محسن الويري
رهنمودهايي براي اجراي فعاليت هاي تبليغي
شايسته است كه دانشجودر اولويت كار تبليغي قرار گيرد زيرا از مهمترين گروه هاي اجتماعي هستند، آينده جامعه در دست آن هاست و زمينه حق پذيري در اين قشر بيش از ديگران است و باورهاي موروثي باطل و خرافي در آنها رسوخ كمتري دارد.
در شماره پيش در باره «معيارها و رهنمودهايي در زمينه برنامه ريزي تبليغي» سخن به ميان آمد و در اين شماره، رهنمودهايي درباره مرحله اجراي فعاليت تبليغي تقديم حضور مي شود.
همان گونه كه خوانندگان عزيز مطّلع هستند، ساختار و مطالب اصلي اين سلسله مقالات از كتاب «تجربه المنتدي في العمل الدعوي» اخذ شده است.
مطالب اين شماره نيز بر گرفته از فصل سوم كتاب با عنوان «ضوابط و توجيهات في اقامه الانشطه» (صص 37 تا 89) مي باشد. با توجّه به طولاني بودن نسبي اين فصل بخش هايي از متن كه تناسب زيادي با محيط تبليغي ايران ندارد، حذف شده است و در پاره اي از جملات نيز متناسب با محيط ايران تغييرات و افزايش هايي صورت گرفته است.
از ويژگي هاي مطالب مطرح شده در اين قسمت اين است كه ضمن ارتباط با نهادهاي رسمي متولّي تبليغ ديني، داراي مطالبي است كه به فعاليت هاي برخي نهادهاي ديگر از جمله نهادهاي نمايندگي ولي فقيه در دانشگاه ها نيز ارتباط مي يابد.
عناوين اصلي ترين مطالب حذف شده عبارت است از: شرايط انتخاب نماينده براي يك سازمان تبليغي و وظايف او؛ تبليغ براي مسيحيان؛ تبليغ در ميان بت پرستان و بي دينان؛ اهتمام به تازه مسلمانان؛ ساختن دبيرستان ها، مدارس عالي و دانشسراها.
فعاليت هاي مؤسسه اي بزرگ مانند المنتدي الاسلامي مي تواند بسيار متنوّع و متعدد و شامل زمينه هاي تبليغي، آموزشي، اجتماعي، اطلاع رساني و ارتباطاتي باشد كه هر يك به نوبه خود فعاليت ها و اقدامات متعددي را در برمي گيرد. هر يك از اين زمينه ها، معيارها و رهنمودهايي خاصّ خود دارد كه ما ذيلاً آن را در چهار دسته مورد بررسي قرار مي دهيم.

بخش اول ـ فعاليت هاي تبليغي
يكم ـ انتخاب مبلّغان
مبلّغان نقش اصلي را در موفقيت تمامي فعاليت هاي سازمان تبليغي برعهده دارند و اهتمام به آن ها، اهتمام به همه فعاليت هاي سازمان به شمار مي آيد.
با توجّه به اين نكته لازم است در انتخاب مبلّغ دقّت زيادي مبذول داشته شود و پيشنهاد مي شود بيش از يك نفر به يك منطقه اعزام شود تا كوتاهي و اشتباه كاهش يابد. ضرورت دارد سازمان پيش از اعزام مبلّغ، خود بر قابليت و توانائي مبلّغ در ميدان عمل وقوف يابد و تنها به تأييد اين و آن بسنده نكند. توصيه مي شود پيش از عقد قرارداد اصلي با مبلّغ، وي مدّتي به كار آزمايشي كه نبايد كمتر از سه ماه باشد، بپردازد.

1 ـ شرايط انتخاب مبلّغان
مبلّغان منتخب بايد از شرايط زير برخوردار باشند:
الف ـ برخورداري از اعتقادات سالم.
ب ـ التزام به رفتار اسلامي.
ج ـ شايستگي و قابليت علمي و تبليغي (مثلاً برخي جزءهاي قرآن كريم را حفظ باشد، به اندازه نياز مسائل شرعي را بداند، انگيزه و اشتياق تداوم علم آموزي و كسب علم داشته باشد، روحيه تبليغي داشته باشد) اين شرط بر حسب اوضاع منطقه مي تواند از شدّت و ضعف برخوردار باشد.
د ـ تسلّط بر زبان محلي، در صورتي كه نوع تبليغ، تبليغ ميداني باشد.
ه ـ سلامت بدن و نداشتن نقص عضوي كه مانع فعاليت باشد.
و ـ توانايي تدريس و انتقال مطالب.
ز ـ كنار گذاشتن ديگر كارها و اشتغال تمام وقت به كار تبليغ.
ح ـ عدم مشاركت در احزاب سياسي تا مواضع سياسي حزب به پاي سازمان تبليغي و يا برعكس نهاده نشود.
ط ـ نبود موانع اجتماعي مانند منسوب بودن مبلّغ به قبيله اي كه بين آن قبيله و قبيله ميزبان اختلاف است.
ي ـ توانايي انجام وظايف تبليغي.
ك ـ موفق شدن در آزمون كتبي و شفاهي و مصاحبه.
از ياد نبايد برد كه موفقيت كار تبليغي در گرو انتخاب مبلّغان شايسته است.

2 ـ وظايف اصلي مبلّغان
طبيعي است بعد از انتخاب مبلّغان، وظايف اصلي آن ها بر حسب اماكن مختلف و تفاوت توانمندي هاي آنان تفاوت مي كند ولي مهم ترين اين وظايف را مي توان به شرح زير برشمرد:
الف ـ هدايت مردم و آموختن امور ديني به آن ها
ب ـ تربيت مسلمانان براي رعايت اصول اسلام و قواعد آن
ج ـ بر حذر داشتن مسلمانان از گرايش هاي انحرافي
د ـ امامت نمازهاي واجب و ايراد خطبه نماز جمعه
ه ـ تشكيل حلقه هاي حفظ قرآن براي بزرگسالان و كودكان
و ـ تشكيل دروس ثابت علمي
ز ـ تشكيل جلسات سخنراني در دانشگاه ها و مدارس و ديگر اماكن عمومي
ح ـ به راه افتادن و سر زدن به قسمت هاي مختلف و تشكيل كلاس هاي عمومي و اختصاصي تبليغي در جاهاي مختلف
ط ـ ارسال گزارش هاي مناسب و مورد نياز سازمان از محيط تبليغي
تذكر اين سه نكته ضروري به نظر مي رسد:
1 ـ در مواردي كه در يك منطقه بيش از يك نفر به كار تبليغي مي پردازند، بايد كسي را كه از نظر علمي و مديريت برتر از آن ها باشد، به عنوان ناظر بر آن ها برگزيد. در صورتي كه تعداد مبلّغان يك سازمان بسيار زياد باشد، بايد يك مسؤول كل تبليغي در منطقه انتخاب كرد كه او بر فعاليت ناظران نظارت كند و زير نظر هر ناظر نيز حداكثر تا ده مبلّغ مشغول خدمت باشند.
2 ـ لازم است سازمان اعزام كننده مبلّغ، انواع كاربرگ هاي لازم براي پيگيري فعاليت مبلّغان را از جنبه هاي مختلف تهيه نمايد.
3 ـ همچنين لازم است سازمان اعزام كننده مبلّغ از طريق گردهمايي هاي دوره اي علمي و تبليغي و تربيتي توجّه لازم به نيازها و مسائل اين مبلّغان به عمل آورد و براي برطرف كردن آن بكوشد.

دوم ـ انتخاب نماينده سازمان در منطقه
براي اين كه برنامه هاي سازمان تبليغي به دقّت و تحت اشراف دقيق صورت پذيرد، بايد نماينده اي تمام وقت و ساكن منطقه و داراي شرايط مورد نظر و با وظايف معين انتخاب كرد و كليه كارهاي اداري را به او واگذار نمود. كليه پيگيري ها و ارتباط سازمان و مبلّغ از طريق اين نماينده انجام مي شود.

سوم ـ بررسي تشكيل مراكز اسلامي
مراكز اسلامي به ويژه در دراز مدّت اهمّيت زيادي در گسترش دعوت اسلامي دارند.
بنابراين ايجاد اين مراكز نيازمند مطالعات و بررسي هاي ابتكاري و دقيق مي باشد تا بتوان مركزي در جاي خوب و مهم و به دور از مراكز خطر مانند دفاتر فرق ضاله و برخوردار از امكانات جانبي مانند مسجد، دفتر مديريت، ساختمان آموزشي، كتابخانه و... بنا نهاد.

چهارم ـ توجّه به تبليغ در ميان دانشجويان
دانشجويان از مهمترين گروه هاي اجتماعي هستند، آينده جامعه در دست آن هاست و زمينه حق پذيري در اين قشر بيش از ديگران است.
باورهاي موروثي باطل و خرافي در آنها رسوخ كمتري دارد.
شايسته است كه در اولويت كار تبليغي قرار گيرند.
نكاتي كه بايد در اين نوع فعاليت تبليغي مورد توجّه قرار گيرد چنين است:
1 ـ اهمّيت پيوند دادن دانشجويان به سنت هاي درست پيشين و ايجاد محبت نسبت به آن ها و تشويق آن ها به بررسي سيره سلف صالح و جنبه هاي برجسته زندگي آن ها
2 ـ تمركز ويژه بر آموزش مسائل اعتقادي و واجبات شرعي و محاسن دين اسلام و مقاصد بلند آن
3 ـ تناسب فعاليت هاي تبليغي با كليه خواسته هاي روحي و عقلي و جسمي دانشجويان
4 ـ تمركز بر دانشگاه ها و مدارس و دانشسراهايي كه تعداد دانشجويان مؤمن و معتقد در آن زياد است
5 ـ اهتمام به مصون كردن دانشجويان از شبهاتي كه مخالفان مطرح مي كنند
6 ـ تكيه بر گفتگو به عنوان ابزاري مهم باري اقناع و پرهيز از سخن گفتن يك طرفه
7 ـ تلاش براي ايجاد ارتباط بين دانشجويان و مبلّغان خارج از محيط آموزشي و نيز ايجاد ارتباط بين دانشجويان مؤسسات مختلف
8 ـ توجّه خاص به دانشجويان پيشتاز و پيشرو كه نقش رهبري براي ديگر دانشجويان را دارند
9 ـ لزوم توجّه به دانشجويان برتر و تشويق مادي و معنوي آن ها
10 ـ تنوّع بخشيدن به فعاليت ها و برنامه ها به گونه اي كه دانشجويان امكان انتخاب برنامه اي متناسب با نيازها و تمايلات خود را داشته باشند.
از جمله فعاليت ها و برنامه هايي كه اجراي آن در محيط هايي دانشجويي پيشنهاد مي شود چنين است: حلقه هاي قرآني، دروس علمي، سخنراني ها و سمينارهاي فرهنگي، دوره هاي آموزش مسائل شرعي، دوره هاي آموزش مسائل مهارتي مانند استفاده از رايانه، روش سخنراني، روش تحقيق و مانند آن، دروس تقويتي، اردوها و گرده همايي هاي تبليغي، پايگاه هاي تابستاني، مسابقات متعدد، ايراد برخي خطبه ها و دروس در مسجد، تأسيس كتابخانه و نوارخانه صوتي و تصويري
11 ـ تشكيل اتحاديه ها و جمعيت هاي دانشجويي و سوق دادن آن ها به سوي فعاليت هاي مورد نظر و اجراي برخي فعاليت ها از طريق آن ها و حمايت مالي از آن ها در اين مسير
12 ـ در دانشگاه هايي كه فعاليت سياسي رواج دارد، مبلّغ بايد از حمايت يكي از طرفين اجتناب كند.

پنجم ـ توجّه به تبليغ در ميان اقشار فرهنگي و تحصيل كرده
قشر تحصيل كرده چون رهبري فكري جامعه را در اختيار دارد، از اهمّيت خاصّي برخوردار است و توجّه به اين قشر از راه هاي زير امكان دارد:
1 ـ شناسايي عناصر فرهنگي و شايسته دعوت از سوي مبلّغان با تشخيص گرايش ها و تخصص هاي آن ها براي تسهيل ايجاد ارتباط با آن ها
2 ـ فراهم آوردن ابزارهاي لازم براي فهم اسلام به زبان و به گونه اي كه آن ها اسلام را بفهمند (مانند كتاب و نوار كاست و نوار ويدئو و مجله)
3 ـ تشكيل جلسات سخنراني كه تحصيل كرده هاي برجسته مانند اساتيد دانشگاه و متفكّران و پزشكان در آن شركت نمايند
4 ـ دعوت از سخنرانان براي ايراد سخنراني براي اين قشر در موضوعات مهم
5 ـ شركت دادن آن ها در فعاليت هاي تبليغي براي بهره گيري از امكانات و توانايي هاي آن ها و افزودن روحيه تعامل آن ها با فعاليت هاي اسلامي و افزايش دامنه دوستداران دعوت اسلامي
6 ـ تبريك به مناسبت عيدين [فطر و قربان] و مناسبت هاي اجتماعي و همدردي با آن ها در بحران ها و مصائب از طريق ديدار حضوري، ارسال نامه و كارت و يا حتّي تماس تلفني
7 ـ تلاش براي تأسيس اتحاديه ها و انجمن ها و جمعيت هاي ويژه آن ها و هدايت آنها به گونه اي كه از انجمن هاي غير ديني متمايز باشد و تلاش براي فعال كردن نقش اجتماعي آنها
شايسته است بر ضرورت صبر و سعه صدر و بزرگ منشي در برخورد با اين قشر تأكيد شود و با توجّه به اين مسأله مبلّغاني كه براي اين نوع فعاليت تبليغي برگزيده مي شوند بايد توانايي برخورد علمي و فكري و اجتماعي با اين قشر را داشته باشند.
ششم ـ توجّه به تبليغ براي زنان مسلمان و تربيت آن ها
توجّه به برنامه هاي تبليغي ويژه زنان از خلال برنامه هاي زير ممكن است:
ايجاد مراكزي براي حجاب اسلامي و ايجاد جو تبليغي براي آن، بررسي نيازهاي منطقه در زمينه نيازهاي زنان، تأسيس انجمن ها و جمعيت هاي ويژه زنان مطابق ضوابط شرعي.
در تبليغ براي زنان التزام به ضوابط شرعي ضرورت تام دارد مانند رعايت حجاب، منع اختلاط ميان زن و مرد، پرهيز از خلوت با نامحرم.

هفتم ـ دوره هاي آموزش مسائل شرعي
اين دروس شامل دروسي مانند قرآن كريم و علوم قرآني، تفسير، حديث و علوم حديث، عقايد، فقه و اصول، فقه الدعوه و اصول آن، سيره نبوي، اخلاق و آداب اسلامي مي باشد.
براي راه اندازي اين دوره ها به نكات زير بايد توجّه كرد:
تعيين زمان و مكان مناسب، شناخت نوع و تعداد شركت كنندگان در دوره، اطلاع از هزينه هاي مورد نياز، ثبت كليه نيازهاي دوره و تلاش براي فراهم آوردن آن ها پيش از شروع دوره، تعيين دقيق مقررات شركت در دوره و ابلاغ آن به افراد ذيربط، قرار دادن دوره در يك چارچوب علمي كلي تر، برگزاري آزمون و سنجش ميزان موفقيت دوره.

هشتم ـ كاروان هاي تبليغي
اين كاروان ها را با هدف نشر اسلام و آموزش مردم مي توان به اطراف شهرها و روستاها اعزام كرد. در اين كاروان ها غير از مبلّغ ديني، مي توان از پزشك، مهندس كشاورزي و دام پزشك نيز دعوت به مشاركت كرد تا به كمك مردم و حل مشكلات آن ها بپردازند و گاه نيز مي توان به توزيع مواد غذايي، لباس، بذر به ويژه در مناطق فقير نشين پرداخت.

نهم ـ ترجمه كتب
هدف ترجمه نزديك كردن علوم اسلامي به غير عرب زبانان و آموزش اركان اسلام و قواعد و آداب آن است. در مسأله ترجمه توجّه به موارد زير پيشنهاد مي شود:
رعايت فرهنگ مخاطبان و اوضاع و احوال اجتماعي، تبليغي، سياسي و امنيتي مخاطبان در انتخاب متن و مؤلفان، تكيه بر كتاب هايي كه دامنه استفاده بيشتر دارند.

دهم ـ ساختن مساجد
جايگاه بلند مسجد در اسلام بر كسي پوشيده نيست و اين فخر براي مسجد بس كه ساخت آن ـ به استناد آيه 18 سوره مباركه توبه ـ دليل ايمان است.
مسجد اصلي ترين و مهم ترين پايگاه دعوت است.
لذا امام مسجد بايد شخصيتي فعال باشد كه خود را محدود به داخل مسجد نكند و به محله هاي اطراف مسجد نيز سر بزند.
در مساجد روستا، به قري و قصبات اطراف نيز سركشي كند. شايسته است كه حتي المقدور امام مسجد از مبلّغان طرف قرارداد با سازمان تبليغي باشد.

مبلّغ و ساختن مسجد
يك مبلّغ براي ساختن مسجد بايدبه نكات زير توجّه نمايد:
1 ـ انتخاب مكان مناسب با رعايت تناسب جمعيت
2 ـ مشخص كردن نياز منطقه به مسجد و در نظر گرفتن فاصله نزديك ترين مسجد به آن
3 ـ تعيين ناظر قابل اعتماد كه مسؤول پيگيري باشد
4 ـ انتخاب پيمانكاري كه به توانايي مشهور باشد
5 ـ تعيين دقيق نقشه مسجد
6 ـ تعيين و برآورد هزينه
7 ـ برآورد مدّت زمان مورد نياز براي ساخت
8 ـ تعيين و شناخت دقيق راه هاي قانوني و موانع قانوني و حركت دقيق در چارچوب قانون تا به دخالت عناصر غير معتقد و مخالف به بهانه هاي قانوني نيانجامد
9 ـ زمان بندي مراحل اجرا
ساختن كلاس هايي متصل به مسجد براي حفظ قرآن و تدريس علوم شرعي
در برخي مناطق به هر علّتي والدين اجازه حضور فرزندان خود در مساجد را نمي دهند. 1
در اين مناطق بايد كلاس ها را متصل به مسجد ساخت و در طراحي اين كلاس ها بايد به جداسازي بخش بانوان از آقايان، نور كافي براي كلاس، تهويه، بهداشتي بودن و دوري از مناطق پر سر و صدا دقّت كرد.

وظايف امام مسجد
امام مسجد مي تواند به ايفاي يك نقش حياتي بزرگ دست زند كه مهم ترين آن به شرح زير است:
1 ـ امامت نمازگزاران در نمازهاي جماعت.
2 ـ آموزش مردم به ويژه در مسائل اعتقادي، طهارت و نماز.
3 ـ تفقد نمازگزاران و پرسش از كساني كه مدتي در نماز شركت مي كردند و اكنون شركت نمي كنند.
4 ـ مشاركت در خوشي ها و ناخوشي هاي آن ها در چارچوب شرع.
5 ـ بررسي دقيق منطقه و شناخت خانواده هاي مهم و سرشناس.
6 ـ شناخت مؤمنين و متشرعين.
7 ـ شناخت افراد اهل منكرات و تنظيم نحوه برخورد متناسب با هر يك از آن ها.
8 ـ برنامه ريزي تبليغي و تربيتي سالانه يا فصلي.
9 ـ آماده سازي نمازگزاران براي همكاري در مراحل تهيه و اجراي اين برنامه ها.
10 ـ تشويق و واداشتن نمازگزاران به ديد و بازديد از هم و تلاش براي حل مشكلات هم ديگر و كنار گذاشتن كدورت ها و آشتي دادن طرفين دعوا و عيادت از بيماران و مانند آن.
11 ـ پيگيري و نظارت بر امور مسجد و تلاش براي فراهم آوردن ابزارهاي لازم براي موفقيت برنامه ها و فعاليت هايي كه در آن اجرا مي شود.
12 ـ انتخاب مؤذن امين وقت شناس با صداي خوش. (اگر مؤذن داراي صلاحيت لازم براي امامت نماز در صورت غيبت امام باشد، بسيار مناسب است.)
13 ـ نظارت بر كتابخانه مسجد و تنظيم برنامه هاي تبليغي و تربيتي براي مراجعه كنندگان.
14 ـ پيگيري روزنامه ها و تحقيقات و سمينارهاي مربوط به مساجد و بهره گيري از آن ها براي بهبود وضع مسجد.

بخش دوم ـ فعاليت هاي آموزشي
اول ـ حلقه هاي حفظ قرآن كريم
معيارها و رهنمودها:
1 ـ اقدامات مربوط به راه اندازي و افتتاح حلقه
الف ـ بايد تلاش كرد كه حتي المقدور درخواست تشكيل حلقه حفظ از طرف خود اهالي ارائه شود تا زمينه خوبي براي تداوم كار و مشاركت مردم در حل مشكلات احتمالي و تهيه امكانات و تداركات فراهم آيد.
ب ـ پيش از تشكيل حلقه، حتي المقدور فهرست اوليه اي از داوطلباني كه تعداد آن ها از 35 و سن آن ها از 7 سال كمتر نباشد تهيه شود.
ج ـ انتخاب مكان مناسب داراي نور خوب و بهداشتي و....
د ـ تشكيل كميته اي از مردم منطقه براي تشويق صاحبان نفوذ براي شركت در دوره ها و حمايت برگزار كنندگان حلقه.
2 ـ شرايط تعيين مدرس در حلقه هاي حفظ قرآن
افزون بر شرايط عمومي مبلّغان، مدرسان قرآن بايد از توانايي هاي لازم براي تدريس، جذب مخاطبان و اداره حلقه، نظم، احساس مسؤوليت و شناخت اهداف مؤسسه برخوردار باشند.
دوم ـ ساختن كتابخانه هاي عمومي و فعال ساختن آن ها
كتاب به دليل وسعت انتشار و قابليت استفاده در زمان ها و مكان ها و شرايط و به روش هاي مختلف هنوز وسيله اصلي انتقال علوم و فرهنگ است و از ياد نبايد برد كه معجزه پيامبر خاتم صلي الله عليه و آله نيز در قالب كتاب است.
براي تأسيس يك كتابخانه نيز مانند مسجد و مدرسه بايد محاسبات كارشناسي لازم از جنبه هاي مختلف صورت پذيرد.
ولي براي فعال ساختن نقش كتابخانه ها مي توان از طرق زير اقدام كرد:
1 ـ برگزاري سخنراني هاي متعدد و متنوّع متناسب با نيازهاي گوناگون مراجعه كنندگان به كتابخانه
2 ـ برگزاري مسابقات علمي مختلف
3 ـ نمايش فيلم هاي مناسب به صورت هفتگي يا دو هفته يكبار
4 ـ جداسازي برنامه هاي آقايان از خانم ها
5 ـ انتشار نشريه ويژه اعضا و مراجعه كنندگان به كتابخانه
6 ـ تهيه پوسترهاي تبليغي مربوط به اخلاق و آداب اسلامي و نصب در محيط كتابخانه
7 ـ برگزاري مراسم ويژه در مناسبت ها
8 ـ برگزاري مراسم شب هاي فرهنگي مانند شبي با قرآن، شب شعر و مانند آن.
9 ـ شركت دادن مسؤولان علمي و تبليغي و فرهنگي و تربيتي شهر در برنامه ها.
10 ـ ايجاد نوارخانه صوتي و تصويري در كنار كتابخانه
11 ـ گردآوري و نگهداري كتاب هاي درسي مراحل مختلف در كتابخانه.

بخش سوم ـ فعاليت هاي اجتماعي
با افزايش فقر در ميان مسلمانان، المنتدي الاسلامي با رعايت ضرورت موازنه بين فعاليت هاي امداد رساني و تبليغي، توجّه خاصي به فعاليت هاي اجتماعي كه در خدمت اهداف تبليغي و تربيتي باشد نموده است. از جمله فعاليت هاي اجتماعي كه مبلّغان مي توانند به آن بپردازند، عبارت است از:

اول ـ افطاري دادن به روزه داران
ماه مبارك رمضان، ماه بذل و بخشش است و نمونه هاي بارز انفاق در اين ماه افطاري دادن به روزه داران است و نيكوكاران نيز معمولاً از طريق مؤسسات خيريه به اين مهم مي پردازند و لذا بايد به نكات زير توجّه نمود:
1 ـ اين فعاليت بايد در خدمت اهداف تبليغي باشد و راه آن نيز از طريق همراه ساختن غذاي روح با غذاي جسم؛ يعني، برنامه هايي مانند موارد زير است:
تدريس و انتقال مطالبي كه با وضعيت اكثر حاضرين مناسب باشد مانند صحبت درباره مسائل اوليه ديني مانند معني شهادتين، اركان ايمان، اهمّيت نماز و فوائد و احكام آن، احكام روزه و آداب آن، مسائل اخلاقي، تذكر دادن به مسائلي مانند رعايت حق مسجد، خواندن دعاي قبل از افطار، صدقه پنهان ولو اندك. مبلّغ بايد درباره انتخاب وقت مناسب دقت كند.
2 ـ رعايت ضوابط شرعي؛ مثلاً رعايت شرايط تعيين شده از سوي متبرعين در مصرف اموال يا انتخاب اماكن واقعا نيازمند
درباره تهيه افطاري و تقديم آن بايد به نكات زير توجّه كرد:
1 ـ حتّي الامكان انتخاب غذاي مألوف و مرغوب
2 ـ رعايت بهداشتي بودن مكان ادوات آشپزي و ظروف، انتخاب آشپز ماهر
3 ـ رعايت امور زير به هنگام توزيع:
الف ـ انتخاب مكان مناسب مانند مسجد يا مدرسه
ب ـ آمادگي كافي براي پذيرايي از تعداد افراد پيش بيني شده
ج ـ شروع افطار با خرما و در صورت عدم امكان با آب آن گونه كه سنت پيامبر صلي الله عليه و آله بوده است
د ـ مقدم داشتن نماز بر غذا
هـ ـ به اندازه بودن تعداد پذيرايي كنندگان. زيرا تعداد زياد دست و پاگير خواهد بود و تعداد كم نيز به كند شدن روال پذيرايي مي انجامد
و ـ يكسان بودن مواد و نحوه پذيرايي براي همه حتّي دست اندركاران

دوم ـ طرح توزيع گوشت قرباني
قرباني يكي از شعائر الهي است و در شرايطي كه فقيراني محتاج گوشت هستند، قرباني كنندگان مشتاق خواهند بود گوشت قرباني خود را به آن ها برسانند و مؤسسات خيريه بهترين واسطه بين اين دو هستند.
چنين طرح هايي دقّت زيادي را از جنبه هاي زير مي طلبد:
رعايت احكام شرعي از نظر تطبيق قرباني با موازين شرعي، رعايت شرط يا شرط هاي احتمالي متبرع، مراقبت از انعام خريداري شده تا پيش از قرباني.
براي تحقق نتايج مورد نظر به بهترين شكل بايد نكات زير را رعايت كرد:
الف ـ تلاش براي گردآوري تعداد خوب و قابل توجّه قرباني
ب ـ رعايت مقرّرات و قوانين دولتي
ج ـ رعايت عدالت در توزيع
د ـ در مواردي كه توزيع گوشت قرباني مشكلاتي در پي دارد، مي توان آن را پخت و مستمندان را به خوردن غذاي آماده دعوت كرد.

سوم ـ حفر چاه
با توجّه به مشكل عمومي كم آبي، حفر چاه يك صدقه جاريه به حساب مي آيد و پيگيري مبلّغ ديني براي اجراي آن تأثير بسيار خوبي بر مردم خواهد داشت و بر تأثير فعاليت تبليغي خواهد افزود.
در بررسي هاي مربوط به حفر چاه بايد به نكات زير توجه كرد:
الف ـ مشورت با زمين شناسان براي انتخاب بهترين جا براي حفر چاه
ب ـ محاسبه تعداد كساني كه از حفر چاه بهره مي برند
ج ـ در نظر گرفتن فاصله نزديك ترين چاه
د ـ برآورد هزينه
هـ ـ انتخاب ناظر قابل اعتماد براي اطمينان از رعايت امنيت چاه و حسن اجراي طرح
و ـ برآورد زمان اجراي طرح
ز ـ تعيين فرد يا نهادي كه بعد از اتمام كار چاه را بايد به او تحويل داد
ح ـ توجّه به مشكلات احتمالي بعد از حفر مانند اختلاف بين استفاده كنندگان از چاه و ديگر ساكنان منطقه و چاره انديشي براي آن
چهارم ـ سرپرستي يتيمان
صرف نظر از وجوب كفايي شرعي سرپرستي يتيمان، از نظر اجتماعي نيز اين كار فوائد زيادي در بردارد، زيرا اين كار به معني مصون داشتن آن ها از هدر رفتن و انحراف و فراهم آوردن امكان استفاده جامعه از توانايي هاي آن ها است.
نتيجه بخش بودن سرپرستي يتيمان منوط به رعايت امور زير مي باشد:
رعايت مفهوم دقيق شرعي يتيم بودن ـ موت پدر براي كسي كه زير سن بلوغ است ـ؛ محدود نكردن سرپرستي به مسائل مادي و بهداشتي و در نظر گرفتن جوانب آموزشي و تربيتي و تقسيم عادلانه هزينه سرپرستي بين جوانب مختلف؛ برگزيدن يتيمان از منطقه فعاليت تبليغي، ملزم كردن يتيم پس از رسيدن به سن بالاتر براي شركت در آموزش ها و حلقه هاي حفظ قرآن و مانند آن و حتّي متوقف كردن تأمين هزينه هاي او بر شركت در اين دوره ها.
در صورت زياد بودن تعداد يتيمان لازم است مبلّغ ويژه اي براي نظارت بر امور معيشتي و بهداشتي و روحي و اخلاقي و عبادي آن ها در نظر گرفت.

پنجم ـ امدادرساني و مددكاري عمومي
مبلّغ مي تواند انواع امداد رساني ها و مدد كاري هاي اجتماعي را در مسير اهداف تبليغي و تربيتي خود قرار دهد. در اين مسير بايد به نوع مدد كاري و نيازهاي منطقه و برنامه ريزي براي نحوه توزيع عادلانه توجّه كند. برنامه ها و اقدامات احتمالي رسمي حكومتي و مردمي را در مسير اهداف اسلامي قرار دهد. براي حل ريشه اي فقر توجّه كافي داشته باشد.

بخش چهارم ـ فعاليت هاي ارتباطاتي و اطلاع رساني
وسائل ارتباط جمعي در زمره مؤثرترين ابزارهاي اجتماعي هستند كه مبلّغان با رعايت مسائل شرعي بايد از آن بهره برند.
از جمله فعاليت هاي ارتباطاتي مبلّغان مي توان به موارد زير توجّه كرد:
اول ـ بهره گيري از وسائل ارتباط جمعي
مبلّغ بايد به استفاده از ابزارهايي كه مخاطبان زيادي دارد، بيانديشد مانند راديو و تلويزيون و اينترنت و روزنامه ها و مجلاّت تا مردم را با اسلام آشنا كند و آن ها را به سوي اسلام بخواند و سطح معلومات آن ها نسبت به دين را افزايش دهد.
مبلّغان بايد با مطالعه كافي و آماده ساختن مطالب سودمند و قوي و غير تكراري و استفاده از تجربيات اهل خبره در اين زمينه وارد اين معركه شوند.
حضور بدون آمادگي كافي در اين زمينه ها به ويژه در تلويزيون آثار منفي بسياري به دنبال خواهد داشت.

دوم ـ نشر اخبار فعاليت هاي تبليغي
مراد از اين كار، شناساندن اقدامات و فعاليت هاي سازمان تبليغي و يا مبلّغ به مردم، اهل علم و فضل و نيكوكاران است كه ارتباط با آن ها از جمله اهداف و نيازهاي يك كار تبليغي است. اين اقدام را مي توان «تبليغات تبليغ ديني» ناميد. در گزارش فعاليت ها بايد رعايت صداقت و امانت داري را نمود و از بزرگ نمايي كارها اجتناب نمود و كارها را آن گونه كه هست نه بيشتر و نه كمتر مطرح نمود.
سوم ـ توجّه به تهيه و ارائه گزارش
تهيه گزارش مصور و حتي المقدور آماري از مناطق نيازمند فعاليت هاي تبليغي و تربيتي و يا حمايت مالي و يا تهيه چنين گزارش هايي از كارهاي انجام شده و انتشار آن از طريق وسائل ارتباط جمعي، مي تواند زمينه بسيار خوبي براي ايجاد ارتباط با خيرين و نيكوكاران فراهم آورد.

چهارم ـ زير نظر داشتن تبليغات دشمن
مبلّغ براي شناخت تبليغات و برنامه هاي دشمن بايد روزنامه ها و راديو و تلويزيون و... را همواره زير نظر داشته باشد تا بتواند مردم را از گمراهي هاي آن ها بر حذر دارد البته مي توان از مطالب قابل استفاده آن ها بهره گرفت.
پي نوشت:
1)اين مشكل به اين صورت در كشور ما بحمد اللّه وجود ندارد.
منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره8