بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
محمد حسن نبوي بزرگ ترين پايگاه تبليغ مهم ترين مكان تبليغي كه - از ابتداي اسلام تاكنون از جايگاه مهم و اساسي برخوردار بوده - مسجد است. در آيات و روايات بسياري، مطالب ارزشمندي درباره مسجد بيان گرديده كه مبلغين محترم با مطالعه منابع ديني مي توانند از سويي آن مباحث را براي مردم مطرح كرده و آنان را نسبت به اهميت مسجد حساس سازند و از سوي ديگر نقش خويش و وظيفه خود را نسبت به اين مكان مقدس به خوبي شناخته و به اداي مسئوليت بپردازند. براي پي بردن به قداست مسجد به چند مطلب اشاره مي شود.
1. نبرد براي حفظ مساجد قرآن مجيد جايگاه مسجد و ديگر اماكن پرستش خدا را آنچنان مهم و عظيم مي داند كه ثمره تلاش رزمندگان و جان فشانيهاي مجاهدان راه خدا را حفظ اين اماكن معرفي مي كند و مي فرمايد: «و لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع و بيع و صلوات و مساجد يذكر فيها اسم الله كثيرا و لينصرن الله من ينصره ان الله لقوي عزيز» ؛ (1) و اگر خداوند برخي از مردم را با بعضي ديگر دفع نمي كرد، صومعه ها و كليساها و كنيسه ها و مساجدي كه نام خدا در آنها بسيار برده مي شود، سخت ويران مي گرديد. و البته خداوند هر كسي را كه او را ياري كند، نصرت مي بخشد. خداوند قوي و شكست ناپذير است.»
2. اجازه عمران مسجد به مؤمنين آنچنان مسجد از جايگاه رفيعي برخوردار است كه قرآن مجيد پرداختن به آباداني مسجد را حق افراد با ايمان و با ويژگيهاي خاص مي داند. «انما يعمر مساجد الله من آمن بالله واليوم الاخر و اقام الصلوة و آتي الزكوة و لم يخش الا الله فعسي اولئك ان يكونوا من المهتدين » ؛ (2) «مساجد خدا را تنها كساني مي توانند آباد كنند كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و نماز بپا داشته و زكات داده و جز از خدا نترسند، پس اميد است كه اينان از هدايت شدگان باشند.» علامه طباطبائي ذيل اين آيه در تفسير شريف الميزان مي فرمايد: اين آيه در مقام انشاء حق و جواز در قالب اخبار است، نه اخبار، و خداوند شرط كرده است در اثبات حق آباداني و جائز بودن آن، اينكه آباد كننده بايد ايمان به خدا و قيامت داشته باشد، نماز بپا دارد، زكات بپردازد و از غير خدا نترسد. كساني حق دارند به آباداني مسجد روي آورند كه علاوه بر ايمان به خدا و قيامت، در عمل هم برپايي نماز و پرداخت زكات را در كارنامه نوراني خويش داشته باشند و بالاخره انساني ترسو و بزدل نباشند و از هيچ كس جز خدا نترسند. اين صفت، جايگاه سياسي عبادت كنندگان مسجد را بيان مي كند كه در مقابل زورگويان خضوع نكرده، فقط از خدا بترسند.
3. عمران مسجد توسط مشركين مسجد مكاني نيست كه هر كس با هر عقيده اي اجازه داشته باشد به عمران آن بپردازد و اين امر دلالت بر اهميت اين مكان مقدس دارد. قرآن مجيد مي فرمايد: «ما كان للمشركين ان يعمروا مساجد الله شاهدين علي انفسهم بالكفر اولئك حبطت اعمالهم و في النار هم خالدون » ؛ (3) «مشركين حق آباد كردن مساجد خدا را ندارند در حالي كه اعتراف به كفر خود دارند، آنان اعمالشان به هدر رفته و خود در آتش جاودانند.»
4. احترام به مسجد در معارف اسلامي احترام و بزرگداشت مسجد مورد توجه قرار گرفته و به پرهيز از كارهاي چندش آور يا خوف انگيز در مسجد سفارش شده است، مانند انداختن آب دهان و اخلاط بيني، شمشير از غلاف بيرون آوردن، تراشيدن تير، ورود افراد جنب و حائض و... كه جهت استفاده از اين روايات مبلغان محترم مي توانند به وسائل الشيعه، جلد 3، ص 477 به بعد مراجعه كنند. بطور كلي در برخي از روايات بزرگداشت مسجد و احترام به آن مورد توجه قرار گرفته كه از باب نمونه يك روايت نقل مي شود. عن جعفر عن ابيه عن علي عليهم السلام قال: «من وقر مسجدا لقي الله يوم يلقاه ضاحكا مستبشرا و اعطاه كتابه بيمينه؛ (4) كسي كه به مسجد احترام كند روزي كه خدا را ملاقات كند پروردگارش را خرسند مي بيند كه به او بشارت داده و نامه اعمالش را به دست راستش مي دهد.»
مسجد مركز فعاليتهاي ديني در زمان پيامبر صلي الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام مسجد مركز كليه فعاليتهاي اسلامي بوده، برگزاري نماز جماعت، آموزش قرآن، نشر معارف و... در مسجد انجام مي شده است. چه زيبا است كه امروز نيز تلاش شود تا كه فعاليتهاي مختلف ديني در مسجد انجام گردد. اگر هزينه هايي كه براي ساخت كانونها و دارالقرآنها و... مصرف مي شود، در ساخت و آباداني مسجد متمركز شود قطعا به سيره معصومين عليهم السلام نزديك تر خواهد بود و با انجام همه فعاليتهاي ديني و قرآني در مسجد مي توان جايگاه بي بديل مسجد را احياء نمود. پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: «ما جلس قوم في مجلس من مساجد الله تعالي يتلون كتاب الله و يتدارسونه بينهم الا تنزلت عليهم السكينة و غشيتهم الرحمة و ذكرهم الله فيمن عنده؛ (5) هرگاه گروهي در مجلسي از مساجد خداوند تعالي كتاب خدا را تلاوت كنند و آنرا به يكديگر آموزش دهند، آرامش بر آنان نازل شود و رحمت آنها را فرا گيرد و خداوند از آنان در بين فرشتگان مقرب ياد كند.» از روايات بسيار ديگري هم چنين فهميده مي شود كه مسجد علاوه بر محل عبادت و پرستش، مهد آموزش معارف و مفاهيم قرآني بوده است؛ از اين رو بهتر است مبلغان ديني بيش از هر چيز به ساخت و عمران مسجد اهتمام ورزيده و به جاي ساخت دارالقرآن، حسينيه و... كمكهاي مردمي را به سوي ساخت مسجد سوق دهند. گاهي حسينيه ساخته مي شود و در طول سال بلا استفاده باقي مي ماند و تنها در مقطعي كوتاه براي عزاداري از آن استفاده مي شود. امروزه در سراسر جهان بهره وري به طور جدي مورد توجه مسئولين و مديران مي باشد و مبلغين به عنوان مديران فرهنگي ديني بهتر است در مديريت مسائل فرهنگي ديني، سرمايه گذاري و هزينه ها را در مسجد متمركز سازند كه هم محل پرستش و نشر معارف باشد و هم عزاداري ابا عبد الله الحسين عليه السلام در آن انجام شود.
مديريت مسجد با توجه به اهميت مسجد و محوريت آن در رشد فرهنگ ديني مردم و تاثير آن بر جهت گيريهاي سياسي جامعه و بالاخره بافت و ساختار حكومت، لازم است اين پايگاه مهم از مديريت دقيق و كارشناسانه اي برخوردار باشد و اين در صورتي تحقق خواهد يافت كه در مورد انتخاب كارگزاران مساجد، با حساسيت عمل شود. اين كارگزاران، امام جماعت مسجد، هيئت امناء، مسئولين بخشهاي مختلف مربوط به مسجد و خادم مي باشند؟ مبلغان و ائمه جماعات بايد از مساجد به عنوان بهترين فرصتهاي تبليغي بهره برده و با تقويت و تصحيح مديريت مسجد، زمينه نشر معارف ديني و افزايش تاثير گذاري پيامهاي اسلامي در مخاطبان را فراهم سازند و اين امر بدون فعال سازي نيروهاي مناسب در اداره مسجد امكان پذير نيست.
1. هيئت امناء ائمه جماعات مي توانند بكوشند تا نيروهايي حتي الامكان با مشخصه هاي ذيل در هيئت امناء مسجد قرار گيرند:
الف) مسجدي بودن از ويژگيهايي كه حتما بايد اعضاي هيئت امناء از آن برخوردار باشند، مسجدي بودن خود آنان است. اگر كساني عضو هيئت امناء باشند كه در نماز جماعت و مراسم مسجد شركت نمي كنند و حساسيتي نسبت به مسائل مسجد ندارند، نمي توانند تصميم گيرنده گان مناسبي براي اداره مسجد باشند.
ب) تقوي و پارسايي افرادي كه در هيئت امناء قرار مي گيرند بايد در بين مردم به تقوي و پارسايي شناخته شده باشند؛ زيرا بسياري از مردم به دليل كارگزاران غيرصالح از مسجد گريزان مي شوند. در آيه سوره توبه از ويژگيهاي آبادگران مسجد، بپا داشتن نماز و پرداخت زكات بر شمرده بود كه نشان دهنده جايگاه و اهميت عمل به دستورات ديني براي اين گروه مي باشد.
ج) اهليت فكري - فرهنگي اعضاء هيئت امناء بايد از افراد فكري - فرهنگي باشند كه اهميت كار فرهنگي در قشرهاي مختلف اجتماعي را درك كرده و ارزش آن را به خوبي بدانند. در صورتي كه همه اعضاء هيئت امناء از اين ويژگي برخوردار نيستند، حداقل لازم است چند نفر از آنان نيروي فرهنگي باشند.
د) سوابق ديني - انقلابي بهتر است نيروهاي اهل جنگ و مبارزه كه داراي سوابق روشن و درخشان مقاومت در طول تاريخ انقلاب هستند، در هيئت امناء و تصميم گيريهاي مسجد حضور داشته باشند؛ نه افرادي كه صرفا به بعد عبادي دين توجه داشته و نسبت به آموزه هاي اجتماعي دين بي اعتنا مي باشند و يا افرادي كه اسلام آمريكايي در وجود آنان نفوذ كرده، به جاي ترس از خدا، از قدرتهاي استكباري بيمناك اند. همان گونه كه مطرح شد، قرآن در بيان ويژگيهاي آبادگران مسجد مي فرمايد «و لم يخش الا الله » ؛ «از غير خدا نهراسند.» اين ويژگي بيش از هر گروه ديگر در رزمندگان و نيروهاي مخلص جنگ و دفاع مقدس يافت مي شود.
ه) خيرين در هيئت امناء مناسب است افراد مورد اعتماد و داراي مقبوليت كه در امور خير پيشگام بوده و از نظر مالي در راه خدا انفاق گر هستند حضور داشته باشند؛ زيرا از جهت مالي و پشتيباني مخارج مسجد و گردآوري كمكهاي مردم مي توانند مؤثر باشند.
2. مسئولين بخشهاي مسجد از آنجا كه امروزه بخشهايي در ارتباط با مساجد فعاليت مي كنند؛ مانند: قرض الحسنه، كمك به نيازمندان، نوارخانه، كتابخانه، بسيج، كانونهاي فرهنگي و...، لازم است كساني تصدي اين امور را بعهده گيرند كه از ويژگيهاي ذيل برخوردار باشند:
الف) هيچ گونه چشم داشت مادي نداشته باشند؛ ب) نسبت به مسئوليتي كه مي پذيرند علاقه كافي داشته باشند؛ ج) در مقابل مصوبات هيئت امناء سركشي نكنند؛ د) از اخلاق نيكو با مردم و مراجعين برخوردار باشند؛ ه) اهل مسجد و به صلاحيت اخلاقي ديني معروف باشند.
3. خادم از عناصر بسيار تاثيرگذار بر رونق مساجد، خادمين هستند. با كمال تاسف در موارد بسياري خادمين افرادي بد اخلاق، سربار، پيرمردهاي بي حوصله، و...، و گاهي معتاد مي باشند كه چهره مسجد را نامطبوع جلوه مي دهند. براي تغيير و اصلاح اين وضعيت مي توان از روشهاي ذيل استفاده كرد:
1. تبيين ارزش خدمت در مسجد تشريح جايگاه خادم مسجد براي مردم، نيروهاي فرهنگي را به اين امر خطير، حساس و ارزشمند ترغيب كرده و مي تواند اين مشكل را كاهش دهد. اگر براي مردم بيان شود كه حضرت ابراهيم و اسماعيل عليهما السلام وظيفه نظافت مسجد الحرام را عهده دار گشتند، جايگاه خدمت به مسجد احياء مي گردد. قرآن مجيد مي فرمايد: «و عهدنا الي ابراهيم و اسماعيل ان طهرا بيتي لطائفين والعاكفين والركع السجود» ؛ (6) «و به ابراهيم و اسماعيل فرمان داديم كه: خانه مرا براي طواف كننده گان و معتكفان و ركوع كنندگان و سجود كنندگان پاكيزه كنيد.» اينجا دو پيامبر بزرگ الهي مسئوليت نظافت خانه خدا را عهده دار مي شوند كه نشان دهنده عظمت مسجدالحرام و ارزش دمت به خانه خداست.
2. خادم افتخاري در برخي از اماكن، نيروهاي علاقه مند و فرهنگي وجود دارند كه مي توان با تقسيم كار، به نوبت هر هفته وظيفه خدمت به مسجد را به عهده يك نفر از آنان گذارد و در صورت استقبال، اگر 27 نفر داوطلب يافت شود، در هر 6 ماه يك هفته خدمت به مسجد به عهده يك نفر قرار مي گيرد و اگر 13 نفر داوطلب باشد، براي هر سه ماه يك هفته نوبت هر كدام مي شود. بدين وسيله مي توان نيروهاي فرهنگي - ارزشي را در كار مقدس خدمت به مسجد فعال ساخت.
3. نظافت در پنج شنبه ها يكي از تجارب خوبي كه در اطراف يزد مردم داشته اند و مي توان گفت، براساس معارف ديني بوده است، نظافت مسجد توسط بانوان به صورت گروهي در روزهاي پنج شنبه بوده است. اين امر علاوه بر مشاركت بانوان در امر خير، مشكل خدمت به مسجد را براي نيروهاي فرهنگي به شدت كاهش داده، فردي داوطلب به راحتي مي تواند به عنوان خادم مسجد انجام وظيفه نمايد. از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل شده است كه فرمودند: «من كنس المسجد يوم الخميس ليلة الجمعة فاخرج منه من التراب ما يذر في العين غفر الله له؛ (7) كسي كه روز پنج شنبه؛ شب جمعه مسجد را نظافت كند و به اندازه غباري كه در چشم مي رود از مسجد بيرون برد، خداوند او را مورد آمرزش قرار مي دهد.»
4. انتخاب نيروي فرهنگي اگر نيرويي متدين و دلسوز و فرهنگي در نزديكي مسجد وجود داشت و علاقه مند به انجام وظيفه در مسجد بود، مي توان او را در اين زمينه به كار گرفت.
5. خادم و در نهايت اگر روشهاي قبلي امكان پذير نبود، حداقل بايد فردي را براي خدمت استخدام كرد كه مردم را از مسجد بيزار نسازد. انشاء ا... در مورد ساخت مسجد و فعاليتهاي فرهنگي - اجتماعي مساجد در آينده مطالبي بيان خواهيم كرد. 1) حج/40. 2) توبه/18. 3) توبه/17. 4) بحار الانوار، ج 81، ح 97. 5) مستدرك الوسائل، ج 3، ص 363. 6) بقره/125. 7) وسائل الشيعه، ج 3، ص 511. منبع : ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره53
لطفا منتظر باشید ...
