آموزه هاي نويسندگي
توصيه هاي قلمي
نويسنده:مجله مبلغان
1. هنگام نوشتن، مخاطب و خواننده خود را «يك نفر» فرض كنيد.
2. بر اين باور باشيد كه خواننده شما هوشمند، منتقد، شكاك و ديرباور است.
3. اطناب و زياده گويي را به كتاب خود راه ندهيد و ايجاز را نيز به جايي نرسانيد كه از گنگي و ابهام سر در آورد.
4. در بيان نكته مهم و مطلب اساسي خود، عجله نكنيد و بدون مقدمه وارد نشويد؛ اما مقدمات نيز به حدي نباشد كه اصل مطلب را تحت الشعاع قرار دهد.
5. ساده و روان بنويسيد؛ اما سطحي و سرسري قلم نزنيد.
6. جملات، هر قدر كوتاه تر و گزيده تر باشند، تأثير گذارترند.
7. در تيتر سازي و فاصله ميان تيترها افراط و تفريط نكنيد.
8. وظيفه نخست نويسنده اطلاع رساني و مخابره گري است، نه تزيين و شعبده بازي. بنابراين، هرگز غناي ادبي را جايگزين فقر علمي نكنيد.
9. تا مي توانيد از كلمات و تركيبهاي ساير حوزه هاي علمي و قلمروهاي مختلف استفاده كنيد. خود را محدود به واژه ها و تركيبهاي ويژه اي نكنيد كه فقط در موضوع كتاب شما كاربرد دارند.
10. با خواننده خود صميمي و راحت باشيد؛ چنان كه اگر در باره موضوعي اطلاع كافي نداريد، صادقانه بنويسيد كه در اين باره حرف مهمي ندارم. نيز مي توانيد خواننده را به منابع مربوط ارجاع دهيد.
11. به جدّ از كليشه ها و حرفها و تعابير كليشه اي و شعارگونه پرهيز كنيد.
12. در باره موضوعي كه مي نويسيد، حتماً پيش از دست بردن به قلم، مهم ترين آثار را در آن موضوع بخوانيد يا دست كم از محتواي كلي آنها بي خبر نباشيد.
هر از گاه لحن نوشته خود را تغيير دهيد؛ گاهي معمولي، گاهي عصباني، گاهي طنز آلود، گاهي غمگين، گاهي شاد و گاهي مهربان و گاهي صريح و گاهي صميمانه و گاهي... بنويسيد. در تغيير لحن نوشته، از شگردهاي سخنوران و خطيبان استفاده كنيد.
13. بدانيد براي هر مفهومي كه به ذهن شما راه پيدا مي كند، صدها و هزاران تعبير ديگر وجود دارد و يا شما مي توانيد آنها را بسازيد و بنويسيد. پس به اولين لفظ و تعبيري كه خود را به ذهن و قلم شما تحميل مي كند، بسنده نكنيد و تسليم آن نشويد.
14. نوشتن، هنر است و مانند ديگر هنرهايي كه مي شناسيم، فرايند پيچيده اي دارد. نه آن را آسان بگيريد و نه از آن بهراسيد. فقط بدانيد كه در هنرورزي بايد حوصله داشت و آهسته راه پيمود و هماره تجربه اندوخت.
15. تا مي توانيد خود را نسبت به موضوع مقاله يا كتابي كه مي نويسيد، بي طرف و گزارشگر نشان دهيد. جبهه گيريهاي تند و بي مقدمه، از اعتماد خواننده مي كاهد.
16. در تعيين عنوان و فصلهاي كتاب، به تجربه و تواناييهاي خود اكتفا نكنيد و حتماً با يك يا چند كارشناس خوش ذوق مشورت كنيد.
17. هنگام نوشتن، بر اين گمان باشيد كه همه كلمات دنيا منتظر ايستاده اند تا شما احضارشان كنيد. بدانيد كه هيچ مفهوم و معنايي، در عالم الفاظ، همزاد ويژه اي ندارد كه نتوانيم از آنها بگذريم و واژه اي ديگر بياوريم.
18. در همه چيز بايد معتدل بود؛ حتي در زيبانويسي. اگر اندكي بيش از آنچه مي بايست، در زيبا كردن قلم تلاش كنيد، غلظت ادبيات را در اثر خود بالا برده، به اعتبار علمي آن لطمه مي زنيد.
19. هميشه بر اين گمان باشيد كه خواننده شما، آدمي بي حوصله و پر از مشكل و مسئله است. بنابراين، چنان بايد نوشت كه سرشار از تنوع، تغيير ذائقه و شيرين كاري باشد. در هر نوشته، به طريقي ويژه مي توان تغيير ذائقه داد و ايجاد تنوع كرد. مطالعه آثار برجسته و ممتاز، دست شما را براي تنوع آفريني باز مي كند.
20. چنان بنويسيد كه گويي در حالِ گفتگوييد، نه سخنراني يا قرائت بخشنامه هاي رسمي.
21. اصلِ مهم در جمله سازي و عبارت پردازي، حُسنِ تعبير و يافتن زاويه هاي غير تكراري و ابتكاري است.
22. در استعمال و استخدام كلمات، علاوه بر معناي آنها، به بار منفي و مثبت، و سابقه تاريخي و موسيقي آنها نيز بايد توجه كرد.
23. بر سرمايه واژگاني خود بيفزاييد و قلم خود را با كلمات بيشتر و تازه تري آشنا كنيد.
24. هيچ عاملي به اندازه مطالعه شعر، قلم را توانمند، پر واژه، آشنا با اسلوبهاي متفاوت بيان، و شيوا نمي كند.
25. به هر طريقي كه مي توانيد راهي براي طنز و شوخ طبعي به نوشته خود باز كنيد؛ البته به مقداري كه مقاله يا كتاب را سبك و هزل گونه نكند.
26. در انتخاب كلمات، به اصل تناسب و همخواني لفظي يا معنايي، كما بيش توجه شود.
27. استفاده از برخي آرايه هاي سنتي - مانند سجع و جناس - را به حداقل برسانيد؛ زيرا نثر معاصر تناسبي با اين گونه صنايع ندارد.
28. توجه داشته باشيد كه زيبا نوشتن، غير از اديبانه و منشيانه نوشتن است.
29. هر از گاه لحن نوشته خود را تغيير دهيد؛ گاهي معمولي، گاهي عصباني، گاهي طنز آلود، گاهي غمگين، گاهي شاد و گاهي مهربان و گاهي صريح و گاهي صميمانه و گاهي... بنويسيد. در تغيير لحن نوشته، از شگردهاي سخنوران و خطيبان استفاده كنيد.
30. يكي از موفق ترين شگردهاي زيباسازي نوشته، استفاده از تركيبهايي است كه در ادبيات مشهور به كار رفته است؛ مانند جمله زير:
«بسياري از مفسران، از ظنّ خود يار قرآن شده اند.»
عبارت بالا حلّ يا تحليلِ بيت زير است:
هر كسي از ظنّ خود شد يار م ن از درون من نجست اسرار من1
پي نوشت:
1) نقل از: بروشور انجمن قلم حوزه.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره77