قرآن و مسيحيت
مسيح (عليه السلام) در کلام وحي
حضرت عيسي عليه السلام به عنوان يكي از مناديان توحيد و پيام آوران حق و عدالت در قرآن كريم بارها مطرح و مورد ستايش كلام وحي قرار گرفته است.
آن حضرت يكي از پيامبران برجسته و اولو العزم مي باشد كه داراي كتاب آسماني و شريعت مستقل است. امام صادق عليه السلام فرمود: "سادَةُ النَّبِيِّينَ وَالْمُرْسَلِينَ خَمْسَةٌ وَهُمْ اُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَعَلَيْهِمْ دارَتِ الرَّحي نُوحٌ وَاِبْراهِيمُ وَمُوسي وِعِيسي وَمُحَمَّدٌ صلّي اللَّه عليه و آله وَعَلي جَمِيعِ الْاَنْبِياءِ؛(1) سرور پيامبران و رسولان الهي پنج نفرند و آنان رسولان اولو العزم هستند كه مدار [نبوت و رسالت ] بر گرد وجود آنان مي چرخد [و آنان عبارت اند از:] نوح و ابراهيم و موسي و عيسي و حضرت محمد كه درود خداوند متعال بر او و آلش و تمام پيامبران الهي باد!"
حضرت عيسي عليه السلام در كلام وحي و احاديث اهل بيت عليهم السلام يكي از اسوه هاي پاكي و پارسايي معرفي شده و در قرآن با عبارتهاي روح خدا، مسيح و كلمة اللّه شناسانده شده است.
در اين مقال، بر آنيم كه سيماي حضرت عيسي عليه السلام و ويژگيهاي آن بزرگوار را در آيات قرآن بررسي كنيم:
تولد شگفت انگيز
از ويژگيهاي منحصر به فرد حضرت عيسي عليه السلام كه در قرآن مورد تأكيد قرار گرفته است، تولد اعجاب انگيز آن گرامي است كه در حقيقت يكي از معجزات حضرتش نيز مي باشد. خداوند متعال در اين زمينه مي فرمايد: "وَ اذْكُرْ فِي الْكِتَبِ مَرْيَمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا "؛(2) "در اين كتاب [آسماني قرآن ] از مريم ياد آر! آن هنگام كه از خانواده اش جدا شد و در ناحيه شرقي قرار گرفت."
"فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَآ إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا "؛(3) "و حجابي ميان خود و آنها افكند [تا خلوتگاهش از هر نظر براي عبادت آماده باشد]. در اين هنگام، ما روح خود را به سوي او فرستاديم و او در شكل انساني بي عيب و نقص بر مريم ظاهر شد."
"قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَنِ مِنكَ إِن كُنتَ تَقِيًّا "؛(4) "و [سخت ترسيد و] گفت: من به خداي رحمن از تو پناه مي برم، اگر پرهيزگار هستي."
"قَالَ إِنَّمَآ أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَمًا زَكِيًّا * قَالَتْ أَنَّي يَكُونُ لِي غُلَمٌ وَ لَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَ لَمْ أَكُ بَغِيًّا ؛(5) "گفت: من فرستاده پروردگار توام [آمده ام ] تا پسر پاكيزه اي به تو ببخشم. گفت: چگونه ممكن است فرزندي براي من باشد، در حالي كه تا كنون انساني با من تماس نداشته و زن آلوده اي هم نبوده ام؟"
"قَالَ كَذَ لِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَ لِنَجْعَلَهُ ءَايَةً لِّلنَّاسِ وَ رَحْمَةً مِّنَّا وَ كَانَ أَمْرًا مَّقْضِيًّا "؛(6) "گفت: مطلب همين است. پروردگارت فرموده: اين كار بر من سهل و آسان است و ما مي خواهيم او را نشانه اي براي مردم قرار دهيم و رحمتي از سوي ما باشد و اين امري است پايان يافته [و جاي گفتگو ندارد]."
بنابراين، تولد حضرت عيسي عليه السلام يكي از بزرگ ترين آيات الهي و نشانه هاي پروردگار متعال به جهانيان است.
خداوند متعال توسط فرشته خود پسري پاكيزه به حضرت مريم عليها السلام مي بخشد، بدون اينكه او ازدواج كرده و داراي شوهري باشد.
از ويژگيهاي منحصر به فرد حضرت عيسي عليه السلام كه در قرآن مورد تأكيد قرار گرفته است، تولد اعجاب انگيز آن گرامي است كه در حقيقت يكي از معجزات حضرتش نيز مي باشد. خداوند متعال در اين زمينه مي فرمايد: "وَ اذْكُرْ فِي الْكِتَبِ مَرْيَمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا "؛"در اين كتاب [آسماني قرآن ] از مريم ياد آر! آن هنگام كه از خانواده اش جدا شد و در ناحيه شرقي قرار گرفت."
ابو بصير از امام صادق عليه السلام سؤال كرد: خداوند متعال چرا حضرت عيسي عليه السلام را بدون پدر آفريد؟ حضرت در پاسخ فرمود: "براي اينكه مردم كمال قدرت او را بدانند كه همان طور كه قادر است حضرت آدم عليه السلام را بدون پدر و مادر خلق كند، همچنان توانايي دارد فرزندي را از مادر بدون پدر خلق كند." (7)
سخن گفتن در گهواره
از ديگر امتيازات حضرت عيسي عليه السلام سخن گفتن در گهواره است. آن حضرت هنگامي كه مادر خود را در محاصره يهوديان ديد كه زير امواج سنگين انواع تهمت قرار گرفته است، در همان لحظه كه نوزادي بيش نبود، به اذن خداوند متعال لب به سخن گشود و خود را اين گونه معرفي كرد: "قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ ءَاتَل-نِيَ الْكِتَبَ وَ جَعَلَنِي نَبِيًّا * وَ جَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنتُ وَ أَوْصَنِي بِالصَّلَوةِ وَ الزَّكَوةِ مَا دُمْتُ حَيًّا * وَ بَرَّم ا بِوَ لِدَتِي وَ لَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا * وَالسَّلَمُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدتُّ وَ يَوْمَ أَمُوتُ وَ يَوْمَ أُبْعَثُ حَيًّا "؛(8) "منم بنده خدا كه به من كتاب داده و مرا پيامبر قرار داده است و هر جا كه باشم، مرا با بركت ساخته و تا زنده ام، به نماز و زكات سفارش كرده است و مرا نسبت به مادرم نيكوكار قرار داده و جبار و شقي قرار نداده است و سلام خدا بر من در آن روز كه متولد شدم و در آن روز كه مي ميرم و آن روز كه زنده برانگيخته خواهم شد."
امام رضاعليه السلام در تفسير سخن حضرت عيسي عليه السلام فرمود: "اين مردم در سه جايگاه بيشتر از جاهاي ديگر وحشت مي كنند و مي ترسند: اوّل روزي كه از مادر متولد مي شوند و دنيا را مي بينند، دوم روزي كه از دنيا مي روند و آخرت و اهل آن را مشاهده مي كنند و سوم در روزي كه در قيامت محشور مي شوند و احكام و صحنه هايي را مشاهده مي كنند كه در دنيا نديده بودند. حضرت عيسي عليه السلام در اين سه جايگاه در كمال سلامت و آرامش خواهد بود." (9)
محل ولادت حضرت عيسي عليه السلام
امام زين العابدين عليه السلام فرمود: "هنگامي كه حضرت امير مؤمنان علي عليه السلام از جنگ نهروان برمي گشت، در نزديكي بغداد در مسجد براثا توقف نمود. در آنجا راهبي مسيحي بود كه در دير خود به عبادت اشتغال داشت. وقتي آثار عظمت و جلالت علي عليه السلام را مشاهده كرد و آن را با نشانه هاي كتاب مقدس خود موافق ديد، از دير پايين آمد و در محضر حضرت، ايمان آورد و مسلمان شد و گفت: من در انجيل وصف تو را خوانده ام كه تو در مسجد براثا فرود مي آيي كه خانه مريم و عيسي عليه السلام است.
امام علي عليه السلام به نقطه اي در آنجا تشريف برد و پاي مبارك بر زمين زد كه نا گاه چشمه اي با آبي صاف و زلال ظاهر شد و فرمود: اين همان چشمه اي است كه براي مريم عليها السلام از زمين جوشيد و آن گاه به يارانش امر كرد تا زمين را كندند. بعد از حفر 17 ذراع، سنگ سفيدي ظاهر شد. امام فرمود: بر روي اين سنگ عيسي عليه السلام را مريم عليها السلام از دوش خود بر زمين گذاشت و در اينجا نماز خواند و اين زمين براثا خانه مريم عليها السلام است." (10)
تصديق تورات و مژده ظهور اسلام
از ديگر خصوصياتي كه قرآن براي حضرت عيسي عليه السلام ذكر مي كند، اين است كه آن حضرت علاوه بر تصديق تورات كه شريعت توحيدي حضرت موسي عليه السلام را بيان مي كند و علاوه بر تبليغ دين خود و انجام مأموريت آسماني رسالت خويش، از ظهور دين مبين اسلام نيز به پيروان خود خبر داده است. در سوره صف مي خوانيم: "وَ إِذْ قَالَ عِيسَي ابْنُ مَرْيَمَ يَبَنِي إِسْرَ ءِيلَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُم مُّصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَلةِ وَ مُبَشِّرَم ا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِن م بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ فَلَمَّا جَآءَهُم بِالْبَيِّنَتِ قَالُواْ هَذَا سِحْرٌ مُّبِينٌ "؛(11) "و به ياد آوريد هنگامي را كه عيسي بن مريم گفت: اي بني اسرائيل! من فرستاده خدا به سوي شما هستم، در حالي كه تصديق كننده كتابي كه قبل از من فرستاده شده (تورات) مي باشم و بشارت دهنده به رسولي كه بعد از من مي آيد و نام او احمد است. هنگامي كه او (احمد) با [معجزات و] دلايل روشن به سراغ آنان آمد، گفتند: اين سحري است آشكار."
در اين آيه به روشني بيان شده است كه حضرت عيسي عليه السلام ادعايي جز رسالت الهي در عصر خود را نداشته و آنچه درباره الوهيت و غيره به آن حضرت نسبت مي دهند، دروغ است. همچنين موضوع بشارت در زبان حضرت عيسي عليه السلام نوعي تكامل دين اسلام نسبت به آيينهاي قبلي را نيز نشان مي دهد. اين نكته و اصل بشارت در آيه ديگري نيز مورد تأكيد قرار گرفته است. (12)
معجزات و كرامات حضرت عيسي عليه السلام
معجزات شگفت انگيز جناب مسيح عليه السلام در آيات متعددي از قرآن بيان شده است. در سوره بقره خداوند با اشاره به معجزات آن حضرت مي فرمايد: "وَ ءَاتَيْنَا عِيسَي ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَتِ وَ أَيَّدْنَهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ"؛(13) "و به عيسي بن مريم دلايل روشن داديم و او را به وسيله روح القدس تأييد كرديم."
آن گاه برخي از معجزات حضرتش را در سوره مائده اين گونه مي شمارد: "إِذْ قَالَ اللَّهُ يَعِيسَي ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَي وَ لِدَتِكَ إِذْ أَيَّدتُّكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلاً وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَبَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَل-ةَ وَالْإِنجِيلَ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيَْةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْراً بِإِذْنِي وَتُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَي بِإِذْنِي وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَ ءِيلَ عَنكَ إِذْ جِئْتَهُم بِالْبَيِّنَتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْهُمْ إِنْ هَذَآ إِلَّا سِحْرٌ مُّبِينٌ "؛(14) "[به خاطر بياور] هنگامي را كه خداوند به عيسي بن مريم گفت: ياد كن نعمتي را كه بر تو و مادرت بخشيدم! زماني كه تو را با روح القدس تقويت كردم كه در گهواره و به هنگام بزرگي با مردم سخن مي گفتي و هنگامي كه كتاب و حكمت و تورات و انجيل را به تو آموختم و هنگامي كه به فرمان من از گل چيزي به صورت پرنده مي ساختي و در آن مي دميدي و به فرمان من پرنده اي مي شد و كور مادرزاد و مبتلا به بيماري پيسي را به فرمان من شفا مي دادي و مردگان را نيز به فرمان من زنده مي كردي و هنگامي كه بني اسرائيل را از آسيب رساندن به تو بازداشتم، در آن موقع كه دلايل روشن براي آنها آوردي؛ ولي گروهي از كافران آنان گفتند: اينها جز سحري آشكار نيست."
در اين آيه، خداوند متعال ضمن اشاره به نعمتهاي خويش به حضرت عيسي عليه السلام و مادر پاكيزه اش، هشت مورد از معجزات و كرامات حضرت عيسي عليه السلام در پرتو عنايات حق را برمي شمارد:
1. تقويت با روح القدس؛ 2. سخن گفتن در گهواره؛ 3. آموزش كتاب و حكمت و تورات و انجيل از ناحيه وحي؛ 4. دميدن به پرنده گلي و جان گرفتن آن؛ 5. شفا دادن به كور مادرزاد؛ 6. بهبودي بيماران مبتلا به پيسي؛ 7. زنده شدن مردگان؛ 8. نجات آن حضرت از آسيب رساندن اشرار بني اسرائيل.
اسوه بندگان صالح
در آيات متعددي قرآن كريم حضرت عيسي عليه السلام را از پيشگامان پاكي و نجابت و شايستگي معرفي كرده و به عنوان الگوي بندگان صالح مطرح نموده است. در سوره انعام مي فرمايد: "وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَي وَعِيسَي وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِّنَ الصَّلِحِينَ "؛(15) "و زكريا و يحيي و عيسي و الياس همه از صالحان و شايستگان بودند."
و در سوره نساء به بيان مقام عبوديت و بندگي حضرت مسيح عليه السلام مي پردازد و او را در كنار فرشتگان ذكر مي كند و مي فرمايد: "لَّن يَسْتَنكِفَ الْمَسِيحُ أَن يَكُونَ عَبْدًا لِّلَّهِ وَلَا الْمَلَل-ِكَةُ الْمُقَرَّبُونَ"؛(16) "مسيح هرگز از اينكه بنده خدا باشد، ابايي ندارد و فرشتگان مقرب خداوند نيز اين گونه اند."
به اين ترتيب، آن حضرت از ديدگاه قرآن، يك انسان كامل، بنده صالح و مقرب درگاه الهي و سرچشمه كمالات و خصوصيات اخلاقي شايسته و فضايل انساني است.
1) الكافي، محمد بن يعقوب كليني، تهران، دار الكتب الاسلامية، ج 1، ص 175، ح 3.
2) مريم/16.
3) همان/17.
4) همان/18.
5) همان/19 - 20.
6) همان/21.
7) حيوة القلوب، محمدباقر مجلسي، تهران، نشر اسلامية، ج 1، ص 398.
8) مريم/30 - 33.
9) تفسير كنز الدقائق، محمد قمي مشهدي، تهران، نشر ارشاد اسلامي، 1368 ش، ج 8، ص 205.
10) حيوة القلوب، ج 1، ص 397.
11) صف/6.
12) اعراف/157.
13) بقره/ 87.
14) مائده/110.
15) انعام/85.
16) نساء/172.
منبع : ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره98