان حوزه براي اقدامات بنيادي و دراز مدت در حوزه تبليغ؛
2. برنامه ريزي نهادهاي تبليغي كشور، براي برنامه هاي سازمان مربوطه؛
3. برنامه ريزي مبلغان گرامي براي اقدامات تبليغي خود.
در برنامه ريزي، توجه به اهداف و شناخت نيازها و اولويتها و امكانات و خطرات پيش رو، از مهم ترين پيش شرطهاست.
تعيين سياستهاي كلان و ايجاد نهادهاي تبليغي و تربيت مبلغان در رشته هاي مورد نياز و سطوح گوناگون و براي مناطق مختلف جامعه اسلامي و جهان بشريت، رسالت نظام و دولت اسلامي است، كه در شرائط كنوني اين سياستها از طريق شوراي عالي حوزه، شوراي عالي انقلاب فرهنگي، مركز جهاني علوم اسلامي و سازمان مدارس خارج از كشور و نهادهاي مشابه دنبال مي شود.
رسانه ها و نهادهاي تبليغي موجود مثل سازمان تبليغات اسلامي، دفتر تبليغات اسلامي، معاونت تبليغ مديريت حوزه علميه قم و نمايندگيهاي رهبري در دستگاههاي اجرائي، با هماهنگي مي توانند، خدماتي ارزشمند ارائه دهند و در راه نجات بشريت و دمت به انسانها گامهايي بلند بردارند.
ما در اين مقاله به وظايف نهادهاي سياستگذار نپرداخته ايم. مخاطبان اين مقاله، مبلغان بزرگوار و عالمان عزيزي هستند كه در نقاط دور و نزديك به ايفاي رسالت تبليغ مي پردازند و مي خواهند اولويتهاي كاري خود را بشناسند. بي ترديد تشخيص دقيق اولويتهاي تبليغي و انجام وظيفه الهي بر اساس آگاهي و احساس مسئوليت ديني، نقشي شگفت در هدايت جامعه و سلامت فرهنگي و استقلال اجتماعي دارد.
تبليغ هرگز نبايد به صورت يك حرفه و يا عادت و مراسم بي روح درآيد وگرنه نقش جدي خويش را از دست خواهد داد.
مبلغان بيدار و متعهد هميشه از خويش مي پرسند، كدام مسئله بايد امروز محور سخن قرار گيرد؟ و چرا؟
كدام عنوان بايد مرتب تكرار شود و چرا؟
چه مباحثي در تمام مجالس و اجتماعات بايد يادآوري گردد و چرا؟
زمان طرح كدام مباحث پايان يافته و فرصت طرح كدام مسائل فكري، فرهنگي فرا رسيده است؟
بدون شك برخي مباحث غذاي فكري هر روز جامعه است كه مدام بايد در اختيار آنان قرار گيرد. برخي مطالب مانند داروي مورد نياز بيماران است كه فقط بايد در دسترس پزشكان امين و بيماران باشد.
بخشي از معارف ديني، پادزهر تبليغات الحادي است كه در شرائط مارگزيدگي بايد به جامعه عرضه شود. برخي مطالب غذاي فكري دولت مردان و مسئولان اجرايي كشور است كه بايد در جمع آنان مطرح شود. بخشي از حقايق قرآن و حديث، غذاي فكري دانش آموزان و دانشجويان است كه با توجه به مخاطبان بايد در مجالس دانش آموزي يادآوري گردد.
مبلغ متعهد و هوشمند، بيماريهاي شايع فكري را شناسايي و جامعه را در برابر آن مايه كوبي مي كند و از ابتلاي به انحراف و اشتباه مصونيت مي بخشد وگاه همچون پزشكي سيار به مداواي بيماران مي پردازد.
اولويتها در جوامع كنوني به سرعت دستخوش تغيير و تحول است. اگر در گذشته هاي دور يك مسئله براي سالها در صدر انديشه و سخن انديشمندان قرار داشت، امروز هر هفته وگاه هر روز مسائل نوين و جديدي نمايان مي شود.
تبليغ بر اساس تدبير و حكمت با توجه به نيازها، اولويتها و شرائط روحي، رواني مخاطبان و فضاي فرهنگي جامعه قابل اجرا است. اولين رهنمود وحي به مبلغان گرامي، دعوت جامعه به راه خدا بر اساس حكمت و تدبير است، و بهره گيري از موعظه و جدال احسن در مرحله بعد قرار دارد.
«ادع الي سبيل ربك بالحكمة والموعظة الحسنة وجادلهم بالتي هي احسن ان ربك هو اعلم بمن ضل عن سبيله وهو اعلم بالمهتدين»؛ 1
«با حكمت و اندرز نيكو به راه پروردگارت دعوت نما و با آنان به روشي كه نيكوتر است مناظره كن. پروردگارت از هر كسي بهتر مي داند چه كسي از راه او گمراه شده است، و او به هدايت يافتگان داناتر است..»
روش شناخت اولويتها
براي بسياري از ما كه اطلاعات از مسائل پنهان قضايا نداريم، دقت در سخنان رهبري و پيروي از رهنمودهاي ايشان آسان ترين راه تشخيص اولويتهاست. پيگيري منظم بيانات و نامه ها و پيامها و س مت و سويي كه ايشان ترسيم مي كند، اولويتهاي تبليغي را به همه علاقه مندان و پاسداران فكر و فرهنگ جامعه نشان مي دهد.
وقتي يك سال به عنوان سال نهضت خدمت رساني و رقابت در خدمت ناميده مي شود، و يا سال ديگر به نام سال عزت و افتخار حسيني موسوم مي گردد، اگر يك سال ديگر به نام انضباط و وجدان كاري تلقي مي شود، محور اساسي تلاشهاي تبليغي، پژوهشي، آموزشي و اجرائي در طول سال تبيين مي شود.
هم اكنون در بعد نهي از منكر چندين سال است كه رهبر بزرگوار انقلاب اسلامي بر مبارزه با فقر و فساد و تبعيض تاكيد مي ورزند.
شناخت حق و باطل در نظام اعتقادي، شناخت رهبران حق و باطل در نظام سياسي، و شناخت دوست و دشمن در زندگي اجتماعي، و شناخت احكام و قوانين الهي در زندگي فردي و اجتماعي از اولويتهاي فرهنگي امت اسلامي است.
پاسداري از سلامت اعتقادي جامعه و ايمان مردم به اصول دين و احكام الله از مهمترين و بزرگترين وظايف مبلغان و نهادهاي تبليغي و آموزشي كشور است و مبارزه با آنچه ايمان مردم را تباه مي سازد، تحت هر نام و عنوان و به وسيله هر كس و هر نهاد، از فرائض بزرگ عمومي مسلمانان است.
دشمن شناسي و دشمن ستيزي
از محورهايي كه مبلغان گرامي هميشه بايد در سرلوحه اقدامات الهي خويش قرار دهند، مسئله ولايت و برائت و «حب في الله.» و بغض در راه خداست. وظيفه جامعه در قلمرو شناخت دشمن و چگونگي مقابله با آن و بيداري در برابر توطئه هاي داخلي و خارجي در راس امور است.
عجيب است كه برخي امروز دشمني امريكا و انگليس با اسلام و مسلمانان را نمي بينند و امواج پياپي توطئه را «توهم توطئه.» مي دانند.
غفلت از دشمن، عوضي گرفتن دشمن، عدم توجه به نيرنگهاي دشمن، ارتباط و دوستي با دشمنان و اطلاع رساني و نظر سنجي و مذاكرات پيدا و پنهان با دشمنان، و عدم توجه به اهداف و اقدامات دشمن، از مشكلاتي است كه امروز دنياي اسلام و جامعه ما با آن مواجه است.
جريان نفاق و فريب خوردگان، مرعوبان و مجذوبان نسبت به تبليغات آمريكا و صهيونيسم جهاني، امروز بزرگترين كانال نفوذ شيطان به بلاد اسلامي هستند.
در جريان اغتشاشهاي اخير (خردادماه 1382) پرده از چند حقيقت بزرگ برداشته شد كه مبلغان گرامي بايد آن را براي امت اسلامي تبيين كنند:
1. خصومت آمريكا با نظام اسلامي و حكومت ايران، توهم نيست، بلكه واقعيت عيني و محسوس و اعلام شده است.
2. برخي در مجلس خطاب به رهبر نام آنچناني مي نويسند.
3. عده اي با ايجاد گراني از يك سوو تحريك نسل جوان از سوي ديگر، برنامه اي گسترده براي مقابله با انقلاب اسلامي تدارك ديده بودند، كه به لطف الهي و هوشياري رهبر بزرگوار انقلاب اسلامي خنثي گرديد.
4. جاسوسان دشمن و فريب خوردگان، برنامه اغتشاش را همزمان در چندين شهر و دانشگاه كشور برنامه ريزي كرده بودند، كه هوشياري بيشتر وزارت اطلاعات را ايجاب مي كند.
5. نامه هاي سازشكارانه مبني بر كوتاه آمدن از مبارزه با آمريكا، بخشي از برنامه دشمن بود كه در ادامه سياست «فشار از پايين و چانه زني از بالا» قابل تحليل است و شايسته است نمايندگان اصول گرا و ارزشي هوشياري بيشتري نشان دهند.
جهت گيري دشمن
يكي از راههاي تشخيص اولويتها، جهت گيري دشمن است. آنچه دشمنان اسلام و امت اسلامي بيشتر بر آن اصرار مي ورزند، براي جامعه خطرناك تر است. از باب مثال:
1. شبهه پراكني در عقايد؛
2. ياس آفريني نسبت به آرمانها؛
3. اعتماد سوزي در روابط مسلمانان؛
4. صلابت شكني نسبت به اقتدار نظام؛
5. تبليغ ناكارآمدي نظام؛
6. ايجاد گراني و بيكاري، از اهداف و جهت گيريهاي امروز نيروهاي شيطاني است. مبلغان گرامي بايد، دقيقا در سمت و سوي مخالف آن به تحكيم ايمان، اميد بخشي، اعتماد آفريني، تاكيد بر صلابت قانوني و كمك به خدمت و كارايي نظام اقدام كنند.
مبلغان دين، منادي قرآن و سنت و سخنگوي قرآن و عترت اند، و لذا در اظهار نظرها بايد در اوج دقت و احتياط عمل كنند؛ نه توجيه گر محض عملكرد نهادها و دولت و دولتمردان باشند، نه تخريب گر بي جا و بي منطق اقدامات مثبت افراد و نهادها، كليه سياستها و اقدامات هماهنگ با قرآن و سنت و مورد تاييد رهبري و فقاهت راستين تشيع، از هر جناح و گروه، مورد تاييد و تشويق قرار گيرد و سياستها و مقررات و مصوبات و اقدامات ناهماهنگ با قرآن و شريعت از سوي هر فرد و گروهي كه باشد، مورد انتقاد و اعتراض واقع شود.
پي نوشت:
1)نحل/125.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره 44