آب و نوشيدنى ‏ها
شراره انصار
بدون وجود آب زندگى وجود نخواهد داشت. آب براى زندگى هر موجود زنده‏اى از ساده‏ترين نوع گياه و موجود تك‏سلولى گرفته تا مركب‏ترين سيستم زندگى شناخته شده، از ضرورى‏ترين مواد است. ديگر اينكه هر چند موجودات زنده قادرند مدت زيادى بدون ديگر مواد مغذى اصلى زندگى كنند، اما بدون آب به زودى خواهند مرد. موجودات زنده داراى مقدار غير منتظره‏اى آب در وجود خود هستند. حدود32 وزن بدن را آب تشكيل مى‏دهد و يكى از اجزاى اصلى اعضاى بدن، آب است.
در زمان زنده بودن، آب پيوسته از بدن دفع مى‏گردد، بخشى به صورت ادرار و بخشى از سطح بدن به صورت عرق تبخير مى‏شود و قسمتى نيز به صورت بخارهايى در گازهاى بازدم وجود دارد، مقدار بسيار كمى آب نيز از مدفوع دفع مى‏گردد. براى ادامه زندگى بايد جايگزينى براى آب از دست رفته پيدا شود، توازنى نيز بايد بين مقدار جذب و دفع شده آب بدن ايجاد شود. مهم‏ترين و اصلى‏ترين منبع به دست آوردن آب براى بدن، غذا و نوشيدنى است.
مقدار كافى آب تميز و سالم يكى از ضروريات زندگى مدرن امروزى است. آبى كه مى‏نوشيم بايد به دقت عمل‏آورى و تصفيه شود و بعد مصرف گردد تا به سلامتى افراد صدمه نزند.
در ادامه به معرفى انواع نوشيدنى‏ها مى‏پردازيم:
آب معدنى
آب‏هاى معدنى محصول چشمه‏هاى طبيعى است. آب معدنى داراى املاح معدنى بخصوص است. در تعريف آب معدنى طبيعى از نظر استاندارد ايران مى‏توان گفت: آب معدنى طبيعى به آبى گفته مى‏شود كه داراى ويژگى‏هاى زير باشد:
1ـ داراى املاح معدنى، عناصر جزئى و يا ديگر تركيبات باشد.
2ـ مستقيما از چشمه و يا نقاط حفر شده از طبقات زيرزمينى به دست آمده و داراى خواص بهداشتى درمانى باشد.
3ـ در معرض هيچ گونه پالايش جز آنكه مجاز مى‏باشد، قرار نگيرد.
4ـ در محل نزديك به چشمه در شرايط خاص بهداشتى بسته‏بندى گردد.
5ـ تصفيه‏هاى مجاز شامل جدا كردن تركيبات ناپايدار به وسيله صاف كردن و ... باشد.
به طور كلى اعمال تصفيه بايد به نحوى اجرا گردد كه حتى‏المقدور هيچ گونه تغييرى در تركيبات مواد متشكله آب معدنى ندهد.
نوشيدنى‏ هاى غير الكلى
آب براى انسان‏ها ضرورى است و در اين ميان آب قابل شرب به صورت آب معدنى كه يخ به آن اضافه شده باشد بيشتر مورد قبول است. بعضى از مردم ترجيح مى‏دهند آب مصرفى‏شان طعم و مزه داشته باشد و معمولاً به صورت نوشيدنى غير الكلى مانند چاى و قهوه، آب ميوه و يا يك نوشيدنى سبك (كوكا، پپسى) مصرف كنند و اين نوشيدنى‏ها را بيشتر به خاطر طعم و مزه آنها ترجيح مى‏دهند تا ارزش غذايى آنها. البته ذكر اين نكته ضرورى است كه بيشتر آب ميوه‏ها منبعى غنى از ويتامين C هستند.
نوشيدنى‏ هاى سبك غير الكلى
در نوشيدنى‏هاى سبك، آب و معمولاً مواد قندى را به صورت يك نوشيدنى دلپسند همراه با طعم و مزه‏اى مطلوب ارائه مى‏نمايند. ارزش غذايى نوشيدنى‏هاى سبك پايين است و به غير از مواد قندى موجود در آن ارزش غذايى كمى دارد. برخى از نوشيدنى‏هاى سبك داراى مقدار كمى ويتامين Cمى‏باشند كه از ميوه گرفته شده و يا به طور مصنوعى اضافه شده است.
نوشيدنى‏هاى سبك شامل افشره‏ها، نوشابه‏هاى معطر، نوشابه‏هاى گازدار و كولاها است.
آب ميوه ‏ها
هيچ يك از گروههاى غذايى به اندازه ميوه‏ها داراى تنوع در رنگ، طعم و دلپذيرى نيستند. اين تنوع طعم در اثر وجود مواد آلى است كه در قسمت‏هاى مختلف ميوه وجود دارد. ميوه‏ها داراى مواد مغذى مانند ويتامين‏ها و مواد معدنى هستند و نيز داراى مقدارى قندهاى ساده مانند گلوكز و فروكتوز مى‏باشند. ميوه‏ها چون به صورت خام مصرف مى‏شوند منابع بسيار خوبى براى تأمين ويتامين C هستند. ميوه‏ها علاوه بر ويتامين C، مقدار كمى از مواد معدنى و ساير ويتامين‏هاى بدن را نيز تأمين مى‏كنند.
مصرف روزانه پنج سهم ميوه و سبزى براى بدن ضرورى است. در اين ميان مى‏توان يك سهم از اين پنج سهم را با مصرف انواع آب ميوه جبران كرد. آب ميوه اگر درست فرآورى و تهيه شده باشد مى‏تواند كليه مواد مغذى و باارزش ميوه‏هاى طبيعى را در خود داشته باشد و نياز روزانه بدن را به ويتامين به طور كامل تأمين كند. آب ميوه‏هاى تازه سرشار از انواع ويتامين‏ها و املاح بوده و ارزش غذايى بسيار بالايى دارند. اغلب افراد سعى مى‏كنند كه در وعده صبحانه يك ليوان آب ميوه تازه بنوشند تا ويتامين‏هاى مورد نياز بدن‏شان در طول روز تأمين شود.
آب ميوه از استخراج آب از ميوه‏هاى تازه‏اى چون آناناس، انبه، پرتقال، سيب، آلبالو، انگور، زردآلو، هلو، انار و ... به دست مى‏آيد.
بنابراين از نظر مواد قندى شبيه به ميوه تازه بوده به استثناى اينكه بيشتر پكتين خود را از دست داده‏اند. مقدار ويتامين C آب ميوه‏ها به مقدار زيادى فرق مى‏كند. در آب مركبات تقريبا زياد و در آب گوجه‏فرنگى، آناناس و سيب كمتر وجود دارد. به غير از اينكه آب ميوه روش خوشايندى براى به دست آوردن ويتامين C است. آب ميوه براى افرادى كه بايد سديم كمى مصرف كنند باارزش است چون داراى سديم كم و پتاسيم زياد است.
در كشور ما سرانه مصرف آب ميوه حدود سه ليتر در سال است كه با استاندارد جهانى آن كه حدود 20 ليتر براى هر نفر در سال مى‏باشد فاصله زيادى دارد. تمايل مصرف‏كنندگان ايرانى به مصرف انواع نوشيدنى‏هاى گازدار بسيار بيشتر از ساير نوشيدنى‏ها مانند آب ميوه است.
در پايان نكته قابل توجه اين است كه در مصرف انواع آب ميوه بايد تعادل رعايت شود. افراط در نوشيدن آب‏ميوه به علت بالا بودن درصد كالرى و مواد قندى باعث ابتلا به چاقى مى‏شود.
منابع
1ـ «تكنولوژى توليد نوشابه ‏هاى گازدار»، تأليف: مهندس شهرام مقصودى.
2ـ «علوم غذايى، سلامت، تغذيه»، ترجمه: دكتر سيدعلى محمودزاده و همكاران.
3ـ «تغذيه و بهداشت مواد غذايى»، تأليف: نسرين اميدوار و همكاران.
منبع :پيام زن ، مهر 1385، شماره 175