واحد نوجوان وجوان معاونت تبليغ حوزه علميه قم
تكاليف و دعاها
براي اجراي برنامه، پنج مرحله در نظر گرفته شده است كه عبارتند از: 1 - شروع برنامه 2 - ارائه آيات و روايات 3 - رفع خستگي 4 - بيان احكام 5 - بيان تكاليف و دعا.
قسمت پيشين
اشاره
آنچه پيش رو داريد هفتمين قسمت از مجموعه «روش تنظيم محتوا» به عنوان روشي نو در ارائه برنامه‌هاي جذاب براي نوجوانان و جوانان است. در اين روش براي اجراي برنامه، پنج مرحله در نظر گرفته شده است كه عبارتند از:
1 - شروع برنامه 2 - ارائه آيات و روايات 3 - رفع خستگي 4 - بيان احكام 5 - بيان تكاليف و دعا.
در شش قسمت قبلي از اين مباحث، چهار مرحله از مراحل پنجگانه توضيح داده شد و در اين قسمت، آخرين مرحله از اجراي برنامه با عنوان «تكاليف و دعاها» مورد بحث و بررسي قرا مي‌گيرد.
مرحله پنجم: تكاليف و دعاها
آخرين مرحله از اجراي برنامه براي كودكان و نوجوانان به ارائه تكليف و دعا اختصاص دارد. ارائه تكليف بايد به گونه‌اي باشد كه مخاطب را به تلاش علمي و فكري و يا اجراي عملي يك دستور ديني وا دارد. از آنجا كه همه آموزشها در نهايت براي نهادينه كردن تربيت ديني در مخاطبان است، بسيار مناسب است كه بر جنبه‌هاي عملي و اجراي دستورات شرعي و اخلاقي در منزل يا اجتماع تاكيد شود. در ذيل نمونه‌هايي از ارائه تكليف را با توجه به سه گروه مخاطب؛ يعني كودكان، نوجوانان و جوانان مي‌آوريم. و سپس به نمونه‌هايي از دعا با توجه به روحيه و شرايط مخاطبان اشاره خواهيم كرد.
تكليف براي كودكان
چنانكه پيشتر نيز گفته شد، در صورتي كه تكاليف ارائه شده به مخاطبان جنبه عمل كردن به دستورات ديني داشته باشد، مناسب‌تر است. البته از ارائه تكاليفي كه موجب افزايش توان علمي آنان مي‌شود نيز نبايد غفلت كرد. در ذيل به نمونه‌هايي از ارائه تكليف به كودكان اشاره مي‌كنيم.
نمونه اول: تكليف‌هاي عملي
1 - امشت با وضو بخواب.
2 - هنگام خواب با نام خدا وارد بستر شو و بهترين جمله آن است كه بگوئي: «بسم الله الرحمن الرحيم‌»
3 - يك سجده شكر به جا آور و سه مرتبه بگو «شكرا لله‌»
4 - به دلخواه خودت امشب يك آيه و يا يك سوره كوتاه از روي قرآن بخوان.
5 - امشب اگر مي‌خواهي انبياء از تو راضي شوند، 3 مرتبه بگو: «اللهم صل علي محمد و آل محمد».
6 - اگر مي‌خواهي خدا از تو راضي شود، پس از انجام نماز، 34 مرتبه بگو: «الله اكبر»، 33 مرتبه «الحمدلله و 33 مرتبه «سبحان الله‌»
7 - اگر مي‌خواهي گذشتگاني كه به رحمت خدا رفته اند خوشحال و از تو راضي شوند، يك بار حمد و سه مرتبه توحيد بخوان و ثواب آن را به روح آنان هديه كن.
8 - قبل از خواب دعاي «اللهم كن لوليك‌» را جهت سلامتي و فرج آقا امام زمان عليه السلام بخوان.
9 - امشب براي هر كدام از چهارده معصوم يك صلوات بفرست.
10 - اگر مي‌خواهي از بديها و دشمنان حفظ شوي، هنگام خواب سوره‌هاي توحيد، ناس، فلق و كافرون را بخوان.
11 - تا فردا هر گاه آب نوشيدي بياد لبهاي تشنه امام حسين عليه السلام باش و بگو: «سلام بر حسين‌» تا خداي متعال اجر زيادي برايت ثبت كند.
12 - امشب دو ركعت نماز به امام زمان عليه السلام هديه كن.
13 - قبل از خواب صرفا به خاطر رضاي خدا و عمل به دستور پيامبرصلي الله عليه وآله مسواك بزن.
14 - امشب به يك نحوي قبل از خواب مادر يا پدر را خوشحال كن.
15 - امروز سعي كن هيچيك از دوستانت را نرنجاني.
16 - با خداي خود عهد كن تا يك هفته حتي يك دروغ هم نگوئي.
17 - امروز سعي كن يك امر به معروف يا نهي از منكر انجام بدهي.
18 - امروز با ياري گرفتن از خدا سعي كن از اشتباهات گذشته خود توبه و از خدا عذرخواهي كني.
19 - امروز با خود عهد كن حتما نمازهاي پنجگانه را اول وقت بخواني.
20 - تمام كارهاي يك شبانه روز را به قصد قربة الي الله انجام بده.
21 - يك فيلم تلويزيوني معروف را نگاه كرده و پند آموزي يا بدآموزيهاي آن را بنويس.
22 - در روز جمعه غسل جمعه را انجام بده.
نمونه دوم: گفتار دلنشين
لطفا متن زير را نقطه گذاري كنيد.
1 - يك روز مردي پيش پيامبر صلي الله عليه و آله آمد و گفت:‌اي رسول خدا! به من چيزي ياد بدهيد كه وقتي آن را انجام مي‌دهم روز قيامت به بهشت بروم. پيامبر به او گفتند: با مردم طوري رفتار كن كه دوست داري با تو رفتار كنند.
2 - يكي از ياران امام صادق عليه السلام گفت: روزي به خانه امام ششم رفتم، ديدم فرزندش موسي عليه السلام پيش او ايستاده و به نصيحتهاي پدر گوش مي‌دهد. من هم به آن سفارشات گوش دادم و بعضي از آنها را از بر كردم. امام ششم مي‌گفتند:
1 - فرزندم هر كس براي برادرش چاهي بكند (كار بدي درباره او انجام دهد) ، اول خودش در آن مي‌افتد.
2 - هميشه به ديدن انسانهاي خوب برو، نه آدم‌هاي بد. چون انسان بد مثل سنگ سفت و سختي است كه چشمه از زير آن نمي‌جوشد.
3 - هر كس از تو چيزي خواست به او كمك كن.
4 - فرزندم! سخن چيني نكن، زيرا خبرچيني باعث مي‌شود انسانها با هم دشمن شوند... .
(اين جملات را بدون نقطه بنويسيد)
نمونه سوم: پيام اعضاء (دست)
لطفا حروف زير را به جملاتي خوانا تبديل كنيد.
د س ت ه ا ي ك و چ ك م م ي گ و ي ن د د ر و ق ت د ع ا خ د ا ي ب ز ر گ ر ا ص د ا ب ز ن ي د
د س ت ه ا ي ق و ي م م ي گ و ي ن د ب ? ك د ي گ ر د ر ك ا ر ه ا ك م ك ك ن ي د
د س ت ه ا ي ن ر م م م ي گ و ي ن د ه ر گ ا ? ت ي م ي د ي د ي د ب ر س ر ا و ن و ا ز ش ك ن ي د
د س ت ه ا ي گ ر م م م ي گ و ي ن د د ر ه ن گ ا م ر س ي د ن ب ه د و س ت ب ا ا و د س ت م ح ب ت د ? د
د س ت ه ا ي م م ي گ و ي ن د ب ا آ ب و ض و ص و ر ت خ و د ر ا ن و ر ا ن ي ك ن ي د
د س ت ه ا ي ز ي ب ا ي م ن م ي گ و ي ن د ب ا م ن گ ن ا ه ا ن ج ا م ن د ? د
د س ت ه ا ي ش م ا چ ه م ي گ و ي ن د؟
تكليف براي نوجوانان
نمونه اول: احاديث و آيات قابل تصوير
* لطفا براي نشان دادن محتواي احاديث و آيات زير، يك طرح يا نقاشي بكشيد.
1 - پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله مي‌فرمايند: «من تواضع لله رفعه الله و من تكبر خفضه الله؛ 1هر كس بخاطر خدا تواضع كند، خداوند متعال او را بالا مي‌برد و هر كس تكبر ورزد، خداوند او را [با خفت و خواري در ديد مردم] پايين م ي‌آورد.‌»
2 - انسان و انتخاب راه: خداوند متعال در قرآن كريم مي‌فرمايد: «انا هديناه السبيل اما شاكرا و اما كفورا» 2 ؛ «ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد [و پذيرا گردد] يا ناسپاس.‌»
3 - قال رسول الله صلي الله عليه وآله: «النظرة سهم مسموم من سهام ابليس؛ 3 نگاه [به نامحرم] تيري زهرآگين از تيرهاي شيطان است.‌»
4 - قال علي عليه السلام: «انما مثل الدنيا مثل الحية لين مسها، قاتل سمها؛ 4 حكايت دنيا، حكايت ماري است كه بدني نرم و زهري كشنده دارد.‌»
5 - امام علي عليه السلام: «الفرصة تمر مر السحاب فانتهزوا فرص الخير؛ 5 فرصت همانند ابر مي‌گذرد، پس فرصتهاي نيك را غنيمت شماريد.‌»
6 - قرآن كريم مي‌فرمايد: «الله ولي الذين آمنوا يخرجهم من الظلمات الي النور و الذين كفروا اوليائهم الطاغوت يخرجونهم من النور الي الظلمات‌» ؛ 6 «خداوند سرور كساني است كه ايمان آورده اند. آنان را از تاريكيها به سوي روشنايي به در مي‌برد. و كساني كه كفر ورزيده اند، سرورانشان [همان عصيانگران و] طاغوتند، كه آنان را از روشنايي به سوي تاريكي به در مي‌برند.‌»
7 - پيامبر بزرگ اسلام صلي الله عليه وآله مي‌فرمايد: «عمر انسان همانند خطوطي است كه انسان را در ميان خود در برگرفته و از هر طرف بلاها او را احاطه نموده اند و آمال و آرزوهاي او از محدوده عمرش جلوتر مي‌باشد.‌» 7
8 - حضرت لقمان به پسرش فرمود: فرزندم! دنيا درياي عميقي است كه دانشمندان فراواني در آن به هلاكت رسيده اند، پس تو كشتي خود را از ايمان بساز و بادبانهاي آن را از توكل به خدا قرار ده و توشه‌اي از تقواي الهي در آن ذخيره كن. اگر به سلامت به ساحل نجات رسيدي، به رحمت خدا نجات يافته‌اي و اگر هلاك شدي به گناهانت هلاك شده اي.‌» 8
9 - قال رسول الله صلي الله عليه وآله: «كتاب الله حبل ممدود من السماء الي الارض؛ 9 كتاب خدا ريسماني است كه از آسمان تا زمين كشيده شده است.‌»
10 - قال رسول الله صلي الله عليه وآله: «ان الشيطان اذا سمع النداء بالصلاة هرب؛ 10 هرگاه شيطان آواز دعوت به نماز را بشنود بگريزد.‌»
11 - قال رسول الله صلي الله عليه وآله: «الوضوء يحرق الخطايا كما تحرق النار الحشيش؛ 11 وضو گناهان را مي‌سوزاند همان گونه كه آتش علف خشك را مي‌سوزاند.‌»
12 - قال رسول الله صلي الله عليه وآله: «الصلاة حصن من سطوات الشيطان؛ 12 نماز دژي در برابر شبيخونهاي شيطان است.‌»
13 - قال رسول الله صلي الله عليه وآله: «الصوم جنة من النار؛ 13 روزه سپري در برابر آتش است.‌»
14 - امام علي عليه السلام: «صاحب السوء قطعة من النار؛ 14 همنشين بد پاره‌اي از آتش است.‌»
نمونه دوم: كلام وحي
* لطفا با استفاده از ترجمه قرآن كريم، سؤالات زير را پاسخ دهيد.
1 - يكي از آيات سوره عصر فرمول سعادت انسان را اين گونه بيان كرده است.
ايمان + عمل صالح + سفارش به حق + سفارش به صبر = سعادت
لطفا آن آيه را بنويسيد.
2 - آيات 7 و 8 سوره زلزال به ما چه مي‌گويد؟
3 - در سوره جمعه، بين آيات 1 تا 4، كدام آيه است كه هدف بعثت رسول الله صلي الله عليه وآله را تلاوت قرآن بر مردم و تهذيب آنان و تعليم كتاب و حكمت به آنها مي‌داند؟
4 - در آيه 25 سوره شوري قبل از بخشش گناهان، قبول چه چيزي از جانب خداوند مطرح شده است؟
5 - طبق آيه 68 سوره عنكبوت دنيا چگونه است؟
6 - پيام آيه 24 سوره اسراء كه بايد آويزه گوش همگان بويژه جوانان باشد در مورد چه كساني است؟
7 - براساس آيه 23 سوره اسراء چگونه بايد با پدر و مادر سخن گفت؟
8 - پنج ويژگي مؤمنين را از آيات 1 الي 3 سوره انفال به دست آوريد.
9 - ويژگيهاي اصحاب ميمنه و اصحاب مشئمه براساس آيات 17 تا 20 سوره بلد كدامند؟
10 - لطفا برداشت خود را از آيات 19 تا 24 سوره الحاقه بنويسيد.
نمونه سوم: دوستان
هم نشينان بد و فاسد در فكر از بين بردن انسانهاي صالح هستند.
امام صادق عليه السلام فرمود: «من يصحب صاحب السوء لا يسلم؛ كسي كه با افراد بد [دوست و] هم نشين شود، سالم نمي‌ماند.‌»
امام جوادعليه السلام فرمود: «از همنشيني با زشتكار دوري كن، زيرا او همانند شمشير برهنه و تيز ظاهري خوش و باطني زشت دارد.‌»
امام صادق عليه السلام مي‌فرمايد: استوارترين انسانها كسي است كه از انسانهاي نادان بگريزد. مفهوم اين جمله چيست؟
نمونه چهارم: به خودتان نمره دهيد!
1 - آيا مي‌دانيد كه هر كدام از شما مي‌توانيد در آينده از دانشمندان و هنرمندان بزرگ باشيد؟
2 - اميدواري و تلاش دو لازمه رشد هستند، آيا اين دو خصلت را در خود رشد داده ايد؟
3 - در چند قرن پيش بزرگترين دانشمندان دنيا از ميان مسلمانان برخاسته اند، آيا مي‌خواهيد وارث آنان باشيد؟
4 - آيا براي آنكه انساني مفيد در جامعه باشيد، اين مهم را از درگاه خداوند متعال طلب مي‌كنيد؟
5 - آيا مي‌دانيد كه هر كتاب نتيجه زحمات دهها نفر و مدتهاي زيادي از وقت آنها مي‌باشد؟
6 - آيا مي‌دانيد كه كتاب خوب چون غذاي روح است و روحمان مانند جسم ما نيازمند غذا است؟
7 - آيا مي‌دانيد بهترين هديه به دوستان كتاب است؟
8 - آيا شما در منزل كتابخانه شخصي داريد؟
9 - آيا مي‌دانيد رفتار هر كس نشان دهنده شخصيت اوست؟
10 - آيا مواظب هستيد كه رفتار شما هر روز، بهتر از روز قبل باشد؟
11 - آيا با رفتار خوب نسبت به والدين از زحمات آنان قدرداني مي‌كنيد؟
12 - آيا مي‌دانيد كه رفتار من و شما مي‌تواند براي همه جامعه الگو باشد؟
13 - آيا رفتار شما به ديگران درس صداقت و درستي مي‌آموزد؟
14 - آيا مي‌دانيد كه دو فرشته الهي كارهاي خوب و بد ما را يادداشت مي‌كنند؟
15 - آيا مي‌دانيد كه روز قيامت دست و چشم و همه اعضاء ما به كارهايي كه انجام داده ايم اعتراف مي‌كنند؟
16 - آيا مي‌دانيد كه زندگي كنوني ما مديون جانبازي شهيدان است؟
17 - آيا مي‌دانيد كه ما وارث شهيداني هستيم كه اخلاق و رفتارشان نمونه يك انسان كامل بود؟
18 - آيا با نام و زندگاني و سخنان تعدادي از شهيدان آشنا هستيد؟
19 - آيا يادشان را همواره در خاطر داريد؟
20 - آيا براي ادامه راهشان ازخداي توانا ياري مي‌طلبيد.
تكليف براي جوانان
با توجه به اينكه اين تكاليف براي سنين دوره دبيرستان و بالاتر در نظر گرفته مي‌شود، بايد از نظر محتوايي علمي‌تر و عميق‌تر از نمونه‌هاي پيشين باشد. به نمونه‌هايي از اين تكاليف توجه كنيد.
نمونه اول: نسيم حيات
* لطفا با استفاده از ترجمه قرآن كريم، سؤالهاي زير را پاسخ دهيد.
1 - مراد از كلمه «ساهون‌» در آيه 5 سوره «ماعون‌» چيست؟
2 - ويژگيهاي «متقين‌» در آيه 3 سوره «بقره‌» را بيان كنيد؟
3 - آيه 28 سوره «رعد» چه پيامي براي ما دارد؟
4 - با توجه به آيه 63 از سوره «فرقان‌» ، يكي از ويژگيهاي مؤمنين را در برخورد با جاهلين بيان كنيد.
5 - يكي از پيامهاي خداوند در آيه 36 «اسراء» را بيان كنيد؟
6 - نكته زيباي آيه 153 سوره «اعراف‌» را بيان كنيد؟
7 - با توجه به آيه 8 و 9 سوره «آل عمران‌» به نكات آن اشاره فرمائيد؟
8 - به فرموده قرآن در آيه 56 سوره «احزاب‌» به غير از انسان چه كساني بر پيامبرصلي الله عليه وآله صلوات فرستاده اند؟
9 - پيام آيه 204 سوره «اعراف‌» چيست؟ بيان نماييد؟
10 - آخرين آيه سوره بقره به چند نكته اشاره دارد؟ توضيح دهيد؟
نمونه دوم: مفاهيم قرآن
* لطفا با تامل در معاني و مضامين آيات جزء اول قرآن كريم به سؤالات زير پاسخ دهيد.
1 - شرط هدايت انسان توسط قرآن چيست؟
الف - ايمان به آخرت و غيب
ب - يقين به غيب و ايمان به آخرت
ج - يقين به آخرت و غيب
د - ايمان به غيب و يقين به آخرت
2 - تاثير ناپذيري بعضي از مردم از انذار پيامبرصلي الله عليه وآله بدين دليل است كه:
الف - بر موضوع مورد اعتقاد خود لجاجت مي‌ورزند.
ب - دلهايشان پر از كينه است.
ج - بر دلهايشان مهر نهاده اند.
د - دلهايشان تاريك است.
3 - مرض فزاينده در دل كدام گروه است؟
الف - مشركان
ب - منافقان
ج - كافران
د - هر سه گروه
4 - عبادت پروردگار كه خالق ماست،
الف - موجب حصول پرهيزكاري است.
ب - موجب حصول سعادت است.
ج - موجب حصول نجات است.
د - مقتضي بندگي خداوند است.
5 - آنان كه تجارتشان سودمند نيست، كساني هستند كه:
الف - آخرت رابه دنيا فروخته اند.
ب - هدايت را به كفر فروخته اند.
ج - ضلالت را به بهاي هدايت خريده اند.
د - عذاب را به بهاي هدايت خريده اند.
6 - در برابر خداوندي كه زمين و آسمان را آفريده و باران و ميوه جات را نصيب ما ساخته است،
الف - بايد شكر گذار باشيم.
ب - نبايد كفر بورزيم.
ج - بايد بندگي كنيم.
د - نبايد براي او همتايي قرار دهيم.
7 - اگر در آنچه بر بنده مان فرستاديم شك داريد،
الف - مانند آن بياوريد.
ب - ده سوره مانند آن بياوريد.
ج - يك سوره مانند آن بياوريد.
د - آياتي مانند آن بياوريد.
8 - ملائكه در باره خلقت آدم به خدا عرضه داشتند:
الف - انسان طغيانگر و مفسد است و ما شاكر و ستايشگريم.
ب - انسان، خون ريز و مفسد است و ما شاكر و تقديسگريم.
ج - انسان، تجاوزكار و خون ريز است و ما گوش به فرمان و تقديسگريم.
د - انسان ناسپاس و خون ريز است.
9 - آنگاه كه به فرشتگان گفتيم: آدم را سجده كنيد، پس سجده كردند، جز ابليس كه...
الف - حسد ورزيد و سرپيچي كرد.
ب - بزرگي خواست و سرپيچد.
ج - بزرگي خواست و حسد ورزيد.
د - سرپيچيد و بزرگي خواست.
10 - آدم از پروردگارش كلماتي دريافت و توبه كرد و خداوند:
الف - بخشنده و مهربان است.
ب - آمرزنده و مهربان است.
ج - توبه پذير و مهربان است.
د - توبه پذير و بخشاينده است.
11 - خداوند بني اسرائيل را به چه يادآور شد؟
الف - نعمتها، آيات و وفاي به عهد
ب - نعمتها، ترس از حق و ايمان به كتاب
ج - نعمتها، وفاي به عهد الهي و ترس از خدا
د - نعمتها، ترس از خدا و تصديق پيامبر
12 - صبر و نماز بر همگان گران است، جز بر...
الف - مؤمنان
ب - ترسندگان
ج - پارسايان
د - پرهيزكاران
13 - در قيامت كسي را به جاي كسي جزا نمي‌دهند و از كسي شفاعت نمي‌پذيرند و...
الف - به عدل حكم مي‌شود.
ب - از عقاب كسي عدول نخواهد شد.
ج - در عذاب، كسي جايگزين ديگري نخواهد شد.
د - از كسي جز عدل نخواهند خواست.
14 - كشتن فرزندان و زنده نگهداشتن زنان:
الف - عذاب الهي بود.
ب - آزمايش بني اسرائيل بود.
ج - كينه فرعون بود.
د - آزمايشي براي فرعون بود.
15 - موسي عليه السلام به قومش فرمود: گوساله پرستي...
الف - شركي آشكار است.
ب - شركي جاهلانه است.
ج - ظلم بر خويشتن است.
د - ظلمي شرك آلود است.
16 - قوم موسي عليه السلام گفتند: تا... به تو ايمان نمي‌آوريم.
الف - معجزه آشكار نياوري،
ب - خدا با ما سخن نگويد،
ج - ما را از فرعون نرهاني،
د - خدا را نبينيم،
17 - بهره مندي از نعمتها و آمرزش گناهان و افزوني براي محسنان در گرو چه اموري بود؟
الف - استغفار و جنگ با دشمنان
ب - استغفار و سجده بر خدا
ج - فتح شهر دشمن و سجده بر خدا
د - استغفار و فتح شهر دشمن
18 - چون موسي عصايش را به سنگ زد، چند چشمه جوشيد و چرا؟
الف - دوازده چشمه تا به عدد ماههاي سال باشد.
ب - دوازده چشمه تا اشاره به 12 امام باشد.
ج - 22 چشمه تا به عدد طايفه‌هاي بني اسرائيل باشد.
د - دوازده چشمه تا هر گروهي آبشخور خود را بداند.
19 - خداوند متعال در بيان سزاي ستمكاراني كه حكم خدا را به غير حكم خدا تبديل نمودند چه مي‌گويد؟
الف - عذاب سخت آسماني نازل كرديم.
ب - به كيفر بد كاري و نافرماني برايشان عذاب نازل كرديم.
ج - به خشم و قهر خدا گرفتار شدند.
د - اهل دوزخند و در آتش آن هميشه معذب خواهند بود.
20 - بياد آوريد وقتي كه براي راهنمايي به موسي كتاب و فرقان عطا كرديم، باشد...؟
الف - كه خدا را شكر گزاريد.
ب - كه به راه حق هدايت يابيد.
ج - تا هدايت يابند.
د - تا رستگار شويد.
21 - از آيات 67 تا 71 سوره بقره استفاده مي‌كنيم كه:
الف - افراد نبايد به دنبال راه فرار براي انجام ندادن امر الهي باشند.
ب - سؤالها و ايرادهاي بي جا، تكليف آسان را سخت مي‌كند.
ج - برخورد بني اسرائيل با حضرت موسي عليه السلام درست بوده است.
د - الف و ج.
22 - چرا خداوند بني اسرائيل را ظالم دانسته است؟
الف - زيرا به هيچ سخن حقي پايبند نبودند.
ب - زيرا با موسي عليه السلام به لجاجت و دشمني پرداختند.
ج - زيرا بعد از معجزات روشن، گوساله پرستي را پيشه كردند.
د - زيرا به پيمان خود وفادار نماندند.
23 - چه كساني به آيات روشن الهي كفر مي‌ورزند؟
الف - غافلان
ب - فاسقان
ج - جاهلان
د - مجرمان
24 - هر كس به جاي ايمان، كفر را برگزيند...
الف - از رحمت خداوند دور شده است.
ب - اعمال او مقبول درگاه خدا واقع نمي‌شود.
ج - مسلما از راه راست گمراه شده است.
د - اگر كار نيك كند، او نيز در راه راست است.
25 - هر كس خود را خالصانه به خدا تسليم كند.... ، پاداش او نزد خدا محفوظ است.
الف - و نيكوكار باشد
ب - و ذكر فراوان گويد
ج - و فقط عبادت كند
د - و مردم از او راضي باشند
26 - كساني كه دعوت پيامبر را درك نكردند چه مي‌گفتند؟
الف - چرا خدا با ما سخن نمي‌گويد؟
ب - چرا ما خدا را نمي‌بينيم؟
ج - چرا آيه بر مانازل نمي‌شود؟
د - الف و ج.
27 -‌اي پيامبر! همانا ما تو را به حق فرستاديم تا....
الف - فقط مردم را بترساني.
ب - فقط به مردم بشارت دهي.
ج - فقط پيام ما را برساني.
د - بشارتگر و بيم دهنده باشي.
28 - در مجموع آيات 61 تا 120 سوره بقره چند بار به پيمان گرفتن از بني اسرائيل اشارت رفته است؟
الف - دو مرتبه
ب - سه مرتبه
ج - چهار مرتبه
د - هفت مرتبه
29 - آيا ذريه حضرت ابراهيم عليه السلام هم به مقام امامت مي‌رسند؟
الف - تمام فرزندان ابراهيم عليه السلام به امامت مي‌رسند.
ب - ستمگران به امامت نمي‌رسند.
ج - امامت به فرزندان عالم ابراهيم عليه السلام مي‌رسد.
د - هيچ كدام از فرزندان ابراهيم عليه السلام به امامت نخواهند رسيد.
30 - حضرت ابراهيم عليه السلام در درخواست از خداوند، وظيفه پيامبران را چه مي‌داند؟
الف - خواندن آيات خداوند
ب - آموختن كتاب و حكمت
ج - تزكيه باطني مردم
د - همه موارد
نمونه سوم: جدول احكام، عقايد و هوش
توجه: با پر كردن جدول زير، حاصل جمع هر يك از ستونهاي افقي و عمودي 42 خواهد شد.
* لطفا با مراجعه به رساله‌هاي عمليه مراجع تقليد، اعداد مورد نظر را پيدا كرده و در جدول ثبت نماييد.
1 - چند چيز موقع غذا خوردن مستحب است؟ (مسئله 2645)
2 - از چند راه مي‌توان فتواي مرجع تقليد را به دست آورد؟ (احكام تقليد)
3 - لباس نمازگزار چند شرط دارد؟ (احكام لباس)
4 - چند چيز از حيوان حلال گوشت حرام است؟ (مسئله 2635)
5 - چند چيز وضو را باطل مي‌كند؟ (احكام طهارت)
6 - شرايط صحيح بودن وضو چند چيز است؟ (احكام طهارت)
7 - چند چيز نماز را باطل مي‌كند؟ (احكام نماز)
8 - چند چيز نجاست را پاك مي‌كند؟ (احكام طهارت)
9 - نجاسات چندتاست؟ (احكام طهارت)
10 - مرجع تقليد بايد چند شرط داشته باشد؟ (احكام تقليد)
11 - شكهاي باطل چندتاست؟ (احكام نماز)
12 - مجموع شكهاي صحيح به علاوه يكي كمتر از شكهائي كه نبايد به آنها اعتنا كرد؟ (احكام نماز)
13 - براي چند چيز بايد وضو گرفت؟ (احكام طهارت)
14 - 5 تا بيشتر از واجبات نماز؟ (احكام نماز)
15 - ميلاد پيامبرصلي الله عليه وآله و اما صادق عليه السلام در آن روز است. (تقويمها)
16 - زمين با چند شرط كف پا و ته كفش نجس را پاك مي‌كند؟ (احكام طهارت)
تذكر: اسناد ارائه شده طبق رساله امام خميني رحمه الله مي‌باشد.
4 3 2 1
8 7 6 5
12 11 10 9
16 15 14 13
نمونه چهارم: چند قطره معرفت
امام موسي بن جعفرعليه السلام فرمودند: دانش انسانها را در چهارچيز يافتم:
1 - پروردگارت را بشناسي.
2 - بشناسي كه خدا وجود تو را آفريده و چه اموري در آفرينش تو به كار برده است.
3 - بشناسي كه خدا از تو چه خواسته است.
4 - بشناسي كه چه چيز تو را از دينت خارج مي‌سازد.
هريك از جملات امام عليه السلام اشاره به يكي از وظائف مهم انسان دارد. جمله مربوط را در مقابل وظيفه معين شده در زير بنويسيد.
1 - خودشناسي:
2 - خداشناسي:
3 - مانع شناسي:
4 - هدف شناسي:
نمونه پنجم: كدام آيه؟ كدام سوره؟
1 - كلمات زير را مرتب كنيد و بگوئيد آيه به دست آمده در كدام سوره از جزء آخر قرآن است؟
مثقال - يعمل - خيرا - و من - فمن - شرا - يره - ذره
2 - در سوره غاشيه دو آيه وجود دارد كه صورت انسانهاي خوب و بد در قيامت را به چيزهايي تشبيه مي‌كند. آن دو آيه كدامند؟
دعاها
آخرين بخش از اجراي يك برنامه، به دعا اختصاص دارد. شايسته است كه در دعاها، موضوع بحث و مطالب ارائه شده و نيز نوع مخاطبان و سن و جنس و تحصيلات آنان در نظر گرفته شود، تا مخاطبان، با هضم بهتر و توجه دقيق تري «آمين‌» بگويند. چنانچه اخلاق، آداب، اعتقادات و عملكرد مورد انتظار از مخاطب را در قالب دعا آورده و آنها را از خدا بخواهيم، هم حاجات خود را از خدا خواسته ايم و هم يك جمع بندي جذاب از بحث را به ذهن مخاطب القاء كرده ايم.
در ذيل با توجه به موضوعات مختلف، دعاهايي به عنوان نمونه ارائه مي‌شود.
گلها
1 -‌اي خداي ياسها و ياسمنها،‌اي پروردگار گلهاي شب بو،‌اي آفريدگار سوسن و نرگس و محمدي، ما را دوست حضرت محمد قرار ده.
2 -‌اي خدايي كه باغ و باغچه را در بهار زنده مي‌كني، دل و جان ما را با بهار دينت (قرآن) زنده كن.
3 -‌اي كه در دشتها و كوهستان، گياهان و گلهايي روياندي كه از آنها براي دارو استفاده مي‌شود، پرندگان از دانه هايشان مي‌خورند و حيوانات از شاخه و برگهايشان تغذيه مي‌كنند و مردم چوبهاي خشكشان را مي‌سوزانند، گلهاي نيكي كردن به ديگران را در دلهاي ما برويان.
4 -‌اي خدائي كه گلهاي سرخ و محمدي را عطرآگين آفريدي، ما را با عطر خوبيها خوشبو كن.
پرندگان و حيوانات
1 -‌اي كه به مورچه آموختي كه دانه‌ها را به دو نيم كند تا در لانه‌اش سبز نشود و دچار مشكل نشود، خوبيها را به ما بياموز.
2 -‌اي كه مي‌دانستي اگر بچه پرندگان را بجاي تخم در شكمشان قرار دهي سنگين مي‌شوند و نمي‌توانند پرواز كنند، بالهاي رسيدن به قله سعادت را نصيب ما كن.
3 -‌اي مهرباني كه به حيوانات سمهايي دادي تا بر زمين سفت و صخره‌ها راه روند و پايشان آزرده نشود، توفيق شكرگزاري بخاطر نعمتهاي بي شمارت را به ما عطا فرما.
4 -‌اي كه لباس پرندگان را پر قرار دادي تا در برابر سرما و گرما محافظت شوند و به خوبي پرواز كنند، به ما بالهاي تصميم و اراده عنايت كن تا در آسمان خوبيها پرواز كنيم.
5 -‌اي آفريننده سنجاقكهاي زيبا،‌اي آفريننده پروانه‌هاي زيبا،‌اي آفريننده مرواريد در صدف، مرواريد ايمان را در صدف دل ما قرار ده.
6 -‌اي آنكه بلبل را دوست گل قرار دادي، ما را دوست خودت قرار ده.
اشياء اطراف
1 -‌اي كه باران مي‌فرستي تا گياه از زمين برويد و انسانها و جانوران غذاي خود را تهيه كنند، باران مهرباني ات را بر ما بباران.
3 -‌اي كه براي آماده شدن بدن براي گرماي سخت تابستان، بهار را و براي مهيا شدن بدن براي سرماي شديد زمستان، پاييز را آفريدي تا بدن اندك اندك به گرما و سرما عادت كند، به ما تندرستي و سلامت ده تا بهتر بتوانيم تو را عبادت كنيم.
3 -‌اي كه باد را مي‌فرستي تا ابرها را جابجا كند، گلها و گياهان را بارور سازد، كشتيهاي بادباني را به حركت درآورد، آب را سرد و آتش را برافروخته‌تر سازد، ما را از نسيم رحمت خويش محروم نساز.
نكات اعتقادي
1 -‌اي مهرباني كه موها و ناخنها را بي حس آفريدي تا هنگام چيدن و كوتاه كردن آنها دردي احساس نكنيم، با ما در قيامت هم مهربان باش.
2 -‌اي مهرباني كه آب دهان را آفريدي تا غذاي خشك به راحتي از گلويمان پائين رود و خفه نشويم و لبهايي دادي تا آب دهان به طرف گلو سرازير شود و بيرون از دهان نريزد،‌اي كه براي حفظ چشم، پلكها و مژه‌هايي مانند كركره آفريدي، ما را از بديها حفظ كن.
الفاظ زيبا
1 - خدايا! به ما علم و دانش عطا كن، گلهاي ايمان را در دلهاي ما برويان،‌اي مهربانتر از مادر! با ما مهربان باش، ما را از خطرها حفظ كن، ما را به سوي خوبيها راهنمائي كن، به ما بياموز چگونه رفتار كنيم تا از ما راضي باشي.
2 -‌اي كه همه چيز را براي خدمت به انسان آفريدي، ما را موفق كن تا به ديگران خدمت كنيم.
3 -‌اي كه مي‌دانستي چشم عضو بسيار مهم و ظريفي است و براي محافظت از آن، خطوط پيشاني، ابرو، پلك، مژگان و آب را در چشم آفريدي تا اگر ذره‌اي زيانبار از همه اين موانع گذشت و وارد چشم شد، آب شور چشم آن را تبديل به چيزي بي ضرر كند، ما را سپاسگزار نعمتهاي خودت قرار ده.
4 -‌اي كه ما انسانها را كاملا مانند يكديگر نيافريدي تا بتوانيم دوست را از دشمن و جنايتكار را از بي گناه بشناسيم، به ما كمك كن تا دشمنانمان را بشناسيم.
5 -‌اي كه دانه‌هاي انار را مانند دانه‌هاي ياقوت سرخ چنان به صف در پوستشان چيدي كه انگار با دست چيده شده اند و ميان آنها لايه‌هاي نازك و ظريف زردي قرار دادي تا انتهاي دانه‌ها به پوست انار پيوند داشته باشد و غذا و آب به دانه‌ها برسد و رشد كنند و پوستي روي آنها كشيدي تا از هم نپاشند و حفظ شوند، زبان ما را از حرفهاي بد حفظ كن.
پي نوشت:
1) منشور تربيتي لقمان، ص 109. به نقل از ميزان الحكمة، ج 10، ص 500.
2) انسان/3.
3) ميزان الحكمة، باب 3889.
4) نهج البلاغه، نامه 6.
5) بحار، ج 71، ص 337.
6) بقره/257.
7) گنجينه كمال، ص 123.
8) منشور تربيتي لقمان، ص 134.
9) بحارالانوار، ج 1، ص 369.
10) ميزان الحكمه، باب 76.
11) جامع الاحاديث، ص 128.
12) ميزان الحكمه، باب 10534.
13) كافي، ج 2، ص 19.
14) غررالحكم، ح 5824.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره40.