خانه و خانه ‏دارى/آنچه بايد در باره موى سر دانست
ترجمه: ا. اميرديوانى
ـ ريزش روزانه 50 تا 100 تار موى سر طبيعى است.
ـ هر تار موى سر، پيش از ريزش، حدود 3 تا 5 سال در سر مى‏ماند.
ـ 40 ميليون مرد و 25 ميليون زن دچار ريزش مو هستند.
ـ موى سر ماهيانه تقريبا يك سانتى‏متر رشد مى‏كند.
ـ هر يك از ما بيش از 100 هزار تار موى سر داريم.
مو چگونه رشد مى‏كند؟
آن بخش از مو كه ديده مى‏شود، ساقه (تنه) نام دارد. هر ساقه مو از پيازش، كه كيسه كوچك لوله مانندى درست زير سطح پوست است، خارج مى‏شود. مو توسط ريشه‏اش به انتهاى پياز متصل مى‏شود كه محل واقعى رشد موست و به وسيله مويرگ‏هاى خون تغذيه مى‏گردد. موها، همانند ساير اندام‏هاى بدن از ياخته (سلول) درست شده‏اند. هنگامى كه ياخته‏هاى جديد در ريشه مو بوجود مى‏آيند، مو با فشار هر چه بيشتر از پياز خارج مى‏شود. ياخته‏هاى ريشه هر مو، نزديك مويرگ‏هاى خونى بوده و زنده‏اند.
زمانى كه موها با فشار زياد از انتهاى پياز بيرون مى‏آيند، ديگر برايشان تغذيه‏اى صورت نمى‏گيرد و به ناچار از بين مى‏روند. آنها به محض تلف شدن، به پروتئين سختى به نام كراتين تغيير شكل مى‏دهند. پياز مو در اعماق پوست سر قرار دارد كه براى رشد مو ضرورى است. ضمنا هر مو به اندازه پيازى كه از آن رشد مى‏كند، بستگى دارد.
انسان چگونه تاس مى ‏شود
چنانچه هر كدام از مراحل رشد مو، مختل گردد، ممكن است تاس شود. به عنوان مثال، اگر پيازهاى مو در مرحله استراحت قرار گيرد و به جاى رويش موهاى تازه،مو بريزد، موى كمترى روى سر مى‏ماند. امكان دارد دليل ديگر مداخله تشكيل ياخته‏هاى جديد مو در ريشه، طى مرحله رشد باشد.
در صورتى كه پيازها بر اثر سوختگى، كمبود پوست لايه‏دار يا ضربه جسمى از بين رفته باشند، آن بخش از سر تاس مى‏شود. همچنين شخص احتمالاً تاس ديده مى‏شود اگر موها رشد كنند ولى به قدرى شكننده باشند كه به محض درآمدن از پياز، گسيخته شوند.
اخيرا دانشمندان دانشگاه كلمبيا در نيويورك از كشف ژنى خبر داده‏اند كه به نظر مى‏آيد «رمز اصلى» رشد مو باشد. آنان بعد از مقايسه ژن‏هاى موش‏هاى بى موى متعلق به نژاد جهش يافته و سنجش ژن‏هاى يازده عضو از خانواده‏اى كه همه موهايشان را از دست داده بودند، موفق به كشف اين ژن شدند. اين كشف، گامى است به سوى درك و شناخت عملكرد پياز مو و چگونگى پيدايش تاسى و احتمال دارد به درمان‏هاى مؤثرى كه در آينده صورت خواهد گرفت، منجر شود.
انگاره (الگوى) تاسى در مردان و زنان
كم شدن مو در اطراف پيشانى، موى رو به كاهش ناميده مى‏شود. اين مسئله سرانجام براى اكثر مردان معمولاً در ميانسالى يا بعد از آن رخ مى‏ده??، ليكن ممكن است در هر زمان بعد از بلوغ آغاز گردد. روى سر بعضى از مردان هم مى‏ريزد و بالاخره فقط اطراف و پشت سرشان مو دارد و به شكل نعل اسب درمى‏آيد. اين حالت به تاسى معمولى، تاسى آندروژنى يا تاسى مردانه معروف است.
چنانچه پوست سر تاسى را زير دستگاه ريزبين (ميكروسكوپ) نگاه كنيد، با نهايت تعجب خواهيد ديد كه تعداد پيازها تغيير نيافته اما هر يك جمع و منقبض شده و موهايى رويانده است كه ظريف، كوتاه و رنگ پريده‏اند. در ضمن مشاهده خواهيد كرد كه بخش اعظمى از پيازها، در مرحله استراحت‏اند. در تاسى مردانه، سه عامل دخيل مى‏باشند كه عبارتند از هورمون، توارث و كهنسالى.
انگاره (الگوى) تاسى زنان
در مورد زنان، ممكن است كم‏پشت شدن مو در سراسر پوست سر يا به شكل‏هاى تصادفى پيش آيد. در بسيارى موارد تغييرات هورمونى و سن و سال سبب كم‏پشتى مو در سرتاسر پوست مى‏گردد. در عين حال برخى بيمارى‏هاى ساختزادى (توارثى) و درمان‏هاى دارويى هم در ريزش موى يك قسمت يا تمام سر اثر دارند.
توارث مهم است. اگر بستگانى داريد كه موى كم پشت داشته يا تاس هستند، شما هم ممكن است دچار اين نقيصه شويد. احتمال دارد اين حالت ناشى از طرف خانواده پدرى يا مادرى بوده و يا مربوط به چند نسل قبل باشد.
كهنسالى. احتمال تاسى را بيشتر مى‏كند. چهل درصد مردان تا 35 سالگى و 65 درصد تا 60 سالگى دچار ريزش مو مى‏شوند. بسيارى از سالمندان، هر چند تاسى چشمگيرى ندارند، ولى داراى موى كم پشت و ظريفى مى‏باشند.
من با چه سرعتى تاس خواهم شد؟
پيش‏بينى چگونگى تاس شدن فورى كسى از وقتى كه متوجه ريزش آشكار مو مى‏شود، ناممكن است. تاس شدن كامل بسيارى از مردان بين 12 تا 20 سال به طول مى‏انجامد، ولى شمار اندكى از ايشان تنها بعد از چند سال به كلى تاس مى‏شوند.
گرايش به تاسى موروثى بوده و شايد مشتمل بر آميزه‏اى از ژن‏ها است. بنابراين شما خود به خود از اين مسئله مبرا نيستيد، ولو اينكه پدرتان سر پر مويى داشته باشند. پس آنگونه كه گاه ادعا مى‏شود تنها ژن‏هاى مادرى ممكن است از اين بابت اثر داشته باشد. همچنين برس زدن شديد مو به تارهاى مو آسيب رسانده و مشكل را وخيم‏تر مى‏سازد.
برخى از سبك‏هاى آرايش مو، همچون بافتن، به مو لطمه مى‏زند. سبك‏هاى آرايش مو، كه باعث كشيده شدن مو يا فشار وارده بر آن شود
همچون دم اسبى سفت يا ريز بافت، باعث ريزش مى‏ گردد.
مو به تنفس نياز ندارد. فقط ريشه مو زنده است و اكسيژن را از خون موجود در پوست سر به دست مى‏آورد و لذا از نظر رشد و سلامتى فرقى نمى‏كند كه پوشيده باشد يا نباشد.
50 تا 100 تار مويى كه هر روز از دست مى‏دهيم، اغلب با بقيه موها قاطى مى‏شوند. اما وقتى شامپو مى‏زنيم، شسته و زدوده مى‏شوند. بنابراين، هنگامى كه سر شامپو زده را زير دوش مى‏شوييم، مقدارى زيادى موى ريخته در كف حمام مى‏بينيم كه به واقع اين موها قبلاً ريخته و در سر جمع شده‏اند.
خشك كردن مو با خشك‏ كن (سشوار) ريزش مو را بدتر مى‏كند.
دليلش اين است كه حرارت زياد به پروتئين‏هاى موجود در موها لطمه مى‏زند و آنها را شكننده و مستعد گسيختن مى‏نمايد. برس زدن مو توأم با شانه كردن، لطمه را مضاعف مى‏سازد اگر از مو خشك‏كن استفاده مى‏كنيد، بايد در درجه سرمايش، قرارش دهيد.
رنگ‏هاى مو، فر شش ماهه و افشانه‏هاى مو در كاهش مو اثر ندارند. فر شش ماهه و افشانه‏هاى مو مى‏توانند به پنهان ساختن مشكل يارى كنند. به ياد داشته باشيد كه پياز مو در زير پوست سر قرار داشته و مو توليد مى‏نمايد. شيمى درمانى به خود مو گزند وارد مى‏كند، اما در پياز مو بى‏تأثير است.
ارتباط تاسى با حمله‏ هاى قلبى
در سال 1999، پزشكان دانشكده پزشكى هاروارد دريافتند مردانى كه موى فرق سرشان ريخته بود، بروز بيمارى رگ‏هاى تغذيه‏كننده قلب در آنها، 32 درصد افزايش داشت. ريزش موى جلوى سر اصلاً اين خطر را نيفزوده بود قطع نظر از اينكه اين مطالعه تا چه حد صحت دارد، چنان‏چه بالاى سر كسى طاس باشد، بايد سيگار را ترك كند، غذاى سالم بخورد، فشار خونش را اندازه‏گيرى كرده و قدرى ورزش كند.
چند توصيه ضرورى
ـ هر روز موى‏تان را با شامپوى ملايمى بشوئيد. موى كثيف بى‏حالت‏تر بوده و كم‏پشت‏تر ديده مى‏شود.
ـ از هر چيزى كه موهايتان را مستعد شكستن مى‏كند، پرهيز كنيد. بعد از شستشو موى‏تان را شديدا مالش نداده و از مو خشك كن استفاده ننماييد. در عوض مو را با استفاده از حوله نرم با كاربرد مو خشك كنى كه روى درجه كم باشد خشك كنيد يا حتى بهتر از همه، بگذاريد به طور طبيعى خشك شود. از برسى استفاده كنيد كه موهايش نرم باشد. به كمك يك ماده نرم‏كننده موهاى‏تان را آب كشيده و هر نوع آشفتگى را از آنها بزداييد نه اينكه آنها را با شانه بكشيد.
ـ نقاط تاس شده را از آسيب آفتاب محافظت كنيد.
منبع: Hair loss amP; Hair RePlacement
منبع :پيام زن ، خرداد 1387، شماره 195