بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
محمدحسن نبوي محبّت در تبليغ (2) يكى ديگر از رفتارهاى پسنديده كه الفت بين قلوب ايجاد كرده و محبت آفرين است، مصافحه مى باشد. اسلام نه تنها بر سلام كردن مؤمنين به يكديگر تأكيد دارد، اهميت مصافحه را نيز گوشزد نموده است. در شماره 98 مجله پيرامون اهميت محبت در تبليغ مطالبى بيان گرديد و در ادامه به عوامل ايجاد محبت پرداخته، خوشرويى و تقدّم در سلام بيان شد و در اين شماره عوامل ديگرى كه محبّت آفرين است مطرح مى گردد. مصافحه يكى ديگر از رفتارهاى پسنديده كه الفت بين قلوب ايجاد كرده و محبت آفرين است، مصافحه مى باشد. اسلام نه تنها بر سلام كردن مؤمنين به يكديگر تأكيد دارد، اهميت مصافحه را نيز گوشزد نموده است. مبلّغ دين براى فعاليت تبليغى و رشد معنوى انسانها ابتدا بايد آنها را جذب كند و به تأثير گذارى تبليغى بپردازد. يكى از مسائلى كه از سويى اجر اخروى داشته، از سوى ديگر در مسير نشر معارف دينى مؤثر مى باشد، مصافحه كردن است. امير المؤمنين على عليه السلام نقل مى كنند كه پيامبرصلى الله عليه وآله فرمودند: «تَصافَحُوا فَاِنَّ المُصافَحَةَ تَزيدُ فِى الْمَوَدَّةِ؛ 1 مصافحه كنيد كه مصافحه دوستى را افزايش مى دهد.» از پيامبر صلى الله عليه وآله نقل شده كه فرمود: «تَصَافَحُوا وَ تَهَادُوا فَإِنَّ الْمُصَافَحَةَ تَزِيدُ فِي الْمَوَدَّةِ وَ الْهَدِيةَ تَذْهَبُ بِالْغِلِّ 2 مصافحه كنيد و هديه دهيد كه مصافحه دوستى را زياد و هديه كينه ها را مرتفع مى كند.» مبلغانى كه در برخورد با مردم به گرمى به آنان سلام مى كنند و با آنان مصافحه مى نمايند، در مدّت كوتاهى دلها را تسخير نموده، زمينه تبليغ معارف دين را فراهم مى سازند.
سخاوت بخشش و سخاوتمندى مبلّغ دين، در حد متعارف و معقول، در ايجاد محبّت و دوستى با مردم بسيار مؤثر مى باشد. پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله در اوّلين جلسه دعوت خويشاوندان به اسلام، با اطعام آنان آغاز مى كند. اموال خديجه كه سخاوتمندانه از سوى آن بانوى فداكار در اختيار پيامبرصلى الله عليه وآله قرار گرفته بود، در جهت نشر و تبليغ دين هزينه مى گردد. ائمه اطهارعليهم السلام دشمنان بسيارى را با سخاوت به دوست و اهل هدايت تبديل كرده اند. درباره جايگاه سخاوت و اهميت آن در اسلام احاديث فراوانى از امامان معصوم عليهم السلام رسيده است كه ذيلاً چند روايت ذكر مى شود: 1. «عن على ابن الحسن موسى عليهماالسلام قَالَ السَّخِي الْحَسَنُ الْخُلُقِ فِي كَنَفِ اللَّهِ لَا يسْتَخْلِي اللَّهُ مِنْهُ حَتَّى يدْخِلَهُ الْجَنَّةَ وَ مَا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِياً وَ لَا وَصِياً إِلَّا سَخِياً وَ مَا كَانَ أَحَدٌ مِنَ الصَّالِحِينَ إِلَّا سَخِياً وَ مَا زَالَ أَبِي يوصِينِي بِالسَّخَاءِ حَتَّى مَضَى؛ 3 سخاوتمند خوش اخلاق در تحت حمايت خداوند است و پروردگار او را تنها نمى گذارد تا وارد بهشت كند. و خداوند هيچ پيامبر و وصىّ پيامبرى را نفرستاد مگر آنكه سخاوتمند بود، و هيچ انسان صالحى نبود مگر آنكه اهل سخاوت بود و همواره پدرم (امام صادق عليه السلام) مرا به بخشش سفارش مى فرمود تا از دنيا رفت.» حال مبلغان دين با توجه به جايگاه خود كه از جهتى پيام پيامبران الهى و اوصياء آنان را بيان مى كنند و از سوى ديگر انشاء اللَّه از صالحين هستند، همواره اهل بخشش و سخاوت بوده، از اين طريق سعى در هدايت انسانها خواهند كرد. 2. «عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِي الْوَشَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ عليه السلام يقُولُ السَّخِي قَرِيبٌ مِنَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْجَنَّةِ قَرِيبٌ مِنَ النَّاس؛ 4 سخاوتمند به خداوند، به بهشت و به مردم نزديك است.» 3. امام صادق عليه السلام مى فرمايند: «ثَلَاثَةٌ تُورِثُ الْمَحَبَّةَ الدِّينُ وَ التَّوَاضُعُ وَ الْبَذْل؛ 5 ؛ سه چيز محبت به ارمغان مى آورد: دين، تواضع و بخشش.» به راستى اگر مبلّغ كاملاً دين دار بوده، نسبت به مردم متواضع، و اهل بخشيدن باشد، حتماً مردم او را دوست داشته، گرد شمع وجودش حلقه زده، از علم دينى او بهره مند مى گردند.
هديه يكى از راههاى جلب محبت مردم و علاقمند سازى آنان نسبت به دين و روحانيت، هديه دادن به آنان است. هر مبلّغ مى تواند نسبت به توانمندى مالى كه خداوند به او عنايت فرموده، اهل بخشش، جود و سخاوت باشد و با اعطاء هديه اى هر چند ناچيز، جوانان، كودكان و حتى عموم مردم را به مسجد و فهم معارف دين ترغيب نمايد. از امير المؤمنين على عليه السلام نقل شده است كه: «الْهَدِيةُ تَجْلِبُ الْمَحَبَّة؛ 6 هديه محبت ايجاد مى كند.» اگر انسان نمى تواند اشياء سنگين و گران قيمت به ديگران هديه كند، مى تواند كتابهاى كوچك و جذّاب به كودكان و حتى به برخى يك خودكار و... هديه داده آنان را به دين خوشبين سازد.
خوش‌رفتارى پس از سلام، مصافحه و برقرارى ارتباط، مخاطب سعى در شناسايى شخصيت مبلّغ دارد. بسيارى از افراد به دليل تبليغات دشمنان و يا برخوردهاى خشك برخى از مبلّغين با احتياط به سوى مبلّغ مى آيند. در اين هنگام لازم است با نرمخويى و خوش رفتارى از مخاطب استقبال شود. امير المؤمنين على عليه السلام مى فرمايد: «مَنْ تَلِنْ حَاشِيتُهُ يسْتَدِمْ مِنْ قَوْمِهِ الْمَوَدَّة؛ 7 كسى كه نرمخو و مردمدار باشد، همواره قومش او را دوست خواهند داشت.» همچنين از پيامبر خداصلى الله عليه وآله نقل شده است كه: «مَا يوضَعُ فِي مِيزَانِ امْرِئٍ يوْمَ الْقِيامَةِ أَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ؛ 8 در روز قيامت چيزى با فضيلت تر از خوش اخلاقى در ميزان اعمال شخص قرار نمى گيرد.» عن ابى عبدالله عليه السلام قال: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ارْتَضَى لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً فَأَحْسِنُوا صُحْبَتَهُ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ؛ 9 خداوند اسلام را به عنوان دين شما پسنديد، پس براى دين همراه خوبى باشيد به وسيله سخاوت و اخلاق خوش.» از آنجا كه مردم روحانى را بيش از هر كس طرفدار دين احساس مى كنند، و خداوند اين نعمت را به روحانى ارزانى داشته كه او را به كانون نشر معارف قرآن راه داده است، بيش از هر كس بايد همراه خوب براى دين باشد. اين امر با دو صفت تحقق مى يابد: يكى سخاوت و ديگرى اخلاق خوش.
احترام به مردم انسانها معمولاً از تحقير و توهين گريزان بوده و علاقمند هستند مورد احترام قرار گيرند. اگر مبلّغ انسانها را با صفات پسنديده اى كه در وجود آنان احساس مى كند اكرام نمايد، از سويى آنان را به ارزشها ترغيب نموده و از سوى ديگر به دليل گراميداشت شخصيت آنان، به دين و روحانيت جذب مى كند. امام صادق عليه السلام مى فرمايد: «مَنْ أَتَاهُ أَخُوهُ الْمُسْلِمُ فَأَكْرَمَهُ فَإِنَّمَا أَكْرَمَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ؛ 10 كسى كه برادر مسلمانش نزد او آيد و بدو احترام كند، خداوند عزّوجل را احترام كرده است.» احترام و ارج نهادن به شخصيت ديگران، نسبت به پيرمردان از اهميت بيش ترى برخوردار بوده و در روايات بر آن تأكيد شده است. عبدالله بن سنان مى گويد: امام صادق عليه السلام به من فرمود: «مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِجْلَالُ الْمُؤْمِنِ ذِي الشَّيبَةِ وَ مَنْ أَكْرَمَ مُؤْمِناً فَبِكَرَامَةِ اللَّهِ بَدَأَ وَ مَنِ اسْتَخَفَّ بِمُؤْمِنٍ ذِي شَيبَةٍ أَرْسَلَ اللَّهُ إِلَيهِ مَنْ يسْتَخِفُّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ؛ 11 بزرگداشت مؤمن سپيد موى (پيرمرد) از بزرگ شمردن خداوند عزّوجلّ است، و كسى كه مؤمنى را احترام كند، احترام خداوند را آغاز كرده است و كسى كه مؤمن پيرمردى را سبك شمارد، خداوند قبل از مرگش كسى را مى گمارد كه او را خفيف سازد.»
پرهيز از استهزاء شخصيت و آبروى انسانها گاهى بوسيله استهزاء و تمسخر مورد تهاجم قرار مى گيرد. اگر اين حركت ناپسند توسط مبلغ انجام شود تأثير منفى آن بسيار خواهد بود. در جلساتى كه برگزار مى شود گاهى فردى سخن مى گويد و حضّار جلسه با لبخندهاى معنا دار و يا اشاره چشم، گوينده را مورد استهزاء قرار داده فكر، انديشه و شخصيت او را لكه دار مى كنند. اگر اين حركت ناپسند توسط مبلغ انجام شود، آثار نامطلوب آن بسيار است كه از طرح آن در اين مقال پرهيز مى كنيم؛ ليكن در اينجا زمينه سازى دورى افراد با شخصيت از مبلّغ را گوشزد مى كنيم. آن قدر اين موضوع مهمّ است كه به نظر مى رسد براى فعال سازى جلسات و حضور انديشمندانه افراد خوش فكر در مباحث مشورتى لازم است مبلغ و يا مدير در اين جلسات از تعرض افراد به آبروى مردم جلوگيرى نمايند. اين موضوع در غير از جلسات هم جريان داشته، بايد مبلغ خود از سويى از تحقير و استهزاء مردم پرهيز كند و از سوى ديگر افراد اطراف خود را در اين جهت كنترل نمايد. اگر روحانى ديگران را مسخره كرد، نبايد انتظار دوستى و محبّت داشته باشد. عن ابى عبدالله عليه السلام قال: «لَا يطْمَعَنَّ الْمُسْتَهْزِئُ بِالنَّاسِ فِي صِدْقِ الْمَوَدَّةِ؛ 12 مسخره كننده مردم نبايد طمع به دوستى صادقانه آنان داشته باشد.» عن النبى صلى الله عليه وآله قال: «أَذَلُّ النَّاسِ مَنْ أَهَانَ النَّاس؛ 13 ذليل ترين مردم كسى است كه به مردم اهانت مى كند.» همچنين از پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله نقل شده است كه: «مَنْ اَذَلَّ مُؤْمِناً اَذَلَّهُ اللَّهُ؛ 14 كسى كه مؤمنى را ذليل كند، خداوند او را ذليل خواهد كرد.»
تحقير مستمندان از آنجا كه مستمندان و فقراء مبلّغ دين را پناهگاه خود مى دانند، انتظار دارند كه روحانى وسيله رفع محروميت آنان را فراهم سازد و اگر در اين جهت توفيقى ندارد، حداقل از آنها دلجويى نمايد و اگر آن هم اتفاق نيفتاد، كم ترين انتظار، پرهيز از تحقير است. قال الصادق عليه السلام: « مَنْ حَقَّرَ مُؤْمِناً لِقِلَّةِ مَالِهِ حَقَّرَهُ اللَّهُ فَلَمْ يزَلْ عِنْدَ اللَّهِ مَحْقُوراً حَتَّى يتُوبَ مِمَّا صَنَعَ؛ 15 كسى كه مؤمنى را به خاطر كمى مال او تحقير كند، خداوند او را تحقير مى نمايد، سپس همواره نزد خداوند حقير است تا از كردار خود توبه كند. دلجويى از فقراء روحانيون و مبلغانى كه از حقوق محرومان دفاع كرده، سعى در دلجويى آنان داشته باشند، يكى از بهترين راههاى قرب الهى را برگزيده اند و آنچنان مورد توجه مردم قرار مى گيرند كه به راحتى مى توانند به هدايت آنان بپردازند. پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله مى فرمايد كه خداوند تبارك و تعالى فرمود: «يا أَحْمَدُ إِنَّ الْمَحَبَّةَ لِلَّهِ هِي الْمَحَبَّةُ لِلْفُقَرَاءِ وَ التَّقَرُّبُ إِلَيهِمْ قَالَ يا رَبِّ وَ مَنِ الْفُقَرَاءُ قَالَ الَّذِينَ رَضُوا بِالْقَلِيلِ وَ صَبَرُوا عَلَى الْجُوعِ وَ شَكَرُوا عَلَى الرَّخَاءِ وَ لَمْ يشْكُوا جُوعَهُمْ وَ لَا ظَمَأَهُمْ وَ لَمْ يكْذِبُوا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ لَمْ يغْضَبُوا عَلَى رَبِّهِمْ وَ لَمْ يغْتَمُّوا عَلَى مَا فَاتَهُمْ وَ لَمْ يفْرَحُوا بِمَا آتَاهُمْ يا أَحْمَدُ مَحَبَّتِي مَحَبَّةُ الْفُقَرَاءِ فَأَدْنِ الْفُقَرَاءَ وَ قَرِّبْ مَجْلِسَهُمْ مِنْكَ وَ بَعِّدِ الْأَغْنِياءَ وَ بَعِّدْ مَجْلِسَهُمْ فَإِنَّ الْفُقَرَاءَ أَحِبَّائِى؛ 16 اى احمدصلى الله عليه وآله! محبت براى خدا همانا محبت به فقراء و نزديك شدن به آنان است. پيامبرصلى الله عليه وآله عرض كرد: خدايا! فقراء چه كسانى هستند؟ فرمود: كسانى كه به كم راضى بوده، بر گرسنگى صبر مى كنند و در سختى شكر گزارند و از گرسنگى و تشنگى شكايت نمى كنند، زبانهاى خود را به دروغ نمى گشايند و بر خداوند غضب نمى كنند، بر آنچه از دست مى دهند غمگين نمى شوند و از آنچه به دست مى آورند فرحناك نمى گردند، دوستى من دوستى فقراء است، پس به فقراء نزديك شو و مجلس آنان را به خود نزديك كن، و از ثروتمندان دورى و از همنشينى با آنان بپرهيز. هر آينه فقيران دوستان من اند.»
ديدار مردم يكى از رفتارهاى بسيار پسنديده به ديدار مردم رفتن و آنان را در خانه هايشان ملاقات كردن است. بسيارى از انسانهاى مؤمن هنگامى كه مبلّغ را در خانه خود مى بينند، بسيار شاد گشته و سعى در اصلاح وضعيت خود و خانواده مى نمايند. در روايات بسيارى بر اين امر ارزشمند سفارش گرديده كه مواردى ذكر مى شود. از آنجا كه ديدار روحانى از مؤمنين غالباً با بيان روايت يا مطلبى از دين همراه مى گردد، خود بر فضيلت اين عمل ارزشمند مى افزايد. امام صادق عليه السلام مى فرمايد: «تَزَاوَرُوا فَإِنَّ فِي زِيارَتِكُمْ إِحْياءً لِقُلُوبِكُمْ وَ ذِكْراً لِأَحَادِيثِنَا وَ أَحَادِيثُنَا تُعَطِّفُ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ فَإِنْ أَخَذْتُمْ بِهَا رَشَدْتُمْ وَ نَجَوْتُمْ وَ إِنْ تَرَكْتُمُوهَا ضَلَلْتُمْ وَ هَلَكْتُمْ فَخُذُوا بِهَا وَ أَنَا بِنَجَاتِكُمْ زَعِيمٌ؛ 17 به ديدار يكديگر رويد؛ زيرا با ديدار شما قلبهايتان زنده مى شود و احاديث ما بيان مى گردد و احاديث ما شما را نسبت به يكديگر مهربان مى سازد. اگر احاديث را عمل كرديد رشد مى يابيد و نجات پيدا مى كنيد و اگر نپذيرفتيد، گمراه و هلاك خواهيد شد. پس احاديث را بكار بنديد كه من ضامن نجات شما هستم.» در روايت ديگرى پيامبرصلى الله عليه وآله مى فرمايد: «الزِّيارَةُ تُثْبِتُ الْمَوَدَّةَ؛ 18 ديدار [يكديگر] دوستى را ثابت مى سازد.» اميد آنكه مبلغان گرامى با عمل به آيات و روايات، سعادت دنيوى واخروى خويش و شيعيان و محبين اهل بيت عصمت و طهارت را فراهم سازند. پي نوشت: 1) مستدرك الوسائل، ج 9، ص 57. 2) همان، ج 13، ص 204. 3) الكافى، ج 4، ص 39. 4) الكافى، ج 4، ص 40. 5) بحارالأنوار، ج 75، ص 229. 6) مستدرك الوسائل، ج 13، ص 207. 7) بحارالأنوار، ج 71، ص 104. 8) كافى، ج 2، ص 99. 9) همان، ص 56. 10) وسائل الشيعه، ج 16، ص 376. 11)همان، ج 12، ص 98. 12) بحارالأنوار، ج 72، ص 144. 13)همان، ج 72، ص 142. 14) همان، ص 143. 15) همان، ص 145. 16) مستدرك الوسائل، ج 12، ص 237. 17) بحارالأنوار، ج 71، ص 257. 18)مستدرك الوسائل، ج 10، ص 374. منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره101.
لطفا منتظر باشید ...
