بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
عبدالکريم پاک نيا تبريزي نگاهي به قانون فراموش شده? عفاف و حجاب هر چند که شوراي عالي انقلاب فرهنگي در چهارم مرداد 1374.ش، راهبردهاي گسترش فرهنگ عفاف را منتشر کرد، امّا به دليل عدم اجراي آن، بد حجابي گسترش يافته و براي محو اين آفت بزرگ، توجه به علل بي عفتي و ابتذال، امري حياتي است. کليد واژه: حجاب، قانون، بد حجابي، علت ها، راهکارها. طليعه در اصل هشتم قانون اساسي مي‌خوانيم: در جمهوري اسلامي ايران دعوت به خير، امر به معروف و نهي از منكر وظيفه‌اي است همگاني و متقابل بر عهده? مردم نسبت به هم يا دولت و مردم نسبت به يكديگر، شرايط، حدود و كيفيت آن را قانون معين مي‌كند. «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ»؛ «زنان و مردان با ايمان وليّ [ و يار و ياور] يکديگرند؛ امر به معروف و نهي از منکر مي کنند.»1 امسال كه در بيست و چهارمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران حضور يافتم، معضل بد حجابي نمايشگاه مقدس كتاب در مكان مقدس مصلاي امام خميني!؛ بسيار موجب رنجش خاطرم گرديد. به ذهنم آمد كه آيا گذشته از دستورات صريح و متقن قرآن و اهل بيت عليهم السلام، در كشور اسلامي ما قانون و مصوبه‌اي در كنترل و مهار اين معضل فرهنگي ـ اجتماعي وجود ندارد؟ به يادم آمد كه شوراي عالي انقلاب فرهنگي در چهارم مرداد 1374 ش، در راستاي ترويج و گسترش فرهنگ عفاف در جامعه، «راهبردهاي گسترش فرهنگ عفاف» را در 47 بند تصويب كرده است. اين مصوبه در موضوع ترويج و گسترش فرهنگ عفاف، نكات مهم كاربردي دارد كه تمام دستگاه‌هاي دولتي و غير دولتي بايد آن را رعايت نمايند. البته راه‌كارهاي اجرايي گسترش فرهنگ عفاف و حجاب نيز در 13 دي 1384 ش، به تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي رسيده و وظايف تخصصي نهادهاي مربوطه را مشخص كرده است. تمسخر قانونِ عفاف در سيما اخيراً اين قانونِ فراموش شده به راحتي در صدا و سيما مورد تمسخر قرار گرفت، به‌ويژه بحث تفكيك جنسيتي كه شديداً مورد تأكيد قوانين متقن اسلامي و آيات قرآني است و در حقيقت مهم‌ترين ركن قانون عفاف و حجاب مي‌باشد.2 متن قانون عفاف و حجاب مواد مندرج در قانون عفاف و حجاب عبارتند از: 1. عفاف و حجاب از نتايج و مظاهر ايمان و تقوا است، بنابراين براي تقويت آن بايد در درجه? اول به تحكيم ايمان و تقويت باورهاي ديني جامعه كه در حكم روح و ريشه? اخلاق و رفتار است، توجه شود. 2. در توسعه? فرهنگ عفاف و حجاب لازم است به تحكيم ارزشها و مفاهيم اخلاقي خاصي از قبيل: شرم و حيا، و غيرت كه با عفاف و حجاب رابطه? نزديكي دارند و از ثمرات ايمان و تقوا محسوب مي‌شوند و نيز به آموزش احكام شرعيِ مربوط به عفاف و حجاب و آموزش صحيح رفتار زن و مرد با يكديگر در جامعه و خانواده توجه كافي مبذول شود.
3. توضيح و تبيين دائمي فلسفه و فوايد عفاف و حجاب در زندگي فردي و اجتماعي و بيان آثار و نتايج سوء عدم رعايت عفاف و حجاب، امري ضروري است.
4. عفاف و حجاب امري تربيتي در خانواده است و تربيت خانوادگي در تثبيت فرهنگ عفاف و حجاب و انديشه و روح افراد، نقش اصلي و عمده‌اي را ايفا مي‌كند.
5. لازم است توجه عموم افراد، خصوصاً جوانان را به نقش عفاف و حجاب در ايجاد هويت فرهنگي و ملي مستقل براي كشور و ملت، و همچنين به آثار مثبت سياسي اين استقلال، جلب كرد و مقاصد دشمنان در ترويج فرهنگ برهنگي را كه خود يكي از راه‌هاي تهاجم فرهنگي است، با ذكر شواهد و نمونه‌هاي تاريخي تشريح نمود.
6. ضروري است به ريشه‌ها و زمينه‌هاي اجتماعي و اقتصادي ضعف عفاف و حجاب از قبيل روحيه اشرافي‌گري و تجمل پرستي از يك سو و فقر و استيصال مادي از سوي ديگر و نيز دشواريهاي موجود بر سر راه ازدواج شرعي و قانوني تشكيل خانواده توجه شود و با مبارزه با اين ريشه‌ها و انگيزه‌ها، موجبات ترويج و توسعه? عفاف و حجاب فراهم گردد.
7. در توسعه و ترويج عفاف و حجاب بايد بر فعاليتهاي فرهنگي، آموزشي و تبليغي تأكيد شده، سعي شود فضاي اجتماعي و فرهنگي جامعه و محيط به نحوي ساخته شود كه افراد به صورت طبيعي در آن فضا به رعايت عفاف و حجاب رغبت نشان دهند و بدان عادت كنند و از كارهايي كه موجب بدبيني به اسلام و نظام اسلامي گردد، پرهيز شود.
8. در توسعه و ترويج فرهنگ عفاف و حجاب نبايد تنها زنان مخاطب قرار گيرند و نقش و مسئوليت آنان فراموش شود؛ بلكه بايد عفاف و حجاب به عنوان امري كه به هر دو جنس زن و مرد مربوط مي‌شود، تلقي گردد.
9. لازم است در معرفي اسوه‌ها و الگوها در جامعه، به عفاف و حجاب به عنوان يك ارزش عنايت كافي شود و در تبليغات و نيز آثار ادبي و هنري، شأن و منزلت انساني زنان و ارزش حجاب مورد توجه قرار گيرد.
10. تبليغ عفاف و حجاب بايد چنان باشد كه موجب بدآموزي و اشاعه? فحشا نشود و در اين زمينه، بايد مقتضيات سني، روحي و فرهنگي مخاطبان مورد توجه قرار گيرد.
11. در توسعه? فرهنگ عفاف و حجاب لازم است ميان فعاليتهاي فرهنگي، ارشادي و اجرايي، همسويي و هماهنگي وجود داشته باشد و برنامه‌ها و اقدامات انجام شده به صورتي مستمر مورد نظارت و ارزيابي قرار گيرد.
12. در تبليغ و ترويج عفاف و حجاب بايد بيشتر به جنبه‌هاي مثبت تكيه شود و شيوه‌ها و طرز بيان دوستانه و مؤدبانه به كار گرفته شود و واكنش در برابر عدم رعايت عفاف و حجاب، بايد تابع مقررات و محدود به حدود قانون باشد و از برخوردهاي خشن و اهانت‌آميز خودداري شود.
13. مديران و مسئولان بايد از آگاهي و حساسيت لازم درباره? مسئله? عفاف و حجاب برخوردار باشند و تنها به آموزش صحيح مجريانِ تبليغ و پاسداري از عفاف و حجاب اولويت داده نشود.
14. در شهرسازي و معماري بايد فرهنگ عفاف و حجاب مد نظر قرار گيرد و محيط كار و نوع برنامه‌ها و استفاده از وسايل و امكانات به نحوي باشد كه خود موجب اختلاط نامناسب زن و مرد نشود.
15. در ترويج فرهنگ عفاف و حجاب بايد به نوع كار و شرايط و مقتضيات محيط زندگي و خصوصيات اقليمي و سنتها و آداب محلي و منطقه‌اي مربوط به لباس و پوشش، با رعايت اصل حكم فقهي حجاب، توجه شود و ضمن قائل شدن حرمت و احترام براي چادر به عنوان كامل‌ترين و رايج‌ترين نوع حجاب و تبليغ آن به دور از افراط و تفريط، از الزام همگان به استفاده از يك نوع رنگ و شكل خاص خودداري شود. [مراكز اداري، آموزشي و درماني تابع ضوابط خاص خود مي‌باشند].
16. به موازات اهتمام به عفاف و حجاب و تبليغ و ترويج آن، بايد تدابيري اتخاذ شود تا چادر و انواع لباسهايي كه استفاده از آنها لازمه? رعايت عفاف و حجاب است، به آساني و با هزينه‌اي معقول و منطقي قابل تأمين باشد.
البته اين اصول شانزده بندي در جلسه 413 مورّخ 14/11/76 شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب نهايي رسيد.3
چند نكته در مورد قانون عفاف الف) توجه به علل بي‌عفتي و ابتذال طبق بند 6 مصوبه بايد ابتدا علل بدحجابي و بي‌عفتي به عنوان يك پديده? اجتماي ريشه‌يابي شود و بعد از آن از راه صحيح با آن مبارزه شود؛ زيرا كساني كه بي‌عفت و بدحجاب هستند، داراي انگيزه? واحدي نيستند و نمي‌توان نسخه? واحدي براي آنها پيچيد و از يك راه از آنها جلوگيري كرد.
بعضي از زمينه‌ها و ريشه‌هاي بي‌عفتي و بدحجابي عبارت‌اند از: 1. عدم آگاهي از حدود و فوايد حجاب و ضررها و آثار بد حجابي در ميان افراد جامعه. 2. نداشتن اعتماد به نفس. 3. لجبازي با افراد با ايمان و با حجاب. 4. عدم برخورد صحيح از طرف افراد با حجاب [برخورد جذبي]. 5. تعرض به نظام جمهوري اسلامي. 6. بي‌بند و باري و خودفروشي. 7. آزاد كردن نيرو و شور جواني و نوجواني. 8. خودنمايي، زيبا نمايي و حس زيبايي دوستي. 9. برنامه‌ريزي دشمنان و استخدام نيرو براي اين كار. 10. فشارهاي مالي و اقتصادي.
موارد فوق بعضي از انگيزه‌هاي بدحجابي است و براي مبارزه? موفق با بدحجابي بايد ابتدا نوع آن را شناخت و از راه خاصي كه براي مبارزه با آن مؤثر است وارد شد.
ب) معماري اسلامي و فرهنگ عفاف طبق بند 14 اين قانون در شهر سازي و معماري بايد فرهنگ عفاف و حجاب مد نظر قرار گيرد و محيط كار و نوع برنامه‌ها و استفاده از وسايل و امكانات به نحوي باشد كه خود موجب اختلاط نامناسب زن و مرد نشود.
چنانكه مي‌دانيم، از شيوه‌هاي مهم در محافظت و گسترش فرهنگ عفاف، توجه به ساختمان‌سازي و معماري بر اساس معماري اسلامي است. امروزه مسلمانان [ اعم از مسئولين شهرسازي، خانه‌سازي و ساير مردم] با فاصله گرفتن از معماري اسلامي و روي آوردن به معماري غربي، عملاً به فرهنگ عفاف بي‌توجهي كرده‌اند و داخل ساختمانها را به صورت آزاد و باز و بدون جدا سازي محل اسكان زن و مرد نامحرم و به شكل خانه‌هاي كفار مي‌سازند. ساختن برجهاي مشرف به همديگر، بدون رعايت دستورات اسلامي، امنيت داخلي و خارجي خانه‌هايشان را متزلزل كرده است، در حالي كه در معماري اسلامي كه گذشتگان ما به آن توجه مي‌كردند، تمام زمينه‌هاي عفاف و حجاب اسلامي مد نظر بود و خانواده‌ها از هر لحاظ راحت‌تر بودند؛ چون آنان به كلام گهربار پيشواي ششم توجه داشتند كه فرمود: «ثَلَاثَةٌ لِلْمُؤْمِنِ فِيهِنَّ رَاحَةٌ دَارٌ وَاسِعَةٌ تُوَارِي عَوْرَتَهُ وَسُوءَ حَالِهِ مِنَ النَّاسِ؛4 آسايش مؤمن در سه چيز است: خانه? وسيعي كه ناديدنيها و ناموس او را بپوشاند و اسرار خانوادگي او را از مردم پنهان دارد و....»
بنابراين خانه‌اي كه انسان نتواند در آن از عفت و ناموس خود پاسداري كند، اسلامي نيست.
ج) چادر؛ ميراث هزار ساله? مادران ما در بند 15 و 16 اين قانون از برتري چادر براي حفظ حجاب و عفاف بهتر، سخن به ميان آمده است؛ ولي تشويق و تأكيدي حداقل براي كارمندان دولتي نشده است، در حالي كه به گواهي تاريخ از صدر اسلام تاكنون سيره? مستمره? زنان و دختران مسلمان و متدين بر چادر [كامل‌ترين پوشش بانوان] استوار بوده و اكنون نيز هست كه بر گرفته از آموزه‌هاي مكتب اهل بيت عليهم السلام مي‌باشد.5
د) عفاف در ورزش بدون ترديد موضوع عفاف در عرصه? ورزش يكي از موضوعات ضروري جامعه? ما است. متأسفانه در اين قانون، اين مسئله مسكوت مانده است. كنترل موضوعات فرهنگي و مسائل مربوط به عفاف در جامعه? ورزشي امروز امري لازم و ضروري است و اگر ورزشگاهها را از لحاظ فرهنگ عفاف نظارت نكنند آسيبهاي جبران ناپذيري بر دين و فرهنگ كشور وارد خواهد شد. لباسهايي كه ورزشكاران استفاده مي‌كنند بر مبناي ورزش غربي تهيه شده و ورزشها عمدتاً در برهنگي و بدن نمايي انجام مي‌شود. به جز مفاسد اخلاقي از قبيل فخر فروشي و غرور آفريني كاذب، مفسده اصلي اين نوع ورزشها، حيازدايي و عفت سوزي است. مدل گيري و الگوبرداري جوانان از هنرمندان و فوتباليستهاي غربي و داخلي نيز به جهت ضعف اين افراد در جنبه? اخلاقي، در فرآيند حيازدايي مؤثر واقع شده است.
هـ.) كنترل رسانه‌هاي مكتوب، صوتي و تصويري مطبوعات و رسانه‌هاي صوتي و تصويري در ترويج بي‌عفتي و تحريك مسايل جنسي، مخصوصاً در ميان قشر جوان نقش بسيار مؤثري دارند. افراد سودجو و گروه‌هايي كه از اين راه به درآمدهاي هنگفت نامشروعي مي رسند، دست به انتشار مفتضح‌ترين فيلمها، عكسها، رمانها و داستانهاي عشقي مي‌زنند و در شرايطي كه امواج رسانه‌ها به آساني از يك گوشه? جهان به گوشه? ديگر منتقل مي‌شود، كنترل آنها كار آساني نيست؛ ولي به هر حال اگر اين امر به طور كامل امكان‌پذير نباشد، به طور ناقص امكان‌پذير است كه غفلت از آن موجب گرفتاريهاي فراوان اخلاقي و اجتماعي است. در اينجا از نقش فيلمهاي تلويزيوني و سينما هم نبايد غفلت كرد كه در تعليم فرهنگ عفت و نابودي آن نقش به‌سزايي دارند؛ چرا كه امروزه فيلمهاي تلويزيوني و سينمايي يكي از مهم‌ترين ابزارهاي تبليغ به شمار مي‌آيند و متوليان اين امر، مسئوليت سنگيني به عهده دارند. در قانون عفاف و حجاب اين موضوع ديده نمي‌شود و به شدت كم‌رنگ است كه نياز به اقدام جدّي و فعاليتهاي همه‌جانبه دارد. فيلمهاي ويژه براي ترويج فرهنگ عفت و حجاب و ارزيابي و نظارت بر فيلمهاي موجود در مورد توجه به نقش عفاف و حجاب ضرورتي انكارناپذير است و علاوه بر توجه متوليان امر، نياز به همكاري فيلم‌نامه‌نويسان، كارگردانان و تهيه كنندگان دلسوز دارد. فهرست منابع ـ قرآن کريم. 1. ابن بابويه قمي، محمد بن علي، خصال، نشر جامعه مدرسين، قم. 2. سامانه? قوانين و مقررات، مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي. 3. پايگاه خبري مشرق نيوز. پي نوشت: 1)توبه / 71. 2) تمسخر قانون عفاف در برنامه? «در جمع ما» از شبكه? دو سيما اتفاق افتاد. در اين برنامه كه به موضوع طرح تفكيك جنسيتي مي‌پرداخت، مجري برنامه كه فهم درستي از مباحث مربوط به دين و فرهنگ نداشت، در قامت يك كارشناس مسائل ديني و فرهنگي وارد شد و با جسارت تمام طرح عفاف و حجاب و پوشش را كه بر اساس مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي بر حدود اخلاق اسلامي در برخوردها و معاشرتها در دانشگاه تأكيد كرده، مورد تمسخر قرار داد و حتي اجازه? صحبت و دفاع كردن را نيز به ميهمان برنامه [معاونت فرهنگي وزارت علوم] نداد. [مشرق نيوز / 28 / 9 / 1390] 3) اصول و مباني و روشهاي اجرايي گسترش فرهنگ عفاف، شماره 4872 [مصوب جلسات 13 ـ 410، مورّخ 4/9/76 و 14/11/76 و 16/10/76 و 2/10/76 شوراي عالي انقلاب فرهنگي]، سامانه? قوانين و مقررات، مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي. 4) الخصال، محمد بن علي بن بابويه قمي، ج 1، ص 160. 5)ر.ک: مقاله? «حضرت معصومه عليها السلام طلايه دار عفاف». منبع: ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره152.
لطفا منتظر باشید ...
