مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمين نبوى
حوزه و تبليغ 2
از زمانى كه در حوزه علميه حقّانى تحصيل مى كردم، هفته اى يك جلسه درس انشاء به روش سنّتى داشتيم كه هم اكنون هم در مدارس علميه موجود است.
قسمت پيشين
مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمين نبوى
اشاره
توجه شما را به بخش دوم گفتگوى حجت الاسلام والمسلمين نبوى معاون تبليغ و آموزشهاى كاربردى حوزه علميه قم با خبرنگار مركز خبر حوزه، در خصوص مدارس پيش حوزوى و طرح هجرت كوتاه و بلندمدت، جلب مى كنيم.
آيا تبليغ به استعداد افراد برمى گردد يا نيازمند يادگيرى و مهارت است؟
o يك زمانى خط و رشته هاى هنرى را موروثى مى دانستند؛ اما امروزه اينچنين نيست. بازيگرى زمانى هنر بود و مى گفتند كه به قريحه ذاتى است؛ ولى امروزه تمام حركتهاى يك بازيگر را قطعه قطعه مى كنند و بر روى قطعات مختلف تمرين مى دهند و جواب مى گيرند. ما در بحث منبر هم اين كار را كرده ايم، ما منبر را قطعه قطعه كرده ايم و فرمولهاى مورد نياز آن را آموزش مى دهيم و سپس افراد بايد در كلاسهاى كارورزى با حضور استاد وارد گروههاى مهارتى شوند و در جمع خود، تمرين عملى كنند: البته اين جور نيست كه اين آموزشها و تمرينها به همه افراد يك جور جواب دهد؛ اما معدل توانمندى خطابه اين نيروها خيلى افزايش پيدا كرده است، از اينرو مى توان گفت: بخشى از خطابه، مربوط به استعداد است و بخش ديگرى اكتسابى است و بايد آموزش داده شود كه اگر تمرين كنند به نتايج مطلوب دست پيدا خواهند كرد.

· جنابعالى در سخنرانيهاى مختلفى به تأسيس مدارس پيش حوزوى يا همان مدارس وابسته به حوزه اشاره كرده ايد، در اين باره توضيح بفرماييد.
o مدارس پيش حوزوى به نظر من يك تحول عظيم است. اگر حوزه به طور جدى وارد اين عرصه شود، بستر يك تحول بزرگ خواهد بود. در اين طرح چند هدف را دنبال مى كنيم، اوّلين هدف اين است كه اگر ما با روشهاى تربيتى مدارس آموزش و پرورش مشكل داريم و مى گوييم كه آموزش و پرورش در ساختن نسلى پارسا موفق نبوده است، در اين طرح به هر حوزه اى يك مدرسه داده مى شود تا مدل دلخواه حوزه را از جهت تربيتى در اين مدرسه اعمال كند، ما الآن 250 حوزه علميه داريم. اگر به طور متوسط تحت اشراف تفكرات تربيتى هر حوزه اى، يك مدرسه راه اندازى شود، 250 مدرسه را مى توانيم اداره كنيم.

· آيا طرح مدارس پيش حوزوى مدون شده است؟
o بله! در اين طرح به لحاظ آموزشى، كم ترين تغيير آموزشى را داريم، يكى از اشتباهات مدارسى كه تحت مديريت افراد متدين قرار مى گيرد، اين بوده است كه به سوى افزايش حجم آموزشها رفته اند. ما با اين امر موافق نيستيم، ما مى گوييم همان آموزشها با مديريت توانمند و كار تربيتى درست ارائه شود. ممكن است آموزشهايى را اضافه كنيم ولى خيلى محدود خواهد بود و در بحث تربيت، يك طرح تربيتى خاص را در حال تدوين داريم.
اين طرح در آموزش و پرورش بى سابقه است. به موازات طرح تربيتى، يك طرح تربيتى براى حوزه ها دنبال مى كنيم، از معاونت تهذيب و جاهاى ديگر سؤال كرديم، هيچ كس يك طرح تربيتى به ما تحويل نداد كه اگر خواستيد طلبه اى را تربيت كنيد، فلان فرآيند را بايد طى كنيد. اصلاً هدف تربيتى معلوم نيست. ما مى گوييم همه بايد مثل پيغمبر و امام صادق عليه السلام باشيد. اين درست است؛ اما طبق روايات اهل بيت عليهم السلام نمى توانيم عين آنها زندگى كنيم و تا حدّ توان بايد خود را به آنها نزديك كنيم. ما در اين طرح، هدف تربيتى خود را مشخص كرده و شاخصهاى كليدى تربيتى را تعريف كرديم.

· آيا كادر آموزشى اين مدارس از حوزه ها تأمين مى شود؟
o نه! ما دنبال اين هستيم كه فضاى آموزشى و نيروى انسانى را آموزش و پرورش بدهد؛ لكن كار مديريت و تربيتى اش به عهده حوزه باشد. نيروهاى مناسب در بدنه آموزش و پرورش وجود دارد، مشكلى كه داريم اين است كه يك مدل تربيتى مناسب نداريم.

· اين طرح، اختصاص به چه مقطعى دارد؟
o ما الآن كا را در دبيرستان و راهنمايى آغاز كرده ايم، اما معتقديم اگر بخواهيم كار تربيتى جامع بكنيم بايد از روز اوّل تربيت، وارد معركه شويم يعنى اعتقاد به راه اندازى اين مراكز آموزشى در مقاطع پيش دبستانى نيز داريم.

· ايده خوبى است، اما به نظر شما موفق مى شود؟
o امسال 4 مدرسه را راه انداخته ايم. مجوز 11 مدرسه را گرفته ايم و سال تحصيلى آينده آغاز به كار خواهند كرد. اگر ما يك فضاى مطمئنى براى مردم ايجاد كنيم، استقبال مردم بسيار بالا خواهد بود.
دومين هدف ما اين است كه افرادى كه وارد حوزه مى شوند با پيشينه تربيتى وارد شوند. به نظر ما در حوزه، كار تربيتى مهم تر از كار آموزشى است. الآن ما با چشم بسته، طلاب را پذيرش مى كنيم. يك آزمون و مصاحبه مى گذاريم كه بعضاً بعد از سه سال مى فهميم اين فرد به درد دنياى طلبگى نمى خورد. خب اگر با شناخت باشد، دچار اين مشكلات نخواهيم شد.
بحث ديگر اين است كه ميانگين استعدادهاى ورودى به حوزه پايين است. ما اگر مدارس با جاذبه راه انداختيم كه افراد مستعد در آن حضور يابند، آنها را تشويق به حضور در حوزه خواهيم كرد. الآن دانش آموزان متوسطه يا پيش دانشگاهى با حوزه آشنايى ندارند و در معرفى مشاغل هم حرفى از حوزه وجود ندارد، بسيارى از دانش آموزان بااستعداد، اگر با هدف و توانمنديهاى حوزه، آشنا شوند، وارد حوزه خواهند شد. و ما با راه اندازى اين مدارس، هم كانال مطمئن براى ورود به حوزه ايجاد مى كنيم و هم كانالى براى جذب افراد مستعد. از طرف ديگر اگر دانش آموزان اين مدارس، مناسب ورود به حوزه نباشند، هيچ مشكلى پيش نمى آيد و مى توانند در مراكز و مقاطع ديگر ادامه تحصيل دهند؛ اما اگر كسى وارد حوزه شد و بعد از سه سال او را بيرون كرديم، تا پايان عمر، ميانه مناسبى با حوزه طلبگى نخواهد داشت. با اجراى درست اين طرح، خيلى از ضايعات كه الآن در پذيرش، جذب يا طرد افراد داريم، برطرف مى شود.

· فضاى آموزشى اين مدارس را حوزه تأمين مى كند يا آموزش و پرورش؟
o به دنبال رايزنى هستيم تا آموزش و پرورش، فضاهاى آموزشى مورد نياز را در اختيار ما بگذارد. جديداً با وزير آموزش و پرورش جلسه داشتيم، من به ايشان گفتم اگر مى خواهيد حوزه به كمكتان بيايد، نبايد از حيث امكانات، وابسته به حوزه باشيد، مثلاً حوزه براى شما مدرسه درست كند، بلكه دنبال اين باشيد كه بخشى از فضاهاى آماده خود را در اختيار حوزه بگذاريد تا ببينيد مدل تربيتى آن جواب مى دهد يا خير.

· آيا در صورت تمايل، وارد حوزه هاى سفيران هدايت خواهند شد يا بين دوره كوتاه يا بلند مدت حوزه مخيرند؟
o خير مى توانند طرح كوتاه مدت يا بلند مدت حوزه را طبق تمايل خود انتخاب كنند.

· نحوه گزينشتان براى اين مدارس چگونه خواهد بود؟
o در مدارس وابسته به حوزه به دنبال اين هستيم كه اگر فرد، خانواده اش صالح باشد و خودش سوء پيشينيه نداشته باشد، بياييم روى او كار تربيتى كنيم.
اميرالمؤمنين عليه السلام نيز در روايتى فرمود: در امور كارگزارانت، با آزمايش آنها، افراد باتجربه را براى مسئوليتها انتخاب كن، افراد باحيا را انتخاب كن كه از خانواده هاى صالح و داراى سابقه ديندارى باشند. ما مسئوليت طلبگى را خيلى مسئوليت مهمى مى دانيم، بايد با خانواده و پيشينه او آشنا باشيم.

· از نظر آمارى چند نفر در طرح هجرت بلند مدت حضور دارند؟
o الآن حدوداً 2350 نفر روحانى هجرت طولانى مدت داريم. يعنى حداقل يكسال با خانواده در منطقه محروم، تبليغ مى كنند و افرادى داريم كه 6 سال است فعاليت مى كنند.

· تشخيص اينكه مبلّغ به كجا برود با شماست يا مبلّغ؟
o ما جاهاى مورد نياز يعنى مناطق فاقد روحانى و داراى شرايط اعزام را شناسايى كرده ايم و مبلّغ مى تواند محلّ تبليغ خود را انتخاب كند.
· آيا شما روحانى هجرت بلند مدت به شهرها اعزام مى كنيد؟
o بله بعضى شهرها هستند كه اصلاً روحانى ندارند، ملاك جمعيت است و بدون روحانى بودن مناطق.
عده اى از اينها علاوه بر كار تبليغ، كار تدريس در حوزه هاى علميه را هم انجام مى دهند و تدريس در حوزه ها براى ما اولويت دارد. از ديگر ضوابط اين طرح آن است كه اين افراد به محض اينكه وارد هر شغلى شوند، آنها را از طرح خارج مى كنيم.

· درباره حضور در سازمان تبليغات و دانشگاه‌ها هم همينطور است؟
o البته در خصوص دانشگاه گفته ايم كه 4 ساعت تدريس در هفته مى توانند داشته باشند، اما بيش تر نه! در مدارس آموزش و پرورش هم مُبلّغ هجرت روزى يك ساعت مى تواند برود كار تبليغى كند، چون مى خواهيم كاملاً در اختيار مردم باشد. اگر بخواهد كارخانه يا اداره اى هم برود، اجازه نمى دهيم.

· يعنى نماز هم اجازه نمى دهيد در ادارات و كارخانه ها بخواند؟
o نه! نماز هم بايد در مسجد و براى مردم عادى بخواند، آنها خودشان بودجه فرهنگى دارند و مى توانند روحانى جذب كنند.
ما روحانى مى خواهيم كه در آن منطقه كار تبليغى كند و ممحض در كار براى بچه ها، جوانان، ارتباط مردمى، رسيدگى به فقرا و... باشد.

· حالا واقعاً روحانيون شما از صبح تا شب وقت خود را صرف تبليغ اقشار مختلف آن منطقه مى كنند؟
o نوعاً همين طور است و به شدت وقتشان پر است، ما گفته ايم كه دو ساعت قبل از ظهر بروند مسجد، چون مسجد محلّ كار روحانى است. مردم اگر مسئله دارند بروند بپرسند و مطالب خود را مطرح كنند. اختلافات خانوادگى و احياناً محلى خود را بيان كنند و مشاوره بگيرند.

· آيا روحانيون هجرت مرخصى هم دارند؟
o ماهى دو روز مرخصى دارند و اگر غيربومى باشند ماهى سه روز.

· طرح هجرت را از چه سالى شروع كرديد؟
o سال 79 طراحى و برنامه ريزى آن را كرديم و از سال 80 آغاز شد.

· فعاليتهايى كه تا به حال روحانيون طرح هجرت به صورت عمده انجام داده اند چه بوده است؟
o 752 نفر را جذب حوزه هاى علميه كرده اند، 19 هزار نفر را به تشكّلهاى دينى وارد كرده اند. جذب بيش از 99 هزار جوان به مسجد، تغيير نگرش نسبت به روحانيت 190 هزار مورد، ساخت و تأسيس مسجد 1326 مورد، توسعه مسجد 420 مورد، تعمير مسجد 1044 مورد، تأسيس حسينيه 808 مورد، توسعه حسينيه 130 مورد، تعمير حسينيه 230 مورد، تأسيس دار القرآن 179 مورد، توسعه دار القرآن 11 مورد، تعمير دار القرآن 25 مورد، تأسيس كتابخانه 355 مورد، توسعه كتابخانه 32 مورد، تعمير كتابخانه 66 مورد، همچنين خدمات اجتماعى فراوانى داشته اند مثل پيگيرى براى گازرسانى، آب و موارد ديگر كه بسيار مؤثر است؛ ولى به دليل اينكه كار روحانى نيست ما در اين آمارها نياورده ايم، ولى انصافاً خدماتشان زياد است.
برخى مسئولان مناطقى كه روحانى هجرت به آنجا اعزام شده، تصريح كرده اند با حضور روحانى دائم در مناطق، مشكلات و اختلافات محلى فروكش كرده است.

· چه طرحهايى براى ارتقاء سطح علمى و اخلاقى اين افراد داريد؟
o يكى از مشكلات عمده اين افراد و نگرانيهاى آنها، اُفت تحصيلى است. ما آموزش و خدمات آموزشى مختلفى براى اينها طراحى كرده ايم كه به آنها به صورت فهرست وار اشاره مى كنيم: كارهاى خدماتى براى آموزش در حوزه مانند كارهاى ثبت نام آنها در امتحانات حوزه را انجام مى دهيم.
كارشناسى تبليغ از راه دور را براى آنها طراحى كرده ايم. اينها امتحان ورودى مى دهند و اگر قبول شدند، انتخاب واحد مى كنند و درسها را از طريق CD فرا مى گيرند و در امتحانات حاضر مى شوند.
كارشناسى ارشد تبليغ را نيز به همين طريق طراحى كرده ايم، كه اين دوره براى طلبه هاى سفيران يا فارغ التحصيلان مقطع كارشناسى تربيت راهنما و يا افرادى است كه در ديگر رشته هاى تحصيلى داراى مدرك كارشناسى اند.
اين سه نوع آموزشى كه عرض شد هيچكدام اجبارى نيست و اختيارى است؛ اما مواردى نيز اجبارى است. مثلاً هر سه ماه بايد يك جزء تفسير قرآن را مطالعه و خلاصه نويسى كنند و امتحان دهند. اين امتحانات در مراكز استانها برگزار مى شود و گاهى در شهرستانها.
از ديگر آموزشهاى اجبارى، احكام مبتلابه و مباحث اخلاقى است، اينها مجله مبلّغان را هم بايد مطالعه كنند و به سؤالهاى آن پاسخ دهند. اين موارد را براى آنها طراحى كرده ايم تا دچار افت تحصيل نشوند.
بخش ديگرى از آموزشها براى همسران اينهاست، در حدّى كه بتوانند قرائت نماز خانمها را تصحيح كنند، آموزش قرآن بدهند و احكام بانوان را تدريس كنند، چون گاهى اين احكام را خانمها خجالت مى كشند از روحانى سؤال كنند. آموزشهاى فرقه اى منطقه اى، بخش ديگرى از آموزشهاى ما را تشكيل مى دهد.

· مانند همان آموزشهايى كه در حوزه هاى سفيران به تناسب مناطق وجود دارد؟
o بله، ولى شكلش فرق مى كند، اينها به صورت فشرده در چند روز صبح تا شب آموزشهاى لازم را مى بينند. آموزش ديگرى براى اينها داريم در خصوص توانمندسازى آنها براى حضور در مدارس آموزش و پرورش، آنوقت اگر اين آموزشها را ببينند در مورد كلاسهايى كه براى جوانان در خارج از مدارس مى گذارند هم خيلى مؤثر است.

· آيا نظارت و ارزيابى هم در مورد عملكرد روحانيون طرح هجرت انجام مى گيرد؟
o ما چند مدل ارزيابى و نظارت داريم. اوّلاً در هر استانى، شوراى هجرت متشكّل از امام جمعه، مسئول حوزه علميه، مسئول سازمان تبليغات و نماينده طرح هجرت داريم. در هر استانى يك نمايندگى داريم و اين نماينده در هر شهرى براى خود يك رابط دارد و با اين كار يك شبكه تشكيلاتى در كلّ كشور ايجاد كرده ايم كه از اين طريق امر نظارت انجام مى گيرد. ما در هر شهر به طور متوسط 15 روحانى داريم كه رابط ما، ماهى يك بار بايد به اينها سركشى و فعاليتهاى آنها را بررسى كند. نماينده استان هم بايستى هر 6 ماه يكبار به همه اينها در شهرها سر بزند.

· در مقام عمل، اين كارها واقعاً انجام مى شود؟
o بله! مرتب انجام مى شود و از سوى ديگر خود ما كه از اينجا مى رويم، هم بر نماينده ها نظارت داريم، هم بر رابطها و حتى به طور تصادفى، خودم مى روم روستاها، طلبه ها را مى بينم، بعد مى بينيم كه ارزيابيهايى كه اينها كرده اند چقدر دقيق بوده است و اگر موردى از فيلتر آنها گذشته باشد، بازخواست مى كنيم. به تمام ائمه جمعه هم گفته ايم كه شما نظارت داشته باشيد، از اينرو شبكه هاى نظارتى ما متعدد است، به تمام ائمه جمعه هم گفته ايم كه شما نظارت داشته باشيد. خيلى وقتها امام جمعه، گزارشى مى دهد كه رابط نداده است و ما اينها را دنبال مى كنيم.

· گزارشها مى آيد قم؟
o بخشى از اينها در شوراى هجرت همان شهرستان بررسى مى شود و شورا رأى به تمديد حكم، جا به جايى فرد يا لغو حكم وى مى دهد و سپس به شوراى استان داده مى شود.

· مدت حكمهايتان چقدر است؟
o حكمها يك ساله است و پس از يك سال و درخواست تمديد حكم، حكم سه ساله مى دهيم.
افرادى كه امر نظارت در شبكه داخلى شما را انجام مى دهند، از صلاحيتهاى لازم براى نظارت برخوردارند؟
سعى كرده ايم بهترينهاى آن استان را از خود روحانيون طرح هجرت انتخاب كنيم.

· طرح هجرت كوتاه مدت چگونه است؟
o طرح هجرت كوتاه مدت مربوط به اعزام مبلّغ در ايام تبليغ مانند ماه هاى محرّم و رمضان است و بيش تر سعى مان اين است كه طلابى را كه از آموزشهاى تخصصى بهره مند شده اند به مناطق آسيب پذير اعزام كنيم.

· اين اعزامها تداخلى با اعزام دفتر تبليغات و سازمان تبليغات اسلامى ندارد؟
o نه! چون از قبل هماهنگ مى كنيم و هرجا آنها بفرستند، نمى فرستيم.

· الآن چند روحانى طرح هجرت بلند مدت نياز داريم تا نياز به روحانى در مناطق محروم برطرف شود؟
o دقيقاً نمى توانم بگويم، ولى اگر حدود 6 هزار روحانى بلند مدت داشته باشيم، تقريباً همه روستاهاى بزرگ را پوشش مى دهيم، الآن هم تقريباً روستاى با جمعيت بالاى 3 هزار نفر نداريم كه فاقد روحانى باشد، ولى اگر بخواهيم روستاهاى با جمعيت بالاى 500 تا 3 هزار نفر را پوشش دهيم، نيازمند حدود 6 هزار روحانى هستيم.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان.