ابوالفضل هادي منش
اهميت و ضرورت توکل
شعار مسلمانان در روز قيامت روي پل صراط « لا اله الا الله» و « علي الله فليتوكل المتوكلون» مي باشد
1. «وَعَلَي اللهِ فَلْيتَوَكَّلِ المُؤمِنُونَ»؛ 51 « و مؤمنين بايد بر خدا توكل كنند.»
2. «فَإذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَي اللهِ إنَّ اللهَ يحِبُّ المُتَوَكِّلِينَ»؛ 52 « پس هر گاه عزم انجام كاري كردي برخدا توكل كن كه خداوند توكل كنندگان را دوست دارد.»
3. عن الصادق عليه السلام عن ابيه عن آبائه عن النبي صلي الله عليه و آله أنَّهُ قالَ: « شُعَارُ المُسلِمينَ عَلَي الصِّراطِ يوْمَ القِيامَةِ لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَعَلي اللهِ فَلْيتَوَكَّلِ المُتَوَكِّلونَ؛ شعار مسلمانان در روز قيامت روي پل صراط « لا اله الا الله» و « علي الله فليتوكل المتوكلون» مي باشد.» 53
آثار توكل
1. كفايت كردن خدا در زندگاني دنيا: « وَمَنْ يتَوَكَّلْ عَلَي اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»؛ 54 و هر كس بر خدا توكل نمايد، خدا او را كافي است.»
2. روزي خوردن از مجراي غير منتظره: عن رسول الله صلي الله عليه و آله اَنَّهُ قَالَ: « مَنِ انْقَطَعَ إِلَي اللهِ كَفاهُ اللهُ كُلَّ مَؤُونَتِهِ وَرَزَقَهُ مِن حَيثُ لايحْتَسِبُ وَمَنِ انْقَطَعَ إِلَي الدُّنْيا وَكَّلَهُ اللهُ إلَيها؛ 55 كسي كه با [بريدن اميدش از ديگران] به خدا دل ببندد، خدا كفايت امور زندگيش را مي كند و از جايي كه به فكرش نمي رسد، روزيش را مي رساند و آن كس كه به دنيا دل ببندد، خدا كارش را به دنيا وا مي گذارد.
ابر مرد متوكّل
«... در عصر طاغوت، امام خميني رحمه الله را مي خواستند از قم به تهران ببرند. دوستان در كنار ماشين گريه مي كردند و امام آنان را دعوت به صبر مي نمود. اين سخن خود حضرت امام است كه؛ در بين راه قم و تهران، ناگهان ماشين از جاده اصلي منحرف شد، به سمت خاكي رفت و من يقين كردم كه مي خواهند مرا بكشند، ولي دوباره ماشين به جاده اصلي بازگشت. من در خود مراجعه كردم و ديدم هيچ تغييري در من ايجاد نشده است... و يا در جنگ ايران و عراق هزاران دستگاه تانك و نفربر و هزاران نظامي از سراسر مرزها به ايران حمله مي كنند و اضطراب همه جا را فرا مي گيرد. امام ناگهان بر دريايي از شعله ها و التهابها و تزلزلها، آب اطمينان و صبر و توكل مي پاشد و مي فرمايد: دزدي آمد و سنگي انداخت و رفت.» 56
هيچ كس بي امر او در ملك او در نيفزايـد سر يك تـار مـو
واحـد اندر ملك او را يـار ني بندگان را جز به او سالار ني
توكل راستين
عن امير المؤمنين عليه السلام أنَّهُ مَرَّ يوْماً عَلَي قَوْمٍ فَرَآهُم أصِحَّاءَ جالِسِينَ في زاوِيةِ الْمَسْجِدِ فَقالَ عليه السلام: مَنْ أنْتُمْ؟ قالُوا نَحْنُ المُتَوَكِّلُونَ. قال عليه السلام: لا بَل أنتُمُ المُتَأكِّلُونَ فإن كُنتُم مُتَوَكِّلينَ فَمَا بَلَغَ بِكم تَوَكُّلُكُم؟ قالُوا إذا وَجَدنا أَكَلْنا وَإذا فَقَدْنا صَبَرْنا. قالَ عليه السلام: هكَذا تَفْعَلُ الكِلابُ عِندَنا. قالُوا فَمَا نَفْعَلُ؟ قالَ كَما نَفْعَلُ. قالُوا كَيفَ تَفْعَلُ؟ قالَ عليه السلام: إذا وَجَدْنا بَذَلْنا وَإِذا فَقَدْنا شَكَرْنا؛57 اميرالمؤمنين عليه السلام روزي از كنار گروهي عبور كرد و ديد كه آنان سالم و تندرست در گوشه اي از مسجد نشسته اند. امام فرمود: شما كيستيد؟ گفتند: ما توكل كنندگان هستيم. حضرت فرمود: بلكه شما خورندگان هستيد [و از كمك مردم استفاده مي كنيد.] اگر متوكل هستيد [بگوييد] توكلتان شما را به كجا رسانيده است؟ گفتند: اگر بيابيم مي خوريم و اگر نيابيم صبر مي كنيم. حضرت فرمود: نزد ما سگها هم چنين مي كنند. گفتند: پس ما چه كنيم؟ حضرت فرمود: آن گونه كه ما مي كنيم. گفتند: شما چه مي كنيد؟ گفت: هر گاه بيابيم مي بخشيم و اگر نيابيم سپاس [خداي را] به جا مي آوريم.»
تلاش و توكل
آن گاه كه عربي باديه نشين شتر خود را رها كرد و گفت: توكل بر خدا مي كنم، پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: « اَعْقِلْهَا وَ تَوَکَّلْ؛ 58 شتر را ببند آنگاه به خدا توكل كن.»
گفت پيغمبر به آواز بلند با توكل زانوي اشتر ببند
گر توكل مي كني در كار خود كشت كن پس تكيه بر جبار كن
پي نوشت:
51) آل عمران / 160.
52) آل عمران / 159.
53) مستدرك الوسائل، ج5، ص 357.
54) طلاق / 3.
55) مجموعه ورام: ج1، ص222.
56) ع. ز. گ، فرازهايي از ابعاد روحي، اخلاقي و عرفاني امام خميني قدس سره، تهران، انتشارات هادي، 1361 ش، ص 121.
57) مستدرك الوسائل، ج 7، ص121.
58) ارشاد القلوب، ج1، ص121.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره 71.