تاثير ورزش بر بدن
دکتر هاتف شجاعى
?- تقويت سيستم اسکلتى و پيش‌گيرى از ابتلا به بيمارى پوکى استخوان
مشخص شده است که تقويت سيستم اسکلتى بدن و متراکم بودن آن ارتباط مستقيمى با ميزان فعاليت بدنى و فشارهاى مکانيکى دارد.
به طور مثال در فضانوردانى که به مدت طولانى در فضا به سر مي‌برند،به دليل بي‌وزنى و يا در بيماران مزمن که به مدت طولانى بسترى شده يا پايشان گچ گرفته شده و تحرکى ندارند، تراکم استخوانى به‌ شدت کاهش يافته و بسيار مستعد شکستگى مي‌شود.
اين همان پديده اى است که به آن « پوکى استخوان» مى گويند و در افراد سالمند به طور شايع ديده مي‌شود. پوکى استخوان منجر به دردهاى متوسط تا شديد و مزمن اسکلتى مي‌شود و زندگى عادى فرد را تحت تأثير قرار مي‌‌دهد.
?- به تأخير انداختن پديده‌ى سالمندى يا پير شدن
با افزايش سن، مصرف انرژى پايه کاهش مي‌يابد. به ازاى هر ?? سال افزايش سن در بزرگسالى، ميزان مصرف انرژى پايه حدود ? تا ? درصد کاهش مي‌يابد، که گفته مي‌شود به دليل از دست دادن توده‌ى عضلانى بدن و افزايش بافت چربى است.
اين تغييرات در ترکيب بدن را مي‌توان با ورزش کاهش داد. ورزش سبب حفظ توده‌ى عضلانى بدن و افزايش مصرف انرژى پايه مي‌گردد. هم‌چنين از يبوست و بيماري‌هاى قلبي- عروقى جلوگيرى مى کند که بعداً به آن اشاره خواهد شد و بدين ترتيب پديده‌ى سالمندى را به تأخير مي‌اندازد.
?- مصرف بي‌واسطه و مستقيم اسيدهاى چرب
مي‌دانيم که اکثر بافت‌هاى بدن از گلوکز (قند خون) به عنوان سوخت اصلى خود استفاده مي‌کنند.
يکى از وظايف دستگاه گوارش و کبد اين است که مواد غذايى دريافت شده را هضم و جذب کرده و در نهايت، قسمتى از آن را به شکل گلوکز براى مصرف بافت‌ها و سلول‌هاى بدن وارد خون کند.
براى ورود گلوکز به درون سلول و مصرف آن، وجود هورمون انسولين ضرورى است. انسولين هورمونى است که از افزايش قند خون جلوگيرى مي‌کند. اين هورمون از آب شدن چربى بدن و آزاد شدن اسيدهاى چرب از بافت چربى جلوگيرى مى کند. حتى در صورت مصرف زياد غذا، به ذخيره شدن انرژى به صورت چربى نيز کمک مي‌کند.
اما عضلات در حال فعاليت از اين امر مستثنى هستند و مي‌توانند بدون نياز به انسولين، انرژى خود را علاوه بر گلوکز از اسيدهاى چرب نيز تأمين کنند. اين امر باعث مي‌شود سطح انسولين خون کاهش يابد و باعث ذوب شدن توده‌ى چربى و آزاد شدن اسيد‌هاى چرب از آن مى شود که به نوبه‌ى خود توسط عضلات به مصرف خواهند رسيد.
?- تأثير مثبت در بيماران ديابتى و کاهش مقاومت به انسولين
در بيماران ديابتى نوع دو، انسولين وجود دارد اما قادر به عمل نيست که اصطلاحاً به آن «مقاومت به انسولين» گفته مي‌شود.
مشخص شده است که بافت چربى، گيرنده‌ى عمده‌اى براى انسولين ندارد و به طور بارزى باعث مقاومت به اثرات انسولين و در نتيجه بالا رفتن قند خون و عوارض ناشى از آن مي‌شود.
ورزش با کاهش بافت چربى و افزايش ميزان سوخت و ساز بدن، مقاومت به انسولين را کاهش داده و باعث بهبود عملکرد گيرنده‌هاى انسولين شده و سطح گلوکز خون را کاهش مي‌‌دهد.
حتى در بيماران ديابتى نوع يک که در بدن آن‌ها انسولين وجود ندارد يا به ميزان کافى ترشح نمي‌شود، ورزش با افزايش ميزان متابوليسم و مصرف انرژى، سطح گلوکز يا قند خون را کاهش مى دهد و بدين ترتيب نياز به انسولين تزريقى يا رعايت رژيم‌هاى بسيار سخت و محدود از قند و انرژى را در اين افراد کمتر مى کند.
?- کاهش خطر ابتلا به بيماري‌هاى قلبي- عروقى و سکته‌هاى مغزى
ورزش باعث کاهش اسيدهاى چرب آزاد خون و افزايش کلسترول خوب يا Hdl مي‌شود. بدين طريق پديده‌ى " آترو اسکلروز " يا تنگ شدن عروق بدن از جمله عروق قلبى و مغزى به تأخير مي‌افتد و هيچ‌گاه به حد بحرانى و انسداد (که در اين صورت شاهد سکته‌هاى مغزى يا قلبى خواهيم بود) نمي‌رسد.
هم‌چنين باعث کاهش مقدار تري‌ گليسيريد و کلسترول بد يا Ldl خون مي‌شود که همگى آن‌ها در آترواسکلروز يا تنگ شدن عروق نقش دارند.
?- افزايش حجم گردش خون موثر بدن و جلوگيرى از ترومبوز (لخته شدن خون) در سياهرگ عمقى پا
فعاليت بدنى و تحريک زياد باعث افزايش حجم گردش خون موثر و جلوگيرى از رکود خون در سياهرگ عمقى پا مي‌گردد و جريان خون را در کل عروق بدن افزايش مي‌دهد، از جمله بازگشت خون را زياد مي‌کند. بدين طريق احتمال ترومبوز يا لخته شدن خون در سياهرگ عمقى پا، که خود مي‌تواند منشاء لخته‌هاى آزاد خون(آمبولى) و گير افتادن در رگ‌هاى ديگر بدن از جمله عروق مغز و قلب باشد، کاهش مي‌يابد.
?- تقويت سيستم قلبي- عروقى، دستگاه تنفسى و سيستم ايمنى
با افزايش فعاليت بدنى، نياز بافت‌ها و سلول‌هاى بدن به اکسيژن و مواد مغذى افزايش مي‌يابد. براى تأمين اين نياز و نيز براى دفع مواد زايد توليد شده ى بيشتر توسط سلول‌ها، جريان خون و فعاليت قلب و تهويه‌ى ريوى زيادتر مي‌شود. هم‌چنين عضله‌ى قلب با قدرت و سرعت بيشترى خون را پُمپ مي‌کند و فعاليت دستگاه تنفس نيز با افزايش عمق و سرعت تنفس، افزايش مي‌يابد.
در صورت داشتن برنامه‌ى ورزشى مرتب در زندگى روزانه‌، به تدريج عضله‌ى قلب و دستگاه تنفس در اثر تمرين قوي‌تر شده و سلامتى فرد را تضمين مي‌کند.
هم‌چنين با فعاليت بدنى، تعداد گلبول‌هاى قرمز و سفيد خون و به‌طور کلى حجم خون و عناصر خونى دخيل در سيستم ايمنى بدن، افزايش مي‌يابد و به عملکرد بهتر سيستم ايمنى بدن کمک مي‌کند.
?- اثرات مثبت بر سيستم گوارشى
شناخته شده‌ترين اثرات ورزش در سيستم گوارشى بدن، افزايش حرکات روده و جلوگيرى از يبوست مزمن است. به همين خاطر بيماران جراحى شده را در اولين فرصت پس از جراحى، به راه رفتن تشويق مي‌کنند تا حرکات گوارشى سريع‌تر باز گردد و از يبوست جلوگيرى شود. هم‌چنين بيمار قادر به تحمل تغذيه‌ى خوراکى باشد.
از عوارض نامطلوب يبوست مي‌توان به چاقى و بيماري‌هاى روده‌ى بزرگ از قبيل ديورتيکولوز، بواسير و حتى سرطان‌ روده‌ى بزرگ اشاره کرد که به سادگى با ورزش قابل پيش‌گيرى هستند.
منبع : خانواده مطهر