جواد خرمي
دشواري اخلاص
بايد اعتراف كرد كه رسيدن به اخلاص كاري است بس دشوار؛ وجود هواهاي نفساني قدرتمند در درون هر فرد، وجود شياطين جنّي و انسي، محيط و جوّ ناسالم جامعه و... مانعهاي بزرگي براي به وجود آمدن و يا عوامل مهمّ از بين بردن اخلاص است.
حضرت امام صادق عليه السلام فرمود: «الإِْبْقَاءُ عَلَي الْعَمَلِ حَتَّي يخْلُصَ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ؛ 1 باقي ماندن [و پايداري] بر عمل تا آن زمان كه خالص شود، دشوارتر از خود عمل است.»
علي عليه السلام فرمود: «تَصْفِيةُ الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ وَ تَخْلِيصُ النِّيةِ مِنَ الْفَسَادِ أَشَدُّ عَلَي الْعَامِلِينَ مِنْ طُولِ الْجِهَادِ؛ 2 پاكيزه كردن عمل سخت‌تر از [خود] عمل است و خالص كردن نيت از فساد، براي عمل كنندگان، از جهاد طولاني [در راه خدا] سخت‌تر است.»
25 سال مبارزه با ريا
سختي و دشواري اخلاص را آن گاه انسان متوجه مي‌شود كه زندگاني بزرگان را مرور نمايد.
نقل مي‌كنند: روزي مرحوم سيد بحرالعلوم را شاگردانش خندان و متبسّم يافتند، سبب را پرسيدند. در پاسخ فرمود: «پس از بيست و پنج سال مجاهدت، اكنون كه در خود نگريستم، ديدم اعمالم ريايي نيست و توانسته‌ام به رفع آن موفّق گردم.‌» 3
خاطره‌اي از مرحوم بروجردي
«درباره مرحوم آقاي بروجردي رحمه الله چند روز پيش از فوتشان، عده‌اي كه خدمت ايشان بودند، نقل مي‌كنند: خيلي ايشان را ناراحت ديديم. مي‌گفت: خلاصه، عمر ما گذشت و ما رفتيم و نتوانستيم چيزي براي خود از پيش بفرستيم و عملي انجام دهيم.‌» كسي از آن جمع گفت: آقا شما ديگر چرا؟ ما بيچاره‌ها اين حرفها را بايد بزنيم. شما چرا؟ بحمد الله شما اين همه آثار خير از خود باقي گذاشته ايد؛ مسجدي به اين عظمت ساخته ايد، مدرسه‌ها در كجا و كجا ساخته ايد... وقتي اين را گفت، ايشان جمله‌اي فرمودند كه حديث است: «أَخْلِصِ الْعَمَلَ فَإِنَّ النَّاقِدَ بَصِيرٌ [بَصِيرٌ] ؛ 4 عمل را خالص انجام ده؛ چرا كه نقد كننده آگاه است.‌» تو خيال كردي اينها كه در منطق مردم به اين شكل هست، حتماً در پيشگاه الهي هم همين طور است كه پيش تو هست؛ «إِنَّ اللَّهَ خَبيرٌ بِما تَعْمَلُونَ‌»5.‌»6
يك نكته
اگر عمل خالص باشد، كثرت عمل لازم نيست؛ مقدار كمي از آن نيز مي‌تواند مفيد و كارگشا باشد. رسول خداصلي الله عليه وآله فرمود: «أَخْلِصْ قَلْبَكَ يكْفِكَ الْقَلِيلُ مِنَ الْعَمَلِ؛ 7 [نيت] قلبت را خالص كن؛ عمل اندك [نيز با نيت خالص] تو را كفايت مي‌كند.»
پي نوشت:
1) الكافي، ج 2، ص 16، ح 4.
2) بحار الانوار، ج 77، ص 288، ح 1.
3) رساله لبُّ اللباب، سيد محمد حسين تهراني، انتشارات حكمت، بي تا، ص 55.
4) بحار الانوار، ج 13، ص 431، ح 23.
5) مائده / 8: «خداوند از آنچه انجام مي‌دهيد، با خبر است.‌»
6) تعليم و تربيت اسلامي، مرتضي مطهري، ص 234؛ داستانهاي استاد، عليرضا مرتضوي، كانون فرهنگ و هنر اسلامي، ج 1، ص 162.
7) بحار الانوار، ج 73، ص 175، ح 15.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره91