تبليغ ديني
برترين تبليغ‌
محمدحسن نبوي
در بين اعمال صالح از ارزشمندترين فعاليتها، اقدام در جهت هدايت انسانهاست، تا آنجا که قرآن مجيد مي فرمايد: (مَنْ أَحْياها فَكَأَنَّما أَحْيَا النَّاسَ جَميعاً)؛ 1
«کسي که انساني را از مرگ رهايي بخشد، چنان است که گويي تمام مردم را زنده کرده است.»‌
و پيامبر صلي الله عليه وآله خطاب به اميرالمؤمنين علي عليه السلام هنگام سفر تبليغي به يمن مي فرمايد: «لَأَنْ يَهْدِيَ اللَّهُ عَلَى يَدَيْكَ رَجُلًا خَيْرٌ لَكَ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَيْهِ الشَّمْسُ؛2 اگر مردي به دست تو هدايت شود، بهتر از هر آنچه است که خورشيد به آن بتابد.»‌
خداوند براي هدايت آدميان بهترين آنها، - که پيامبران عليهم السلام هستند - مأموريت بخشيده است.‌
تمام فعاليتهاي ارزشمند از جمله هدايتگري در چند لايه قابل تحقق است:‌
1. اولين لايه، تبليغ در شعاع هدايت يک انسان است؛‌
2. بخش ديگر، تبليغ در حيط? خانواده مي باشد؛‌
3. گاهي تبليغ در فضاي مساجد و جلسات عمومي تحقق مي يابد که اين نوع از تبليغ داراي فوايد قابل توجهي است؛‌
4. عده اي در دانشگاه ها و يا مدارس آموزش و پرورش به تبليغ معارف ديني روي مي آورند؛‌
5. بعضي نيز سعي در اصلاح انسانهاي آسيب ديده در سطح جامعه و يا زندانها داشته و به هدايت آنان توجه مي کنند؛‌
6. تعدادي از مبلغان براي هدايت پيروان اديان و فرق انحرافي اقدام مي کنند که اين حرکت بسيار مهم و بنيادين است؛‌
7. عميق ترين و اساسي ترين حرکتهاي تبليغي جريان سازي براي هدايت است که فردي، حرکت و يا فعاليتي را بنيان گذاري کند که در زمانهاي مختلف در هدايت انسانها تأثيرگذار باشد.
خيلي عجيب است که در رأس اين چهار جهاد، جهاد با نفس بيان شده، از هم? جنگها مهم تر و بر هر مسلمان واجب است؛ واجب است انسان در جهت کنترل نفس خود، به همراه نفس لوّامه، با نفس امّاره بجنگد و نفس لوّامه را فعّال کند. اين جهاد از بزرگ ترين جهادها است
مبلّغان بزرگوار بهتر است براي پايداري فعاليتهاي پاک و نوراني خود به جريان سازيهاي هدايت بيش از هر حرکت ديگري اهتمام ورزند.‌
در ابتدا رواياتي در اين مبحث بيان و سپس نکاتي را ذيل روايات مطرح مي شود:‌
1. «عَنْ حَفْصِ بْنِ غِيَاثٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه السلام عَنِ الْجِهَادِ أَ سُنَّةٌ هُوَ أَمْ فَرِيضَةٌ؟ فَقَالَعليه السلام: الْجِهَادُ عَلَى أَرْبَعَةِ أَوْجُهٍ: فَجِهَادَانِ فَرْضٌ وَ جِهَادٌ سُنَّةٌ لَا يُقَامُ إِلَّا مَعَ فَرْضٍ وَ جِهَادٌ سُنَّةٌ؛ فَأَمَّا أَحَدُ الْفَرْضَيْنِ فَمُجَاهَدَةُ الرَّجُلِ نَفْسَهُ عَنْ مَعَاصِي اللَّهِ وَ هُوَ مِنْ أَعْظَمِ الْجِهَادِ وَ مُجَاهَدَةُ الَّذِينَ يَلُونَكُمْ مِنَ الْكُفَّارِ فَرْضٌ وَ أَمَّا الْجِهَادُ الَّذِي هُوَ سُنَّةٌ لَا يُقَامُ إِلَّا مَعَ فَرْضٍ فَإِنَّ مُجَاهَدَةَ الْعَدُوِّ فَرْضٌ عَلَى جَمِيعِ الْأُمَّةِ وَ لَوْ تَرَكُوا الْجِهَادَ لَأَتَاهُمُ الْعَذَابُ وَ هَذَا هُوَ مِنْ عَذَابِ الْأُمَّةِ وَ هُوَ سُنَّةٌ عَلَى الْإِمَامِ وَحْدَهُ أَنْ يَأْتِيَ الْعَدُوَّ مَعَ الْأُمَّةِ فَيُجَاهِدَهُمْ وَ أَمَّا الْجِهَادُ الَّذِي هُوَ سُنَّةٌ فَكُلُّ سُنَّةٍ أَقَامَهَا الرَّجُلُ وَ جَاهَدَ فِي إِقَامَتِهَا وَ بُلُوغِهَا فَالْعَمَلُ وَ السَّعْيُ فِيهَا مِنْ أَفْضَلِ الْأَعْمَالِ لِأَنَّهَا إِحْيَاءُ سُنَّةٍ قَالَ النَّبِيُّ: صلي الله عليه وآله مَنْ سَنَّ سُنَّةً حَسَنَةً فَلَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يُنْقَصَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَيْ ءٌ؛3 حفص بن غياث گفت از امام صادق عليه السلام سؤال کردم: آيا جهاد کردن واجب است يا مستحب؟ حضرت عليه السلام فرمودند: جهاد بر چهار نوع است؛ دو نوعش واجب، يک نوعش مستحبي که با واجب برقرار مي شود و نوع چهارم، مستحب است.
1. يک نوع جهاد واجب، جهاد انسان با نفس خويش دربار? گناهان است و آن برزگ ترين جهادهاست؛
2. ديگري جهاد کردن با کافراني است که نزديک شما هستند؛
3. اما جهادي که مستحب است و بايد با واجب انجام گيرد جنگ با دشمن است که بر هم? افراد مسلمان واجب است و اگر آن را ترک گويند عذاب بر آنان فرود آيد و هم? اجتماع را فرا گيرد و بر امام مستحب است که در جبه? جنگ حاضر گردد و همراه مسلمانان بجنگد؛
4. اما جهادي که مستحب است، هر کار نيکي است که شخص به انجام آن قيام کند و در انجام دادن و پايان رساندن آن و زنده کردن آن مبارزه کند و کوشش در اين راه از بهترين کارها است؛
زيرا زنده کردن کار نيک است که پيغمبر فرمود: کسي که دستور نيکي را رواج دهد، پاداش آن را مي برد و به اندازه پاداش هر کسي که به پيروي از او آن دستور را به کار برد، نصيبش مي شود بدون اينکه از پاداش پيروان چيزي کم شود.»‌
خيلي عجيب است که در رأس اين چهار جهاد، جهاد با نفس بيان شده، از هم? جنگها مهم تر و بر هر مسلمان واجب است؛ واجب است انسان در جهت کنترل نفس خود، به همراه نفس لوّامه، با نفس امّاره بجنگد و نفس لوّامه را فعّال کند. اين جهاد از بزرگ ترين جهادها است.
و بالأخره حضرت مي فرمايند: هر سنّتي که مردي بخواهد بنيانگذاري کند، و براي آن سنّت بجنگد؛ و به واسط? آن جنگ سنّت پاکي را بنيانگذاري کند در صورت به ثمر نشستن بنيانگذاري اين سنّت، از افضل اعمال است.‌
بعد حضرت عليه السلام مي فرمايند: پيامبر صلي الله عليه وآله فرمود: هر کس يک سنّتِ پاکي را بنيانگذاري کند، اجر آن کس و اجر هر کس که براساس آن سنّت عمل کند، اين است که تا روز قيامت به او پاداش مي دهند، بدون آنکه از اجر ديگران کم شود؛ هم? آنها که عمل مي کنند، اجر مي برند و اين فردي که بنيانگذار بوده، در تمام اين پاداشها تا روز قيامت شريک است. ‌
اهتمام به تشکيل معاونت تبليغ در شهرها و مدارس علميه يکي از قوي ترين کاري است که يک فرد مي تواند براي قيامت خود به آن اهتمام ورزد. شهرهايي که معاونت تبليغ ندارند، حداقل بخشي از اعزام مبلّغين گرامي دچار اختلال بوده که با بنيان نهادن آن، اين مشکل نيز برطرف خواهد شد.‌
2. امام صادق عليه السلام مي فرمايند: «مَا مِنْ مُؤْمِنٍ سَنَّ عَلَى نَفْسِهِ سُنَّةً حَسَنَةً أَوْ شَيْئاً مِنَ الْخَيْرِ ثُمَّ حَالَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ ذَلِكَ حَائِلٌ إِلَّا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ مَا أَجْرَى عَلَى نَفْسِهِ أَيَّامَ الدُّنْيَا؛4 هر مؤمني که تصميم بگيرد کار نيکي را انجام دهد، و بعد از آن مانعي برايش حاصل شود [و جلوي انجام کار را بگيرد]، خداوند پاداش نيّت او را تا جهان باقي است، مي دهد.»‌
مؤمن از شش چيز بعد از مرگ استفاده مي کند، فرزند صالحي که براي او استغفار کند، قرآني که به يادگار گذاشته و پس از مرگش خوانده مي شود، چاهي که براي مردم حفر کرده، درختي که براي مردم غرس نموده، آبي را که جاري کرده و سنّت نيکوئي که پايه گذاشته است‌
به طور مثال مؤمني که بناي مي گذارد که نافل? صبح بخواند، يا علاوه بر نافل? شب، قدري قرآن بخواند. اگر سنّتي بر نفس خود بگذارد، امّا مانعي پيش آيد و نتواند آن سنّت را انجام دهد، تا پايان جهان اجرش را خواهند داد.‌
گاهي اوقات بعضي از افراد مي گويند: ما يک سنّتي را بنيايگذاري مي کنيم؛ لکن مانعي آن را از بين مي برد به اين افراد بايد گفت: شما بنيانگذاري کنيد اگر عده اي آن را از بين بردند، تا قيامت اجرش را خواهيد برد.‌
3. امام صادق عليه السلام مي فرمايد: «سِتُّ خِصَالٍ يَنْتَفِعُ بِهَا الْمُؤْمِنُ بَعْدَ مَوْتِهِ وَلَدٌ صَالِحٌ يَسْتَغْفِرُ لَهُ وَ مُصْحَفٌ يَقْرَأُ مِنْهُ وَ قَلِيبٌ يَحْفِرُهُ وَ غَرْسٌ يَغْرِسُهُ وَ صَدَقَةُ مَاءٍ يُجْرِيهِ وَ سُنَّةٌ حَسَنَةٌ يُؤْخَذُ بِهَا بَعْدَهُ؛5 مؤمن از شش چيز بعد از مرگ استفاده مي کند، فرزند صالحي که براي او استغفار کند، قرآني که به يادگار گذاشته و پس از مرگش خوانده مي شود، چاهي که براي مردم حفر کرده، درختي که براي مردم غرس نموده، آبي را که جاري کرده و سنّت نيکوئي که پايه گذاشته است.»
پي نوشت:
1)مائده/32.
2) الكافي، شيخ کليني، دارالکتب الاسلاميه، تهران، چ چهارم، 1365ش، ج5، ص 28.
3) تهذيب الاحکام، شيخ طوسي، دارالکتب الاسلاميه، تهران، 1365ش، ج6، ص124.
4) وسائل الشيعة، شيخ حرّ عاملي، مؤسسه آل البيت، قم، چ اول، 1409ق، ج 16، ص175.
5) بحار الانوار، علامه مجلسي، مؤسس? الوفاء، بيروت، 1404 ق، ج68، ص257.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره146