واحد نوجوان وجوان معاونت تبليغ حوزه علميه قم
رفع خستگي(2)
قسمت پيشين
اشاره:
آن چه پيش رو داريد چهارمين قسمت از مجموعه «روش تنظيم محتوا» به عنوان روشي نو در ارائه برنامه‌هاي جذاب براي جوانان و نوجوانان است.
براي اجراي برنامه، پنج مرحله: شروع برنامه، ارائه آيات و روايات، رفع خستگي، بيان احكام و در نهايت بيان تكاليف و دعا در نظر گرفته شده بود.
در مقالات قبلي چهار قسمت از اين مباحث، بيان گرديد. در بحث شروع، مطالبي براي آغاز كلاس مطرح شد كه عبارت بودند از: الف) شروع با بسم الله الرحمن الرحيم؛ ب) شروع با پرسش ها؛ ج) شروع با نكات اخلاقي؛ د) شروع با تشبيهات؛ ه) شروع با همخواني سوره؛ و) شروع با بيان نعمت‌ها و پيام اعضاء؛ ز) شروع با خواندن شعر. 1
در مرحله دوم بيان شد كه براي ارائه آيات و روايات مي‌توان از شيوه‌هاي مختلفي استفاده كرد، مانند: الف) شيوه تنوعي؛ ب) شيوه تلخيصي؛ ج) شيوه شان نزولي؛ د) شيوه طراحي و نقاشي؛ ه) شيوه قصه و داستان؛ و) شيوه پرسش و پاسخ؛ ز) شيوه جزوه درسي. 2
در سومين مرحله، از شيوه‌هاي مختلف براي «رفع خستگي‌» بحث شد و بيان گرديد كه براي رفع خستگي مي‌توان مسابقات متنوعي را طراحي كرده و به اجرا گذاشت. اين مسابقات به دو نوع كلي پرسشي و عملي تقسيم گرديد. بخش اول كه مسابقات پرسشي بود مورد بحث و بررسي قرار گرفت و اينك مسابقات عملي با عنوان «ميان پرده ها» مورد بحث قرار مي‌گيرد.

ميان پرده‌ها
براي رفع خستگي دانش آموزان در حين اجراي برنامه، مي‌توان به شكل ميان پرده مسابقه‌اي را اجرا كرد. در اين مسابقات بيشتر، دانش آموزان از نظر بدني به كار گرفته مي‌شوند تا با تحرك بدني و ايجاد نشاط وشادابي، كسالت و خمودگي آن‌ها از بين برود و در ضمن اجراي مسابقه، بر معلومات آن‌ها افزوده شود.
نحوه اجراي اين مسابقات (ميان پرده ها) بدين صورت است كه مربي افرادي از مخاطبان خود را انتخاب و در مقابل دانش آموزان از آن‌ها براي عملي نمودن ميان پرده‌ها استفاده مي‌كند. لازم به ذكر است كه ميان پرده‌ها نبايستي تمام يا بيشتر زمان مفيد كلاس را بگيرد، بلكه فقط جهت رفع خستگي به مدت 5 الي 6 دقيقه وقت جلسه را مي‌گيرد و معمولا در اواسط يا اواخر كلاس كه دانش آموزان احساس خستگي مي‌كنند يك يا دو نمونه به اجرا گذاشته مي‌شود.
شايسته است مربي محترم توجه داشته باشد كه همه ميان پرده‌ها را در يك زمان و مكان و يك گروه نمي‌توان اجرا كرد، بلكه برخي از ميان پرده‌ها براي مكان‌هاي باز و بعضي براي مكان‌هاي بسته و برخي براي جلسات پسران و تعدادي نيز براي جلسات دختران مناسب است. تعدادي ديگر را مي‌توان به صورت مشترك استفاده كرد. از اين رو با توجه به مختلف بودن فضاهاي اجرا، مربيان محترم با تشخيص كارشناسانه خود، مناسب شان و آداب و سنن اجتماعي هر منطقه عمل كنند.
براي آشنايي بيشتر با مسابقات عملي، نمونه‌هايي از اجراي اين مسابقات در ذيل ارائه مي‌گردد. مربيان محترم مي‌توانند براساس نوع مخاطبان خود شكل‌هاي ديگري از اين مسابقات را به ذوق خود طراحي كرده و به اجرا گذارند.
نمونه‌هاي زير براساس سن و ميزان تحصيلات مخاطبان (مقاطع تحصيلي دبيرستان، راهنمايي و ابتدايي) تقسيم بندي شده است.
البته آوردن هر يك از نمونه‌ها در يك بخش به معناي اولويت داشتن استفاده از اين نمونه براي اين مقطع تحصيلي است و مربي محترم مي‌تواند در شرايط خاص و با تشخيص خود، همان نمونه از ميان پرده را براي مقطع تحصيلي ديگري نيز اجرا كند.

بخش اول: دبيرستاني
1- قرآني: نام يك سوره از قرآن را مطرح مي‌كنيم و از شركت كنندگان در مسابقه مي‌خواهيم تا همانند مشاعره، براساس آخرين حرف از نام سوره مطرح شده، نام سوره ديگري را بگويند. در صورتي كه معلومات دانش آموزان يا مجري‌ها در اين زمينه كم باشد، مي‌توانند دو گروه شوند و يا اينكه قرآن در اختيار داشته باشند.
مثال: يوسف - فاطر - رحمن - نوح - حجرات - تحريم - ملك - كهف - فلق - قلم - مسد - دهر - روم - مؤمنون - نمل - لقمان - نازعات - تكاثر - رعد - دخان - ناس - سباء - انعام - معارج - جن - نساء - ابراهيم - مريم - مرسلات - تين - نباء - احزاب - بروج - جمعه - همزه - هود.... -
2- درگوشي: (در كلاس خواهران در صورت وجود مربي خواهر) پيامي را در گوش نفر اول مي‌خوانيم و به او مي‌گوييم: خيلي سريع در گوش نفر بعد بگو، و همين طور ادامه مي‌يابد تا به نفر آخر برسد. وقتي كه به نفر آخر رسيد، آخرين نفر را جلو جمعيت مي‌آوريم و به او مي‌گوييم: چه كلام و پيامي به شما مخابره شد؟ او آنچه را كه شنيده است مي‌گويد. سپس به نفر اول مي‌گوييم: من چه حديثي به تو گفتم؟ وقتي نفر اول شكل درست آن را بيان كرد و بچه‌ها تفاوتي ميان دو نوع گفتار مشاهده كردند، مي‌خندند و شادي ايجاد مي‌شود. ما نيز از فرصت استفاده كرده، و نحوه به وجود آمدن «شايعه‌» يا «يك كلاغ چهل كلاغ‌» را توضيح مي‌دهيم.
3- تكراري: يكي از شاگردان را انتخاب كرده، حديثي تربيتي برايش مي‌خوانيم و به او مي‌گوييم: اين جمله را خيلي سريع 5 بار تكرار كن. بدين وسيله هم مطلبي ديني را به مخاطبين القاء مي‌كنيم و هم شادابي ايجاد مي‌كنيم. مثلا امام علي عليه السلام مي‌فرمايد:
1- هر كس به دين دوستش است، ببين با چه كسي دوستي.
2- براي ديگران بخواه، آنچه براي خود مي‌خواهي.
4- تنفسي: يك متن را تكثير كرده و به چند نفر مي‌دهيم تا با هم، به طور مداوم و بدون وقفه و تجديد تنفس، آن را بخوانند. افراد در صورت قطع صوت از مسابقه خارج مي‌شوند و كسي كه از همه بيشتر ادامه داد، امتياز مي‌گيرد.
5- شعري: مربي يك مصرع از ابيات معروف را مي‌خواند و از دانش آموزان مي‌خواهد كه مصرع دوم را بخوانند. مانند:
در جواني پاك بودن شيوه پيغمبري است ....................................................................
6- پند آموزي: به كسي كه در مسابقه شركت كرده است مي‌گوييم: در حالي كه با دندان خود چوب يا خودكاري را نگه داشته‌اي، براي هر كدام از دوستان خودت يك جمله پندآموز بگو.
7- پا مرغي: به بچه‌هاي پسر مي‌گوييم: اين مسير را نيم خيز برويد. هر كس زودتر برگشت برنده است.
8- پولكي: به بچه‌ها مي‌گوييم: هر كس توانست اين اسكناس (20 توماني يا 50 توماني) را بالاي سر خود بدون دست نگه دارد و راه برود امتياز دارد يا پول مال خودش است.
9- توپي: افراد كلاس را يكي يكي جلو دانش آموزان آورده و به او مي‌گوييم: توپ را روي يك انگشت يا سر خود نگهداشته و راه برود.
10- تكراري: به هر يك از بچه‌ها مي‌گوييم: اين جمله‌ها را چند بار تكرار كند: «در هر دم زدني مزد و اجري است.‌» يا «از خود تعريف كردن خود ميراندن است.‌» كساني كه موفق شوند، امتياز مي‌گيرند.

بخش دوم: راهنمايي
1- توضيحي: چند نفر از فراگيران را انتخاب كرده و حديث مورد نظرمان را به گونه‌اي كه فراگيران ديگر متوجه نشوند، به آن‌ها مي‌گوييم. سپس از هر كدام از آن‌ها مي‌خواهيم تا با زبان و فهم خود آن مطل ب را براي ديگران توضيح دهند و البته در حالي كه سريعا منظور روايت را نمي‌گويند، سعي كنند از مطلب اصلي نيز فاصله نگيرند.
از اين نوع ميان پرده و سرگرمي مي‌توان براي يادآوري نكات اخلاقي و... استفاده كرد.
2- كارتي: كلمات دو حديث تربيتي را به صورت جداجدا روي چندين كارت نوشته، و به دو نفر از كودكان يا نوجوانان مي‌گوييم: هر كدام از شما كه بخشي از كلمات درهم ريخته را زودتر به يك جمله تبديل كند و براي بقيه بخواند، برنده است. (طي اين مدت، بچه‌ها بگويند: بچين، بچين، زودتر بچين) .
3- ليواني: در كلاس پسرها، مربي مرد يكي از آن‌ها را كف كلاس مي‌خواباند، يك ليوان آب روي پيشانيش مي‌گذارد و آن گاه مي‌گويد: در حالي كه ليوان آب روي پيشانيت قرار دارد، مطلب يا حديث روي ديوار يا تخته را بخوان. در نهايت آب روي لباس او ريخته مي‌شود و شادي دانش آموزان را به ارمغان مي‌آورد. (اين شيوه براي پسرها و با مربي مرد مناسب است) .
4- گروهي: بچه‌ها را به دو گروه تقسيم كرده، به هر گروه يك كارت حديث مي‌دهيم و يك فاصله مكاني را مشخص مي‌كنيم. سپس به آن‌ها مي‌گوييم: آن صندلي يا درخت را كه در فاصله معيني قرار دارد، دور بزنيد، كارت حديث را به نفر جلو صف بدهيد و خودتان به آخر صف برويد. اين كار تا نفر آخر گروه ادامه پيدا مي‌كند و هر گروه كه نفراتش زودتر كار خود را انجام دادند پيروز است.
5- انتقالي: به دانش آموزان مي‌گوييم به صف شوند و حديث يا سخني پندآموز را شنيده و حفظ نمايند. سپس از هر يك از آنان مي‌خواهيم تا حديث يا آن نصيحت را كه شنيده اند بيان كنند. براي آن‌هايي كه درست جواب دادند حديث ديگري را مي‌خوانيم و همين طور ادامه مي‌دهيم تا فقط چند نفر بمانند و يا تا چند مرحله از پيش تعيين شده ادامه مي‌دهيم و افراد برتر را به عنوان برنده معرفي مي‌كنيم.
6- هوشي: در آغاز، يك يا دو اصطلاح فقهي مثل صلاة و حج را از نظر لغوي و اصطلاحي توضيح داده و سپس سؤال مي‌كنيم: رو «ز» چيست؟ شركت كنندگان در مسابقه فكر مي‌كنند منظور ما اين است كه «روزه‌» چيست؟ (بعد مي‌گوييم ما پرسيديم روي «ز» چيست و بدين وسيله نشاط ايجاد مي‌كنيم) .
7- ريسماني: نخي را در دست خود مخفي كرده و به بچه‌ها مي‌گوييم: «هر كي گفت چي تو مشت من است، مي‌دهم به خودش.‌» بچه‌ها هرچه جواب دادند، مي‌گوييم: «نخ، نخ.‌» آن‌ها خيال مي‌كنند كه ما مي‌گوييم: نخير.
8- حروفي: به تعداد حروفي كه يك حديث يا آيه دارد، روي تخته خط مي‌كشيم و از همه دانش آموزان مي‌خواهيم كه هر كدام يك حرف را مطرح كنند. اگر آن حرف در حديث بود، آن حرف را در جاي خودش مي‌نويسيم و اگر نبود، آن شخص از دور خارج مي‌شود. مثلا حديث «الصلاة قربان كل تقي‌» كه 16 حرف دارد، پس از سؤال از بچه‌ها و تكميل خطها به اين صورت در مي‌آيد:
ا ل ص ل ا ة ق ر ب ا ن ك ل ت ق ي
بعد از تكميل حديث، حديث كوتاهتري را انتخاب كرده و از افرادي كه در مرحله اول پاسخ درست داده بودند مي‌خواهيم با انتخاب حروف، حديث بعدي را تكميل كنند. و در مرحله سوم حديث كوتاهتري را انتخاب كرده و از افرادي كه در مرحله دوم پاسخ درست داده بودند مي‌خواهيم تا با انتخاب حروف، حديث سوم را تكميل كنند. افرادي كه در اين مرحله پاسخ آن‌ها درست در آيد تا حديث تكميل شود، جايزه خواهند گرفت.
سه حديثي كه در سه مرحله انتخاب مي‌شود بايد با هم تناسب داشته و در رابطه با موضوع جلسه باشند.
9- ديدني: چند كارت حديث را روي ميز مي‌چينيم. از شركت كننده در مسابقه مي‌خواهيم تا بعد از چند لحظه ديدن، روي خود را برگرداند. يكي از كارت‌ها را جابجا مي‌كنيم. آن گاه از او مي‌خواهيم بگويد كدام بوده است.
10- ترتيبي: يك حديث را به صورت نامرتب روي تخته مي‌نويسيم و با كمك دانش آموزان آن را مرتب مي‌كنيم تا حديث كامل شود.
11- امتيازي: چند كارت حديث را امتيازگذاري كرده، آن‌ها را مخفي مي‌كنيم. 2 تا از كارت‌ها 10 امتيازي و بقيه كارت‌ها كمتر از 10 امتياز دارند. هر كس دو كارت 10 امتيازي پيدا كرد، 20 امتياز داشته و برنده است. البته شرط رسيدن به امتياز ده اين است كه شركت كننده در مسابقه حديث روي كارت را در پنج دقيقه حفظ كند و الا امتيازش باطل مي‌شود.
12- شعري: به دانش آموزان مي‌گوييم: چه كسي مي‌تواند بلافاصله بعد از خواندن اين بيت شعر، اسم سوره و آيه مورد نظر را قرائت كند و چند دقيقه در مورد آن صحبت كند؟
همان ذاتي كه او را نيست اولا نه زائيد و نه او را هيچكس زاد
13- احكامي: به دانش آموزان مي‌گوييم: شخصي وضويش باتل است، اما هيچ يك از موارد زير را انجام نداده است: بول، غائط، غصبي بودن آب و پاك نبودن جاي وضو. پس چرا وضويش باتل است؟ (جواب: دانش آموز دختر است و با تل روي سر وضو گرفته است) .
14- رديفي: بچه‌ها را به دو گروه تقسيم و در دو صف قرار مي‌دهيم، سپس براي هر گروه يك حديث يا جمله تربيتي را قرائت مي‌كنيم. افراد هر گروه بايد يكي پس از ديگري آن جمله را تكرار كنند تا به آخرين نفر برسد. اگر آخرين نفر درست تلفظ كرد برنده است.
15- صفحه اي: يك صفحه كتاب يا برگه مزين به احاديث را به دو نفر نشان مي‌دهيم. هر كس زودتر گفت در اين صفحه چند كلمه وجود دارد، برنده است.
يا براي افراد هر كلاس صفحه‌اي را معين مي‌كنيم و مثلا مي‌گوييم، هركس زودتر بگويد چند حرف نون در اين صفحه وجود دارد، برنده است.
16- حدودي: چشم يكي از دانش آموزان را مي‌بنديم و از او مي‌خواهيم بقيه دانش آموزان را - كه از يك محدوده خاص نبايد خارج شوند - بگيرد. هركس توسط او گرفته شود از گردونه بازي خارج مي‌شود و نفر آخر يا 2 نفر آخر برنده شده و امتياز مي‌گيرند. اگر اين شخص بتواند در 5 دقيقه مسابقه را به پايان برساند، خود او نيز جزء برندگان است و در غير اين صورت برنده نخواهد بود.
17- ديواري: به بچه‌ها مي‌گوييم: با چشم بسته دست خود را به ديوار رو برو بزنيد و برگرديد.
18- نقاشي: از بچه‌ها مي‌خواهيم دو گروه شوند و به آن‌ها مي‌گوييم: هر گروه زودتر تصوير يك انساني كه نشسته و دست هايش را به طرف آسمان بلند كرده و در حال دعا كردن است را نقاشي كند، برنده است. (زودتر و زيباتر نقاشي كردن و از همه بچه‌ها استفاده كردن امتياز دارد) .
19- لهجه اي: اين جمله را روي تابلو مي‌نويسيم: «انباردار ارزني آمد نخودش آمد ماش فرستاديم گندمش ده كه برنج است.‌» و سپس از شركت كننده در مسابقه مي‌خواهيم تا آن را با لهجه بخواند.
20- نمازي: اعداد 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 11، را روي تخته نوشته و سؤال مي‌كنيم: هر يك از اين ارقام چه ارتباطي با نماز دارند.
جواب: 1= نيت، 2= نماز صبح، 3= نماز مغرب، 4= نماز ظهرين، 5= اركان نماز، 6= غير ركن نماز، 7= مواضع سجده، 8= نافله ظهرين، 9، 10، 11.
21- پرشي: به بچه‌ها مي‌گوييم: توپ را بين دو قوزك پاهايتان قرار دهيد و بپريد.
22- كلاغي: مربي بچه‌ها را در يك رديف جمع مي‌كند و به آن‌ها مي‌گويد: اين مسير را كه علامت گذاشته‌ام كلاغ پر برويد، هر كدام از آن‌ها كه تمامي راه را رفت، برنده است و هر كدام در بين راه زمين خورد، بازنده مي‌باشد.
23- زوج و فردي: مربي همه شاگردان را در يك دايره جمع مي‌كند و مي‌گويد: با عدد زوج بنشينيد و با عدد فرد بلند شويد. آنقدر ادامه مي‌دهد تا همه بسوزند و از دايره خارج شوند و به نفر آخر امتياز يا جايزه مي‌دهد.
24- كف دستي: از شركت كننده در مسابقه مي‌خواهيم تا بدون استفاده از انگشتان و با كمك گرفتن از كف دست، خودكار يا ماژيك يا گچ را بر دارد و يك حديث بنويسد.
25- اصطلاحي: درباره چند اصطلاح يا لغت توضيح كوتاهي داده و از شركت كننده مي‌خواهيم بگويد آن چيست، مثل: آدم بي سر و پا (كت) ، سينماي مجاني (خواب) ، بستني (درب)
26- هوشي:
1- آن چه يكي است كه برابر با هيجده ميليون و دويست وپنجاه هزار است؟ جواب: روز قيامت.
18/250/000 = 365 × 50000
2- چاي را با كدام دست هم مي‌زنند؟ جواب: با دست هم نمي‌زنند، با قاشق هم مي‌زنند.
27- كاسه اي: كاسه آبي بر سر دانش آموزان گذاشته و از آن‌ها مي‌خواهيم بدون آنكه كاسه را با دست بگيرند، عرض كلاس را در كمتر از يك دقيقه طي كنند به صورتي كه آب كاسه كمتر از نصف نشود. هر كس در مدت كمتري با بيشترين مقدار آب به مقصد رسيد، امتياز بيشتري دارد.
28- زرگري: به همه دانش آموزان مي‌گوييم: جمله‌اي را با زبان زرگري بگوئيد، مثل: «به نام خدا» «بِ زِ نازا مِ زّ خُ زُ دازا»
29- حديثي: به شركت كننده در مسابقه مي‌گوييم: از بين احاديثي كه مي‌خوانم، 3 تا را در 5 دقيقه حفظ كن و بخوان.
30- هندوانه اي: دست يك نفر را مي‌بنديم و يك هندوانه در اختيارش مي‌گذاريم، اگر تا 10 دقيقه توانست پاره كند و بخورد، برنده است. (در محيط باز و اردوها)
31- حديثي: به يكي از دانش آموزان مي‌گوييم: بين لب و بيني ات يك كاغذ بگذار، از كنار تخته سياه تا آخر كلاس برو و برگرد و يك حديث بخوان، اگر كاغذ نيفتاد برنده اي.
32- كبريتي: چوب كبريتي (خاموش) روي انگشت اشاره هر يك از دانش آموزان به حالت ايستاده قرار مي‌دهيم، به آن‌ها مي‌گوييم از اين طرف كلاس به طرف ديگر بروند. هر كس نتواند با كبريت ايستاده به مقصد برسد، از دور خارج مي‌شود و كساني كه بتوانند، امتياز مي‌گيرند.
33- تكميلي: كشيدن يك شكل را كه اول ناقص است و كم كم كامل مي‌شود شروع مي‌كنيم و در هر مرحله به بچه‌ها مي‌گوييم: اين شكل چيست؟
34- توازني: از چند نفر مي‌خواهيم كه هر كدام يك چيزي را روي سرشان بگذارند و مسيري را بروند. هر كس آن چيز از سرش نيفتاد و زودتر رسيد برنده است.
35- طناب كشي: طنابي را به دانش آموزان داده و به آن‌ها مي‌گوييم: دو دسته شويد و طناب را بكشيد، هر كدام توانستيد طناب را به طرف خود بكشيد، برنده هستيد.
36- كشيدني: به پنج نفر مي‌گوييم: كلمه سلام را يكي پس از ديگري با صداي بلند و يك نفس بكشند. هر كدام از نظر زماني در مدت بيشتري اين كلمه را كشيد، برنده است.
37- دوختني: به بچه‌ها مي‌گوييم: دو دقيقه وقت داريد دكمه‌اي را به لباس خود بدوزيد، كساني كه در اين مدت نتوانند، از دور بازي خارجند؛ اگر چه همه بچه‌ها باشند، و هر كه در مدت تعيين شده زودتر دوخت برنده است.
38- تخم مرغي: به هر يك از دانش آموزان مي‌گوييم: يك تخم مرغ را داخل يك قاشق قرار داده و در مدت 5 ثانيه بنشين و پاشو و در آخرين مرحله بگو: نماز ستون دين است. هر كس موفق شد، امتياز مي‌گيرد.

بخش سوم: ابتدائي
1- زباني: يكي از دانش آموزان را جلو جمعيت مي‌آوريم، كاغذي را روي ميز قرار مي‌دهيم و به او مي‌گوييم: با زبان (نه لب يا دندان) اين كاغذ را بلند كن و جمله‌اي راكه من مي‌گويم، بازگو كن. اگر كاغذ نيفتاد برنده اي. بگو: «خدايا شكرت‌»
2- سوره خواني: يك سوره از قرآن كريم را با لب و بدون صدا مي‌خوانيم و از دانش آموزان مي‌خواهيم كه بعد از پايان كار، بگويند ما چه سوره‌اي را خوانديم و آن گاه بلند بخوانند.
3- دنداني: به كسي كه در مسابقه شركت كرده است مي‌گوييم: در حالي كه با دندان خود چوب يا خودكاري را نگه داشته‌اي، خلاصه و يا نتيجه درس گذشته را براي دوستان خود بيان كن.
4- يافتني: كلمات حديث يا سخني آموزنده را جداجدا روي كارت هائي نوشته و آن‌ها را در چند جاي مختلف پنهان مي‌كنيم و از بچه‌ها مي‌خواهيم با پيدا كردن و كنار هم گذاشتن اين كارت‌ها، سخن يا حديث را بخوانند و يا پس از پيدا كردن كارت‌ها، طوري بايستند و كارت خود را مقابل خود بگيرند كه بقيه بچه‌ها بتوانند آن حديث را بخوانند. در اين مسابقه بايد به تعداد كارت‌ها، افرادي را به يافتن حديث فرستاد.
5- حديث يابي: در فضايي باز چندين كارت حديث را از قبل مخفي كرده و يك نمونه از آن‌ها را در دست نگه مي‌داريم. سپس همه بچه‌ها را رها كرده و مي‌گويم: هر كس توانست 3 تا از اين كارت‌ها را بياورد، جايزه (يا هديه و يا امتياز) مي‌گيرد.
6- تابلويي: روي يك تابلو ترجمه حديثي را به صورت كامل و با نقطه مي‌نويسيم. همان متن را بدون نقطه در كاغذ يا تابلو ديگري نوشته و از يك نفر كه نوشته با نقطه را نمي‌بيند مي‌خواهيم تا آن متن را بخواند. اگر درست خواند، برنده است و هرگاه اشتباه كرد، بچه‌ها كه از روي تابلو نگاه مي‌كنند، مي‌گويند: غلط‌اي غلط.
7- چشم بندي: به بچه‌ها مي‌گوييم: چشم‌ها را ببنديد و با چشم بسته اين حديث را همراه من تكرار كنيد؛ به طرف چپ سه بار، به طرف راست سه بار، بالا و پايين هر كدام 5 بار.
منظور از تكرار احاديث اين است كه حديث‌ها را حفظ شوند.
8- نمازي: از شركت كنندگان در مسابقه مي‌پرسيم: آيا نماز باتل باطل است؟ و پس از پاسخ آن‌ها مي‌گوييم: تل از مبطلات نماز نيست.
9- نوشتني: چشم‌هاي دانش آموزي را مي‌بنديم و از او مي‌خواهيم كه پاي تابلو رفته و يك حديث دو كلمه‌اي را كه ما مي‌گوييم بنويسد. از يكي دو نفر مي‌خواهيم بيايند و اين كار را بكنند. بچه‌ها به خط آن‌ها مي‌خندند و در كلاس شادي ايجاد مي‌شود.
10- دايره اي: روي تابلو يك دايره مي‌كشيم و به شركت كننده در مسابقه مي‌گوييم: براي اين دايره چشم و دهان و بيني بگذار.
يا به او مي‌گوييم: با چشمان بسته يك دايره بكش و چشم، گوش، بيني و دهان برايش بگذار.
اين ميان پرده براي كودكان پيش دبستاني نيز مناسب است.
11- اكتشافي: فردي را به بيرون از كلاس مي‌فرستيم، چيزي را از كلاس جابجا كرده و يا شيئي را در كلاس مخفي مي‌كنيم و يا به صورت توافقي با بچه‌ها چيزي را مورد نظر قرار مي‌دهيم. سپس آن فرد را صدا مي‌زنيم تا به كلاس آمده و شيي ء مورد نظر را پيدا كند. ما نيز با نوك قلم به ميز مي‌كوبيم. هر چه او از شيي ء مورد نظر دورتر شود محكم‌تر مي‌كوبيم و هرچه نزديك‌تر شود آهسته‌تر مي‌كوبيم و بدين وسيله او را در پيدا كردن آن شيي ء ياري مي‌دهيم. در صورتي كه در زمان معين به نتيجه رسيد، برنده خواهد بود.
12- دكمه اي: به شركت كننده در مسابقه مي‌گوييم، ظرف چند ثانيه تعداد مشخصي از دكمه‌هاي لباسش را با همه انگشت‌ها باز و بسته كند.
اين تنوع براي كلاس پسران مناسب است.
13- ذكري: به شركت كننده در مسابقه مي‌گوييم، با دهان بسته يك ذكر بگويد.
14- گرفتني: يكي كمتر از تعداد دانش آموزان شركت كننده در مسابقه، روي زمين دايره مي‌كشيم. مثلا براي 10 نفر، 9 دايره مي‌كشيم و از آن‌ها مي‌خواهيم بعد از پيمودن مسير تعيين شده، هر نفر يك دايره را اشغال كند. هركس ديرتر رسيد سوخته است.
15- مشورتي: بچه‌ها را به دو گروه تقسيم مي‌كنيم و دو دقيقه فرصت مي‌دهيم تا درباره ساختن يك شكل كه ما آن را پيشنهاد مي‌دهيم، مشورت و تمرين كنند. سپس در عرض يك دقيقه هر گروه كه زودتر آن شكل را بسازد برنده است. (مثلا: آرم جمهوري اسلامي يا شكل خورشيد)
16- هوشي:
- به چهارمين روز هفته چهارشنبه بگويند صحيح است يا چارشنبه؟ جواب: سه شنبه.
- شكارچي تيري شليك كرد و كبوتري را مورد هدف قرار داد. آيا خوردن جوجه شكم او حلال است يا حرام؟ جواب: تخم دارد نه جوجه.
- كداميك از دو جمله زير صحيح‌تر است (است يا هست؟)
زرده تخم مرغ سفيد است.
زرده تخم مرغ سفيد هست.
17- رياضي:
يكي از دانش آموزان را انتخاب كرده و از او مي‌پرسيم:
- فردي ادعا مي‌كرد: سي صد عدد پنج رقمي است. چگونه اين سخن صحيح است؟ جواب: منظور عدد 30100 است كه به شكل شماره تلفن و با تفكيك 30 و 100 (100/30) آن را خوانده است.
- اگر مربي شما بگويد اين سه حديث را بگير و هر نيم ساعت يكي را حفظ كن، چقدر طول مي‌كشد كه اين سه حديث را براي حفظ كردن بگيري؟ جواب: يك ساعت
- مربي با 40 شاگرد براي مسابقه حفظ قرآن و حديث وارد كلاس شد. موقع مسابقه چهارده نفر از آن‌ها در مسابقه شركت كردند. بقيه كجا رفتند؟ جواب: به صورت چهار گروه 10 نفره در مسابقه شركت نموده اند و مجموع آن‌ها 40 نفر مي‌شود و بقيه‌اي وجود ندارد.

18- تمركزي: يكي از بچه‌ها را به انتخاب خودشان جلو دانش آموزان آورده و يك توپ به او مي‌دهيم و مي‌گوييم: اين توپ را چند دقيقه روي پيشانيت نگه دار.
19- نمازي: شماره تلفن خدا چيست؟ جواب: نمازهاي يوميه 24434
20- شمارشي: به شركت كنندگان در مسابقه مي‌گوييم: چشم هايتان را ببنديد و سريع بگوئيد دكمه‌هاي لباستان چند تا است؟
21- گلبرگي: چند نفر از بچه‌هاي شيطون كلاس را جلوي دانش آموزان مي‌آوريم و مي‌گوييم همه گردنشان را پائين و دست هايشان را عقب بگيرند. در اين صورت به شكل گل مي‌شوند.
22- برعكسي: بچه‌ها را به صف كرده و از آن‌ها مي‌خواهيم كه بر عكس دستور ما انجام دهند؛ مثلا وقتي مي‌گوييم بنشين، بايد برخيزند و وقتي مي‌گوييم: پاشو، بايد بنشينند. كساني كه درست عمل نكنند از دور خارج مي‌شوند و نفر آخر جايزه مي‌گيرد.
23- سطلي: در اين بازي، براي هر گروه دو يا سه نفري، سطلي تهيه كرده و به دست آن‌ها يك كاسه مي‌دهيم و از آن‌ها مي‌خواهيم در مدت 2 دقيقه سطل را پر از آب كنند و هر بار كه مي‌خواهند كاسه آب را داخل سطل بريزند، يك حديث بيان كنند، يا يك يت شعر بخوانند. اگر حديث حفظ نبودند، به كمك مربي به آن‌ها ياد داده مي‌شود و سپس مي‌گويند. هر گروه كه در وقت كمتري سطل را پر كرد، برنده است. گروه‌هاي شركت كننده در مسابقه مي‌توانند كار را با هم شروع كنند و بهتر است اجراي كار آن‌ها به صورت يكي پس از ديگري باشد.
24- حركتي: افراد را به گروه‌هاي دو نفره تقسيم كرده و به يك نفر از هر گروه مي‌گوييم: بدون حرف زدن و با حركات بدن (پانتوميم) يك شغل را به دوستت معرفي كن. در صورتي كه دوست او بتواند شغل مورد نظر را بگويد، آن گروه امتياز مي‌گيرد.
25- فوتي: يك توپ پينگ پنگ را روي ميز گذاشته، به چند نفر از بچه‌ها مي‌گوييم پاي ميز بيايند و چند وسيله را روي ميز در فواصل معين مي‌چينيم، از بچه‌ها مي‌خواهيم با فوت كردن به توپ، جهت معيني براي آن مشخص كنند تا با وسائل روي ميز برخورد نكند.
26- كاغذي: روي تكه كاغذي حرف «خ‌» نوشته مي‌شود و مربي آن را در دست خود جاي مي‌دهد و سپس به بچه‌ها مي‌گويد: چه چيزي در دست من قرار دارد؟ بچه‌ها هر چه مي‌گويند، مربي مي‌گويد: خ خ خ و آن‌ها خيال مي‌كنند مربي مي‌گويد: خير.
27- نمايشي: يك نمايش به صورت پانتوميم (حركات بدون صدا) انجام مي‌دهيم و به شركت كننده در مسابقه مي‌گوييم: بگو من چكار كردم. مثلا انجام وضو را به اين صورت نمايش داده و درباره آن سؤال مي‌كنيم.
28- قرآني: سؤال مي‌كنيم كه: حرف اول و آخر قرآن چيست؟ به دو صورت مي‌توانند جواب دهند:
1- «قاف‌» اولين حرف و «نون‌» آخرين حرف است.
2- «ب‌» اولين حرف شروع قرآن و «س‌» آخرين حرف قرآن در سوره «ناس‌» مي‌باشد.
29- تنفسي: به شركت كننده در مسابقه مي‌گوييم: مسافتي را با گفتن جمله «اي شيطان برو» بدون قطع صدا و به مدت چند دقيقه طي كن.
30- آبشاري: يك نفر را روي صندلي مي‌نشانيم، يك نفر كوچكتر را روي گردنش مي‌نشانيم به شكلي كه دست هايش را به صورت‌اي كلاه دار بگيرد، نفر سوم سر خود را روي دامن شخصي كه روي صندلي نشسته مي‌گذارد، نفر چهارم مي‌خوابد و سرش را روي دامن شخصي كه نشسته مي‌گذارد، نفر پنجم هم مي‌خوابد و سرش را روي پاي نفر چهارم و به همين ترتيب آبشاري از گوشت مي‌سازيم. به بقيه بچه‌ها مي‌گوييم اين چه كلمه‌اي است؟ جواب: كلمه آبشار درست مي‌شود.
31- نقاشي: دست‌هاي شركت كنندگان در مسابقه را از پشت سر مي‌بنديم و مي‌گوييم با مداد و دهان روي كاغذ نقاشي بكشند.
32- دعائي: يك دعاي بدون نقطه بگو. جواب: اللهم صل علي محمد و آل محمد.
2- به يكي از نوجوانان مي‌گوييم يكي از اعمال بدون نقطه نماز را انجام بده؟ جواب: ركوع
33- نمازي: زهرا و زهره در نماز با هم بين 1 و 2 شك كردند. زهرا نمازش صحيح بود ولي زهره نمازش را شكست و از اول خواند. چرا؟ جواب: زهرا نماز مستحبي مي‌خواند.
34- ميوه اي: چند سيب آويزان مي‌كنيم و به چند نفر مي‌گوييم بدون استفاده از دست بخورند. هر كس تا 5 دقيقه بيشتر سيب خورد، برنده است.
35- بستني: پاي چپ و دست چپ يكي را با پاي راست و دست راست ديگري مي‌بنديم. دو نفر ديگر را نيز همينطور مي‌بنديم. اين چهار نفر در قالب دو گروه دو نفري بايد مسافتي را طي كنند و برگردند. هر كدام از دو گروه كه زودتر برگشت، برنده است.
36- بي زباني: به دو نفر مي‌گوييم: بدون كمك زبان در حضور بچه‌ها با هم صحبت كنيد.
37- تقليدي: مربي از دانش آموزان مي‌خواهد كه هر كاري كه او كرد، بقيه از او تقليد كنند، مثلا اگر وضو گرفت، درس خواند، نماز خواند و... ، آن‌ها نيز همان كار را انجام دهند. هر كس خلاف اين انجام داد، از دور خارج مي‌شود.
38- سكوتي: مربي به بچه‌ها مي‌گويد: تا پنج دقيقه هيچ كس صحبت نكند، هر چه من گفتم شما جواب ندهيد، هر آنچه خواستم انجام ندهيد، سكوت مطلق باشد. هر كس حرف زد از دور خارج مي‌شود و فرد يا افرادي كه در آخر مي‌مانند، امتياز مي‌گيرند.
39- صداي چي: عمو زنجير باف! بله، زنجير مرا بافتي؟ بله، پشت كوه انداختي؟ بله، بابا.... با صداي چي؟ سوره كوثر را همه با هم مي‌خوانند.
40- دوستي: چشم يكي از شاگردان را بسته و به او مي‌گوييم: با چشم بسته دوستت (علي) را در بين بچه‌ها كه ايستاده اند و حركت نمي‌كنند شناسايي كن.
41- حدسي: چشم فرد مورد نظر را بسته و دوستان او را جابجا كرده و از هر يك مي‌خواهيم فقط (كلمه اي) بيان كنند و فرد شركت كننده در مسابقه بايد نام دوست خود را حدس بزند.
42- تشخيصي: عده‌اي از بچه‌ها را انتخاب كرده، چشم آن‌ها را مي‌بنديم و اشياء مختلفي را جلوي آن‌ها قرار مي‌دهيم. هر كدام كه بتوانند تمام موارد را درست حدس بزنند، برنده مي‌شوند.
43- اشعاري: مربي با بچه‌ها بازي مي‌كند، بدين صورت كه به بچه‌ها مي‌گويد: يك دايره به صورت گل درست كنند، خود مربي هم در بين آن‌ها است و شعر: ما گليم، ما سنبليم، ما بچه‌هاي بلبليم، باز مي‌شيم، بسته مي‌شيم، باز مي‌شيم، بسته مي‌شيم، اگر به ما آب ندهند، خشك مي‌شيم، خشك مي‌شيم، را مي‌خوانند و مانند گل باز و بسته مي‌شوند. و وقتي كه به جمله اگربه ما آب ندهند... مي‌رسند، پژمرده شده و خود را روي چمن‌ها رها مي‌كنند و مربي به آن‌ها كمي آب مي‌دهد يا بر روي آن‌ها آب مي‌پاشد و آن‌ها دوباره بلند مي‌شوند و باز مي‌شوند.
44- بويايي: مقداري ميوه يا غذا تهيه كرده، چشم افراد را مي‌بنديم و از آن‌ها مي‌خواهيم كه با چشم بسته و با كمك گرفتن از حس بويايي، نوع ميوه يا غذا را مشخص كنند.
ادامه دارد...
پي نوشت:
1) مبلغان، ش 26.
2) همان، ش 27 و 28.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره31.