رحيم لطفي
لزوم پوشش بانوان در نماز
جواب: پاسخ اين سؤال طى مراحل زير بيان مى‏شود:
1. خداوند خالق جنس مذكر و مؤنث است (1) و نسبت به خداوند جنسيت معنى ندارد و از طرفى، عالم محضر خداست و به نهان و آشكار مخلوقات آگاه و بيناست. (2) پس لزوم رعايت حجاب در نماز به خاطر نامحرم و يا مذكر بودن خداوند نيست.
2. رعايت حجاب در نماز و غير نماز فقط بر زنها واجب نيست، بلكه حفظ حجاب در محدوده معين بر مردان و زنان هر دو لازم است؛ مثلاً پوشانيدن عورت و بعضى قسمتهاى بدن از ديد انسانهاى ديگر بر مردان و زنان واجب است. همچنين نماز خواندن با بدن برهنه در مردان و زنان هر دو موجب بطلان نماز است.
بنابراين، رعايت حجاب براى انسانها گاهى به خاطر وجود انسانهاى نامحرم است و گاهى به خاطر صحت عبادت است كه در بعضى موارد هر دو علّت با هم جمع مى‏شوند، مثل نماز خواندن در حضور اشخاص نامحرم و گاهى فقط به خاطر صحت عبادت است، مثل نماز خواندن در اتاق در بسته و تنها. اختلاف بعضى شرائط اين دو حالت، بهترين گواه بر مطلب است؛ مثلاً طهارت و مباح بودن لباس در نماز شرط است، اما در حفظ حجاب از نامحرم شرط نيست.
3. اهداف، حكمتها و فوائدى كه از رهگذر انجام دستورات الهى به انسان مى‏رسد، متناسب با ساختار وجودى اوست كه مركب از بعد مادى و معنوى، يعنى جسم و روح است و دستورات الهى زمينه را براى سعادت دنيايى و اخروى آماده مى‏كند.
پس اگر در موردى به منافع مادى يك عمل پى‏نبرديم، دليل بر بى‏هدفى و ناقص بودن آن عمل نيست و از آنجا كه عقل و فهم آدمى مانند اصل وجودش محدود است، پس به فوائد و حكمتهايى كه خالق نامحدود وضع كرده، به طور كامل پى نخواهد برد، مگر اينكه معصومين‏عليهم السلام از زبان وحى خبر دهند.
بنابراين، آنچه را كه ذيلاً به عنوان حكمت و فائده حجاب در حال نماز ذكر مى‏كنيم، تنها گوشه‏اى از فوائد و حكمتهاست و اگر در موردى به حكمت و هدف دستورى پى نبرديم، بى‏نياز از انجام آن نمى‏شويم، بلكه بعضى عبادات تعبدى محض‏اند؛ يعنى مأمور به انجام آن هستيم؛ چون خداى حكيم و عليم كه خواهان سعادت و كمال انسانهاست، امر فرموده؛ چنان كه اگر پزشك ماهر امر به خوردن دارويى كند، هر چند حكمت آن را ندانيم، انجام مى‏دهيم.
با توجه به نكات فوق، به ذكر چند فائده و حكمت براى حجاب در نماز بسنده مى‏كنيم:
اول: انسان در حال عبادت در حضور خاص خداوند و در حال راز و نياز است. در چنين حالى مناسب است بهترين لباس را بپوشد كه براى زن همان پوشش كامل است كه نشانه عفت و پاكدامنى او مى‏باشد و بهترين حالات او را منعكس مى‏كند و براى مرد هم علاوه بر اينكه پوشش عورت لازم است، مناسب است لباسهاى خود (رداء و عباء) و عمامه را بپوشد. (3) سر وقت نماز خواندن، رو به قبله بودن، پوشش كافى و... هر چند نسبت به خداوند فرقى نمى‏كند، اما نسبت به انسان و سير مراحل تكامل و تربيتش خيلى مهم است و هدف تكليف نيز همين است.
دوم: نوع عبادات، در قالب و آداب ظاهرى و شرائط خاصى عرضه شده كه هر كدام علاوه بر اهميت و سازندگى ظاهرشان در شخصيت انسانى، باطن و اسرارى هم دارند كه اهل دل به ويژه اولياء الهى از اين ظواهر عبور مى‏كنند. امامان معصوم‏عليهم السلام در فرصتهاى مناسب به اندازه استعداد و توان درك مخاطبين پرده از اسرار اين شعائر و مناسك و عبادات برداشته‏اند.
امام صادق‏عليه السلام فرمودند: «جامه براى مؤمنان نعمتى از جانب خداوند است كه مواضع شرمگاه بدن با آن پوشيده مى‏شود... و چون آن را مى‏پوشى، تو را به خودپسندى و ريا و خودآرايى و فخر فروشى و بزرگ‏منشى وادار نكند... پس چون جامه‏ات را پوشيدى، به ياد آن باش كه خداى تعالى گناهان تو را با رحمتش پوشانده، و لباس صدق و راستى را بر خود بپوش؛ همان‏گونه كه پيكر ظاهر خود را با جامه‏ات پوشاندى و بايد باطنت در پوشش ترس و ظاهرت در پوشش اطاعت باشد! اين نعمت خداوند كه لباس فرستاد تا عورت ظاهرى‏ات پوشيده بماند، بايد مايه عبرت تو شود تا با لباس توبه، عورتهاى باطنى خود را بپوشانى و هيچ كس را به عيبش رسوا نكنى....» (4)
1) يس / 36: «سُبْحانَ الَّذى خَلَقَ الْاَزْواجَ كُلَّها»؛ «منزه است كسى كه تمام زوجها را آفريد.»
2) انعام / 103: «لَا تُدْرِكُهُ الْاَبْصَارُ وَ هُوَ يدْرِكُ الْاَبْصَارَ وَ هُوَ اللَّطيفُ الْخَبيرُ»؛ «چشمها او را نمى‏بينند، ولى او همه چشمها را مى‏بيند و او بخشنده و آگاه است.»
3) پاسخ به پرسشهاى مذهبى، آية اللَّه سبحانى و آية اللَّه مكارم شيرازى؛ مدرسه امام على‏عليه السلام، چاپ اول، ص 309.
4) سر الصلوة، امام خمينى‏رحمه الله، تصحيح احمد فهرى، پيام آزادى، مرداد 1360، تهران، ص 83. جهت مطالعه بيشتر، ر. ك: زن در آينه جلال و جمال، جوادى آملى، ص 437؛ رسايل حجابيه، رسول جعفريان، بخش حكمت و فوائد حجاب؛ حجاب، شهيد مطهرى، تمام كتاب؛ سر الصلوة، امام خمينى‏رحمه الله، ص 80 به بعد.
منبع : ماهنامه اطلاع رساني، پژوهشي، آموزشي مبلغان شماره84